De VO - vakvernieuwing komt eraan

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De VO - vakvernieuwing komt eraan"

Transcriptie

1 De VO - vakvernieuwing komt eraan Keuzes maken! Marijn Meijer

2 Wat gaan we doen? wat verandert er? beheersingsniveaus samenhang inrichting CE/SE en PTA keuzes maken: methodes of... en we houden het praktisch, toepassingsgericht 2

3 Waarom zijn veranderingen nodig? overladenheid niet up-to-date sluit niet aan bij de belevingswereld van de leerlingen voor leerlingen is het onduidelijk wat je er nu mee kan!

4 Een oplossing Context-concept benadering voor alle bèta-vakken: contexten: wat zijn dat? concepten: begrippen, modellen, theorieën vaardigheden voor leerlingen is het duidelijker wat je met het geleerde kan! en voor de docent? 4

5 Contexten in biobased economy wat is een context? een situatie uit het persoonlijk leven, de samenleving, en de wereld van de beroepen, wetenschap en technologie welke contexten kunnen er worden benoemd? context werkwijze 5

6 Wat is nieuw? algemene vaardigheden onderzoeken, ontwerpen, modelleren en waarderen & oordelen 6

7 Wat is nieuw? sk: duurzaamheid macro-meso-micro denken; materialen, eigenschappen en de oorzaak ervan VESPR, mesomerie na: een verplichte keuze van 2 uit 4 domeinen voor SE-deel nieuwe onderwerpen: quantummechanica, biofysica, ontwerpen, medische beeldvorming bio: concepten geordend volgens organisatieniveaus (moleculair tot systeem aarde) en systeemconcepten (zelfregulatie, interactie,...) nieuwe ontwikkelingen zoals epigenitica, bio-informatica en biosynthese 7

8 Beheersingsniveaus er wordt gebruik gemaakt van handelingswerkwoorden: analyseren, bepalen, beschrijven, benoemen, verklaren voorstellen formuleren, theorie opstellen, relateren aan. welke van die handelingswerkwoorden vereisen een hoger denk/handelingsniveau dan anderen? wat is een goede volgorde van hoog naar laag niveau? meest herkenbaar bij sk, zit meer verstopt bij bio en na. 8

9 9

10 Samenhang kernconcepten: tijd, schaal, energie, verandering, systeem denken, wisselwerking, ruimte en materie samenhang in de volgorde contextuele samenhang gemeenschappelijke denk- en werkwijzen eindtermen A1 t/m A9: algemene vaardigheden: LOB, communicatie beta vaardigheden: onderzoek, ontwerpen, modelleren, beargumenteren 10

11 kunnen jullie een thema bedenken rondom biobased economy waarin a)de contextuele samenhang tussen vakken zichtbaar is? b)een situatie waarin de denkwijze centraal staat? 11

12 Verhouding CE/SE ook in tijd Verhouding CE/SE 60% van de eindtermen wordt getoetst in CE 40% van de eindtermen wordt getoetst in SE PTA afstemmen samenhang wijze van toetsen: vaardigheden versus inhoud maar eerst bepalen wanneer je SE-onderdelen afneemt en vooral afstemmen met andere vakken. 12

13 Keuzes maken op basis waarvan? organiseerbaarheid schoolcultuur een visie op (beta)onderwijs: vaardigheden centraal, burgerschap versus wetenschapper talentontwikkeling doe je samen de samenhang moet voor de leerling duidelijk zijn 13

14 Welke keuzes? welke vorm van samenhang tussen de vakken kiezen we? welke rol speelt een vak als NLT of O&O? leerstof ordenen rond thema s, contexten, actualiteit of concepten? criteria formuleren... keuze methode of ontwikkelde modules of combi lesmateriaal selecteren of toch (deels) zelf ontwikkelen natuurkunde: welke domeinen doen we? welke kennis ontbreekt in het team? hoe komen we aan die kennis? practica? welke materialen zijn er nodig? toetsing? vaardigheden zowel als contextrijke opgaven 14

15 Professionaliseren is nodig nieuwe, soms onbekende, vakinhoud andere didactiek nieuwe manier van toetsen uitwerken examenprogramma s maar niet alleen,... er zijn BRSP, APS en DOT s, collega s, andere secties op school 15

16 Bedankt voor je aandacht! zijn er vragen of discussiepunten? 16

17 Discussiepunten de rol van de vaksteunpunten is essentieel voor mijn inhoudelijke bijscholing. toetsen van vaardigheden: ik zie het toch? voorlichting over beroepen en de beroepsvelden is voor de decaan 17

18

DAS Conferentie Applied Science

DAS Conferentie Applied Science DAS Conferentie Applied Science SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Emiel de Kleijn Curriculumontwikkelaar natuurwetenschappen Nieuwe Scheikunde /NiNa/CVBO Plannen voor een vernieuwd, vernieuwend

