Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Examen Geavanceerde Computerarchitectuur"

Transcriptie

1 Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar Maandag 21 januari 2008, 14u00 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Naam: Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw naam en voornaam in. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte. Bereid uw antwoord voor in het klad, en schrijf het naderhand over. De antwoorden zijn meestal kort. Het examen duurt maximaal 4 uur. Gelieve geen rode inkt te gebruiken. Het examen is open boek. Gelieve Uw GSM af te leggen tijdens het examen. Succes!

2 Vraag 1 (4ptn) Beschouw het volgende meerdradig programma veronderstel dat de variabelen A en B zich in gemeenschappelijk geheugen bevinden en initieel nul zijn: draad 1 draad 2 B=2; A=2; A=1; print B; print A; Dit meerdradig programma wordt uitgevoerd op UMA-multiprocessorsysteem waarbij elke draad toegewezen wordt aan een andere processor. (a) Het onderstaande tijdsverloop geeft aan welke operatie op welk tijdstip het gemeenschappelijk geheugen bereikt: A=1 B=2 print A print B A=2 t t Bij welk geheugenconsistentiemodel is deze uitvoering mogelijk? Antwoord met ja of neen. consistiemodel SC TSO PSO WO Ja/Neen (b) Welke zijn de mogelijke geprinte waarden voor A en B onder SC? Verklaar. 2

3 (c) Welke zijn de mogelijke geprinte waarden voor A en B onder TSO? Verklaar. (d) Hoe dient het meerdradig programma gewijzigd te worden opdat dit programma dezelfde waarden zou printen voor A en B onder PSO als onder SC? Verklaar. 3

4 Vraag 2 (2ptn) Beschouw een multiprocessorsysteem met gedeeld geheugen en het MOESI cachecoherentieprotocol. Kan de onderstaande situatie zich voordoen? hoofdgeheugen interconnectie cachegeheugen S I I I CPU1 CPU2 CPU3 CPU4 Of meer algemeen: is het mogelijk dat er zich slechts één lokale kopie van een geheugenblok in het systeem bevindt in de S toestand? Motiveer Uw antwoord. 4

5 Vraag 3 (3ptn) Vul de onderstaande toestandstabel in voor het volgende update cachecoherentieprotocol dat bestaat uit drie toestanden per cacheblok veronderstel verder een write-allocate, write-back cache: invalid (I): het desbetreffende cacheblok bevat geen geldige kopie shared-clean (Sc): er kunnen meerdere lokale kopieën van het desbetreffende cacheblok in het systeem aanwezig zijn en het hoofdgeheugen is mogelijks niet up-to-date shared-modified (Sm): er kunnen meerdere lokale kopieën van het desbetreffende cacheblok in het systeem aanwezig zijn, het hoofdgeheugen is niet up-to-date, en het desbetreffende blok is verantwoordelijk voor het wegschrijven naar het hoofdgeheugen Vul nu de onderstaande toestandstabel aan. Beschrijf de volgende toestand als s. I Sc Sm Local read (LR) Local write (LW) Local eviction (LE) Bus read (BR) Bus update (UPD) 5

6 Vraag 4 (4ptn) Beschouw het volgende C-programma: #include <stdio.h> #define ARRAY_SIZE 40 int Array [ARRAY_SIZE]; static int sum; void initializearray (void) { int i; for (i = 0; i < ARRAY_SIZE; i++) Array [i] = 2*i; } void sumarray (void) { int i; sum = 0; for (i = 0; i < ARRAY_SIZE; i++) sum += Array[i]; } void main (void) { initializearray(); sumarray(); printf("sum equals %d\n", sum); } De GCC compiler voor de Alpha RISC architectuur genereert de volgende code voor de lus uit de sumarray() procedure indien gecompileerd met de O3 vlag: e8: a0 00 a3 20 lda t4,160(t2) ec: fe 2f unop f0: a0 ldl t1,0(t2) f4: lda t2,4(t2) f8: a cmpeq t2,t4,t fc: addl t3,t1,t : fb ff 3f e4 beq t0, f : ff ff 1d 26 ldah a0,-1(gp) Indien we hetzelfde programma compileren met een bijkomende compilatievlag (namelijk -funroll-loops) krijgen we de volgende assemblercode: c8: a lda t10,160(t9) cc: fe 2f unop d0: b7 a2 ldl a5,0(t9) d4: a2 ldl a4,4(t9) d8: a2 ldl a2,8(t9) dc: 0c 00 f7 a0 ldl t6,12(t9) e0: a1 ldl t7,16(t9) e4: d7 a2 ldl t8,20(t9) e8: addl t3,a5,a3 6

