Bijlage 3 Resultaten docentenvragenlijst november/december 2013

Transcriptie

1 Bijlage 3 Resultaten docentenvragenlijst november/december 2013 Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo

2 Algemeen De digitale enquête heeft plaatsgevonden in november/december In totaal hebben 134 aardrijkskundedocenten vmbo de vragenlijst ingevuld (waarvan 106 volledig). Afdeling waaraan de docenten lesgeven 2% 3% 95% bb kb gl/tl 95% van de vmbo docenten geeft les in gl/tl. Verdeling mannen / vrouwen Van de deelnemende docenten is 61% man en 39% vrouw. Leeftijdscategorieën 20% 6% 32% 21% 21% Alle leeftijdscategorieën zijn vertegenwoordigd. 2

3 Bevoegdheid 1% 5% 16% 78% 1e graads 2e graads 3e graads geen bevoegdheid voor aardrijkskunde Vrijwel alle docenten hebben een bevoegdheid voor aardrijkskunde; bijna vier op de vijf is tweedegraads bevoegd. Aantal jaren leservaring aardrijkskunde in de bovenbouw 12% 7% 32% 21% 28% > 30 Een derde van de docenten geeft 0-5 jaar aardrijkskunde in de bovenbouw en bijna een derde geeft al 6-10 jaar aardrijkskunde in de bovenbouw. 3

4 Aantal aardrijkskunde collega's in de bovenbouw vmbo 14% 16% 37% 33% geen 1 collega 2 collega's > 2 collega's Bijna vier op de tien docenten is de enige aardrijkskundedocent in de bovenbouw en een derde heeft één collega. Overleg binnen de sectie over het nieuwe examenprogramma aardrijkskunde vmbo 18% 16% 31% 35% nee zo nu en dan geregeld n.v.t. Ruim een derde heeft zo nu en dan sectieoverleg over de invulling van het nieuwe examenprogramma, 31% overlegt daar geregeld over en 16% nooit. 4

5 Aantal lessen aardrijkskunde in leerjaar 3 en 4 Aantal lessen leerjaar 3 100% 90% 80% 70% 60% 50% 53% 40% 30% 28% 20% 10% 0% 7% 4% 2% 3% 1% 0% 1% 1% Wat betreft het aantal lessen per week in leerjaar 3 is het meest voorkomend 2 lessen, of (iets minder vaak) 3 lessen. 5

6 Aantal lessen leerjaar 4 100% 90% 80% 70% 60% 50% 47% 40% 30% 32% 20% 10% 0% 15% 1% 1% 1% 1% 0% 1% 1% Wat betreft het aantal lessen per week in leerjaar 4 is het meest voorkomend:4 lessen, of (iets minder vaak) 3 lessen. 6

7 Oordeel over het nieuwe examenprogramma Ik ben goed op de hoogte van het nieuwe examenprogramma aardrijkskunde. -11% 89% Ik ben tevreden over het nieuwe examenprogramma aardrijkskunde. -19% 81% De relatie mens-natuur is van belang. -10% 90% Het ontwikkelen van een wereldbeeld is van belang. -6% 94% het is belangrijk dat leerlingen leren aardrijkskundig te denken. -6% 94% Het is belangrijk dat leerlingen zich bewust worden van maatschappelijke verantwoordelijkheden en hun keuzes daarin. -7% 93% Het is goed dat de thema's op drie schaalniveaus worden uitgewerkt. -10% 90% Er is sprake van een evenwichtige verdeling tussen fysischgeografische en sociaal-geografische thema's. -18% 82% Het is goed om elk thema (in principe) vanuit de eigen regio te starten. -24% 76% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (helemaal) mee oneens (helemaal) mee eens Docenten vinden over het algemeen (90% of meer): de relatie mens- natuur van belang; het ontwikkelen van een wereldbeeld van belang; het belangrijk dat leerlingen leren aardrijkskundig te denken; het belangrijk dat leerlingen zich bewust worden van maatschappelijke verantwoordelijkheden en hun keuzes daarin; het goed dat de thema s op drie schaalniveaus worden uitgewerkt. Verder zijn de docenten echter in iets mindere mate (70-89%): goede op de hoogte van het nieuwe examenprogramma aardrijkskunde; tevreden over het nieuwe programma; van mening dat er sprake is van een evenwichtige verdeling tussen fysisch-geografische en sociaal-geografische thema s; van mening dat het goed is om elk thema (in principe) vanuit de eigen regio te starten. 7