Nadere informatie

4 juni conferentie vakvernieuwingen

4 juni conferentie vakvernieuwingen 4 juni 2010 conferentie vakvernieuwingen doelen van de vernieuwing Maatschappelijke ontwikkelingen aandacht en ruimte voor actuele ontwikkelingen in wetenschap en technologie toename instroom in bèta-

Nadere informatie

natuurkundeprogramma s vanaf 2013

natuurkundeprogramma s vanaf 2013 natuurkundeprogramma s vanaf 2013 Regionaal Steunpunt Zuid-Holland Delft, 16 januari 2013 Maarten Pieters uitgangspunten vernieuwingen bètavakken www.betanova.nl/documentatie/achtergrond (wetenschappelijke)

Nadere informatie

Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Chemie tussen context en concept. Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen

Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Chemie tussen context en concept. Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen Woudschoten Chemie Conferentie 7 november 2008 Nieuwe Scheikunde in het schoolexamen Tijdlijn Nieuwe Scheikunde 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Klassieke programma (1998) Aangepaste klassieke

Nadere informatie

Analyse van lesmateriaal

Analyse van lesmateriaal Analyse van lesmateriaal ECENT conferentie 15 mei 2013 Maarten Pieters twee rondes checklists concept-contextvenster checklists gemeenschappelijke uitgangspunten in opdrachten aan vernieuwingscommissies

Nadere informatie

'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde

'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde 'Hier havo.hbo hoort u mij?' (Nieuwe) Scheikunde Aansluiting havo-hbo 28 september 2016 Hogeschool Domstad Emiel de Kleijn Historie 1999 (1998) Invoering van de 2 e fase HAVO: Scheikunde: 280 SLU VWO:

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo vanaf schooljaar 2014-2015

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo vanaf schooljaar 2014-2015 Examenprogramma NLT vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Exacte wetenschappen en technologie

Nadere informatie

beheerst de volgende vaardigheden, kan deze onderwijzen en vaardigheden

beheerst de volgende vaardigheden, kan deze onderwijzen en vaardigheden Checklist vakdidactisch Kennisbasis Biologie Voor het begin van de 3 e jaars stage vullen de studenten deze checklist in. De studenten formuleren leerdoelen die aansluiten op de uitkomst van deze list.

Nadere informatie

kennisbasis vakdidactiek biologie auteurs Teresa Maria Dias Pedro Gomes, Stefan Bosmans en Marnix van Meer

kennisbasis vakdidactiek biologie auteurs Teresa Maria Dias Pedro Gomes, Stefan Bosmans en Marnix van Meer kennisbasis vakdidactiek biologie auteurs Teresa Maria Dias Pedro Gomes, Stefan Bosmans en Marnix van Meer Domein B1.1 Biologie leren Begripsontwikkeling en jargon Leren van biologische vaardigheden Verschillen

Nadere informatie

Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden (bètaprofielniveau)

Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden (bètaprofielniveau) BIJLAGE 1 Examenprogramma NLT havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Exacte wetenschappen

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 9161 26 mei 2011 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 27 april 2011, nr. VO/289008, houdende

Nadere informatie

Wiskunde en de kennisbasis Natuurwetenschappen onderbouw

Wiskunde en de kennisbasis Natuurwetenschappen onderbouw Wiskunde en de kennisbasis Natuurwetenschappen onderbouw Wiskunde studiedag 7 november 2015 Wout Ottevanger Michiel Doorman Wiskunde en de kennisbasis Natuurwetenschappen onderbouw De kennisbasis (10 )

Nadere informatie

2007 Scheikunde in havo en vwo

2007 Scheikunde in havo en vwo Gesprekspunten 2007 Scheikunde in havo en vwo Ruimte voor scholen Uw vragen/wensen Veranderingen per 2007 (en 2010) Stof voor CE en SE Ruimte voor scholen Vorm SE en PTA Leerstoflijn Projecten naar keuze

Nadere informatie

Onderzoek nieuwe examenprogramma MAW

Onderzoek nieuwe examenprogramma MAW Onderzoek nieuwe examenprogramma MAW Voorbeeldlesmateraal maakt vernieuwingen Maatschappijwetenschappen concreet en uitvoerbaar In het kader van haar afstudeerproject voor de eerstegraads lerarenopleiding

Nadere informatie

Bijlage 1 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten biologie

Bijlage 1 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten biologie Bijlage 1 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten biologie Docenten Gearceerde vragen: significant verschil tussen pilot en niet-pilotresultaten (p < 0,05). Donkere arcering: pilotresultaat < niet-pilotresultaat;

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo

Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo Examenprogramma natuur, leven en technologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Fundament

Nadere informatie

Aansluiting op het actuele curriculum (2014)

Aansluiting op het actuele curriculum (2014) Aansluiting op het actuele curriculum (2014) De verschillende modules van GLOBE lenen zich uitstekend om de leerlingen de verschillende eindtermen en kerndoelen aan te leren zoals die zijn opgesteld door

