HISTORISCHE WINKELPUIEN LEIDEN PRINSESSEKADE 3 Behoort bij beschikking van Burgemeester en Wethouders van Leiden

Transcriptie

1 HISTORISCHE WINKELPUIEN LEIDEN PRINSESSEKADE 3 Behoort bij beschikking van Burgemeester en Wethouders van Leiden Wabo / B O U W H I S T O R I S C H E A N A L Y S E april 2012 architektenburo Veldman I Rietbroek I Smit bv Leiden

2 Opdrachtgever Gemeente Leiden Team Monumenten & Archeologie Boisotkade 2a Postbus PC Leiden Uitvoering Vollersgracht VK Leiden T F E gerardsmit@veldmanrietbroeksmit.nl Leiden, april 2012 Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd, en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever en de uitvoerenden. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 2

3 VOORWOORD Deze bouwhistorische analyse van de winkelpui Prinsessekade 3 te Leiden is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Leiden, als onderdeel van de realisatie van de nota Cultureel Erfgoed ( ). In deze analyse wordt de huidige toestand van de pui beschreven en wordt de bouwgeschiedenis aan de hand van archieftekeningen en archieffoto s toegelicht. Op basis hiervan zal de huidige pui historisch worden gewaardeerd. Doel is het versterken van de kwaliteit van de openbare ruimte door - waar mogelijke en gewenst - de historische winkelpuien weer zichtbaar te maken of als inspiratiebron te laten dienen voor nieuwe ontwerpen. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 3

4 1. BESCHRIJVING PAND & PUI Het pand is gelegen aan de Prinsessekade en heeft drie bouwlagen en wordt gedekt door een mansardedak. Het voordakvlak is gedekt met zinken losanges, de overige dakvlakken zijn gedekt met bitumen. De dakrand is afgewerkt met een geprofileerde daklijst. De gevels zijn opgetrokken in schoon metselwerk met geornamenteerde natuurstenen pilasters op de hoeken. Ter hoogte van de verdiepingsvloer zijn waterlijsten in de gevel opgenomen. Het gevelvlak tussen winkelpui en de waterlijst van de 1 e verdieping is gestukadoord en voorzien van gestukadoorde pilasters in lijn met de kozijnomlijstingen. Op de eerste en tweede verdieping zitten symmetrisch in de voorgevel drie schuifvensters met natuurstenen omlijstingen. De schuifvensters op de eerste verdieping hebben geen roedes. De schuifvensters op de tweede verdieping hebben T-ramen De gevel is afgewerkt met een rijk geprofileerde natuurstenen fries en houten gootlijst, ondersteund door acht natuurstenen consoles. De middenpartij van de gootlijst heeft een cassetteplafond. In het dakvlak staat een dakkapel met twee getoogde draairamen. Foto: Huidige situatie pand De huidige winkelpui wordt gedeeld met Prinsessekade 4. De puien hebben links en rechts een natuurstenen zuil met daartussen een moderne invulling. De zuilen zijn geheel van natuursteen. De rechter zuil van de pui van nummer 4 is identiek aan de linkerzuil van nummer 3, wat erop wijst dat deze ooit is verplaatst. Centraal in de pui de entreepartij met dubbele deuren, zijlichten en bovenlicht, met aan beide zijden drie grote etalageruiten op een natuurstenenplint. De rechter deur van het entreeportaal is vastgezet. De bovenzijde van de pui is afgetimmerd met modern plaatmateriaal. De gehele winkelpui, inclusief zuilen, is wit geschilderd. Het pand is in gebruik als uitzendbureau. Foto: Huidige situatie pui Prinsessekade 3+4. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 4

5 Foto: Natuurstenen zuil Prinsessekade 3. Foto: Natuurstenen zuil Prinsessekade 4. Foto: Detail zuil Prinsessekade 3. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 5

6 Afbeelding: Huidige toestand winkelpui nummer 3 en 4. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 6

7 2. GESCHIEDENIS In het archief zijn enkele bouwaanvraagtekeningen van het pand teruggevonden. Op de foto s van het RAL uit het begin van de 20 e eeuw en rond 1909 zijn de oorspronkelijke winkelpuien goed te zien. De Prinsessekade heette tot eind 19 e eeuw Paardesteeg. De panden gelegen aan de Paardesteeg, behoudens het pand Apothekersdijk 1, zijn rond de eeuwwisseling geheel gesloopt. Hiervoor in de plaats zijn 4 stuks nieuwe panden gebouwd. Begin 20 e eeuw vindt er een grote herinrichting plaats van de bouwblokken en van het terrein rond de Paardesteeg. Het bouwblok langs het water is in 1907 geheel gesloopt. Foto s: Prinsessekade rond 1909, maker onbekend. bron: Regionaal Archief Leiden GN historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 7