8 Van de docenten die de verdeling niet evenwichtig vinden, vindt een ruime meerderheid (57%) dat sociaal-geografische onderwerpen te veel aandacht krijgen. Leesvaardigheid leerlingen en aansluiting met programma onderbouw De leesvaardigheid van mijn leerlingen is onvoldoende. -17% 83% Het programma in de onderbouw sluit wat betreft onderwerpen onvoldoende aan bij dat van de bovenbouw. -47% 53% Het programma in de onderbouw sluit wat betreft aardrijkskundige vaardigheden onvoldoende aan bij dat van de bovenbouw. -59% 41% het programma is overladen / er is te weinig tijd om het programma geheel af te ronden -21% 79% -80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (helemaal) mee oneens (helemaal) mee eens Vier op de vijf docenten vindt dat de leesvaardigheid van de leerlingen onvoldoende is. Een kleine meerderheid vindt dat het programma in de onderbouw wat betreft onderwerpen onvoldoende aansluit bij dat van de bovenbouw. Een kleine minderheid vindt dat het programma in de onderbouw wat betreft aardrijkskundige vaardigheden onvoldoende aansluit bij dat van de bovenbouw. Bijna vier op de 5 docenten vindt dat het programma overladen is/er te weinig tijd is om het programma geheel af te ronden. 8

9 Aandacht voor K1 Oriëntatie op leren en werken en K2 Basisvaardigheden Hoe vaak heeft u aandacht besteedt aan K1 orientatie op leren en werken? -75% 25% Hoe vaak heeft u aandacht besteed aan K2 basisvaardigheden? -49% 51% -100% -80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nooit/soms geregeld/vaak Van de 75% docenten die aangeeft dat er nooit tot soms aandacht is voor K1 Oriëntatie op leren en werken, zegt 61% dat er soms aandacht voor is en 14% geeft aan dat dit nooit gebeurt. 48% van de docenten geeft aan dat er geregeld aandacht is voor K2 Leervaardigheden en 46% geeft aan dat dit soms gebeurt. 9

10 Aandacht voor de verschillende leervaardigheden (K3) Verschillende typen aardrijkskundige vragen herkennen en formuleren. -42% 58% Het gebruik van verschillende soorten kaarten, luchtfoto's, satellietbeelden. -18% 82% Informatie ordenen en conclusies trekken. -15% 85% Eenvoudig aardrijkskundig onderzoek (veldwerk). -82% 18% Een standpunt innemen en beargumenteren. -28% 72% aardrijkskundige werkwijzen toepassen -37% 63% -100% -80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nooit/soms geregeld/vaak Wat betreft de aandacht voor de verschillende leervaardigheden: Het minst wordt er aandacht besteed aan eenvoudig aardrijkskundig onderzoek/veldwerk. 82% geeft aan dat dit nooit/soms gebeurt (daarvan zegt 25% nooit en 57% soms); Over het algemeen wordt geregeld of vaak aandacht besteed aan de overige leervaardigheden (aardrijkskundige vragen herkennen en formuleren; gebruik van kaarten, luchtfoto s, satellietbeelden; informatie ordenen en conclusies trekken; het innemen van een standpunt en beargumenteren; aardrijkskundige werkwijzen toepassen). 10

11 Tevredenheid over de thema s K4 Weer en klimaat (CE) -3% 97% K5 Bronnen van energie (SE) -6% 94% K6 Water (CE) -7% 93% K7 Arm en rijk (SE) -10% 90% K8 Bevolking en ruimte (CE) -7% 93% K9 Grenzen en identiteit (SE) -22% 78% -100% -50% 0% 50% 100% (helemaal) mee oneens (helemaal) mee eens De docenten zijn tevreden over alle onderwerpen in het examenprogramma. Over de CEonderwerpen lijken docenten nog iets meer tevreden dan over de SE-onderwerpen. Het minst tevreden zijn ze over het thema Grenzen en identiteit. 11