Nadere informatie

SCHEIKUNDE VWO - NIEUWE EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

SCHEIKUNDE VWO - NIEUWE EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 SCHEIKUNDE VWO - NIEUWE EAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

NLT: een vak voor jou? Januari 2015 HWC AMSTELVEEN

NLT: een vak voor jou? Januari 2015 HWC AMSTELVEEN NLT: een vak voor jou? Januari 2015 HWC AMSTELVEEN NLT: een vak voor jou? Waarom deze voorlichting? NLT is een nieuw vak sinds 2005 NLT is een belangrijk (profiel)keuzevak NLT wát NLT wát Wat ga je doen

Nadere informatie

Raakvlakken wi-, sk-, na-, biodidactiek

Raakvlakken wi-, sk-, na-, biodidactiek 19-05-16 1 Raakvlakken wi-, sk-, na-, biodidactiek in de ULO 19-05-16 2 Een oud probleem Bij natuurkunde weten de leerlingen weinig meer van de kennis opgedaan bij wiskunde en omgekeerd we moeten ervoor

Nadere informatie

Nieuwe Syllabus Scheikunde

Nieuwe Syllabus Scheikunde Nieuwe Syllabus Scheikunde Waar heeft docent behoefte aan? Cris Bertona (ICLON, voorzitter syllabus commissie) Karsten Kaspers (Hogeschool Leiden) Regionaal Steunpunt Leiden 26 januari 2012 Historie -

Nadere informatie

PTA Nova natuurkunde 6 vwo gymnasium

PTA Nova natuurkunde 6 vwo gymnasium PTA Nova natuurkunde 6 vwo gymnasium In dit hoofdstuk vindt u een aantal tabellen. Daarin vindt u informatie over: de hoofdstukken van het leeropdrachtenboek Nova 6 vwo gymnasium (verder te noemen Nova

Nadere informatie

VERBETEREN VAN DE TAALVAARDIGHEID (RESULTATEN POST-DOC ONDERZOEK)

VERBETEREN VAN DE TAALVAARDIGHEID (RESULTATEN POST-DOC ONDERZOEK) VERBETEREN VAN DE TAALVAARDIGHEID (RESULTATEN POST-DOC ONDERZOEK) GIJS ORNÉE & TALITHA VISSER g.ornee@noordik.nl Ta.visser@noordik.nl KENNISMAKING Talitha Visser Docent en onderzoeker -2006 docent sk,

Nadere informatie

LWEO. De lesbrieven. Levensloop Kleding Mobiliteit Arbeidsmarkt Economische Crisis Wereldeconomie

LWEO. De lesbrieven. Levensloop Kleding Mobiliteit Arbeidsmarkt Economische Crisis Wereldeconomie Nieuwe Vwomethode LWEO De lesbrieven Levensloop Kleding Mobiliteit Arbeidsmarkt Economische Crisis Wereldeconomie 1 2 1 Verdeling over en SE Schema studielasturen en lessen LESBRIEF SE/ lessen slu Levensloop

Nadere informatie

Wanneer staat uw volgende ß-teamoverleg gepland? Concept-context op de agenda van uw ß-team!

Wanneer staat uw volgende ß-teamoverleg gepland? Concept-context op de agenda van uw ß-team! Wanneer staat uw volgende ß-teamoverleg gepland? Concept-context op de agenda van uw ß-team! L. Bruning en B. Michels SLO, Enschede ß-teamoverleg Het is hard werken, maar dat hebben we er graag voor over!

Nadere informatie

Toelichting bij het vernieuwde examenprogramma Klassieke Talen vwo

Toelichting bij het vernieuwde examenprogramma Klassieke Talen vwo Toelichting bij het vernieuwde examenprogramma Klassieke Talen vwo Met ingang van augustus 2014 is er een vernieuwd examenprogramma voor de Klassieke Talen. Het vak KCV wordt vanaf dat moment opgenomen

Nadere informatie

Contexten in Pulsar: In de introductie als motivatie voor de leerling en het ophalen van voorkennis

Contexten in Pulsar: In de introductie als motivatie voor de leerling en het ophalen van voorkennis Pulsar Natuurkunde 3 e editie havo en vwo Tweede Fase Pulsar: Uitdagend en gestructureerd Keuze SE in het boek Veel aandacht voor conceptueel begrip (Pulsjes) Aansprekende en relevante contexten Stimuleert

Nadere informatie

Conferentie hier-havo 28 september Jelle Nauta. Wat betekenen de veranderingen voor opleidingen in de sectoren Groen en DAS? Ronde tafelgesprek

Conferentie hier-havo 28 september Jelle Nauta. Wat betekenen de veranderingen voor opleidingen in de sectoren Groen en DAS? Ronde tafelgesprek Conferentie hier-havo 28 september 2016 Wat betekenen de veranderingen voor opleidingen in de sectoren Groen en DAS? Ronde tafelgesprek Jelle Nauta NLT, scheikunde en biologie Eerste lichting havo nieuwe

