Sorteeranalyse grofvuil en analyse grofvuilinzameling

Transcriptie

1 Sorteeranalyse grofvuil en analyse grofvuilinzameling

2

3 Sorteeranalyse grofvuil en analyse grofvuilinzameling

4 Documentbeschrijving 1. Titel publicatie 2. Verantwoordelijke Uitgever Danny Wille, OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen 4. Aantal bladzijden Prijs* 3. Wettelijk Depot nummer D/2012/5024/20 5. Aantal tabellen en figuren 1 tabel, 24 figuren 7. Datum Publicatie 8. Trefwoorden Huishoudelijk afval, sorteeranalyse, grofvuil, restafval 9. Samenvatting Dit rapport bevat de resultaten van het sorteeranalyse-onderzoek van het grofvuil. Het onderzoek werd uitgevoerd in het Vlaams gewest in Het doel van dit onderzoek is inzicht verwerven in de samenstelling van het grofvuil dat door de gezinnen wordt aangeboden. Daarnaast werd ook de grofvuilinzameling in Vlaanderen geanalyseerd, en werden beleidsconclusies geformuleerd. 10. Begeleidingsgroep en/of auteur OVAM, Ecorem, Febem, Coberec, Komosie 11. Contactperso(o)n(en) Maarten De Groof, , mdgroof@ovam.be 12. Andere titels over dit onderwerp Gegevens uit dit document mag u overnemen mits duidelijke bronvermelding. De meeste OVAM-publicaties kunt u raadplegen en/of downloaden op de OVAM-website:

5 Inhoudstafel 1 Inleiding 7 2 Definitie grofvuil 9 3 Doelstellingen van de studie Aanpak FASE1: Inventaris van de beschikbare informatie over grofvuil FASE 2: Uitvoering van de sorteeranalyse grofvuil Ophaling van het grofvuil Sortering van het grofvuil Aanvullende gegevens bekomen tijdens de sorteeranalyse FASE 3: Interpretatie van de resultaten en formuleren van aanbevelingen Analyse Besluiten Aanbevelingen Resultaten Sorteeranalyse en verzameling metadata Algemene resultaten over de 20 proefgemeenten Totale hoeveelheid grofvuil (2010) Evolutie van de hoeveelheid grof vuil Samenstelling grofvuil Selectief inzamelen op het containerpark Retributie Frequentie en methode van ophaling aan huis Retributiewijze in het containerpark Besluiten Algemeen Samenstelling soorten Samenstelling componenten Beleid van de huis-aan-huisophaling Beleid in de containerparken Aanbevelingen Algemeen Methode van huis-aan-huisophaling Aanbrengmethode in het containerpark Samenwerking met kringloopcentra Aanvaarding door de kringloopcentra Verdere sortering in containerparken Nasortering van recycleerbare materialen Sensibilisatie /48

6 1 Inleiding Het Uitvoeringsplan Milieuverantwoord Beheer van Huishoudelijke Afvalstoffen (UMBHA) opgesteld door de OVAM voor de planperiode beschrijft de huidige stand van zaken met betrekking tot selectieve inzameling en verwerking van huishoudelijk afval en formuleert doelstellingen voor verdere verbetering. De plandoelstellingen van het UMBHA zijn achtereenvolgens: 1 De toename van de milieuverantwoorde consumptie; 2 De ontkoppeling van productie van huishoudelijk afval en de consumptie; 3 De vermindering van de hoeveelheid definitief te verwijderen huishoudelijk afval tot gemiddeld 150 kg/inwoner; 4 Het definitief te verwijderen huishoudelijk afval wordt maximaal verwerkt volgens de afvalhiërarchie en de best beschikbare technieken. De doelstellingen 3 en 4 hebben beide betrekking tot huishoudelijk afval dat definitief verwijderd moet worden. Deze afvalstroom is ook gekend als restafval, i.e. afval dat overblijft na selectieve inzameling van huishoudelijke afvalstoffen. Van de totale hoeveelheid opgehaald huishoudelijk afval in Vlaanderen was in 2010 ongeveer 23% of 150 kg/inwoner restafval. Deze hoeveelheid restafval is samengesteld uit 76% of 114 kg/inwoner huisvuil, 20 % of 30 kg/inwoner grofvuil en 4% of 6 kg/inwoner gemeentevuil. De fractie grofvuil vertegenwoordigt aldus een aanzienlijk aandeel in de totale hoeveelheid restafval. Om de hoger vermelde doelstellingen 3 en 4 van het UMBHA te realiseren is het bijgevolg interessant de fractie grofvuil nader te onderzoeken. In de voorbije jaren werden reeds heel wat sorteeranalysen van huisvuil en de huisvuilzak uitgevoerd. De inhoud van de huisvuilzak en de wijzigingen van de samenstelling van het ingezamelde huisvuil onder invloed van acties inzake afvalvoorkoming en inzake selectieve inzameling wordt voortdurend opgevolgd. De samenstelling van het terminaal te verwijderen grofvuil is tot op heden in Vlaanderen slechts eenmaal onderzocht, in Sindsdien zijn er echter veel nieuwe verplichte selectieve fracties bijgekomen en is de hoeveelheid grofvuil spectaculair afgenomen. Een gevolg hiervan is onder meer dat de hoeveelheid herbruikbaar of recupereerbaar grofvuil die zich nog in dit rest-grofvuil bevindt, ongekend is. Daarom werd in opdracht van de OVAM de voorliggende studie sorteeranalyse grofvuil en analyse grofvuilinzameling uitgevoerd. 7/48

7 2 Definitie grofvuil Overeenkomstig het UMBHA wordt grofvuil als volgt gedefinieerd: Alle afvalstoffen die ontstaan door de normale werking van een particuliere huishouding en de gelijkgestelde afvalstoffen die omwille van de omvang, aard en/of gewicht niet in het recipiënt voor huisvuilophaling kunnen geborgen worden, met uitzondering van papier en karton, textiel, glas, klein gevaarlijk afval, groente-, fruit- en tuinafval of groenafval, plasticverpakkingen, metalen verpakkingen en drankkartons, elektrische en elektronische apparatuur, bouw- en sloopafval, houtafval, metalen gemengd, autobanden en andere selectief ingezamelde afvalstoffen, en die huis-aan-huis worden ingezameld, of de restfractie die overblijft voor verwijdering na aanbieding op het containerpark. 9/48

8 3 Doelstellingen van de studie De doelstelling van de voorliggende studie kan kort worden samengevat als volgt: 1 Een representatief beeld krijgen van de samenstelling van het grofvuil. 2 Het formuleren van aanbevelingen die kunnen leiden tot de verdere verbetering van het beheer van grofvuil in Vlaanderen. 11/48