7 ec: a0 ldl t3,24(t9) f0: 1c 00 b7 a0 ldl t4,28(t9) f4: f7 22 lda t9,32(t9) f8: addl a3,a4,a fc: a2 05 f8 42 cmpeq t9,t10,t : addl a1,a2,a : addl a0,t6,t : c8 40 addl t5,t7,t c: addl t2,t8,v : addl v0,t3,t : addl t0,t4,t : ed ff 5f e4 beq t1, d c: ff ff 1d 26 ldah a0,-1(gp) De a- en t-symbolen in de bovenstaande assembler-code geven architecturale registers aan. De semantiek van deze Alpha instructies is de volgende: lda Load effective address Bereken het adres van een geheugenlocatie; lda t4,160(t2) betekent dus: plaats het adres van 160(t2) in t4, of maw. plaats de som 160+t2 in t4; Merk op: deze instructie vereist GEEN geheugentoegang. ldl Load long Lees een 32-bit waarde uit het geheugen stl Store long Schrijf een 32-bit waarde in het geheugen unop No operation cmpeq Compare if equal Vergelijk twee registerwaarden en schrijf de waarde 1 in doelregister indien gelijk, anders schrijf 0 addl Add long Tel twee 32-bit waarden op beq Branch if equal to zero Spring indien registerwaarde nul is Beschouw nu een out-of-order processor met een reorder buffer van 20 instructies, en 4 miss status handling registers (MSHRs). De L1 datacache is write non-allocate, er is geen L2 cache, en de toegangstijd tot het geheugen bedraagt 200 processorcycli. Geef twee redenen waarom de lus met lusontvouwing sneller uitgevoerd zal worden dan zonder lusontvouwing. 7

8 Welke van de twee redenen heeft de grootste impact op prestatie? Leg uit. 8

9 Vraag 5 (2ptn) Beschouw de volgende lus alsook de manier waarop deze lus (oneindig lang) doorlopen wordt. sprong A sprong B T N N T sprong C N T T sprong D N T sprong E N Wat is de voorspellingsnauwkeurigheid van een PAg-sprongvoorspeller met een lokale geschiedenis van 3 bits en 1-bit saturerende tellers in de PHT? Veronderstel dat de verschillende sprongen A, B, C, D en E niet conflicteren op het eerste niveau (BHT) van de PAg-voorspeller. 9

10 Vraag 6 (3ptn) Beschouw de volgende lus: L: add r2,r3,r2 ;; a ld r3(a),r4 ;; b add r2,r2,r3 ;; c add r4,r2,r5 ;; d ld r2(b),r4 ;; e add r3,r4,r5 ;; f add r3,r5,r4 ;; g beq r5,0xff00,l ;; h In deze fictieve RISC ISA wordt het doelregister steeds rechts geschreven; m.a.w. add r1,r2,r3 betekent dat de inhoud van registers r1 en r2 opgeteld wordt en dat het resultaat in register r3 opgeslagen wordt. (a) Pas registerhernoeming toe op drie iteraties van de bovenstaande lus veronderstel dat er voldoende hernoemingsregisters zijn. 10

11 (b) Teken de dataverloopgraaf van de bovenstaande lus voor drie lusiteraties. Gebruik de letters a, b, c,... om de instructies aan te duiden, en gebruik accenten om de verschillende iteraties van de lus aan te geven, bv. instructie a wordt aangeduid als a, a en a voor respectievelijk de eerste, de tweede en de derde lusiteratie. (c) Wat is de (steady-state) IPC tijdens de uitvoering van deze lus op een out-of-order processor met onbeperkte breedte indien je veronderstelt dat deze lus voldoende lang geïtereerd wordt (en de sprongvoorspeller altijd correct is) en de uitvoering van een instructie één cyclus duurt? 11

12 Vraag 7 (2ptn) Naarmate de CMOS-technologie verder geminiaturiseerd wordt, neemt de kans toe op zogenaamde soft errors tgv. kosmische straling. Kosmische straling (bv. een neutron-partikel) kan er voor zorgen dat een bit in de chip ongewenst van toestand veranderen (bit flip). Geef twee voorbeelden waarvoor dergelijke bit flips geen invloed hebben op de correcte uitvoering van computerprogramma s op superscalaire processors. 12

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar 2006-2007 Dinsdag 16 januari 2007, 14u00 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw naam en

Nadere informatie

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar 2008-2009 Maandag 30 januari 2009, 14u00 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Voornaam: Naam: Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder

Nadere informatie

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar 2009-2010 Maandag 4 januari 2010, 14u00 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Naam: Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw naam

Nadere informatie

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur

Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Examen Geavanceerde Computerarchitectuur Academiejaar 2010-2011 Maandag 17 januari 2010, 8u30 Prof. dr. ir. L. Eeckhout Naam: Richting: Enkele opmerkingen vooraf: Vul eerst en vooral op ieder blad Uw naam

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Woensdag 22 juni 2005, 8u30 Prof. Koen De Bosschere Naam, Voornaam: Richting: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam en voornaam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor

Nadere informatie

Oefeningenlessen Geavanceerde Computerarchitectuur

Oefeningenlessen Geavanceerde Computerarchitectuur Oefeningenlessen Geavanceerde Computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar 2010-2011 Hybride tournament sprongvoorspeller Beschouw een hybride tournament sprongvoorspeller bestaande uit een bimodale

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Dinsdag 16 juni 2009, 14u00 Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Vrijdag 6 juni 2008, 14:00 Prof. Koen De Bosschere Naam, Voornaam: Richting: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam en voornaam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Vrijdag 8 juni 2007, 14u00 Prof. Koen De Bosschere Naam, Voornaam: Richting: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam en voornaam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Vrijdag 3 februari 2006, 9u 12u Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Examen computerarchitectuur

Examen computerarchitectuur Examen computerarchitectuur Vrijdag 6 juni 2003, 8u30 Prof. Koen De Bosschere Naam, Voornaam: Richting: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam en voornaam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor

Nadere informatie

Computerarchitectuur. Terugblik / discussie / oefenopgaven

Computerarchitectuur. Terugblik / discussie / oefenopgaven Computerarchitectuur Terugblik / discussie / oefenopgaven Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Trends & Performance Voorkennis We bouwden een 4-bit microprocessor bij Digitale Technieken. Bij computerarchitectuur