Nadere informatie

NLT. Inleiding op de stand van zaken van het onderwijs (BUG-analyse) Geïntegreerde vakken in de tweede fase

NLT. Inleiding op de stand van zaken van het onderwijs (BUG-analyse) Geïntegreerde vakken in de tweede fase Inleiding op de stand van zaken van het onderwijs (BUG-analyse) In de curriculumanalyse van de natuurwetenschappelijke vakken worden de drie verschijningsvormen van het curriculum per vak beschreven: het

Nadere informatie

Brede Regionale Steunpunten. Programma. Brede regionale steunpunten. Jan Apotheker

Brede Regionale Steunpunten. Programma. Brede regionale steunpunten. Jan Apotheker Brede Regionale Steunpunten Jan Apotheker Programma Beschrijving BRSP( minuten) Wat kunt u in een BRSP ( 10 minuten) Voorbeeld sessie (0 minuten) Wat wilt u in een BRSP ( 10 minuten) Brede regionale steunpunten

Nadere informatie

Met deze nieuwsbrief willen wij u op de hoogte brengen van de activiteiten voor het schooljaar Vriendelijke groet,

Met deze nieuwsbrief willen wij u op de hoogte brengen van de activiteiten voor het schooljaar Vriendelijke groet, Het Bètasteunpunt van de Hanzehogeschool is in 2009 opgezet om o.a. hulp te bieden aan leerlingen uit het voortgezet onderwijs die bezig zijn met hun profielwerkstuk. Ondertussen doet het Bètasteunpunt

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren

Nadere informatie

NLT: een vak voor jou? Januari 2016 HWC AMSTELVEEN

NLT: een vak voor jou? Januari 2016 HWC AMSTELVEEN NLT: een vak voor jou? Januari 2016 HWC AMSTELVEEN NLT: een vak voor jou? Waarom deze voorlichting? NLT is een nieuw vak sinds 2005 NLT is een belangrijk (profiel)keuzevak NLT wát NLT WAAROM? HET BÈTAONDERWIJS

Nadere informatie

Bijlage 3 Resultaten docentenvragenlijst november/december 2013

Bijlage 3 Resultaten docentenvragenlijst november/december 2013 Bijlage 3 Resultaten docentenvragenlijst november/december 2013 Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo Algemeen De digitale enquête heeft plaatsgevonden in november/december 2013. In

Nadere informatie

Professionalisering en vakvernieuwing in DocentOntwikkelTeams

Professionalisering en vakvernieuwing in DocentOntwikkelTeams Professionalisering en vakvernieuwing in DocentOntwikkelTeams Hoe kunnen we de opbrengsten optimaliseren? [18 mei - ECENT/ELWIeR] Inhoud Wat zijn DOTs? Waarom DOTs? Wat zijn succesfactoren en valkuilen voor

Nadere informatie

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor

Nadere informatie

NiNa in Context. Moderne fysica de school in. Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam

NiNa in Context. Moderne fysica de school in. Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam NiNa in Context Moderne fysica de school in Chris van Weert Vz. stichting IOBT* Institute of Physics Universiteit van Amsterdam * Samenwerking KNCV, NIBI, NNV, NVON, NVvW op het gebied van onderwijs Overzicht

Nadere informatie

Examenprogramma natuur, leven en technologie havo

Examenprogramma natuur, leven en technologie havo Examenprogramma natuur, leven en technologie havo Het eindexamen (februari 2007) Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden

Nadere informatie

TOELICHTING OP HET NIEUWE EXAMEN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO 2019

TOELICHTING OP HET NIEUWE EXAMEN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO 2019 TOELICHTING OP HET NIEUWE EXAMEN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO 2019 pagina 3 van 12 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Opbouw van de syllabus 6 3 Het examen 8 4 De vraagstelling 9 5 Toepassing van het correctievoorschrift

Nadere informatie

Bijlage 4. Resultaten docentenvragenlijst zomer Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo

Bijlage 4. Resultaten docentenvragenlijst zomer Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo Bijlage 4 Resultaten docentenvragenlijst zomer 2015 Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo Algemeen De digitale enquête heeft plaatsgevonden in juni-augustus 2015. In totaal hebben 105

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11101 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/389632, houdende

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 7 van het Eindexamenbesluit v.w.o.- h.a.v.o.- m.a.v.o.- v.b.o. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11101 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/389632, houdende

Nadere informatie

Bijlage 2 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten natuurkunde

Bijlage 2 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten natuurkunde Bijlage 2 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten natuurkunde Docenten Gearceerde vragen: significant verschil tussen pilot en niet-pilotresultaten (p < 0,05). Donkere arcering: pilotresultaat < niet-pilotresultaat;

Nadere informatie

2. De programma's voor havo en vwo

2. De programma's voor havo en vwo 2. De programma's voor havo en vwo 2.1 Inleiding Op de volgende bladzijden staan de examenprogramma s voor het vak onderzoek en ontwerpen. In nogal formele bewoordingen is beschreven wat leerlingen ( kandidaten

Nadere informatie

Hallo allemaal Wat fijn dat je er bent!