9 4 Aanpak De studie verliep grosso modo in 3 opeenvolgende fases: 1 In fase 1 werden de reeds beschikbare gegevens met betrekking tot grofvuil in Vlaanderen in kaart gebracht. Deze gegevens werden gebruikt om fase 2, de sorteeranalyse grofvuil, optimaal te kunnen voorbereiden. Dit luik van de studie werd uitgevoerd in januari Van einde januari 2011 tot einde september 2011 werd een sorteeranalyse grofvuil uitgevoerd. In deze fase werd in 20 gemeentes in Vlaanderen het grofvuil huis-aan-huis en op de containerparken ingezameld. Het opgehaalde grofvuil werd vervolgens gesorteerd en gewogen. 3 Vanaf einde september tot medio november 2011 werden de gegevens van fase 1 en 2 geïntegreerd en werden de conclusies en aanbevelingen geformuleerd. De volledige studie werd opgevolgd door een stuurgroep die samengesteld werd door de OVAM. In de stuurgroep waren de volgende instanties en bedrijven vertegenwoordigd: OVAM; VVSG; FEBEM; Coberec; Komosie; Algemeen wordt opgemerkt dat deze studie slechts een indicatie zal geven van algemene tendensen in de grofvuil afvalstroom. Naar analogie met een eerdere studie werden 20 gemeenten geselecteerd. Door de grote variatie in grofvuilbeleid tussen de gemeenten zullen deze 20 proefgemeenten geen statistisch representatieve weergave bieden. Ze zullen slechts een indicatie geven van de verschillen in het beleid en mogelijke effecten ervan op de samenstelling en hoeveelheid grofvuil. Deze 20 gemeenten werden niet random geselecteerd maar bewust gekozen op basis van een aantal variabelen die we wensten te bestuderen. De opmeting van de samenstelling van het grof vuil aan huis en in de containerparken gebeurde binnen elke gemeente op basis van een steekproef en kan dus ook afhangen van externe factoren zoals dagelijkse variaties, verschillen in opnamemoment,. Bovendien worden een aantal opgemeten kenmerken (zoals de herbruikbaarheid van een product) op een eerder subjectieve wijze beoordeeld, die enerzijds kan verschillen tussen personen en die anderzijds kan verschillen met de beoordelingswijze uit vroegere onderzoeken. Daarom moeten de verkregen (cijfer)resultaten met de nodige voorzichtigheid behandeld worden. Dit geldt zowel voor resultaten per individuele gemeente als voor algemene gemiddelden. 4.1 FASE1: Inventaris van de beschikbare informatie over grofvuil Voor de uitvoering van de studie werd een inventaris gemaakt van de reeds beschikbare informatie over de organisatie van de ophaling, de hoeveelheden, de samenstelling en de verwerking van grofvuil. Hiervoor werden de volgende bronnen geraadpleegd: 13/48

10 Data uit de databank van OVAM m.b.t. totale hoeveelheden grofvuil uit containerparken en huis-aan-huisophaling sinds Data uit de databank van OVAM m.b.t. totale hoeveelheden huisvuil sinds Vorige studies m.b.t. grofvuil: OVAM, Samenstelling van het grofvuil in Vlaanderen Tauw. OVAM, 2010 Onderzoek databank huishoudelijke afvalstoffen. Beleidsdocumenten zoals: OVAM, Uitvoeringsplan milieuverantwoord beheer van huishoudelijke afvalstoffen. Op basis van deze studies werd een inventaris gemaakt van parameters die de hoeveelheid en de samenstelling van het grofvuil mee kunnen bepalen. Een overzicht van de vermoedelijk belangrijkste parameters wordt gegeven in onderstaand schema. Figuur 1: Mogelijke factoren die de samenstelling en hoeveelheid van het aan huis en in het containerpark opgehaald grofvuil beïnvloeden Op basis van de voorgaande studies werd vastgesteld dat de hoeveelheid opgehaald grofvuil sterk kan verschillen van gemeente tot gemeente. Er werd tevens aangenomen dat deze verschillen in meer of mindere mate kunnen worden verklaard door de factoren uit Figuur 1. Zo zou bv. de aanwezigheid van een kringloopcentrum in een gemeente een kleine hoeveelheid aan opgehaald grofvuil kunnen verklaren. Een lage retributie zou bv. kunnen verklaren waarom er veel grofvuil wordt opgehaald of op het containerpark wordt aangeboden. 14/48

11 Om de impact van deze parameters op de hoeveelheid en de samenstelling van het grofvuil te kunnen bepalen werden als voorbereiding op de sorteeranalyse 20 gemeentes behorende tot verschillende intercommunales geselecteerd waarvoor deze factoren verschillen. Het is hierbij belangrijk te vermelden dat ook de nabehandeling van grofvuil kan verschillen van gemeente tot gemeente. De gemeenten werden gekozen uit (i) de pool van gemeenten die reeds eerder onderworpen werden aan een sorteeranalyse en (ii) andere gemeenten. Het voordeel van de keuze van de eerder onderzochte gemeenten is dat trends in de tijd kunnen waargenomen worden (bv. toenemende bewustwording), en dat het effect van 1 veranderende factor kan worden onderzocht (bv. indien een containerpark werd geplaatst, indien de retributie werd veranderd, indien de frequentie van grof-vuilophaling werd gewijzigd ). Een ander voordeel is dat gemeenten met zeer hoge of zeer lage hoeveelheden kunnen worden gekozen, die uit een random selectie zouden kunnen verdwijnen. De andere gemeenten werden geselecteerd op basis van een aantal variabelen die verschillen tussen gemeenten. Hierbij werd getracht een aantal variabelen constant te houden zodat het effect van 1 factor nader kon onderzocht worden. Na overleg met de opdrachtgever en de stuurgroep werd beslist om de selectie van de gemeenten in de eerste plaats te baseren op basis van volgende punten: grote verschillen in hoeveelheden grofvuil (selectie van een aantal extremen, grote toe- en afnamen; verschillen in retributie (bedrag en wijze); verschillen in inzamelwijze ; landelijk vs. stedelijk; reeds behandeld in vorige grofvuilstudies ( ); verdeling over provincies en intercommunales in Vlaanderen; Voor de selectie werd een beroep gedaan op informatie op websites en ophaalkalenders van de gemeenten, de databank m.b.t. afvalbeheer van de OVAM, persoonlijke contacten met de gemeenten en intercommunales en gegevens uit vorige studies. Uit een voorselectie van 37 gemeenten werd in samenwerking met de stuurgroep een finale selectie van 20 gemeenten gemaakt. Deze finale selectie gebeurde op basis van de bereidheid van gemeente/intercommunale tot medewerking en aantal praktische aspecten voor de ophaling, zoals bv. bereikbaarheid. 15/48

12 Een overzicht van deze gemeentes wordt gegeven in de onderstaande tabel: Aalter Stad/gemeent e gem. Oost-Vlaanderen Zomergem gem. Oost-Vlaanderen Antwerpen Antwerpen stad Antwerpen Ecowerf Bierbeek gem. Vlaams-Brabant Herent gem. Vlaams-Brabant ILVA Geraardsbergen stad Oost-Vlaanderen Limburg.net Gingelom gem. Limburg Maaseik stad Limburg IVIO Ingelmunster gem. West-Vlaanderen IGEAN Kapellen gem. Antwerpen IMOG Kortrijk stad West-Vlaanderen Wielsbeke gem. West-Vlaanderen Nieuwpoort stad West-Vlaanderen Oudenburg stad West-Vlaanderen Haviland Roosdaal gem. Vlaams-Brabant IVAREM Sint-Amands gem. Antwerpen IVBO Zedelgem gem. West-Vlaanderen IDM Zele gem. Oost-Vlaanderen Zelzate gem. Oost-Vlaanderen Zwalm gem. Oost-Vlaanderen IC Gemeente IVM IVVO IVLA Provincie Hierbij wordt opgemerkt dat Sint-Amands en Antwerpen geselecteerd werden omdat ze volgens de databank van OVAM geen huis-aan-huisophaling hebben. Er bleek echter dat hier wel aan huis wordt opgehaald, maar dat de fractie wordt toegevoegd aan die van het containerpark, en niet apart wordt gemeten. Voor Sint-Amands kon wel een inschatting gemaakt worden voor Voor deze 20 gemeentes werd de sorteeranalyse uitgevoerd. 4.2 FASE 2: Uitvoering van de sorteeranalyse grofvuil De sorteeranalyse werd uitgevoerd in samenwerking met de intercommunale cv IMOG. Imog stond in voor de organisatie en praktische uitvoering van de ophaling en de sortering van het grofvuil. 16/48

