Samenwerkende gemeenten Midden-Limburg West

Transcriptie

1 Samenwerkende gemeenten Midden-Limburg West Leudal Nederweert Weert Beoordelingsmodel profielen maatwerkvoorzieningen Wmo Samenwerkende gemeenten Midden-Limburg West Versie 1.0 april 2018

2 Betekenis van de scores in het beoordelingsmodel voor Wmo Het beoordelingsmodel voor Wmo bevat 5 vragen waarvan de antwoorden leiden naar het best passende ondersteuningsprofiel bij de individueel bepaalde resultaten voor de cliënt. De 5 vragen moeten allemaal worden gescoord op basis van de uit het gesprek met de cliënt afgeleide situationele kenmerken. De scope van de vragen 1 en 2 met betrekking tot veiligheid en risicofactoren omvat de cliëntsituatie inclusief de relevante omgevingsfactoren. De in te zetten maatwerkvoorziening of Wmo wordt bij de beantwoording buiten beschouwing gelaten. De scope van de vragen 3, 4 en 5 gaat uit van de in te zetten maatwerkvoorziening of Wmo in relatie tot het te behalen resultaat, de zelfstandigheid en de samenwerkingsgerichtheid. Deze vragen worden dus beantwoord vanuit het idee dat de maatwerkvoorziening daadwerkelijk wordt ingezet.

3 Deel 1 Veiligheid en risicofactoren Vraag 1: De veiligheid van de cliënt en zijn omgeving Bij veiligheid moet worden gedacht aan de veiligheid van de cliënt en zijn omgeving, alsmede de mate waarin de cliënt weerbaar is. Wat is veiligheid? In de kern gaat veiligheid bij deze vraag over bedreigingen ten aanzien van een persoon. Het kan hierbij dus gaan om de kans op een ongeval in of buitenshuis (fysieke veiligheid), om de dreiging met fysiek geweld (fysieke veiligheid), de dreiging met psychisch geweld en/of emotionele mishandeling (psychische veiligheid) en de dreiging van gevaar dat veroorzaakt wordt door of dreigt van de kant van menselijk handelen in de openbare ruimte (sociale veiligheid). Veiligheid is een relatief begrip, aangezien niets onder alle omstandigheden volledig zonder gevaar is. Het begrip veiligheid bestaat zowel rationeel als denkbeeldig. Rationeel kunnen er allerlei berekeningen worden toegepast op een situatie om te bepalen of deze veilig is. Daarnaast is er nog denkbeeldige veiligheid. Iemand kan zich veilig voelen maar het rationeel gezien niet zijn en andersom. Dit wordt ook wel schijnveiligheid (resp. schijnonveiligheid) genoemd. Fysieke veiligheid Bescherming tegen persoonlijk leed door ongevallen, onheil van nietmenselijke oorsprong en geweld. Voorbeelden: Valgevaar Verbrandingsgevaar Uitdroging Verwaarlozing Dwaalneigingen Wegloopgedrag Psychische veiligheid Bescherming tegen heftige emotionele druk. Voorbeelden: Pesten Afhankelijkheid van alcohol en drugs Schelden Discrimineren Kleineren Dwang en drang Treiteren Afpersing Sociale veiligheid Bescherming tegen gevaar dat veroorzaakt wordt door of dreigt van de kant van menselijk handelen in de openbare ruimte. Voorbeelden: Agressie in de omgeving Gebruik verdovende middelen in de omgeving Bedelen Openbare dronkenschap

4 Een situatie wordt vanzelf als veilig beschouwd wanneer potentiële oorzaken van gevaar afwezig zijn. Een situatie wordt ook als veilig beschouwd wanneer de oorzaken van gevaar wel aanwezig zijn maar er voldoende beschermende maatregelen tegen die potentiële oorzaken van gevaar aanwezig zijn. Het gaat dus altijd om de balans tussen de aanwezigheid van een dreiging en de mate waarin een persoon in staat is om zich aan die dreiging te onttrekken of bestand is tegen die dreiging (weerbaarheid). Het begrip veiligheidsrisico kan gebruikt worden om te benoemen wat deze bedreigingen zijn en hoe groot de kans op deze bedreigingen is, hoe wordt omgegaan met deze bedreigingen (opzoeken, vermijden of beschermen) of welke potentiële oorzaken aan- of afwezig zijn. Bij het beantwoorden van deze vraag moeten de veiligheidsrisico s die feitelijk aanwezig zijn worden afgezet tegen de maatregelen die een cliënt (en zijn omgeving) hebben genomen of kunnen nemen om het ontstaan van een feitelijk onveilige situatie te voorkomen. Het resultaat van deze weging moet vastgelegd worden in het beoordelingsmodel. Het kan daarbij helpen om de risico s in een risicomatrix weer te geven. In de risicomatrix wordt de x-as gebruikt voor de kans (de mate van waarschijnlijkheid) en de y-as voor het gevolg (impact). De score vindt je dan op het kruispunt van de x en y-as. Impact Zeer groot C D D E E Groot C C D D E Ernstig B C C D D Matig B B C C D Minimaal A B B C C Zeer onwaarschijnlijk Niet waarschijnlijk Mogelijk Kansrijk Zeer kansrijk Kans Let op dat je bij de beantwoording van deze vraag uitgaat van de cliëntsituatie inclusief de relevante omgevingsfactoren. Je moet de in te zetten ondersteuning buiten beschouwing laten, dus doen alsof deze er niet is. A: Groen B: Lichtgroen C: Geel D: Oranje E: Rood De veiligheidsrisico s zijn minimaal. Een onveilige situatie is niet waarschijnlijk De veiligheidsrisico s zijn beperkt. Er is een kleine kans op een onveilige situatie. De veiligheidsrisico s zijn aanzienlijk. De kans op een onveilige situatie is voorstelbaar. De veiligheidsrisico s zijn substantieel. Er is een reële kans op een onveilige situatie. De veiligheidsrisico s zijn kritiek. Een onveilige situatie is aanwezig of zeer nabij.