Nadere informatie

Geheugenbeheer. ICT Infrastructuren 2 december 2013

Geheugenbeheer. ICT Infrastructuren 2 december 2013 Geheugenbeheer ICT Infrastructuren 2 december 2013 Doelen van geheugenbeheer Reloca>e (flexibel gebruik van geheugen) Bescherming Gedeeld/gemeenschappelijk geheugen Logische indeling van procesonderdelen

Nadere informatie

Computerarchitectuur. H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism

Computerarchitectuur. H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism Computerarchitectuur H&P Ch 5. Thread-Level Parallelism Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Thread-Level Parallelism In het geval van thread-level parallelism (TLP) gaan we uit van meerdere threads.

Nadere informatie

Computertechniek vorige examens

Computertechniek vorige examens Computertechniek vorige examens Examen 2009 Groep 1 1. Geef de 2 manieren waarop de adressen van de I/O-module in de adresruimte geïntegreerd kunnen zijn. (memory-mapped en isolated dus) 2. Wat is post-indexering?

Nadere informatie

VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN

VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN Technology, Innovation & Society Delft VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN OPLEIDING TOETSCODE GROEP : ELEKTROTECHNIEK : GESPRG : EP11/EP12 TOETSDATUM : 07-02-2014 TIJD : 13.00 14.30 uur AANTAL PAGINA S (incl.

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Memory management Assembler programmering

Computerarchitectuur en netwerken. Memory management Assembler programmering Computerarchitectuur en netwerken 2 Memory management Assembler programmering Lennart Herlaar 10 september 2018 Inhoud 1 Protectie: Hoe het O.S. programma s tegen elkaar kan beschermen modes memory management

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Vrijdag 30 januari 2004, 14u 17u Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken. Memory management Assembler programmering

Computerarchitectuur en netwerken. Memory management Assembler programmering Computerarchitectuur en netwerken 2 Memory management Assembler programmering Lennart Herlaar 12 september 2016 Inhoud 1 Protectie: Hoe het O.S. programma s tegen elkaar kan beschermen modes memory management

Nadere informatie

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt

Computerarchitectuur en netwerken Toets 1 4 okt 11.00 13.00 De open vragen moet je beantwoorden op tentamenpapier. De multiple-choice antwoorden moet je op het vragenblad invullen in de rechtervakjes en dat blad inleveren. Schrijf je naam, studentnummer

Nadere informatie

Les 9: Meerdradige uitvoering

Les 9: Meerdradige uitvoering Les 9: Meerdradige uitvoering consistentie Geavanceerde computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar 2008-2009 Universiteit Gent Overzicht Sequentiële consistentie Versoepelde consistentie Transactional

Nadere informatie

Digitale en analoge technieken

Digitale en analoge technieken Digitale en analoge technieken Peter Slaets February 14, 2006 Peter Slaets () Digitale en analoge technieken February 14, 2006 1 / 33 Computerarchitectuur 1 Processors 2 Primair geheugen 3 Secundair geheugen

Nadere informatie

1 Aanvulling cosy deeltijd

1 Aanvulling cosy deeltijd 1 Aanvulling cosy deeltijd 1.1 Multiprocessor versus multicomputer Het kenmerk van een multiprocessor is dat meer CPU hetzelfde geheugen delen. Voordeel van deze aanpak is het relatief eenvoudige programmeermodel.

Nadere informatie

von-neumann-architectuur Opbouw van een CPU Processoren 1 december 2014

von-neumann-architectuur Opbouw van een CPU Processoren 1 december 2014 von-neumann-architectuur Opbouw van een CPU Processoren 1 december 2014 Herhaling: Booleaanse algebra (B = {0,1},., +, ) Elke Booleaanse functie f: B n B m kan met., +, geschreven worden Met Gates (electronische

Nadere informatie

Tentamen Computersystemen

Tentamen Computersystemen Tentamen Computersystemen baicosy6 2e jaar bachelor AI, 2e semester 21 oktober 213, 9u-11u OMHP D.9 vraag 1 Van een Single Cycle Harvard machine hebben de componenten de volgende propagation delay time:

Nadere informatie

Proeftentamen in1211 Computersystemen I (Opm: de onderstreepte opgaven zijn geschikt voor de tussentoets)

Proeftentamen in1211 Computersystemen I (Opm: de onderstreepte opgaven zijn geschikt voor de tussentoets) TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT Faculteit Informatietechnologie en Systemen Afdeling ISA Basiseenheid PGS Proeftentamen in1211 Computersystemen I (Opm: de onderstreepte opgaven zijn geschikt voor de tussentoets)

Nadere informatie

computerarchitectuur antwoorden

computerarchitectuur antwoorden 2017 computerarchitectuur antwoorden F. Vonk versie 1 2-8-2017 inhoudsopgave hardware... - 3 - CPU... - 3 - bussen... - 4 - bridges... - 4 - RAM... - 4 - hardware architectuur... - 5 - Dit werk is gelicenseerd

Nadere informatie

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 12 januari 2015

Beter, Sneller, Mooier. Processoren 12 januari 2015 Beter, Sneller, Mooier Processoren 12 januari 2015 Beter! Sneller! Krachtigere CPU: maak instructies die meer doen Snellere CPU: pipeline, out-of-order execution Sneller RAM: cache meer mogelijkheden...