Hallo allemaal Wat fijn dat je er bent! BEDRIJFSECONOMIE ONDERNEMERSCHAP FINANCIËLE ZELFREDZAAMHEID VOORBEELDEXAMEN NIEUWE PROGRAMMA HAVO Jan Stevens Cito Jan Straver - CvTE AGENDA Welkom Even voorstellen en zo Gang van zaken bij vakvernieuwing

Nadere informatie

Van TechniekMavo. naar technologieroute

Van TechniekMavo. naar technologieroute Van TechniekMavo naar technologieroute Ambities 1. Meer jongeren naar techniek 2. Onderwijsvernieuwing 3. Samenwerking bedrijfsleven 4. Doorlopende leerlijn 5. LOB & technologie 6. Professionalisering

Nadere informatie

LANDSEXAMEN HAVO

LANDSEXAMEN HAVO LANDSEXAMEN HAVO 2018-2019 Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE H.A.V.O 1 Het eindexamen Het eindexamen van het vak Aardrijkskunde bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11699 8 juni 2012 Rectificatie Examenprogramma natuurkunde vwo van 28 april 2012, kenmerk VO2012/389632 In de regeling

Nadere informatie

Examenprogramma's O&O voor havo en vwo

Examenprogramma's O&O voor havo en vwo Examenprogramma's O&O voor havo en vwo Inleiding Op de volgende bladzijden staan de examenprogramma s voor het vak Onderzoek en ontwerpen. In nogal formele bewoordingen is beschreven wat leerlingen ( kandidaten

Nadere informatie

Stichting Techniekpromotie

Stichting Techniekpromotie - - - Stichting Techniekpromotie 1 In de visie komt duidelijk naar voren dat verwondering en wetenschap in de gehele doorlopende leerlijn zouden moeten blijven samengaan. In hoeverre spreekt dit beeld

Nadere informatie

KERNCONCEPTEN. Het micro-macroconcept

KERNCONCEPTEN. Het micro-macroconcept KERNCONCEPTEN Het molecuulconcept Atomen als bouwstenen van moleculen Verschillende typen bindingen Structuur en flexibiliteit van moleculen Maken en breken van bindingen Ontwerpen van moleculen Het micro-macroconcept

Nadere informatie

Concepten en contexten in de nieuwe programma's

Concepten en contexten in de nieuwe programma's oncepten en contexten in de nieuwe programma's Delft voor Docenten 6 december 2012 Berenice Michels Lucia Bruning oncepten en contexten in de nieuwe programma's - inhoud 1. oncepten, contexten en concept-context

Nadere informatie

Bijlage 3 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten scheikunde

Bijlage 3 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten scheikunde Bijlage 3 Vergelijking pilot vs. niet-pilotresultaten scheikunde Docenten Gearceerde vragen: significant verschil tussen pilot en niet-pilotresultaten (p < 0,05). Donkere arcering: pilotresultaat < niet-pilotresultaat;

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde vwo

Examenprogramma scheikunde vwo Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen

Nadere informatie

Examenprogramma biologie vwo

Examenprogramma biologie vwo Bijlage 4 Examenprogramma biologie vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

LANDSEXAMEN HAVO

LANDSEXAMEN HAVO LANDSEXAMEN HAVO 2018-2019 Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE H.A.V.O 1 Het eindexamen Het eindexamen van het vak Aardrijkskunde bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen

Nadere informatie

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie

Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Evolutie kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke

Nadere informatie

β-clusterdag Maandag 19 december 2011

β-clusterdag Maandag 19 december 2011 β-clusterdag Maandag 19 december 2011 Ochtendprogramma 09:30 u.: Introductie NLT 10:00 u.: NLT-module bekijken adhv focusopdracht 11:30 u.: Forumdiscussie met ontwerper, docent en leerlingen 12:30 u.:

Nadere informatie

Kennisbasis natuurwetenschappelijke vakken en technologie

Kennisbasis natuurwetenschappelijke vakken en technologie Kennisbasis natuurwetenschappelijke vakken en technologie Ontwikkeling en implementatie SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Ecent conferentie 2016: Bèta in samenhang in 2032 Dirk Jan Boerwinkel,

Nadere informatie

Macro-meso-micro. Ruud Kok ; Astrid Bulte; Hans Poorthuis. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.

Macro-meso-micro. Ruud Kok ; Astrid Bulte; Hans Poorthuis. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs. Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Ruud Kok ; Astrid Bulte; Hans Poorthuis 22 maart 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/94812 Dit lesmateriaal is

Nadere informatie

Leeromgeving en organisatie

Leeromgeving en organisatie Leeromgeving en organisatie Lesdoel Ik kan een les voorbereiden a.d.h.v. het lesplanformulier van Geerligs. Hoe word ik een goede leraar? Kunst of kunde? Kun je het leren: Ja/Nee Wat doe je hier dan nog?