5 Vraag 2: De mate van balans tussen beschermende factoren en risicofactoren Beschermende en risico factoren van de cliënt en/of zijn omgeving. Dit zijn bijvoorbeeld intelligentie, zelfbeeld, persoonlijkheid, (jeugd)ervaringen, gezondheid, opvoedcompetenties, gezins- en of woonsituatie, financiën, culturele aspecten. Wat zijn beschermende factoren en risicofactoren? In eerste instantie lijkt deze vraag sterk op de eerste vraag over veiligheid. Het verschil is echter dat deze vraag niet gaat over werkelijk aanwezige fysieke, psychische of sociale dreigingen, maar over de vraag hoe iemand in een dergelijke situatie zou kunnen reageren op grond van aangeboren, aangeleerde of situationele kenmerken. Risicofactoren hebben vaak een tegenhanger in beschermende factoren. Ze zijn elkaars tegenpool. De vraag die beantwoord moet worden is of er sprake is van evenwicht tussen risico factoren en beschermende factoren. Als er meer beschermende factoren zijn dan risico factoren dan is dat positief ten aanzien van het kunnen ontstaan van probleemgedrag. Als de balans andersom is dan zijn de uitgangspunten gunstiger voor het ontstaan en behouden van probleemgedrag. Het oplossen van probleemgedrag is dan ook moeilijker. Op basis van wetenschappelijk onderzoek (o.a. Hawkins & Weis, 1985) zijn risicofactoren en beschermende factoren vastgesteld die in verband kunnen worden gebracht met de ontwikkeling van verschillende soorten probleemgedrag. Risicofactoren Conflicten in het gezin Gedogen van alcohol- en druggebruik of antisociaal gedrag Vervreemding en opstandigheid Ontwikkelingsachterstanden Een gebrek aan binding Een lage intelligentie Een negatief zelfbeeld Negatieve vroege jeugdervaringen Traumatische gebeurtenissen zoals overlijden, een scheiding of misbruik Ouders met verstandelijke beperkingen Ouders met beperkte opvoedcompetenties Een lage sociaal economische status Een andere cultuur Vrienden en kennissen die antisociaal gedrag vertonen Schuldenproblematiek Beschermende factoren Hechting in een gezin Positieve relaties met leeftijdsgenoten Positieve onderlinge relaties in het gezin Bovengemiddelde intelligentie Beloningen voor positieve betrokkenheid Sociale vaardigheden Gezonde opvattingen en duidelijke normen Corrigerend gedrag van de omgeving Vrienden en kennissen die een voorbeeldfunctie hebben Het hebben van een harmonieuze relatie met de partner Zich bewust zijn van de eigen jeugdervaringen en de invloed daarvan op het eigen handelen Het besef dat men zelf kan bijdragen aan het voorkomen en oplossen van problemen Het scoren van de vraag bestaat uit het inventariseren van mogelijke risicofactoren en beschermende factoren en het inschatten van de invloed die zij kunnen hebben op het probleemgedrag dat moet worden aangepakt. Vervolgens worden de risicofactoren en de beschermende factoren tegenover elkaar gezet en beoordeeld of er sprake is van balans. Let ook hierbij op dat je bij de beantwoording van deze vraag uitgaat van de cliëntsituatie inclusief de relevante omgevingsfactoren. Je moet de in te zetten ondersteuning buiten beschouwing laten, dus doen alsof deze er niet is.