12 Tevredenheid over de casussen V1 Weer en klimaat: extreme weersomstandigheden. V3 Water: watermanagement. V5 Bevolking en ruimte: bevolking en ruimte in grootstedelijke gebieden V2 Bronnen van energie: energiebeleid. V6 Grenzen en identiteit: regionale identiteit. V4 Arm en rijk: arm en rijk in de gezondheidszorg. 27% 21% 17% 18% 13% 19% Dat kan ik nog niet goed beoordelen 72% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Opvallend is dat docenten meer tevreden zijn over de drie casussen die horen bij de CE-domeinen, dan over de casussen die horen bij de SE-casussen. Aandacht voor V7 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie en V8 Vaardigheden in samenhang In hoeverre besteedt u aandacht aan V7 (verwerven, verwerken, en verstrekken van informatie)? -55% 45% In hoeverre besteedt u aandacht aan V8 (vaardigheden in samenhang) -59% 41% -100% -80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nooit/soms geregeld/vaak 12

13 46% geeft aan dat er soms aandacht is voor V7 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie, 42% geeft aan dat dit geregeld gebeurt. 53% geeft dat er soms aandacht is voor V8 Vaardigheden in samenhang, 38% geeft aan dat dit geregeld gebeurt. Behandeling van de thema s in de leerjaren 100% 88% 88% 92% 94% 89% 91% 80% 60% 40% 20% 0% 6% K4 Weer en klimaat (CE) 6% 6% 6% 3% 5% 5% 5% 6% 5% 1% 4% K5 Bronnen van energie (SE) K6 Water K7 Arm en rijk (SE) K8 Bevoling en ruimte (CE) K9 Grenzen en identiteit (SE) leerjaar 3 leerjaar 4 leerjaar 3 en 4 SE-thema s worden in leerjaar 3 behandeld, CE-thema s worden in leerjaar 4 behandeld. In antwoord op de vraag hoe de cases worden behandeld hebben de meeste docenten (76%) aangekruist dat ze deze gelijktijdig behandelen met of aansluitend op het betreffende kerndeel. Hoe vaak wordt aandacht besteed aan het aanleren van de lijsten basistopografie (Nederland, Europa, Wereld). 16% 6% 38% 39% nooit soms geregeld vaak 39% van de docenten besteedt geregeld aandacht aan de basistopografie en 38% soms. 13

14 Aandacht voor veldwerk, praktische opdrachten en digitale kaarten Hoe vaak heeft u aandacht besteed aan veldwerk? 42% 52% 6% 0% Hoe vaak heeft aandacht besteed aan (andere) praktische opdrachten? 4% 60% 32% 4% Hoe vaak laat u leerlingen met digitale kaarten werken en/of gebruikt u digitale kaarten in de klas? 24% 43% 29% 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% nooit soms geregeld vaak 42% geeft aan nooit aandacht te besteden aan veldwerk, 52% zegt soms. Een ruime meerderheid geeft aan soms aandacht te besteden aan praktische opdrachten. Een kleine minderheid zegt soms en een kwart zegt nooit te werken met digitale kaarten. Mondelinge presentaties door leerlingen 25% van de docenten laat de leerlingen mondelinge presentaties geven die meetellen voor het SE. Bevraging van CE-thema s in het SE 69% van de docenten geeft aan dat ze in het SE ook CE-thema s bevragen. 14

15 Redenen waarom in het SE ook thema s uit het CE getoetst worden (meerdere antwoorden mogelijk) Het is een goede voorbereiding voor leerlingen op hetgeen ze op het examen kunnen verwachten. 96% Bij verschillende thema's is de SE en CE leerstof moeilijk te scheiden. 28% Elk thema start met de eigen regio (SE) en gaat daarna over naar een ander niveau (CE). 16% Anders. 5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100% De meest genoemde reden om in het SE ook thema's uit het CE te toetsen, is dat het gezien wordt als een goede voorbereiding voor leerlingen op het examen. Mate waarin de thema s meetellen in het SE (gemiddelden in procenten) K4 Weer en klimaat (CE). 18% K5 Bronnen van energie (SE). 12% K6 Water (CE). 18% K7 Arm en rijk (SE). 12% K8 Bevolking en ruimte (CE). 18% K9 Grenzen en identiteit (SE). 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 15