Nadere informatie

Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016

Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016 Uitwerking oefententamen Computerarchitectuur December 2016 I.a. De overall CPI kan worden berekend met de formule n IC i CPI Instruction count CPI i voor de ratio vullen we telkens de geven frequentie

Nadere informatie

Antwoorden zijn afgedrukt!!!!!!!

Antwoorden zijn afgedrukt!!!!!!! Computerorganisatie INF/TEL (233) februari 2, 9. 2.3 uur 8 bladzijden met 9 opgaven 3 bladzijden met documentatie Let op: Vul het tentamenbriefje volledig in (d.w.z. naam, studentnummer, naam vak, vakcode,

Nadere informatie

Indirecte adressering

Indirecte adressering Indirecte adressering 1 pagina 1 Absolute adressering - Directe adressering Operand Operand- Supplementaire Beschrijving adres toegangsbreedte (voorbeeld) I 37.4 byte, woord, Ingangen dubbelwoord Q 27.7

Nadere informatie

Computerarchitectuur. H&P Appendix A: Instruction Set Principles

Computerarchitectuur. H&P Appendix A: Instruction Set Principles Computerarchitectuur H&P Appendix A: Instruction Set Principles Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Instruction Sets Een processor moet precies worden verteld wat deze moet doen. Dit staat opgeschreven

Nadere informatie

Oefeningen Interpretatie I Reeks 6 : Registermachines

Oefeningen Interpretatie I Reeks 6 : Registermachines Oefeningen Interpretatie I Reeks 6 : Registermachines Deze oefeningenreeks behandelt het beschrijven van computationele processen aan de hand van registermachineprogrammaʼs. Registermachines manipuleren

Nadere informatie

RAM geheugens. Jan Genoe KHLim. Situering RAM-geheugens. Geheugens. Halfgeleider Geheugens. Willekeurig toegankelijk geheugen

RAM geheugens. Jan Genoe KHLim. Situering RAM-geheugens. Geheugens. Halfgeleider Geheugens. Willekeurig toegankelijk geheugen Jan Genoe KHLim Situering RAM-geheugens Geheugens Halfgeleider Geheugens Serieel toegankelijk geheugen Willekeurig toegankelijk geheugen Read Only Memory ROM Random Access Memory RAM Statische RAM SRAM

Nadere informatie

Tentamen Computerorganisatie in aug. 1999, uur. N.B.: Dit tentamen bestaat uit 30 opgaven Totaal aantal bladzijden: 9

Tentamen Computerorganisatie in aug. 1999, uur. N.B.: Dit tentamen bestaat uit 30 opgaven Totaal aantal bladzijden: 9 TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT Faculteit Informatietechnologie en Systemen Subfaculteit Technische Wiskunde en Informatica Werkeenheid Technische Informatica Tentamen Computerorganisatie in101 27 aug. 1999,

Nadere informatie

BLOK 3 HOOFDSTUK 8 PARAGRAAF 2

BLOK 3 HOOFDSTUK 8 PARAGRAAF 2 BLOK 3 HOOFDSTUK 8 PARAGRAAF 2 4-BITS DEMOCOMPUTER IN 1000 STO R0 0000 opdracht tot opslaan 0000 waar moet het worden opgeslagen IN 1000 LD R1 0011 opdracht tot kopiëren 0000 welk adres moet gekopieerd

Nadere informatie

assembleertaal F. Vonk versie

assembleertaal F. Vonk versie 2017 assembleertaal F. Vonk versie 1 8-8-2017 inhoudsopgave 1. inleiding... - 3-2. Zeer Eenvoudige Processor v2 (ZEP2)... - 4-3. de code, simulator en geheugen... - 6-4. optellen... - 11-5. vermenigvuldigen...

Nadere informatie

Java virtuele machine JVM

Java virtuele machine JVM Implementatie Java Java virtuele machine JVM Java programma vertaald naar byte code instructies Byte code instructies uitgevoerd door JVM JVM is processor architectuur kan in principe in hardware worden

Nadere informatie

Computerarchitectuur. H&P Appendix A: Instruction Set Principles

Computerarchitectuur. H&P Appendix A: Instruction Set Principles Computerarchitectuur H&P Appendix A: Instruction Set Principles Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Instruction Sets Een processor moet precies worden verteld wat deze moet doen. Dit staat opgeschreven

Nadere informatie

De CPU in detail Hoe worden instruc4es uitgevoerd? Processoren 28 februari 2012

De CPU in detail Hoe worden instruc4es uitgevoerd? Processoren 28 februari 2012 De CPU in detail Hoe worden instruc4es uitgevoerd? Processoren 28 februari 2012 Tanenbaum hoofdstuk 2 von Neumann - architectuur. Tanenbaum, Structured Computer Organiza4on, FiMh Edi4on, 2006 Pearson Educa4on,

Nadere informatie

informatica. hardware. overzicht. moederbord CPU RAM GPU architectuur (vwo)

informatica. hardware. overzicht. moederbord CPU RAM GPU architectuur (vwo) informatica hardware overzicht moederbord CPU RAM GPU architectuur (vwo) 1 moederbord basis van de computer componenten & aansluitingen chipset Northbridge (snel) Southbridge ("traag") bussen FSB/HTB moederbord

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Vrijdag 21 januari 2011, 8u30 Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Dinsdag 6 januari 2009, 14u00 Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