6 A: Groen B: Lichtgroen C: Geel D: Oranje E: Rood De beschermende factoren overheersen De beschermende factoren wegen zwaarder dan de risicofactoren De beschermende en risico factoren zijn in balans maar het evenwicht is wankel De risicofactoren wegen zwaarder dan de beschermende factoren De risicofactoren overheersen

7 Deel 2 Resultaat, zelfstandigheid en samenwerkingsgerichtheid Vraag 3: De afstand tot het beoogde resultaat De afstand tot het beoogde resultaat dat moeten worden gehaald met de in te zetten maatwerkvoorziening wordt ingeschat aan de hand van de vraag of er sprake is van complexiteit en de mate daarvan. Hoe meet ik de afstand tot het beoogde resultaat? Bij het beantwoorden van deze vraag is vooral van belang dat je dat beoordeelt vanuit de cliënt in zijn hulpverleningssituatie. Het uitgangspunt is het resultaat of zijn de resultaten die de cliënt wil bereiken. Bij het vaststellen van de resultaten wordt al rekening gehouden met de mogelijkheden van de cliënt. Er kunnen meerdere resultaten wenselijk zijn, maar niet in alle gevallen haalbaar zijn. Soms is het beter de te behalen resultaten wat kleiner te maken zodat de kans op mislukking of uitval verkleint wordt. Uitgaande van de geformuleerde resultaten beoordeel je of, gelet op de aanwezige beperkingen van de cliënt, de weg naar het te behalen resultaat eenvoudig of complex is, Voor het scoren van de vraag kan de volgende richtlijn aangehouden worden. Beperkingen Resultaten Score Licht Enkelvoudig A Meervoudig B Enkelvoudig complex C Meervoudig complex C Matig Enkelvoudig B Meervoudig C Enkelvoudig complex D Meervoudig complex D Zwaar Enkelvoudig C Meervoudig D Enkelvoudig complex D Meervoudig complex D A: Groen De weg naar het resultaat is eenvoudig B: Lichtgroen De weg naar het resultaat is tamelijk eenvoudig C: Oranje De weg naar het resultaat is tamelijk gecompliceerd D: Rood De weg naar het resultaat is gecompliceerd Vraag 4: De mate van zelfstandigheid van de cliënt (en zijn netwerk) De mate waarin de cliënt in staat is het beoogde resultaat samen met zijn netwerk te bereiken. De zelfredzaamheid van een cliënt kan worden bevorderd door een goed netwerk. De vraag is in welke mate er ondersteuning nodig is (door een professional).

8 Hoe beoordeel ik de zelfstandigheid van een client? Zelfredzaamheid is in hoeverre iemand zich kan redden in het leven. Zelfstandigheid is in hoeverre iemand dat alleen kan. Beide zaken lopen vaak door elkaar heen. Iemand woont niet zelfstandig omdat zijn zelfredzaamheid minder is geworden. De persoon heeft dus hulp nodig bij zijn zelfredzaamheid om zelfstandig te worden. Je kunt het ook andersom zien: doordat iemand onder begeleiding gaat wonen is zijn zelfredzaamheid vergroot, de persoon kan met begeleiding zijn dagelijkse zaken zelfstandig uitvoeren. Je kunt dus de mate van zelfstandigheid van iemand bepalen door de zelfredzaamheid te meten. Bij deze vraag is de context eveneens van belang. De Wmo gaat immers uit van zelf- en samenredzaamheid. Het gaat dus niet alleen om de cliënt, maar om de cliënt in zijn context. Als die in die context sprake is van een steunend netwerk dan bekijk je het antwoord op die vraag vanuit die context. Bij het scoren van deze vraag gaan we uit van de zelfredzaamheid van de cliënt en zijn netwerk. Om die in kaart te brengen kun je bijvoorbeeld gebruik maken van de zelfredzaamheidsmatrix (ZRM versie 2017). In de ZRM wordt de zelfredzaamheid van de cliënt onderzocht op 13 levensdomeinen. Elk van deze levensdomeinen worden gescoord van 1 ( = acute problematiek) tot 5 ( = volledig zelfredzaam). Kortheidshalve verwijs ik naar de documentatie over de ZRM. Om de vraag naar de mate van zelfstandigheid te kunnen beantwoorden kan de volgende werkwijze worden toegepast. Stap 1: Ga uit van uitsluitend de levensdomeinen die passen bij de geformuleerde resultaten. Stap 2: Scoor deze levensdomeinen in de ZRM en neem daarin de ondersteuning vanuit het netwerk mee. De uitkomst is dus de ZRM score van cliënt + netwerk. Laat levensdomeinen waarbinnen de cliënt + netwerk volledig zelfredzaam zijn (waarde 5) buiten beschouwing. Stap 3: Ga vervolgens uit van de laagste ZRM score uit de dan overgebleven levensdomeinen (die dus lager scoren dan 5). Het resultaat is een waarde tussen minimaal 1 en maximaal 4. Stap 5: Neem het resultaat omgekeerd over in de onderstaande vraag, dus waarde 4 = A: groen, waarde 3 = B: lichtgroen, waarde 2 = C: oranje en waarde 1 = D: rood. Let er op dat de ZRM scores de combinatie cliënt + netwerk vertegenwoordigen. Hou er echter rekening mee dat de inzet van het netwerk niet in alle gevallen afdwingbaar is. Als de bijdrage vanuit het netwerk niet realiseerbaar is dan ga je uit van de kale cliënt. A: Groen B: Lichtgroen C: Oranje D: Rood Cliënt en netwerk zijn samen in staat het beoogde resultaat te behalen, er is zeer weinig ondersteuning vanuit de Wmo nodig. Cliënt en netwerk zijn enigszins in staat het beoogde resultaat te behalen, er is weinig ondersteuning vanuit de Wmo nodig. Cliënt en netwerk zijn nauwelijks in staat het beoogde resultaat te behalen, er is veel ondersteuning vanuit de Wmo nodig. Cliënt en netwerk zijn samen niet in staat het beoogde resultaat te behalen, er is zeer veel ondersteuning vanuit de Wmo nodig.