16 Opvallend is dat CE-thema s gemiddeld zwaarder meetellen in het SE, dan de SE-thema s. 17% van de docenten heeft tevens schooleigen onderwerpen opgenomen in het SE. Onderwerpen die worden genoemd zijn: Veldwerk; Excursie naar Noord Frankrijk, een bezoek aan de voedselbank en meedoen aan de debatwedstrijd op het stadhuis; Aanpassing van onderwerp Grenzen en identiteit: Integratie, samenleving en migratie; Project leefbaarheid en Brabantse wal (eigen omgevingsprojecten); "Excursie eigen omgeving --> ontstaan van het stuwwallenlandschap (Holterberg); Excursie Zwolle --> opbouw stad, stedelijke voorzieningen, verzorgingsgebied, reikwijdte enz."; Project kinderarbeid; Geografische vaardigheden; Zelfstandig onderzoek en onderzoek in de eigen omgeving; Toerisme; Praktische opdracht; Geologiescriptie schrijven; Praktische opdracht: Christen zijn in deze wereld (bij grenzen en identiteit); Vakoverstijgend project (AK, GS, Ec) over de eigen omgeving; Praktische opdracht. Hoe zwaar is het (eenvoudig) aardrijkskundig onderzoek meegewogen in het totale SE 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 41% 32% 20% 10% 10% 12% 5% 0% 0% 1-10% 11-20% meer dan 20% weet niet/nog niet bekend Een tiende van de docenten weegt (eenvoudig) aardrijkskundig onderzoek niet mee in het SE. 40% van de docenten weegt het voor 1-10% mee in het SE-cijfer. Een derde weet nog niet hoe zwaar het wordt meegewogen. 16

17 Hoe vaak hebt u leerlingen in SE-toetsen gevraagd een standpunt in te nemen en te beargumenteren? 6% 5% 30% 59% nooit soms geregeld vaak 59% van de docenten geeft aan dat soms in SE-toetsen gevraagd wordt een standpunt in te nemen en te beargumenteren. 30% van de docenten geeft aan dat ze dit geregeld doen. Gebruikte methode 2% 18% 26% 54% BuitenNLand De Geo Wereldwijs Anders Meer dan de helft van de docenten gebruikt De Geo. Riim een vierde gebruikt BuiteNLand. 51% van de docenten gebruikt naast de methode nog ander materiaal. Materiaal dat in dat geval door docenten wordt gebruikt: (meerdere antwoorden mogelijk) 17

18 Materiaal dat ik zelf ontwikkeld heb. 85% Materiaal van vorige jaren. 50% Materiaal van de website van de vakcommunity. 48% Materiaal van andere methodes. 30% Materiaal van collega's. 32% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Staat aardrijkskunde in de onderbouw op uw school als zelfstandig vak op het rooster? 18% 3% 79% ja nee, aardrijskunde maakt deel uit van het leergebied mens en maatschappij nee, aardrijkskunde maakt deel uit van een andere combinatie Op 79% van de scholen staat aardrijkskunde in de onderbouw als zelfstandig vak op het rooster. Op 18% van de scholen maakt het deel uit van het leergebied mens en maatschappij. 18