13 Om de resultaten van de sorteeranalyse goed te kunnen interpreteren werden tijdens de uitvoering van de sorteeranalyse bijkomende gegevens verzameld bij de intercommunales en gemeentes Ophaling van het grofvuil Tussen einde januari en einde september werd in elk van de 20 gemeentes 1 huis-aan-huis ophaling van grofvuil georganiseerd en werd 1 container grofvuil op het containerpark opgehaald. Beide ophalingen werden uitgevoerd door een kraanwagen voorzien van een weegcel. Zowel de huis-aan-huisophaling als de ophaling op het containerpark gebeurden na akkoord en in nauw overleg met de betrokken gemeente en intercommunale. Om de representativiteit van de ophaling te verbeteren werden de volgende regels in acht genomen: De ophaling gebeurde niet tijdens de zomerperiode wanneer veel mensen met vakantie zijn en mogelijk minder grofvuil wordt aangeboden. De huis-aan-huis ophaling gebeurde op de voorziene ophaaldatum volgens de ophaalkalenders. In gemeenten met minder dan inwoners werd 1 volle container huis-aan-huis opgehaald, in gemeenten met meer dan inwoners werden 2 volle containers opgehaald. De ophaling gebeurde onder begeleiding van de medewerkers van de intercommunale, die normaal de ophaling zou uitvoeren. Zo konden verschillen in werkwijze (wat wordt opgehaald?, wat niet?, hoe gebeurt de ophaling praktisch?, ) maximaal worden uitgesloten. De ophaling werd mee bijgewoond door een medewerker van Ecorem nv. Tijdens de ophaling werden de soort (bv. stoel, tafel, fiets, ) en het gewicht geregistreerd. Van al het opgehaalde grofvuil werden foto s gemaakt (zie Figuur 2). Figuur 2: De ophaling van het aangeboden grofvuil aan huis Deze foto s werden overgemaakt aan Komosie die op basis hiervan bepaalde welke stukken van het aangeboden grofvuil in aanmerking zouden komen voor overname door een kringloopcentrum (zie verder). Met de betrokken personen (ophalers, gemeentewerkers, medewerkers van intercommunales, ) werden korte interviews gehouden om bijkomende achtergrondinformatie te verzamelen. 17/48

14 Op de containerparken werd 1 container grofvuil opgehaald waarin het aangeboden grofvuil van 1 week in werd opgeslagen (Figuur 3). Een analyse van de herbruikbaarheid kon niet worden uitgevoerd door Komosie door de te sterke menging en verontreiniging van de materialen in de containers. Figuur 3: De ophaling van het aangeboden grof vuil in het containerpark Sortering van het grofvuil Het grofvuil van de huis-aan-huis ophaling en de containerparken werd getransporteerd naar het geïntegreerd afvalverwerkingscentrum van de cv Imog te Moen. De containers met grofvuil van de huis-aan-huis ophaling en de containerparken werden eerst geledigd op een verharde sorteervloer. Met een sorteergrijper en met de hand werd een eerste voorsortering uitgevoerd. Hierbij werden volgende afvalsoorten uitgesorteerd: AEEA (Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparaten), schroot, groenafval, houtafval, glas, bouw- en sloopafval, textiel, kunststoffen, piepschuim, papier en karton, oude meubelen, KGA en autobanden). Specifiek voor de containers komende van de containerparken was het niet mogelijk de verschillende afvalsoorten te onderscheiden en te inventariseren doordat de materialen te sterk gemengd en gebroken waren. In deze fase werden bepaalde componenten van het grofvuil soms reeds uitgesorteerd, gewogen en geregistreerd, zoals: metaal, papier en karton, kunststoffen (PP, LDPE, HDPE, PVC, PET, PC, ABS PVC e.d.). Na de voorsortering werd het afval verder verwerkt in de volautomatische grofvuilsorteerinstallatie. Het voorgesorteerd afval werd per soort met een wiellader of bandenlader met sorteergrijper in een zogenaamde grof breker gebracht. Ferro-metalen werden verwijderd met een overbandmagneet. Vervolgens scheidt een schudzeef gebroken glas, stof en zand. Als laatste stap werd de restfractie manueel fijngesorteerd. Hierbij werden non-ferro materialen, groot steenpuin, inert materiaal, papier en karton, glas, organisch/groenafval alsook hout uitgesorteerd. Deze fracties werden eveneens gewogen. Alle gesorteerde fracties werden opgevangen en afgevoerd naar diverse verdere verwerkers zoals metaalverwerkers, verwerkers van papier en karton, PVC-recyclage, folierecyclage, Op basis van deze uitsortering werden alle ingezamelde materialen opgedeeld in componenten, zoals weergegeven in Tabel 1. Deze componenten zijn materialen die door de sorteerinstallatie van IMOG worden uitgeselecteerd voor mogelijke verdere verwerking of recyclage. Alle materialen die na het passeren van de sorteerinstallatie niet kunnen uitgesorteerd worden voor verdere verwerking worden geklasseerd als brandbaar. Dit zijn bijvoorbeeld stoelbekledingen, 18/48