8 De oorspronkelijke pui met portiek heeft een symmetrische 4-deling met zuilen en ionische kapitelen, twee brede zuilen aan de buitenzijde en drie smallere in het midden en een natuurstenen plint met getoogde etalageruiten. De kapitelen worden bekroond met consoles waartussen een aftimmering met houtsnijwerk en cassetteplafondjes op de consoles en de houten geprofileerde lijst. De middenpartij en de uiteinden van de lijst springen iets naar voren. In 1934 is er een vergunning aangevraagd voor de verbouwing van de winkel met bovenwoning Prinsessegracht 3 en 4. Schapensteeg 5 wordt bij de winkels getrokken. Op de plattegrondtekening van de bestaande toestand is de vernieuwde winkelpui met terugliggende toegangskozijnen ingetekend. Voor deze vernieuwde pui is in het archief geen bouwaanvraagtekening gevonden. In 1952 wordt er een vergunning aangevraagd voor een aansluiting op het gemeenteriool. Op deze aanvraag is op de plattegrondtekening de gevelpui ongewijzigd ingetekend. Foto: Prinsessekade rond 1907, maker onbekend. De zuilen van de winkelpui hebben een andere kleurstelling en het grote bord met naamsaanduiding, zoals te zien is op de foto van 1909, is nog niet aanwezig. De penant boven de winkelpui is schoon metselwerk. bron: Regionaal Archief Leiden GN Op de foto uit 1945 van het RAL, is te zien dat de winkelpui op de begane grond is vernieuwd. Samen met het rechterbuurpand, Prinsessekade 4, is een nieuwe pui gemaakt. Op de begane grond is daarmee de parcellering van de 2 panden verdwenen. Het gevelvlak tussen winkelpui en de waterlijst van de verdieping is hier gestukadoord en voorzien van pilasters. In 1987 wordt er opnieuw een bouwvergunning aangevraagd voor het verbouwen van de winkel en de bovenwoningen Prinsessekade 3 en 4. Van de gevelpui worden de entreedeuren, verder naar voren, in het gevelvlak geplaatst. De diepte van het portiek is nu nog maar 90 cm in plaats van 3 meter. Op de bestaande toestandtekening van de bouwaanvraag is het gevelaanzicht getekend conform de situatie van de jaren 20. Inmiddels is er een aanpassing aan de entreepui gedaan. De toegangsdeuren van de winkel zijn in de voorgevelrooilijn geplaatst, het portiek is hiermee vervallen. Van deze wijziging zijn geen bouwaanvraagtekeningen in het archief gevonden. Foto: Prinsessekade 1945, maker onbekend. bron: Regionaal Archief Leiden DIG historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 8

9 Afbeelding: Bouwaanvraagtekening 1934, oude toestand. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 9

10 Afbeelding: Bouwaanvraagtekening oude toestand. Afbeelding: Bouwaanvraagtekening nieuwe toestand. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 10

11 3. HISTORISCHE WAARDERING De historische waarderingen van de onderdelen van de winkelpui zijn aangegeven met behulp van drie kleuren. Afbeelding: Waardering structuur Afbeelding: Waardering afwerking hoge historische waarde positieve historische waarde indifferente historische waarde historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 11

12 4. ONTWERPUITGANGSPUNTEN - RECONSTRUCTIE Op basis van de archieffoto s en de nog aanwezige detaillering van de aftimmering is reconstructie van de oorspronkelijke pui goed mogelijk. Er is gekozen om de oorspronkelijke etalagepui te reconstrueren omdat deze pui uit de bouwtijd is en de parcellering belangrijk is. De kwaliteit van het oorspronkelijke geheel wordt hoger gewaardeerd dan de latere verbouwing vanwege de eenheid van architectuur tussen de winkelpui en de bovenstaande gevels. Voorgesteld wordt om de beplatingen ter plaatse van de hoekzuil te verwijderen om te onderzoeken of het kapiteel van de zuil nog aanwezig is. Geadviseerd wordt om voor de aanvang van de werkzaamheden kleuronderzoek te doen naar oorspronkelijke afwerklagen op het natuursteen van de pui en de gevel. Op basis van dit onderzoek zou het natuursteen opnieuw geschilderd kunnen worden of kan overwogen worden de verflagen te verwijderen. Afbeelding: Schematische weergave ontwerp structuur vulling leeg / bestaand historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 12

13 BRONVERMELDING Boeken dr. E.J. Haslinghuis & dr. H. Janse, Bouwkundige Termen, Leiden 2005 Websites Bouwkundige begrippen in beeld Buurtvereniging Maredorp Archieven Regionaal Archief Leiden Foto s Alle foto s in dit rapport zijn, tenzij anders vermeld, gemaakt door architektenburo Veldman Rietbroek Smit. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 13