19 Oordeel over de aansluiting met de onderbouw Het aardrijkskundeprogramma in de onderbouw legt een voldoende basis voor het aardrijkskundeprogramma in de bovenbouw. -40% 60% Om de aansluiting te bevorderen tussen onderbouw en bovenbouw zijn er op onze school afspraken gemaakt over de leerstof van de onderbouw. -30% 70% Het aardrijkskundeprogramma in de bovenbouw zou beter gerealiseerd kunnen worden als er in de onderbouw een beter fundament gelegd wordt. -27% 73% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (helemaal) mee oneens (helemaal) mee eens Bijna twee derde van de docenten vindt dat het programma in de onderbouw een voldoende basis legt voor het aardrijkskundeprogramma in de bovenbouw. Bijna drie kwart van de docenten geeft aan dat er op school afspraken zijn gemaakt over de leerstof van de onderbouw, om daarmee een betere aansluiting tussen onderbouw en bovenbouw te bevorderen. Bijna drie kwart van de docenten vindt dat het aardrijkskundeprogramma in de bovenbouw beter gerealiseerd zou kunnen worden als er in de onderbouw een beter fundament gelegd wordt. 19

20 Bij welke onderdelen vindt u dat het aardrijkskundeprogramma geen voldoende basis biedt? (meerdere antwoorden mogelijk) K1 Orientatie op leren en werken. 48% K2 Basisvaardigheden 29% K3 Leervaardigheden in het vak aardrijkskunde. 41% K4 Weer en klimaat (CE). 48% K5 Bronnen van energie (SE). 55% K6 Water (CE). 41% K7 Arm en rijk (SE). 26% K8 Bevolking en ruimte (CE). 38% K9 Grenzen en identiteit (SE). 45% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ongeveer een meerderheid van de docenten vindt dat de onderdelen: Bronnen van energie, Oriëntatie op leren en werken, Weer en klimaat en Grenzen en identiteit geen voldoende basis leggen. Over de onderdelen Basisvaardigheden en Arm en rijk lijken docenten het meest tevreden wat betreft het leggen van voldoende basis. 20

21 Deskundigheid op de verschillende thema's van het examenprogramma 100% 80% 60% 40% 20% 0% K4 Weer en Klimaat K5 Bronnen van energie K6 Water K7 Arm en rijk K8 Bevolking en ruimte K9 Grenzen en identiteit onvoldoende deskundig enigszins deskundig voldoende deskundig Een grote groep docenten vindt zich voldoende deskundig op de thema's. Op de thema's: K8 Bevolking en ruimte en K9 Grenzen en identiteit vinden docenten zich naar verhouding het minst deskundig. 21

22 Nascholing 49% van de docenten heeft nascholing gevolgd voor het nieuwe programma aardrijkskunde. Behoefte aan nascholing op de volgende thema s: 100% 80% 60% 40% 50% 42% 57% 39% 61% 62% 36% 31% 56% 36% 51% 40% 20% 0% 9% K4 Weer en klimaat (CE) K5 Bronnen van energie (SE) 4% 3% 7% 8% 9% K6 Water K7 Arm en rijk (SE) K8 Bevoling en ruimte (CE) geen behoefte enigszins behoefte veel behoefte K9 Grenzen en identiteit (SE) De meeste behoefte is er aan nascholing op de thema s Weer en klimaat en Grenzen en identiteit. Het minst is dit aan de orde bij de thema s Bronnen van energie, Water en Arm en rijk. 22

23 Behoefte aan nascholing op het gebied van de leervaardigheden of een ander aspect De cases in de verrijksingsdelen (alleen voor GT). 16% 32% 52% Het ontwikkelen van praktische opdrachten. 14% 39% 47% Het ontwikkelen van veldwerk. 18% 41% 41% Het gebruik van digitale kaarten en/of GIS. 15% 34% 51% Het ontwikkelen van toetsvragen/se-vragen. 20% 35% 45% Eenvoudig aardrijskundig onderzoek. 8% 38% 54% Het gebruik van verschillende soorten kaarten, luchtfoto's, satellietbeelden. 6% 32% 62% Aardrijkskundige werkwijzen toepassen. 7% 37% 56% een standpunt innemen en beargumenteren 5% 28% 67% informatie ordenen en conclusies trekken 6% 30% 64% verschillende typen aardrijkskundige vragen herkennen en formuleren 7% 37% 56% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% veel behoefte enigszins behoefte geen behoefte Het sterkst is er behoefte aan nascholing op het gebied van (in volgorde): het ontwikkelen van toetsvragen/se-vragen, het ontwikkelen van veldwerk en het ontwikkelen van praktische opdrachten. 23