15 reiskoffers, speelgoed, paraplu s, vervuilde emmers, rieten manden, gedroogde bloemstukken, zonneschermen, vuilniszakken,. Hoewel er binnen deze materialen mogelijk nog recycleerbare componenten zitten, kunnen ze momenteel niet uit het grofvuil worden uitgesorteerd en zijn ze dus niet potentieel recycleerbaar. De componenten tapijten en matrassen worden door de sorteerinstallatie momenteel ook apart uitgesorteerd. Potentieel bieden ze mogelijkheid tot recyclage. Momenteel is de kostprijs voor het recycleren van deze fracties echter te hoog, en worden ze toch verbrand. Voor deze studie werd daarom een opdeling gemaakt tussen potentieel recycleerbare en niet recycleerbare componenten op basis van de huidige mogelijkheden van de sorteerinstallatie en de afzetmarkt. Hierbij worden de componenten brandbaar, tapijten en matrassen als niet recycleerbaar beschouwd, en alle andere componenten als recycleerbaar. Hierbij moet in acht genomen worden dat zowel de sorteer- als de afzetmogelijkheden in de toekomst nog kunnen wijzigen. Opdeling in componenten: Ferro metalen Non ferro metalen Kunststoffen PVC Kunststoffen HDPE Hout Textiel Glas Inert/steen Papier Organisch/groen Piepschuim Rubber KGA Tapijt Matras Brandbaar Opdeling in soorten: AEEA Meubilair (tafels, kasten, stoelen, bedden, ) Tuinmeubilair (tuinstoelen, parasols, ) Vervoer (fietsen, autozetels, ) Hout (planken, paletten, stronken) Bouw- en sloopafval (steenpuin, asfalt, inert materiaal, sanitair materiaal, ) Matrassen Textiel (incl. tapijten) Papier en karton Autobanden Groenafval (snoeihout, tuinafval, ) Schroot (emmers, buizen, onderdelen, kachels, ) Huisraad (schilderijen, koffers, vazen, ) Glas (vensterglas, vlakglas, ) Piepschuim KGA (verfpotten, tl-lampen, ) Kunststoffen (verpakkingen, folies, buizen, bloempotten, speelgoed, ) Vuilzakken Overig Tabel 1: Definitie en opdeling van het ingezamelde grofvuil per component en per soort Het grofvuil uit de huis-aan-huisophaling werd door weging tijdens de ophaling en nasortering ingedeeld in soorten (Tabel 1). Deze sortering kon niet worden uitgevoerd op het reeds in containers verzamelde grofvuil in containerparken. Binnen elke soort bepaalde een medewerker van Komosie aan de hand van foto s welke stuks in aanmerking komen voor overname door een kringloopcentrum. Op die manier werd een opsplitsing gemaakt tussen potentieel herbruikbare en niet herbruikbare soorten. 19/48

16 Het inschatten van potentieel herbruikbaar materiaal is eerder subjectief. Doordat dezelfde persoon de inschatting maakt voor alle gemeenten is het mogelijk de gemeenten onderling te vergelijken. Toch moeten de absolute waarden met de nodige voorzichtigheid worden benaderd omwille van volgende redenen: De wijze van inschatten gebeurde aan de hand van verschillende foto s per stuk. Gebreken zoals een slechte geur (van bijvoorbeeld een bankstel) kunnen zo niet worden bepaald. De kwaliteit van de buitengezette stukken kan afgenomen zijn door het stapelen of door weersinvloeden. Potentieel herbruikbare goederen worden zo niet herbruikbaar op het moment van de ophaling. Kleinere stukken worden soms verpakt in dozen of plastiek zakken en worden dus niet als herbruikbaar geklasseerd. Sommige stukken zoals meubels worden op voorhand gedemonteerd (soms wordt dit zelfs aangeraden in de ophaalkalenders). De hoeveelheid potentieel herbruikbaar materiaal aan de bron kan dus nog hoger liggen. De kwaliteit van elektronische apparaten kan aan de hand van foto s niet bepaald worden. In de kringloopcentra worden beschadigde goederen hersteld, maar het is niet mogelijk om in deze fase reeds te voorspellen welke goederen effectief herbruikbaar zullen zijn. Potentieel herbruikbare goederen in perfecte staat worden niet per definitie terug verkocht en hergebruikt. In het bijzonder binnen de fractie meubels speelt modegevoeligheid een rol, en het feit dat er vaak een overaanbod is van bepaalde artikelen zoals bankstellen. Komosie haalde aan dat 45% van de goederen die momenteel worden aanvaard door het kringloopcentrum, effectief worden verkocht. 50% wordt gerecycleerd en 5% wordt verwerkt als restafval. De hoeveelheid potentieel herbruikbaar materiaal zal dus een indicatie geven van herbruikbare goederen binnen het grofvuil, maar de absolute cijfers moeten binnen de precieze context van deze studie bekeken worden Aanvullende gegevens bekomen tijdens de sorteeranalyse Volgende bijkomende gegevens werden verzameld voor de verschillende gemeenten uit de studie: 1 Telefonische en schriftelijke vragenlijsten gericht aan de betrokken gemeenten en intercommunales. Hierin werd navraag gedaan naar het afvalbeleid, de werking van het afvalbeleid in de praktijk, ervaring met sluikstorten, informatie i.v.m. zelfstandig opererende ijzerophalers, veranderingen in het afvalbeleid gedurende de laatste jaren en mogelijke effecten daarvan, afvaltoerisme. 2 Gegevens m.b.t. de werking van de containerparken. Deze gegevens werden verzameld door telefonisch contacteren van de containerparken. Er werd nagevraagd hoe grofvuil moet worden aangeleverd en tegen welke retributie, welke fracties er naast grof vuil worden gesorteerd, of er veranderingen zijn opgetreden gedurende de laatste jaren, hoe streng er in de praktijk wordt gecontroleerd, Ook werd gepolst naar de manier van nabehandeling van het grofvuil dat op het containerpark werd geleverd. 3 Interviews met medewerkers van gemeenten en intercommunales betrokken in de studie. Zo werden er tijdens de ophaling interviews gehouden met de ophalers om te polsen naar hun ervaring en kennis. 4 Feedback van de kringloopcentra via Komosie. Zo kon bepaald worden welke opgehaalde stukken grofvuil nog geschikt zouden zijn voor hergebruik. 5 Terreinbezoeken. Tijdens de ophaling in containerparken en aan huis werden alle mogelijke opmerkingen genoteerd. Zo werd bijvoorbeeld bepaald in welk type wijk er werd opgehaald. 6 Informatie van websites van gemeenten en intercommunales. 7 Informatie uit brochures, voorlichtingscampagnes en afvalkalenders van gemeenten en intercommunales. 20/48

17 4.3 FASE 3: Interpretatie van de resultaten en formuleren van aanbevelingen Alle informatie bekomen uit fase 1 en 2 van de studie werd per gemeente verzameld met een oplijsting van volgende kwantitatieve en kwalitatieve variabelen: Kwantitatieve variabelen: hoeveelheid van de grof-vuilsoorten en componenten, aantal inwoners, retributie aan huis en in containerpark, frequentie van ophaling; Kwalitatieve variabelen: beleidsaspecten, opmerkingen van ophalers,. Door het beperkt aantal gemeentes binnen de scope van de studie voor statistische analyses werden trends en verbanden tussen de gegevens onderzocht en weergegeven in tabellen en grafieken. Hierbij werden volgende punten belicht: Totale hoeveelheid grofvuil van de huis-aan-huisophaling en in de containerparken; Evolutie van de hoeveelheid grofvuil sinds 2005, Samenstelling van het grofvuil volgens soort; Aandeel van de herbruikbare fractie, Aandeel van de recycleerbare fractie; Samenstelling van het grofvuil volgens componenten; Verschillen in retributie; Frequentie en methode van huis-aan-huisophaling; Retributiewijze in het containerpark; Manieren van nabehandeling. 4.4 Analyse De analyse van deze resultaten kan door het beperkt aantal gegevens niet op statistische wijze gebeuren. Daarom gebeurde de analyse van de gegevens per individuele gemeente. Hierbij konden eerder aangetoonde trends worden verklaard. Door het vergelijken van 2 gemeenten die tot dezelfde intercommunale behoren en die slechts in 1 variabele verschillen (bv. verschil in retributie) was het mogelijk om bepaalde specifieke aspecten toe te lichten. Ook veranderingen binnen een gemeente in de tijd (bv. verstrenging van de regels) lieten toe om het directe effect van 1 maatregel te beoordelen. 4.5 Besluiten De conclusies die konden getrokken worden uit de voorgaande analyse werden samengevat in de besluiten. Deze werden opgemaakt voor zowel de huis-aan-huisophaling als de containerparken. 4.6 Aanbevelingen Tenslotte werden aanbevelingen geformuleerd die het beheer van grofvuil in Vlaanderen verder kunnen verbeteren. 21/48