9 Vraag 5: De mate van samenwerkingsgerichtheid van de cliënt (en zijn netwerk) De samenwerkingsgerichtheid gaat over de mate waarin een cliënt (en zijn netwerk) ontvankelijk is voor ondersteuning door derden (professionals) om het beoogde doel te bereiken. Hoe beoordeel ik de mate van samenwerkingsgerichtheid? Samenwerkingsgerichtheid zegt iets over de weerstand van een cliënt en zijn netwerk tegen verandering. Weerstand tegen verandering bestaat uit drie dimensies: affectie, cognitie en gedrag (Oreg, 2003). Affectie staat voor het gevoel dat een persoon heeft bij de verandering. Denk hierbij aan boosheid of angst voor de verwachte gevolgen van de verandering. Het cognitieve component slaat op hoe een persoon denkt over de verandering. Iemand kan bijvoorbeeld denken dat het een belachelijk idee is, een compleet verkeerde beslissing of zelfs dat de geïnitieerde verandering niet haalbaar is. De derde component, gedrag, is het resultaat van de affectieve en cognitieve invulling van een persoon. Actieve weerstand Iedere persoon reageert op zijn eigen manier op weerstand. Op hoofdlijnen kan er onderscheid worden gemaakt tussen actief en passief gedrag. Actieve weerstand is meestal herkenbaar in de zin dat degene met weerstand dit ook duidelijk uit. Iemand met actieve weerstand is te herkennen aan de volgende eigenschappen: kritische reactie continu op zoek naar fouten die worden gemaakt en mensen van deze fouten beschuldigen neiging om mensen belachelijk te maken zich laten leiden door angst proberen feiten te verdraaien feiten alleen gebruiken als ze in mijn straatje passen (selectief) ondermijnend gedrag sabotage, intimidatie, bedreiging en manipulatie creëren van blokkades maken van ruzie starten van rumoer Passieve weerstand Hoewel actieve weerstand vaak als zeer vervelend wordt ervaren, is passieve weerstand de meest gevaarlijke vorm. Passieve weerstand is namelijk minder goed herkenbaar en wordt gekenmerkt als achter de ellebogen of ja zeggen, nee doen. Biedt iemand passieve weerstand? Dan zal het er waarschijnlijk op lijken dat deze persoon het met de voorgestelde plannen eens is. Echter schijn bedriegt, want deze persoon zal zijn of haar weerstand uiten in een minder detecteerbare vorm. Een persoon zal meewerken aan de verandering, maar ongemerkt de voortgang doen vertragen en het eventueel falen van de verandering toestaan. Passieve weerstand wordt gekenmerkt als: uitstelgedrag herhalend activiteiten laten mislukken tijd rekken doen alsof je iets niet gehoord hebt of beweren dat iets niet afgesproken is informatie achterhouden, niet alles willen vertellen

10 Het scoren van de samenwerkingsgerichtheid kan worden gedaan op basis van de waargenomen signalen van weerstand. Als er geen signalen van actieve of passieve weerstand worden waargenomen is de score A: groen. Bij aanwezige signalen van passieve weerstand is de score B: lichtgroen. Bij enkele signalen van passieve en/of actieve weerstand is de score C: oranje. Bij veel signalen van passieve en actieve weerstand is de score D: rood. A: Groen B: Lichtgroen C: Oranje D: Rood Cliënt en netwerk werken actief samen met de Wmo ondersteuner. Cliënt en netwerk werken enigszins samen met de Wmo ondersteuner. Cliënt en netwerk werken beperkt samen met de Wmo ondersteuner. Cliënt en netwerk werken nauwelijks samen met de Wmo ondersteuner.