17 Operaties op bits. 17.1 Bitoperatoren en bitexpressies

17 Operaties op bits. 17.1 Bitoperatoren en bitexpressies 17 Operaties op bits In hoofdstuk 1 is gezegd dat C oorspronkelijk bedoeld was als systeemprogrammeertaal om het besturingssysteem UNIX te implementeren. Bij dit soort toepassingen komt het voor dat afzonderlijke

Nadere informatie

Technology, Innovation & Society Delft

Technology, Innovation & Society Delft Technology, Innovation & Society Delft VOORBLAD SCHRIFTELIJKE TOETSEN OPLEIDING TOETSCODE GROEP : ELEKTROTECHNIEK : GESPRG-SC1 : EP11, EP12 TOETSDATUM : 22-01-2015 TIJD : 13.00u-14.30u AANTAL PAGINA S

Nadere informatie

Sequentiële gepijplijnde machine

Sequentiële gepijplijnde machine Sequentiële gepijplijnde machine Samenvatting controlesignalen Als we de controlesignalen van vorig hoofdstuk nemen, kunnen we per cyclus een naam geven aan de stap. We plaatsen hiervoor wel de registerbeschrijving

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Dinsdag 8 februari 2005, 9u 12u Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Proeftentamen in1211 Computersystemen I (NB de onderstreepte opgaven zijn geschikt voor de tussentoets)

Proeftentamen in1211 Computersystemen I (NB de onderstreepte opgaven zijn geschikt voor de tussentoets) TECHNISCHE UNIVERSITEIT DELFT Faculteit Informatietechnologie en Systemen Afdeling ISA Basiseenheid PGS Proeftentamen in1211 Computersystemen I (NB de onderstreepte opgaven zijn geschikt voor de tussentoets)

Nadere informatie

Praktische Toets Computerarchitectuur

Praktische Toets Computerarchitectuur Praktische Toets Computerarchitectuur Oefentoets, december 2016 Examinator: dr. K. F. D. Rietveld De praktische toets is open boek. Echter zijn alleen het voorgeschreven tekstboek, of materiaal uitgeprint

Nadere informatie

Studentnummer:... Opleiding:... a) Met welke term wordt het interface tussen software en hardware van een processor aangeduid?

Studentnummer:... Opleiding:... a) Met welke term wordt het interface tussen software en hardware van een processor aangeduid? Computerorganisatie (213110) Dinsdag 15 augustus 2000, 13.30 17.00 uur 7 bladzijden met 6 opgaven 3 bladzijden met documentatie Bij dit tentamen mag geen gebruik worden gemaakt van boeken, dictaten of

Nadere informatie

Examen Programmeren 2e Bachelor Elektrotechniek en Computerwetenschappen Faculteit Ingenieurswetenschappen Academiejaar juni, 2010

Examen Programmeren 2e Bachelor Elektrotechniek en Computerwetenschappen Faculteit Ingenieurswetenschappen Academiejaar juni, 2010 Examen Programmeren 2e Bachelor Elektrotechniek en Computerwetenschappen Faculteit Ingenieurswetenschappen Academiejaar 2009-2010 16 juni, 2010 **BELANGRIJK** 1. Schrijf je naam onderaan op elk blad. 2.

Nadere informatie

Stapelgeheugen. Processoren 6 maart 2012

Stapelgeheugen. Processoren 6 maart 2012 Stapelgeheugen Processoren 6 maart 2012 Programma van komende week 7 maart 8.45: extra vragenuur over HADES 13 maart 8.45: hoorcollege vervalt, maar werkcolleges vinden plaats. Stapelgeheugen Tanenbaum

Nadere informatie

Programmeren (1) Examen NAAM:

Programmeren (1) Examen NAAM: Schrijf al je antwoorden op deze vragenbladen (op de plaats die daarvoor is voorzien) en geef zowel klad als net af. Bij heel wat vragen moet je zelf Java-code schrijven. Hou dit kort en bondig. Je hoeft

Nadere informatie

Hoofdstuk 7. Computerarchitectuur

Hoofdstuk 7. Computerarchitectuur Hoofdstuk 7 Computerarchitectuur 1 controlebus CPU MEMORY I/O databus adresbus Figuur 71 Schematische opbouw van een computersysteem 8 Figuur 72 Een busverbinding Buslijn Out E A In Out E B In Out E C

Nadere informatie

11011 Processor MMI Intro. Binaire representatie. Computer: Logische opbouw (Von Neumann) 3-input 1-hot detector.

11011 Processor MMI Intro. Binaire representatie. Computer: Logische opbouw (Von Neumann) 3-input 1-hot detector. NOT NOT NOT NOT NOT NOT 9-09-7 Intro MMI The Digital World 2 Peter van Kranenburg Vandaag: Terugblik vorige week Werking CPU Soorten instructies Werking CPU Cache Pipelining Digitale representatie Tekst

Nadere informatie

Computerarchitectuur. App. B. Review of Memory Hierarchy

Computerarchitectuur. App. B. Review of Memory Hierarchy Computerarchitectuur App. B. Review of Memory Hierarchy Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Caching De memory wall is een zeer groot probleem dat vraagt om oplossingen. De gebruikelijke oplossing is

Nadere informatie

Instructies en blokken

Instructies en blokken Herhaling 1 Instructies en blokken Naar elke instructie staat een ; puntkomma Verschillende instructies worden door de accolades in een block samengevat. Een blok is het zelfde als een enkele instructie.