18 5 Resultaten 5.1 Sorteeranalyse en verzameling metadata De resultaten van de uitgevoerde sorteerproeven en gegevens uit de datacollectie werden verzameld in een datatabel per gemeente. 5.2 Algemene resultaten over de 20 proefgemeenten Totale hoeveelheid grofvuil (2010) De totale hoeveelheid grofvuil per persoon in de 20 geselecteerde gemeenten (op basis van de gegevens uit de databank van OVAM, 2010) is weergegeven in Figuur 4. Het gemiddelde bedraagt 2,3 kg per persoon per jaar voor de huis-aan-huis ophaling (7%) en 30,0 kg per persoon voor de inzameling in de containerparken (93%). Deze gegevens liggen dicht bij het Vlaams gemiddelde van respectievelijk 3,1 en 26,7 kg per persoon voor huis-aan-huis ophaling en inzameling in het containerpark. In dit opzicht kunnen de 20 gemeenten als representatief beschouwd worden. Uit een vroegere studie bleek dat in gemiddeld 57,1 kg grofvuil p.p. werd ingezameld. Deze hoeveelheid is ondertussen dus bijna gehalveerd. In werd 72% ingezameld via het containerpark. Vooral de ophaling van grofvuil aan huis is dus erg afgenomen. Figuur 4: Totale hoeveelheid grofvuil (kg per persoon) per provincie (gebaseerd op de 20 geselecteerde gemeenten, 2010) 23/48

19 In de steden wordt bijna dubbel zo veel grofvuil ingezameld in containerparken als in de gemeenten. In de gemeenten wordt er dan weer meer aan huis opgehaald (Figuur 5). Figuur 5: Hoeveelheid grofvuil per persoon (2010) voor de steden versus gemeenten in de steekproef De gegevens voor de huis-aan-huis ophaling in Antwerpen konden niet aangeleverd worden. De grootste hoeveelheden grofvuil in het containerpark werden ingezameld in Gingelom (87,1 kg p.p.) en Maaseik (107,7 kg p.p.). In deze gemeenten is ook de totale hoeveelheid opgehaald grofvuil het grootst. In de gemeenten Zelzate en Zele, waar geen inzameling van grofvuil wordt gedaan in de containerparken, wordt de grootste hoeveelheid aan huis opgehaald (respectievelijk 7,0 en 9,2 kg per persoon). Het is echter niet zo dat systematisch de hoeveelheid in het containerpark hoger is als die aan huis lager is of omgekeerd (Figuur 6). Enkel bij de extreme gevallen lijkt hier een verband te bestaan. Figuur 6: De hoeveelheid grofvuil opgehaald per persoon (2010) in het containerpark versus aan huis Evolutie van de hoeveelheid grof vuil De gemiddelde evolutie van de totale jaarlijkse hoeveelheid grofvuil per persoon van 2005 tot 2010 voor de zowel de huis-aan-huisophaling als de inzameling op de containerparken voor de 20 gemeenten wordt getoond in Figuur 7 en Figuur 8. 24/48

20 Na een piek in 2007 neemt de opgehaalde hoeveelheid grofvuil aan huis lichtjes af. De hoeveelheid grofvuil uit containerparken vertoont ook een licht dalende trend van gemiddeld -1,53 kg p.p./jaar van 2005 tot Enkele uitschieters worden reeds getoond in Figuur 7 en Figuur 8. Figuur 7: De evolutie van de hoeveelheid grofvuil uit de huis-aan-huisophaling voor de 20 gemeenten gemiddeld, en voor enkele uitschieters Zo is de hoeveelheid grofvuil aan huis veel hoger in Zwalm dan in alle andere gemeenten, en vertoont ze grote jaarlijkse verschillen. De hoeveelheid van containerparken in deze gemeente vertoont algemeen een sterk dalende trend. In Zomergem neemt de hoeveelheid aan huis nog toe, hoewel ze in de containerparken ook sterk afneemt. In Wielsbeke werd in 2007 een piek opgemerkt in de huis-aan-huisophaling. 25/48

21 Figuur 8: De evolutie van de hoeveelheid grofvuil ingezameld in de containerparken voor de 20 gemeenten gemiddeld, en voor enkele uitschieters In Gingelom en Maaseik kunnen we een stijgende trend opmerken in de hoeveelheid grofvuil in de containerparken Samenstelling grofvuil Volgens het Uitvoeringsplan milieuverantwoord beheer van huishoudelijke afvalstoffen (UMBHA) bestaat het grofvuil uit alle afvalstoffen die ontstaan door de normale werking van een particuliere huishouding en de gelijkgestelde afvalstoffen die omwille van de omvang, aard en/of gewicht niet in het recipiënt voor huisvuilophaling kunnen geborgen worden, met uitzondering van papier en karton, textiel, glas, klein gevaarlijk afval, groente-, fruit- en tuinafval of groenafval, plasticverpakkingen, metalen verpakkingen en drankkartons, elektrische en elektronische apparatuur, bouw- en sloopafval, houtafval, metalen gemengd, autobanden en andere selectief ingezamelde afvalstoffen, en die huis-aan-huis worden ingezameld, of de restfractie die overblijft voor verwijdering na aanbieding op het containerpark. Volgende fracties moeten minstens afzonderlijk ingezameld worden: huisvuil, grofvuil (met het oog op sortering, hergebruik en recyclage), papier- en kartonafvalstoffen, glasafval, PMD-afval, steenachtige fracties van bouw- en sloopafval, gebonden asbesthoudende afvalstoffen, groenafval, textielafvalstoffen, houtafval, afgedankte elektrische en elektronische apparatuur en KGA van huishoudelijke oorsprong. Minstens hout- en metaalafvalstoffen moeten ofwel afzonderlijk ingezameld worden of naderhand uitgesorteerd worden. In de praktijk bestaan er tussen de gemeenten verschillen in de definitie van grofvuil en in de fracties die in het grofvuil toegelaten zijn. In de meeste gemeenten werd aangegeven dat het ingezamelde grofvuil momenteel integraal naar de verbrandingsoven werd gestuurd. Soms word het grofvuil opgehaald door een privé-verwerker. Er is momenteel geen zicht op de exacte verwerkingswijze van deze verwerkers. Het is mogelijk dat zij ook een nasortering doorvoeren, waarbij bepaalde fracties zoals metalen worden uitgesorteerd en verkocht. 26/48