Nadere informatie

Examenprogramma natuurkunde vwo

Examenprogramma natuurkunde vwo Examenprogramma natuurkunde vwo Ingangsdatum: schooljaar 2013-2014 (klas 4) Eerste examenjaar: 2016 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma

Nadere informatie

VO HO Netwerk Noord JAARAGENDA 2013 2014 DOCENTBIJEENKOMSTEN BÈTABREED REGIONAAL STEUNPUNT NOORD

VO HO Netwerk Noord JAARAGENDA 2013 2014 DOCENTBIJEENKOMSTEN BÈTABREED REGIONAAL STEUNPUNT NOORD VO HO Netwerk Noord JAARAGENDA 2013 2014 DOCENTBIJEENKOMSTEN BÈTABREED REGIONAAL STEUNPUNT NOORD Jaaragenda 2013 2014 Wanneer Wat Waar September 2013 6 DOTs bètawerkplaatsen DOTs bio en sk DOTs wis en

Nadere informatie

PTA scheikunde Belgisch park cohort 14 15-16

PTA scheikunde Belgisch park cohort 14 15-16 Het examenprogramma scheikunde is vernieuwd. In 2013 is in 4 HAVO met dat nieuwe examenprogramma scheikunde gestart. De methode Chemie Overal 4 e editie is geschreven voor dit nieuwe examenprogramma. Toegestaan

Nadere informatie

Programma van Toetsing en Afsluiting schooljaar VWO 4 (NLT)

Programma van Toetsing en Afsluiting schooljaar VWO 4 (NLT) Programma van Toetsing en Afsluiting schooljaar 2017-2018 VWO 4 (NLT) Beste leerling, beste ouders/verzorgers, Voor je ligt het programma van toetsing en afsluiting voor het schooljaar 2017-2018 van De

Nadere informatie

Examenprogramma natuurkunde havo

Examenprogramma natuurkunde havo Bijlage 1 Examenprogramma natuurkunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden

Nadere informatie

Vereniging van leraren in de Economisch/maatschappelijke vakken

Vereniging van leraren in de Economisch/maatschappelijke vakken Vereniging van leraren in de Economisch/maatschappelijke vakken Schelluinen, 5 juli 2018 Feedback vanuit Vecon voor het ontwikkelteam M&M Geacht ontwikkelteam M&M, Hierbij een reactie van de Vecon. Inleiding

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11109 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/403948, houdende

Nadere informatie

Workshop natuurkunde, wiskunde

Workshop natuurkunde, wiskunde RUG2 Workshop natuurkunde, wiskunde Gehoord van een leerling Mag ik alles wat ik bij natuurkunde geleerd heb ook bij wiskunde gebruiken? Enno van der Laan Gerrit Roorda Rijksuniversiteit Groningen Andersom

Nadere informatie

Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs

Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Uit: Besluit van 16 maart 2017 tot wijziging van het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel en het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel BES in verband

Nadere informatie

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING. HAVO 4 EN 5 (locatie Dieren) Versie september 2018

PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING. HAVO 4 EN 5 (locatie Dieren) Versie september 2018 PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING EN 5 (locatie Dieren) 2018-2020 Versie september 2018 PTA HAVO aardrijkskunde 2018-2020 Leerjaar Onderwerp B1 Gebieden op de grens van arm en rijk Schriftelijk P1 100

Nadere informatie

STAND VAN ZAKEN EN TOEKOMSTBEELDEN BÈTA PLAZA ZEELAND 22 MAART 2012 DICK VAN DER PLOEG OPLEIDINGSCOORDINATOR CHEMIE

STAND VAN ZAKEN EN TOEKOMSTBEELDEN BÈTA PLAZA ZEELAND 22 MAART 2012 DICK VAN DER PLOEG OPLEIDINGSCOORDINATOR CHEMIE STAND VAN ZAKEN EN TOEKOMSTBEELDEN BÈTA PLAZA ZEELAND 22 MAART 2012 DICK VAN DER PLOEG OPLEIDINGSCOORDINATOR CHEMIE WAAROM BÈTA PLAZA ZEELAND? Succesfactoren voor aansluiting havo-(bèta)hbo Breed programma

Nadere informatie

Examenprogramma biologie havo

Examenprogramma biologie havo Bijlage 3 Examenprogramma biologie havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

Lessen ontwerpen langs concepten en contexten

Lessen ontwerpen langs concepten en contexten Lessen ontwerpen langs concepten en contexten Woudschoten hemie 4 november 2011 Berenice Michels Lucia Bruning o-co: what's in a name? oncepten Definitie: Mentale beelden die verwijzen naar belangrijke

Nadere informatie

Twee keuzevakken. NLT en Wiskunde D De een of de ander? 1 juli 2011. Nelleke den Braber Landelijk coördinatiepunt NLT