Nadere informatie

Opgaven Registers Concurrency, 29 nov 2018, Werkgroep.

Opgaven Registers Concurrency, 29 nov 2018, Werkgroep. Opgaven Registers Concurrency, 29 nov 2018, Werkgroep. Gebruik deze opgaven om de stof te oefenen op het werkcollege. Cijfer: Op een toets krijg je meestal zes tot acht opgaven. 1. Safe Integer: Van een

Nadere informatie

Een eenvoudig algoritme om permutaties te genereren

Een eenvoudig algoritme om permutaties te genereren Een eenvoudig algoritme om permutaties te genereren Daniel von Asmuth Inleiding Er zijn in de vakliteratuur verschillende manieren beschreven om alle permutaties van een verzameling te generen. De methoden

Nadere informatie

Studentnummer:... Opleiding:...

Studentnummer:... Opleiding:... Computerorganisatie INF/TEL (233) februari 2, 9. 2.3 uur 8 bladzijden met 9 opgaven 3 bladzijden met documentatie Let op: Vul het tentamenbriefje volledig in (d.w.z. naam, studentnummer, naam vak, vakcode,

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Zaterdag 14 januari 2017, 8u30 Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene ruimte.

Nadere informatie

Computerarchitectuur. H&P App. C. Pipelining

Computerarchitectuur. H&P App. C. Pipelining Computerarchitectuur H&P App. C. Pipelining Kristian Rietveld http://ca.liacs.nl/ Motivatie Pipelining is een techniek die tegenwoordig in iedere CPU wordt gebruikt om de performance te verbeteren. Idee:

Nadere informatie

Examen besturingssystemen

Examen besturingssystemen Examen besturingssystemen Vrijdag 11 januari 2008, 13u30 17u00 Prof. Koen De Bosschere Richting: Naam: Belangrijk 1. Vergeet niet uw naam te vermelden. 2. Schrijf de antwoorden in de daarvoor voorziene

Nadere informatie

Vraag 1 (2 punten) (iii) Een lees-opdracht van virtueel adres 2148 seg 0, offset 2148 - idem

Vraag 1 (2 punten) (iii) Een lees-opdracht van virtueel adres 2148 seg 0, offset 2148 - idem Tentamen A2 (deel b) 24-06-2004 Geef (liefst beknopte en heldere) motivatie bij je antwoorden; dus niet enkel ja of nee antwoorden, maar ook waarom. Geef van berekeningen niet alleen het eindresultaat,

Nadere informatie

Tentamen Programmeren in C (EE1400)

Tentamen Programmeren in C (EE1400) TU Delft Faculteit EWI Tentamen Programmeren in C (EE1400) 28 jan 2011, 9.00 12.00 - Zet op elk antwoordblad je naam en studienummer. - Beantwoord alle vragen zo nauwkeurig mogelijk. - Wanneer C code gevraagd

Nadere informatie

Digitale technieken Deeltoets II

Digitale technieken Deeltoets II Digitale technieken Deeltoets II André Deutz 11 januari, 2008 De opgaven kunnen uiteraard in een willekeurige volgorde gemaakt worden geef heel duidelijk aan op welke opgave een antwoord gegegeven wordt.

Nadere informatie

Van Poort tot Pipeline. Ben Bruidegom & Wouter Koolen-Wijkstra AMSTEL Instituut Universiteit van Amsterdam

Van Poort tot Pipeline. Ben Bruidegom & Wouter Koolen-Wijkstra AMSTEL Instituut Universiteit van Amsterdam Van Poort tot Pipeline Ben Bruidegom & Wouter Koolen-Wijkstra AMSTEL Instituut Universiteit van Amsterdam Van Poort tot Pipeline Pipeline processor One cycle machine Calculator File of registers Assembly

Nadere informatie

Tentamen 17 augustus 2000 Opgaven Computerarchitectuur

Tentamen 17 augustus 2000 Opgaven Computerarchitectuur Tentamen 17 augustus 2000 Opgaven - 1 - Computerarchitectuur Tentamen Computerarchitectuur (213005) 17 augustus 2000 2 bladzijden met 5 opgaven 3 antwoordbladen Het raadplegen van boeken, diktaten of aantekeningen

Nadere informatie

Deel 2 S7 Graph Ont4 - GA3

Deel 2 S7 Graph Ont4 - GA3 Deel 2 S7 Graph Ont4 - GA3 Deel 2 : Graph 09/05 1 Wanneer er in een installatie een sequentiële beweging geprogrammeerd moet worden is het interessant om gebruik te maken van S7 Graph. De progammastructuur

Nadere informatie

continue in een for, while of do lus herhaalt de lus vroegtijdig. De volgende herhaling wordt onmiddellijk begonnen.

continue in een for, while of do lus herhaalt de lus vroegtijdig. De volgende herhaling wordt onmiddellijk begonnen. Hoofdstuk 3: controlestructuren instructies en blokken Naar elke instructie staat een ; Instructies worden door de haakjes {} in een block samengevat. if else if ( expression) statement1; else statement2;

Nadere informatie

Universiteit van Amsterdam FNWI. Voorbeeld van tussentoets Inleiding programmeren

Universiteit van Amsterdam FNWI. Voorbeeld van tussentoets Inleiding programmeren Universiteit van Amsterdam FNWI Voorbeeld van tussentoets Inleiding programmeren Opgave 1: Wat is de uitvoer van dit programma? public class Opgave { static int i = 0 ; static int j = 1 ; int i = 1 ; int

Nadere informatie

Hoe werkt een computer precies?