22 In de 2 gemeenten van de intercommunale IMOG wordt ter plaatse een nasortering doorgevoerd. Diverse afvalstromen uit het grofvuil kunnen zo, na verkleining, verder worden gesorteerd in deelstromen. Het zijn net deze fracties van het grofvuil die door de sorteerinstallatie van IMOG in deze studie werden uitgesorteerd en die in deze studie de opdeling mogelijk maakte in potentieel recycleerbaar en niet-recycleerbaar materiaal. Enkel de niet-recycleerbare restfractie komt bij IMOG in een perscontainer terecht en wordt afgevoerd naar de verbrandingsinstallatie Samenstelling van het grofvuil (soorten) In Figuur 9 wordt voor de 20 gemeenten uit de steekproef de gemiddelde samenstelling van het grofvuil gegeven voor de huis-aan-huisophaling. De samenstelling wordt uitgedrukt per soort afval. Figuur 9: De opdeling van de grofvuil fractie opgehaald aan huis in de 20 gemeenten, per soort (%) De belangrijkste soort grofvuil, opgehaald aan huis, is meubilair (42,70%). Houtafval (19,56%), bouw- en sloopafval (5,40%), matrassen (8,67%), textiel (incl. tapijten; 5,97%) en kunststofafval (6,78%) hebben eveneens een relatief groot aandeel. Uit een vroegere studie bleek dat in het grofvuil (totale fractie, aan huis en in het containerpark) vooral bestond uit meubilair (27%), materialen (hout, ijzer, kunststoffen, groenafval ; 30%), textiel (incl. tapijten, 11%), AEEA (8%) en verbouwingsafval (7%). 27/48

23 De voornaamste verandering is de afname van het AEEA. Het procentueel aandeel van de andere soorten, vooral meubels, is hierdoor gestegen. Volgens de definitie van het UMBHA ( 2) behoren volgende soorten niet tot het grofvuil: AEEA, houtafval, bouw- en sloopafval, textiel, papier en karton, autobanden, schroot, groenafval, glas, KGA en vuilzakken. Rekening houdend met de definitie bedraagt het aandeel van de niet toegestane fractie die in deze fase werd aangetroffen in het grofvuil aan huis, 37%. Toch is het mogelijk dat in bepaalde gemeenten nog een deel van deze niet toegestane fractie wordt verwijderd door nasortering door de verwerker Potentieel herbruikbare fractie De potentieel herbruikbare fractie werd door Komosie bepaald als die stukken die nog zouden aanvaard worden door een gemiddeld kringloopcentrum (zie bemerkingen in 4.2.2). Figuur 10: Percentages herbruikbaar materiaal uit de grof-vuilinzameling aan huis in de verschillende provincies Bij de huis-aan-huisophaling werden veel soorten grofvuil aangetroffen die nog geschikt zouden zijn voor hergebruik via de kringloopcentra (zie Figuur 11). Gemiddeld over de 20 proefgemeenten bedraagt de herbruikbare fractie 48,7%. Hoewel dit getal sterk afhangt van een aantal veronderstellingen, zoals opgemerkt in de methodologie voor het bepalen van de potentieel herbruikbare materialen, kan toch worden opgemerkt dat dit een aanzienlijk aandeel is. De verdeling tussen de provincies en steden/gemeenten wordt weergegeven in Figuur /48

24 Figuur 11: Enkele veel voorkomende voorbeelden van herbruikbare goederen bij het grof vuil: meubilair, tuinmeubilair, fiets, huisraad, koelkast, 76,60% van het herbruikbaar materiaal is meubilair. Daarop volgen textiel (5,73%), tuinmeubilair (4,10%), bouw- en sloopafval (2,99%) en huisraad (2,60%). 29/48

25 tuinmeubilair; 4,10 bouw- en sloopafval; 2,99 textiel; 5,73 huisraad; 2,60 kunststofafval; 2,38 andere; 3,45 AEEA; 2,15 meubilair; 76,60 Figuur 12: Samenstelling van het herbruikbare materiaal binnen de grofvuilsoorten van de huis-aanhuisophaling (%) Figuur 13 geeft per soort grofvuil weer welk percentage hiervan nog herbruikbaar was. Hieruit blijkt dat meer dan de helft van de soorten (tuin)meubilair, AEEA, vervoer en huisraad nog voor hergebruik geschikt zouden zijn. Figuur 13: De herbruikbare fractie binnen de soorten afval opgehaald als grofvuil van de huis-aanhuisophaling Uit een vroeger studie bleek dat in gemiddeld 10% van het grofvuil (huis-aan-huis en in de containerparken) herbruikbaar was. Dit percentage hangt echter in grote mate af van de gebruikte definitie en methodologie voor het bepalen van herbruikbaar materiaal en kan dus niet rechtstreeks vergeleken worden met deze studie. 30/48

26 De herbruikbare fractie bestond toen voornamelijk uit meubilair (geen tuinmeubilair; 46%), textiel (kleding, gordijnen, vloerkleden, vloerbedekking ; 10%), materialen (hout, ijzer, kunststoffen, groenafval ; 10%) en huishoudelijke artikelen (huisraad, schilderijen, prullaria ; 8%). Het percentage meubilair is in de huidige situatie dus met 30% toegenomen, wat de andere percentages heeft doen afnemen. In Figuur 14 wordt het grofvuil ingedeeld volgens 3 fracties: niet-toegestaan (cfr. definitie UMBHA; zie vorige paragraaf); toegestaan grofvuil, potentieel herbruikbaar (cfr. definitie en bepalingen van 4.2.2); toegestaan grofvuil, niet herbruikbaar. Wanneer de fracties niet toegestaan en toegestaan grofvuil, potentieel herbruikbaar worden opgeteld, blijkt dat 79% van het in deze studie ingezamelde grofvuil in principe zou kunnen vermeden worden. Slechts 21% van het grofvuil is wel toegestaan maar niet herbruikbaar. Hiervan kunnen piepschuim en kunststoffen nog verder gerecycleerd worden, (tuin)meubilair, vervoersmiddelen en huisraad kunnen deels gerecycleerd worden en matrassen worden verbrand. Hierbij moeten de binnen deze studie gemaakte veronderstellingen m.b.t. niet toegestane fracties en potentieel herbruikbare fracties steeds in gedachten worden gehouden, en moeten de cijfers met de nodige voorzichtigheid worden behandeld. Figuur 14: Samenstelling van het aan huis ingezamelde grof vuil, volgens toegestane en niet toegestane, herbruikbare en niet herbruikbare soorten Potentieel recycleerbare fractie Binnen de opdeling in componenten zijn alle fracties (zie Tabel 1) recycleerbaar, behalve matrassen en brandbaar materiaal. 31/48

27 Figuur 15: De recycleerbare en niet-recycleerbare fractie van het aangeboden grofvuil in het containerpark Figuur 16: De recycleerbare en niet-recycleerbare fractie van het aangeboden grofvuil in de huis-aanhuisophaling Gemiddeld werd bij de huis-aan-huisophaling 38,35% recycleerbaar materiaal ingezameld, en 36,45% in de containerparken. In de gemeenten is de recycleerbare fractie iets groter dan in de steden. 32/48

28 Samenstelling in componenten Figuur 17: Samenstelling in componenten van het grofvuil van het containerpark Figuur 18: Samenstelling in componenten van het grofvuil van de huis-aan-huisophaling In Figuur 17 en Figuur 18 wordt de gemiddelde samenstelling in componenten gegeven van alle proefgemeenten voor de huis-aan-huisophaling en de containerparken. 33/48