Twee keuzevakken. NLT en Wiskunde D De een of de ander? 1 juli 2011. Nelleke den Braber Landelijk coördinatiepunt NLT Twee keuzevakken NLT en Wiskunde D De een of de ander? 1 juli 2011 Nelleke den Braber Landelijk coördinatiepunt NLT Schoolexamenvakken sinds 2007 NLT: NG&NT leerlingen Wiskunde D: Alleen leerlingen met

Nadere informatie

Examenprogramma Klassieke Talen vwo

Examenprogramma Klassieke Talen vwo Examenprogramma Klassieke Talen vwo Ingangsdatum: augustus 2014 Eerste examenjaar: 2017 Griekse taal en cultuur (GTC) vwo Latijnse taal en cultuur (LTC) vwo Griekse taal en cultuur (GTC) Het eindexamen

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 11109 6 juni 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 28 april 2012, nr. VO/403948, houdende

Nadere informatie

Werken met TPACK. Wilfred Rubens

Werken met TPACK. Wilfred Rubens Werken met TPACK Wilfred Rubens http://www.wilfredrubens.com Introductie TPACK Video TPACK Wat weten jullie over TPACK? Korte herhaling Werken met TPACK aan de hand van opdrachten Sterke en minder sterke

Nadere informatie

Monitoring en evaluatie invoering bètavernieuwing

Monitoring en evaluatie invoering bètavernieuwing Monitoring en evaluatie invoering bètavernieuwing Eindmeting docenten en leerlingen 2016-2017 SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Monitoring en evaluatie invoering bètavernieuwing Eindmeting

Nadere informatie

Scheikunde. Inleiding op de stand van zaken van het onderwijs (BUG-analyse) Inleiding

Scheikunde. Inleiding op de stand van zaken van het onderwijs (BUG-analyse) Inleiding Inleiding op de stand van zaken van het onderwijs (BUG-analyse) In de curriculumanalyse van de natuurwetenschappelijke vakken worden de drie verschijningsvormen van het curriculum per vak beschreven: het

Nadere informatie

Mijn onderwijsvisie. Natasha Pers. Opleiding: Master algemene economie. Studentennummer: 500610025. Vakdocent: P. Voorend

Mijn onderwijsvisie. Natasha Pers. Opleiding: Master algemene economie. Studentennummer: 500610025. Vakdocent: P. Voorend Mijn onderwijsvisie Natasha Pers Opleiding: Master algemene economie Studentennummer: 500610025 Vakdocent: P. Voorend Algemene Visie Mijn onderwijsvisie 2 is meer een terugblik dan wel herziening van mijn

Nadere informatie

LANDSEXAMEN VWO

LANDSEXAMEN VWO Examenprogramma NATUURKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2018-2019 1 Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting

Nadere informatie

Doelen. Leergebieden

Doelen. Leergebieden 1 Doelen KENNEN & KUNNEN SAMENHANG BALANS OVERLADENHEID EIGEN RUIMTE Leergebieden 2 Ontwikkelproces 125 18 9 ONTWIKKELTEAMS 84 ONTWIKKELSCHOLEN Randvoorwaarden Het ontwikkelteam richt zich op: kerncurriculum:

Nadere informatie

Leerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo)

Leerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo) Leerlijn Biologie inhouden (PO-havo/vwo) Voor meer informatie zie: Kerndoelen onderbouw Vakportaal Mens & maatschappij Vakportaal Natuur & techniek kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo

Nadere informatie

Onderzoeksvaardigheden de chemie

Onderzoeksvaardigheden de chemie Onderzoeksvaardigheden in de chemie Woudschoten Chemie Conferentie 4 november 2016 Meie van Laar en Lisanne Bronzwaer Vanmiddag... maakt u kennis met een activiteit met als doel het (stereotype) beeld

Nadere informatie

Naar een schoolexamen voor de beroepsgerichte vakken

Naar een schoolexamen voor de beroepsgerichte vakken Naar een schoolexamen voor de beroepsgerichte vakken Presentatie voor Edu Actief Tom Erkens Wettelijk kader pta en schoolexamen (1) In het PTA is/zijn opgenomen: de onderdelen van het examenprogramma die

Nadere informatie

Hoofdlijn advies. Wat vind jij? Laat het ons weten op: Persoonlijke ontwikkeling. Basiskennis en -vaardigheden. Vakoverstijgend leren

Hoofdlijn advies. Wat vind jij? Laat het ons weten op: Persoonlijke ontwikkeling. Basiskennis en -vaardigheden. Vakoverstijgend leren Hoofdlijn advies Taalvaardig Rekenvaardig Digitaal vaardig Sociaal vaardig Persoonlijke ontwikkeling Basisvaardigheden Basiskennis en -vaardigheden Natuur & technologie Mens & maatschappij Taal & cultuur

Nadere informatie

Wiskunde en informatica: innovatie en consolidatie Over vragen in het wiskunde- en informaticaonderwijs