Hoe werkt een computer precies? Hoe werkt een computer precies? Met steun van stichting Edict Ben Bruidegom & Wouter Koolen-Wijkstra AMSTEL Instituut Universiteit van Amsterdam Overview Introductie SIM-PL Simulatietool voor werking computer

Nadere informatie

Samenvatting Computer Architectuur 2006-2007

Samenvatting Computer Architectuur 2006-2007 Controletransferinstructies = Instructies die verandering brengen in de zuiver sequentiële uitvoering van de instructies. Ze doen dit door de instructiewijzer een andere waarde te geven. Ze kunnen met

Nadere informatie

Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, , Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2.

Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, , Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2. Voorbeeldtentamen Inleiding programmeren (IN1608WI), Oktober 2003, 14.00-15.30, Technische Universiteit Delft, Faculteit EWI, Afdeling 2. Dit tentamen bestaat uit twee delen. Deel 1 (14.00-14.45, gesloten

Nadere informatie

Jörg R. Hörandel Afdeling Sterrenkunde

Jörg R. Hörandel Afdeling Sterrenkunde Jörg R. Hörandel Afdeling Sterrenkunde http://particle.astro.ru.nl/goto.html?prog1415 1 Jörg R. Hörandel Afdeling Sterrenkunde http://particle.astro.ru.nl/goto.html?prog1415 2 Alle studenten moeten op

Nadere informatie

Zelftest TSO/E REXX. Document: n0167test.fm 25/01/2017. ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium

Zelftest TSO/E REXX. Document: n0167test.fm 25/01/2017. ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium Zelftest TSO/E REXX Document: n0167test.fm 25/01/2017 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INLEIDING BIJ DE ZELFTEST TSO/E REXX Deze test is een hulpmiddel

Nadere informatie

Succes! Theo DʼHondt 13 juni 2010

Succes! Theo DʼHondt 13 juni 2010 Vrije Universiteit Brussel Faculteit Wetenschappen Vakgroep Computerwetenschappen Academiejaar 2009 2010: eerste examenzittijd Interpretatie van Computerprogrammaʼs I schriftelijke test Voorafgaandelijk:

Nadere informatie

Een interrupt is een hardwaremechanisme dat een extern apparaat in staat stelt om de CPU een signaal te sturen wanneer de I/O operatie voltooid is.

Een interrupt is een hardwaremechanisme dat een extern apparaat in staat stelt om de CPU een signaal te sturen wanneer de I/O operatie voltooid is. Procesbeheer: interrupts en uitvoering van besturingssystemen. a) Beschrijf de werking en de bedoeling van interrupts: Hoe deze door de processorhardware en het besturingssysteem worden verwerkt? Waarom

Nadere informatie

Geheugenbeheer. ICT Infrastructuren. hoofdstukken 7 en 8.1

Geheugenbeheer. ICT Infrastructuren. hoofdstukken 7 en 8.1 Geheugenbeheer ICT Infrastructuren hoofdstukken 7 en 8.1 Eenvoudig geheugenbeheer OS gebruikt een klein stukje geheugen rest is voor gewone processen OS vrij 0 1000 Eenvoudig geheugenbeheer OS gebruikt

Nadere informatie

Lineaire data structuren. Doorlopen van een lijst

Lineaire data structuren. Doorlopen van een lijst Lineaire data structuren array: vast aantal data items die aaneensluitend gestockeerd zijn de elementen zijn bereikbaar via een index lijst: een aantal individuele elementen die met elkaar gelinkt zijn

Nadere informatie

Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30

Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30 Toets In2305-ii Embedded Programming Dinsdag 28 November 2006, 15:45-16:30 Teneinde misverstanden over de syntactische geldigheid van code fragmenten in dit tentamen te voorkomen, zal altijd worden gesproken

Nadere informatie

Examen Software Ontwikkeling I 2e Bachelor Informatica Academiejaar Januari, **BELANGRIJK** : Schrijf je naam onderaan dit blad

Examen Software Ontwikkeling I 2e Bachelor Informatica Academiejaar Januari, **BELANGRIJK** : Schrijf je naam onderaan dit blad Examen Software Ontwikkeling I 2e Bachelor Informatica Academiejaar 2006-2007 23 Januari, 2007 **BELANGRIJK** : Schrijf je naam onderaan dit blad Leg volgende 3 begrippen kort en bondig uit : a. Concurrent

Nadere informatie

Tentamen Programmeren in C (EE1400)

Tentamen Programmeren in C (EE1400) TU Delft Tentamen Programmeren in C (EE1400) 3 feb. 2012, 9.00 12.00 Faculteit EWI - Zet op elk antwoordblad je naam en studienummer. - Beantwoord alle vragen zo nauwkeurig mogelijk. - Wanneer C code gevraagd

Nadere informatie

Teamhandleiding DOMjudge (versie 2.2.0muKP) 31 mei 2008

Teamhandleiding DOMjudge (versie 2.2.0muKP) 31 mei 2008 judge Teamhandleiding DOMjudge (versie..0mukp) 31 mei 008 /\ DOM DOM judge Inhoudsopgave 1 Inleiding Samenvatting.1 Inlezen en wegschrijven............................... Insturen van oplossingen...............................3

Nadere informatie

9 Meer over datatypen

9 Meer over datatypen 9 Meer over datatypen We hebben al gezien dat het gebruik van symbolische constanten de leesbaarheid van een programma kan verbeteren. Door een geschikte naam (identifier) voor een constante te definiëren,

Nadere informatie

Hutscodering. De techniek: illustratie. een tabel met 7 plaatsen, genummerd van 0 tot en met 6.