29 De KGA-fractie werd mee opgenomen als component gezien ze werd aangetroffen in het opgehaalde grofvuil. Volgens de definitie van grofvuil in het UMBHA behoort deze fractie echter niet bij het grofvuil. Hierbij valt op dat vooral de brandbare fractie (zie beschrijving in 4.2.2: alle materialen die na het passeren van de in deze studie gebruikte sorteerinstallatie niet kunnen uitgesorteerd worden voor verdere verwerking) zeer hoog is (ongeveer de helft). In het grofvuil van de containerparken treffen we vooral hout (12,33%) en inert materiaal (17,86%) aan. Aan huis wordt er veel meer hout (28,21%) en veel minder inert materiaal (1,67%) aangetroffen. In de vroegere studie bestond het grofvuil vooral uit hout (23%) De andere fracties waren toen 23% niet gespecifieerd, 15% metaal, 13% textiel, 8% kunststoffen, 4% huisvuil, 1% isomo, 4% papier en karton, 1% roofing, 2% steen/puin, 6% groenafval. Vooral de metalen zijn dus sterk afgenomen. Volgens het UMBHA moeten minstens hout- en metaalafvalstoffen ofwel afzonderlijk ingezameld worden of naderhand uitgesorteerd worden. Op het moment van inzamelen in deze studie nam de fractie hout en metaal nog 20% in. Het is mogelijk dat in sommige gemeenten een deel hiervan nog verder werd uitgesorteerd bij de verwerker, maar hiervan zijn geen gegevens gekend. Met behulp van de sorteerinstallatie van IMOG kan nog 17% van het grofvuil bijkomend uitgesorteerd worden tot een fractie die in aanmerking komt voor recyclage. De resterende fractie (63%) kan thans niet efficiënt gerecycleerd worden. Figuur 19: Mogelijke behandeling van afvalsoorten van de totale hoeveelheid grofvuil: hout en metaal zijn verplicht na te sorteren en andere recycleerbare fracties zijn in de juiste sorteerinstallatie uit te sorteren Selectief inzamelen op het containerpark De definitie van grofvuil volgens het UMBHA is vanzelfsprekend ook van toepassing voor het grofvuil dat in de containerparken wordt ingezameld. Dit betekent ook dat hout- en metaalafvalstoffen ofwel selectief moeten worden ingezameld of achteraf worden uitgesorteerd. In de praktijk is dit niet altijd het geval. 34/48

30 Anderzijds voorzien sommige containerparken aparte containers voor selectieve inzameling. Deze verschillen tussen de gemeenten in deze studie. In de geselecteerde gemeenten vonden we verschillen in de aan- of afwezigheid van aparte containers voor matrassen, harde kunststoffen, (sloop)hout en brandbaar huisvuil. In Figuur 20 wordt het effect hiervan getoetst aan het % van deze fractie in het grofvuil ingezameld op het containerpark. Hieruit blijkt dat een aparte container voor harde kunststoffen, hout en brandbaar materiaal het percentage van deze materialen in het grofvuil doet afnemen. Toch treffen we nog steeds relatief veel van deze materialen aan in het grofvuil. In slechts 2 gemeenten uit de steekproef (Kortrijk en Wielsbeke) worden matrassen apart ingezameld in het containerpark. Toch is het percentage matrassen in het grofvuil hier hoger dan elders. Figuur 20: Het effect van selectief inzamelen van een aantal materialen op de samenstelling van het grofvuil in het containerpark Retributie De retributie die moet betaald worden voor het opgehaalde of geleverde grofvuil verschilt sterk tussen de gemeenten. Om een vergelijking te kunnen maken tussen de verschillende wijzen van retributie (per gewicht, volume, transportmiddel, ) werd de prijs berekend voor een klein en een groter lot grofvuil voor de 20 geselecteerde gemeenten. Hierbij werden volgende aannames gemaakt: Klein lot grof vuil: 1 stuk 20 kg 1m³ in het containerpark geleverd met de auto; 35/48

31 Groot lot grof vuil: 3 stukken samen 100 kg 3 m³ in het containerpark geleverd met een aanhangwagen. Voor de berekening van de retributie werden volgende aannames gedaan: De berekening is gebaseerd op de prijzen van Er werd verondersteld dat het hypothetisch lot grofvuil dat werd aangeleverd door een inwoner van de gemeente het eerste lot was van deze inwoner voor een bepaald jaar. Dit is van belang gezien in sommige gemeenten de eerste aanleveringen voor een inwoner in een bepaald jaar gratis kunnen zijn. Er werd geen rekening gehouden met de maximale volumes die per keer aangeleverd mogen worden. Uit Figuur 21 en Figuur 22 blijkt dat de relatie tussen de retributie en de hoeveelheid grofvuil zeer variabel is. Toch kan in het algemeen dezelfde trend worden waargenomen voor het opgehaalde grofvuil en het grofvuil dat wordt afgeleverd op de containerparken: hoe lager de retributie, hoe meer grofvuil wordt ingezameld. Figuur 21: De retributie die betaald moet worden voor een hypothetisch klein en groot lot grof vuil, in relatie tot de jaarlijkse aan huis opgehaalde hoeveelheid grofvuil per persoon 36/48

32 Figuur 22: De retributie die betaald moet worden voor een hypothetisch klein en groot lot grof vuil, in relatie tot de jaarlijkse hoeveelheid grofvuil aan het containerpark geleverd per persoon Frequentie en methode van ophaling aan huis In deze studie werden 4 manieren van huis-aan-huisophaling geregistreerd: Op afroep: hierbij moeten de inwoners de ophaling van hun grofvuil op voorhand telefonisch of via een webpagina aanvragen; Vooraf betalen: de inwoners moeten de ophaling van grofvuil vooraf gaan aangeven en betalen in het stadsmagazijn; Vrij buitenzetten: op een vaste dag (aangegeven in de afvalkalender) mogen alle inwoners hun grofvuil vrij buitenzetten; Sticker: de inwoners moeten op voorhand een sticker aankopen en die op de stukken grofvuil kleven die ze buitenzetten. Als we Figuur 21 verder detailleren door de verschillende methoden van huis-aan-huisophaling in rekening te brengen, dan komen we tot Figuur 23. Ongeacht de retributie, blijkt de hoeveelheid grofvuil per persoon bij de ophaalmethode op afroep, met aankoop van een sticker of bij vooruitbetaling niet meer dan 3 kg te zijn. Dit geldt zelfs indien de retributie gratis is. Daartegenover zien we dat, wanneer grofvuil op een vaste dag vrij mag worden buitengezet, zonder afspraak, gemiddeld 6 kg per persoon per jaar wordt opgehaald. Bij het vrij buitenzetten van grofvuil is de retributie in deze steekproef steeds gratis, maar toch kan een duidelijk verschil worden opgemerkt met andere gratis ophaalmethoden. Slechts in 1 gemeente (Aalter) genereert het overal vrij buitenzetten van grofvuil minder dan 3 kg p.p. 37/48