Wiskunde en informatica: innovatie en consolidatie Over vragen in het wiskunde- en informaticaonderwijs Tijdschrift voor Didactiek der β-wetenschappen 22 (2005) nr. 1 & 2 53 Oratie, uitgesproken op 11 maart 2005, bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Professionalisering in het bijzonder in het onderwijs

Nadere informatie

Curriculumevaluatie bètavakvernieuwing:

Curriculumevaluatie bètavakvernieuwing: Curriculumevaluatie bètavakvernieuwing: Nieuwe programma's bi, sk, na, nlt in leerjaar 5 havo/vwo Lucia Bruning, Wilmad Kuiper, Elvira Folmer & Wout Ottevanger ECENT 4 juni 2010 e-mail: w.kuiper@slo.nl

Nadere informatie

NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 NATUUR, LEVEN, TECHNOLOGIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT

DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1 VOORSTEL NIEUW DOMEIN A VAARDIGHEDEN 1.1 Doel en inhoud Dit domein omvat algemene en vakspecifieke vaardigheden die verkaveld zijn in de subdomeinen A1

Nadere informatie

Concept Cartoons. Ed van den Berg, Kenniscentrum Hogeschool van Amsterdam en VU EWT Noord-Holland en Flevoland

Concept Cartoons. Ed van den Berg, Kenniscentrum Hogeschool van Amsterdam en VU EWT Noord-Holland en Flevoland Concept Cartoons Ed van den Berg, Kenniscentrum Hogeschool van Amsterdam en VU EWT Noord-Holland en Flevoland Doelen wetenschap en techniekonderwijs Inhoud: Biologie, natuurkunde, scheikunde, techniek,

Nadere informatie

Jouw SE passend bij de eindtermen van je vak! Uw trainer: José Dams (CINOP)

Jouw SE passend bij de eindtermen van je vak! Uw trainer: José Dams (CINOP) Jouw SE passend bij de eindtermen van je vak! Uw trainer: José Dams (CINOP) Korte vragenlijst Noteer je antwoorden op de vragen. Bespreek de uitkomst kort met je buurvrouw/ buurman en maak gelijk gebruik

Nadere informatie

Kleiner Mann, was nun? Profielkeuzeavond 2018

Kleiner Mann, was nun? Profielkeuzeavond 2018 Kleiner Mann, was nun? Profielkeuzeavond 2018 Inrichting profielen Keuze uit vier profielen: C&M, E&M, N&G, N&T Elk profiel bestaat uit: gemeenschappelijk deel profielvakken en profielkeuzevakken vrij

Nadere informatie

NLT: een vak voor jou? Januari 2018 HWC AMSTELVEEN

NLT: een vak voor jou? Januari 2018 HWC AMSTELVEEN NLT: een vak voor jou? Januari 2018 HWC AMSTELVEEN NLT: een vak voor jou? Waarom deze voorlichting? NLT is een nieuw vak sinds 2005 NLT is een belangrijk (profiel)keuzevak NLT wát NLT wát Wat ga je doen

Nadere informatie

Jouw SE passend bij de eindtermen van je vak! Uw trainer: José Dams (CINOP)

Jouw SE passend bij de eindtermen van je vak! Uw trainer: José Dams (CINOP) Jouw SE passend bij de eindtermen van je vak! Uw trainer: José Dams (CINOP) Korte vragenlijst Noteer je antwoorden op de vragen. Bespreek de uitkomst kort met je buurvrouw/ buurman en maak gelijk gebruik

Nadere informatie

Examenprogramma biologie vwo vanaf CE 2016

Examenprogramma biologie vwo vanaf CE 2016 De onderstaande lijst bevat de complete examenprogramma s voor de bovenbouw VWO (4, 5 en 6 VWO) voor de vakken Biologie, Natuurkunde en Scheikunde. Daarnaast is het hele programma van het sportsciencecamp,

Nadere informatie

Programma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2015-2016. VWO 6 Tweede Fase. RSG Slingerbos Levant. locatie Slingerbos

Programma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2015-2016. VWO 6 Tweede Fase. RSG Slingerbos Levant. locatie Slingerbos Schooljaar 2015-2016 VWO 6 Tweede Fase RSG Slingerbos Levant locatie Slingerbos Vak: Nederlandse taal en literatuur SE omschrijving type vorm weging moment duur SE5 netl531: Schrijfopdracht SE-weging 10%

Nadere informatie

Examenprogramma scheikunde havo

Examenprogramma scheikunde havo Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kennis

Nadere informatie

ONDERZOEK DOEN. HENK LINDEMAN h.lindeman@aps.nl. Naam Datum

ONDERZOEK DOEN. HENK LINDEMAN h.lindeman@aps.nl. Naam Datum ONDERZOEK DOEN HENK LINDEMAN h.lindeman@aps.nl Naam Datum Onderzoeksvragen; uw keuze voor deze workshop Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen onderzoek doen en gedocumenteerd schrijven? Welke

Nadere informatie