Hutscodering. De techniek: illustratie. een tabel met 7 plaatsen, genummerd van 0 tot en met 6. Hutscodering die leeg kunnen zijn, tabel T: abstract stockage middel met plaatsen elementen vd. vorm (K, I) K is de sleutel (of key) en I bijhorende informatie creatie van een lege tabel; een nieuw element

Nadere informatie

Veel succes! 1. Gegeven is de volgende klasse:

Veel succes! 1. Gegeven is de volgende klasse: Dit tentamen is in elektronische vorm beschikbaar gemaakt door de TBC van A Eskwadraat. A Eskwadraat kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen van eventuele fouten in dit tentamen. Derde deeltentamen

Nadere informatie

ES1 Project 1: Microcontrollers

ES1 Project 1: Microcontrollers ES1 Project 1: Microcontrollers Les 5: Timers/counters & Interrupts Timers/counters Hardware timers/counters worden in microcontrollers gebruikt om onafhankelijk van de CPU te tellen. Hierdoor kunnen andere

Nadere informatie

Assembly en Assemblers. Processoren 5 januari 2015

Assembly en Assemblers. Processoren 5 januari 2015 Assembly en Assemblers Processoren 5 januari 2015 Doel van vandaag Ik heb al losse eindjes over assembly verteld en een voorbeeldprogramma doorlopen. vandaag: algemeen + systematisch overzicht Programmeertalen

Nadere informatie

Tentamen Imperatief en Object-georiënteerd programmeren in Java voor CKI

Tentamen Imperatief en Object-georiënteerd programmeren in Java voor CKI Tentamen Imperatief en Object-georiënteerd programmeren in Java voor CKI Vrijdag 22 januari 2010 Toelichting Dit is een open boek tentamen. Communicatie en het gebruik van hulpmiddelen zijn niet toegestaan.

Nadere informatie

Jörg R. Hörandel Afdeling Sterrenkunde.

Jörg R. Hörandel Afdeling Sterrenkunde. Jörg R. Hörandel Afdeling Sterrenkunde http://particle.astro.ru.nl/goto.html?prog1213 1 Alle mensen moeten op blackboard ingeschreven zijn! 2 http://particle.astro.ru.nl/goto.html?prog1213 3 eindcijfer:

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Optimalisatie van de mmips. Forwarding optie 1. Design flow. implementation

Inhoudsopgave. Optimalisatie van de mmips. Forwarding optie 1. Design flow. implementation 2 Inhoudsopgave Optimalisatie van de mmips pc Sander Stuijk Veel gestelde vragen Hoe moet ik forwarding implementeren? Hoe moet ik clipping implementeren? Waarom is mijn simulatie zo traag? Hoe kan ik

Nadere informatie

Getalformaten, timers en tellers

Getalformaten, timers en tellers Getalformaten, timers en tellers S_CU CU S PV R CV DEZ CV_BCD S_ODT S TV BI R BCD 1 pagina 1 Getalformaten (16 bits) PG CPU BCD W#16#296 Voorteken (+) 2 9 6 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 Positieve getallen

Nadere informatie

Flex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen.

Flex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. Flex_Rooster WERKBOEK INTRODUCTIE iseries Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. ICS Opleidingen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt

Nadere informatie

DOMjudge teamhandleiding

DOMjudge teamhandleiding judge DOMjudge teamhandleiding Samenvatting /\ DOM DOM judge Hieronder staat de belangrijkste informatie kort samengevat. Dit is bedoeld om snel aan de slag te kunnen. We raden echter ten zeerste aan dat

Nadere informatie

Hfdst. 2: COMBINATORISCH PROGRAMMEREN

Hfdst. 2: COMBINATORISCH PROGRAMMEREN 2.1. Basisinstructies: 2.1.1. Ja-functie: Indien je een normaal open schakelaar bedient, moet de lamp oplichten. Waarheidstabel: Booleaanse schrijfwijze: Q0.0 = I0.0 2.1.2. Niet-functie: Waarheidstabel:

Nadere informatie

scc = b) CD AB

scc = b) CD AB Computerarchitectuur en -organisatie (213030) Dinsdag 21 januari 2040, 13.30 17.00 uur 7 bladzijden met 8 opgaven 4 bladzijden met documentatie Let op: Vul het tentamenbriefje volledig in (d.w.z. naam,

Nadere informatie

Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines

Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines Les 11: systeemarchitectuur virtuele machines Geavanceerde computerarchitectuur Lieven Eeckhout Academiejaar 2008-2009 Universiteit Gent Virtuele machines Motivatie Interfaces Virtualisatie: inleiding

Nadere informatie

De Arduino-microcontroller in de motorvoertuigentechniek (8)

De Arduino-microcontroller in de motorvoertuigentechniek (8) De Arduino-microcontroller in de motorvoertuigentechniek (8) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-11-6) 1 Assembly (Assembleertaal) 1.1 Inleiding De Arduino kan ook in assembleertaal (assembly) worden geprogrammeerd.

Nadere informatie