33 Figuur 23: Vergelijking van methoden voor de huis-aan-huisophaling voor een klein stuk grof vuil Er werd verder gekeken naar algemene verbanden tussen de frequentie van ophaling aan huis en de totale hoeveelheid grofvuil. De frequentie varieert van wekelijks tot 2 x per jaar. Er kon in deze studie tussen de frequentie en de ingezamelde hoeveelheid grofvuil, geen verband worden vastgesteld. Waarschijnlijk is dit te wijten aan factoren die gelinkt zijn aan de frequentie maar misschien zwaarder doorwegen. Zo blijken er veel gemeenten te zijn met een zeer lage ophaalfrequentie en een gratis retributie (die dan nog zoals hierboven bepaald, samenhangt met een vrije ophaling). Hier zullen deze effecten dus meer doorwegen dan de frequentie. In een aantal gemeenten is de toegelaten aangeleverde hoeveelheid per keer beperkt. Er kon op basis van deze studie niet vastgesteld worden of er een verband is tussen het al dan niet beperkt zijn van de hoeveelheid en de totale hoeveelheid grofvuil Retributiewijze in het containerpark In het containerpark wordt de retributie vereffend op verschillende wijzen: Per gewicht (weegbrug); Per stuk; Per brengmethode (vaste prijs voor het aanleveren per fiets/per auto/per aanhangwagen); Per volume; Gratis. In Figuur 24 wordt het retributiebedrag versus de hoeveelheid opgedeeld per retributiewijze, voor de hypothetische loten. In de omcirkelde gemeenten is de aan te leveren hoeveelheid per keer bovendien beperkt. Net zoals bij de huis-aan-huisophaling daalt de hoeveelheid grofvuil die wordt ingezameld op het containerpark naarmate de retributie stijgt. De prijs (voor hetzelfde lot grof vuil) is het hoogste op die plaatsen waar per volume wordt betaald. Binnen deze categorie (betalen per volume) wordt er minder ingezameld wanneer de aan te leveren hoeveelheid per keer beperkt is. 38/48

34 Figuur 24: Retributiewijze en prijzen (groot lot) voor de inzameling van grofvuil in het containerpark en hun impact op de hoeveelheid (omcirkeld= beperkte toegelaten hoeveelheid) In de gemeenten waar geen retributie wordt betaald, is de inzameling groter dan gemiddeld. Het meeste grofvuil wordt ingezameld in de gemeenten waar per brengmethode moet worden betaald. Belangrijker is dat er in deze twee gemeenten uit de steekproef geen beperking staat op de hoeveelheid. 5.3 Besluiten Algemeen De gemiddelde totale hoeveelheid grofvuil per persoon in de 20 geselecteerde gemeenten bedraagt 32,3 kg per persoon per jaar, waarvan 2,3 p.p. voor de huis-aan-huis ophaling en 30,0 kg p.p. voor de ophaling in de containerparken. Uit een vroegere studie bleek dat in gemiddeld 57,1 kg grofvuil p.p. werd ingezameld. Deze hoeveelheid is ondertussen dus bijna gehalveerd. In die jaren werd 72 % ingezameld via het containerpark. De gemeenten en intercommunales hebben duidelijk reeds grote inspanningen geleverd voor het verlagen van de afvalhoeveelheid in het algemeen, en de hoeveelheid grofvuil in het bijzonder. Vooral de hoeveelheid grofvuil opgehaald aan huis is erg afgenomen. Hoewel er geen systematisch verband bestaat tussen de totale hoeveelheden grofvuil en huisvuil, is op de plaatsen met het meeste grofvuil de hoeveelheid huisvuil vaak laag. Een strenger toezicht op de grof-vuilfractie zou dus kunnen leiden tot meer huisvuil, maar niet noodzakelijk minder afval Samenstelling soorten De verdeling in soorten (zie Tabel 1) kon enkel worden uitgevoerd op het grofvuil ingezameld aan huis. De toestand van het grofvuil ingezameld op het containerpark was hiervoor te slecht. 39/48

35 De belangrijkste soorten zijn meubilair (43%), houtafval (20%), bouw- en sloopafval (5%), matrassen (9%), textiel (6%) en kunststofafval (7%). Ten opzichte van is er vooral een afname waar te nemen in de hoeveelheid AEEA. Het huidige UMBHA schrijft voor welke afvalstromen in het grofvuil thuishoren en welke afzonderlijk ingezameld moeten worden ( 2). Door de aard van grofvuil is deze definitie echter minder eenduidig te interpreteren en toe te passen dan die van andere afvalsoorten, zoals bijvoorbeeld PMD. In het algemeen worden deze criteria goed opgevolgd door de gemeenten, en goed gecommuniceerd naar de inwoners. Toch worden soms ook nog andere materialen toegelaten dan deze uit de definitie, zoals groenafval, bouw- en sloopafval of huisvuilzakken. In andere gemeenten worden nog strengere criteria gehanteerd en worden bijkomende fracties geweigerd, zoals bv. materiaal dat van buiten komt (bv. parasols). Er bestaat een verband tussen de door de gemeente toegestane fracties en de samenstelling van het verzamelde grofvuil. De aan de inwoners meegedeelde acceptatiecriteria zijn dus van groot belang. Gemiddeld bestaat 37% van het aan huis ingezamelde grofvuil uit deze analyse uit soorten die niet bij het grofvuil horen volgens het UMBHA. Dit zijn AEEA, houtafval, bouw- en sloopafval, textiel, papier en karton, autobanden, schroot, groenafval, glas, KGA en vuilzakken. Het is mogelijk dat in sommige gemeenten een aantal van deze soorten verder worden uitgesorteerd bij de nabehandeling door de verwerker. Het UMBHA staat specifiek toe dat hout en metaal ofwel aan de bron worden uitgesorteerd, ofwel bij de nabehandeling. Hierover zijn echter geen cijfergegevens beschikbaar. Toch wordt omwille van de onkosten en het kwaliteitsverlies een sortering aan de bron verkozen boven nasortering. Gemiddeld over de 20 proefgemeenten bedraagt de herbruikbare fractie 48,7%. Hoewel dit getal sterk afhangt van een aantal veronderstellingen, zoals opgemerkt in de methodologie voor het bepalen van de potentieel herbruikbare materialen ( 4.2.2), kan toch worden opgemerkt dat dit een aanzienlijk aandeel is. De herbruikbare fractie bestond in de studie van voornamelijk uit meubilair (46%), textiel (10%), materialen (10%) en huishoudelijke artikelen (8%). Nu bestaat 77% van de herbruikbare fractie uit meubels. Indien gekeken wordt naar de volgens het UMBHA toegestane soorten grofvuil, is nog 2/3 potentieel herbruikbaar en 1/3 niet herbruikbaar. Ten opzichte van de totale hoeveelheid grofvuil ingezameld aan huis is dus slechts 21% toegestaan en niet herbruikbaar. In principe zou al de rest dus kunnen worden gescheiden ingezameld of aanvaard door de kringloopcentra. Hoewel deze cijfers betreffende de potentiële herbruikbaarheid van soorten met de nodige voorzichtigheid moeten behandeld worden door de subjectiviteit van de beoordeling, kan hieruit toch geconcludeerd worden dat er nog een aanzienlijk potentieel bestaat voor het afnemen van de hoeveelheid herbruikbaar materiaal binnen het grofvuil Samenstelling componenten De samenstelling van het grofvuil in componenten (zie Tabel 1) gebeurde voor al het ingezamelde grofvuil in een geavanceerde sorteerinstallatie. Hierbij werd ook KGA aangetroffen, hoewel het volgens het UMBHA niet aanvaard wordt bij het grofvuil. 40/48