Autorisatie: C.J. Fledderus Afdelingshoofd Advies. Datum : 17 juni Paraaf :

Transcriptie

1 Zaaknummer: Emissieonderzoek dioxinen en furanen bij Omrin Reststoffen Energie Centrale te Harlingen tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn, d.d. 21 t/m 26 april Locatie: REC te Harlingen Projectcode: EM Herziene versie Aan Dhr. R. Tieleman - FUMO Kopie aan Archief Milieumetingen Datum 14 juni 2016 Auteur Ing. R.D. Schaddenhorst Het rapport EM Herziene versie vervangt het rapport EM-16-08, d.d. 14 juni 2016 (de wijzigingen t.o.v. het rapport EM worden cursief weergegeven). Goedgekeurd door: F.W.T. te Pas Coördinator Bureau Milieumetingen Datum : 17 juni 2016 Paraaf : Autorisatie: C.J. Fledderus Afdelingshoofd Advies Datum : 17 juni 2016 Paraaf : Omgevingsdienst regio Arnhem Eusebiusbuitensingel HZ Arnhem Postbus HA Arnhem T E postbus@odra.nl KvK IBAN NL92BNGH BTW NL B.01 Omgevingsdienst Regio Arnhem is een samenwerkingsverband van de gemeenten Arnhem, Doesburg, Duiven, Lingewaard, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rozendaal, Rijnwaarden, Westervoort en Zevenaar en provincie Gelderland.

2 rapportnr. EM Herziene versie pagina 2 van 15 INHOUD Samenvatting 3 1. Inleiding Algemeen Doel van het onderzoek 5 2. Opzet en uitvoering van het onderzoek Algemeen Toetsingskader Meetprogramma Beoordeling bemonsteringspunten en meetstrategie Beoordeling bemonsteringspunten Meetstrategie Afwijkingen van de meetnormen Omrin Reststoffen Energie Centrale B.V. te Harlingen Procesbeschrijving Procesomstandigheden tijdens het onderzoek Meetresultaten Toetsing aan de emissie-eisen Algemeen Toetsing van de meetwaarden aan de emissie-eis Conclusie/Discussie 14 BIJLAGEN: Bijlage 1: Beoordeling meetpunten Bijlage 2: Overzicht meetgegevens Bijlage 3: Meetmethoden Bijlage 4: Analyseresultaten Bijlage 5: Trending procesgegevens REC te Harlingen Bijlage 6: Trending stofemissie monitor REC te Harlingen

3 rapportnr. EM Herziene versie pagina 3 van 15 Samenvatting Bureau Milieumetingen van de Omgevingsdienst regio Arnhem (ODRA) heeft op 21 t/m 26 april 2016 op verzoek van de provincie Fryslân bij OMRIN Reststoffen Energie Centrale B.V. (hierna REC) te Harlingen een emissieonderzoek uitgevoerd tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn. Het onderzoek richt zich op de emissies van stof en dioxinen/furanen en is uitgevoerd om inzicht te krijgen in de emissie van deze stoffen tijdens het opstarten van de verbrandingslijn van de REC. Het opstarten van de verbrandingslijn bestaat uit meerdere fases, waarbij per fase metingen zijn verricht om inzicht te krijgen in de emissies aan dioxinen/furanen. Tevens zijn de concentraties aan dioxines gemeten in het afgas van de verbrandingslijn, nadat de lijn volledig is opgestart en er sprake is van een representatieve bedrijfssituatie. De resultaten van deze laatste meting zijn getoetst aan de emissie-eis uit artikel 5.19 uit het Activiteitenbesluit met betrekking tot dioxinen/furanen. Uit de resultaten van het emissieonderzoek uitgevoerd tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn blijkt, dat: - tijdens fase 2 (geen verbranding van afval) verhoogde stofconcentraties zijn aangetoond; - tijdens fase 2 deze emissie van stof visueel waarneembaar was tijdens de reguliere opstart, maar niet tijdens de vooraf gehouden extra spoelprocedure van de installatie; - tijdens fase 2 (geen verbranding van afval) a.g.v. deze verhoogde stofemissies er verhoogde concentraties aan stofgebonden dioxinen/furanen zijn aangetoond; - tijdens fase 3 (tijdens opstoken installatie / gasverbranding) ook verhoogde concentraties aan dioxinen/furanen zijn aangetoond, maar lager dan in fase 2; - tijdens fase 4 (bij het opbrengen van afval) dioxinen/furanen zijn aangetoond, waarbij de concentratie lager is t.o.v. de twee voorgaande fases; - tijdens fase 5 (bij regulier bedrijf en representatieve bedrijfsomstandigheden) op basis van een bemonstering van ca. 6 uur dioxinen/furanen zijn aangetoond op een laag niveau en beneden de gestelde emissie-eis voor periodieke metingen uit het Activiteitenbesluit. Uit het onderzoek blijkt, dat bij het opstarten van de afvalverbrandingslijn er een verhoogde emissie aan stof optreedt in combinatie met een emissie aan stofgebonden dioxinen/furanen, terwijl er op dat moment geen sprake is van afvalverbranding. In de tijd (fase 2 naar fase 5) wordt een afnemende concentratie aan dioxinen/furanen vastgesteld. Tijdens fase 2 en 3 bij het opstarten van de installatie zijn dioxinen aangetoond. In deze fase wordt er geen afval in de installatie gebracht, maar zijn alleen de gasbranders aan om de oven geleidelijk op te stoken. Omdat er geen afval wordt verbrand (er zijn in de installatie geen chloor houdende organische verbindingen aanwezig) kunnen in dit traject geen dioxinen/furanen worden gevormd. In fase 4 kunnen bij opbrengen van afval wel dioxinen/furanen worden gevormd. We hebben in deze fase lagere concentraties dioxinen/furanen vastgesteld t.o.v. de voorgaande fases. De concentraties dioxinen/furanen vastgesteld tijdens het opstarten van de installatie is volgens Bureau Milieumetingen het gevolg van na-ijlen van een stofemissie ('memory-effect')

4 rapportnr. EM Herziene versie pagina 4 van 15 tijdens het eerste deel ( ) van de opstartfase. Blijkbaar hoopt zich bij afvalverbranding in de installatie stof op die bij de opstart van de installatie als nog leidt tot piekemissie aan stof. Deze kortdurende emissies aan stof en de stofgebonden dioxinen/furanen nemen vervolgens in concentraties af tot een niveau beneden de eis uit het Activiteitenbesluit (representatief proces bij het verbranden van afval). Net als voor andere afval- of mee-verbrandingsinstallaties zijn in het Activiteitenbesluit of in de vigerende vergunning geen specifieke eisen gesteld t.a.v. emissies naar de lucht tijdens het opstarten van de installatie en kunnen om die reden de vastgestelde concentraties aan stof en stofgebonden dioxinen/furanen niet worden getoetst aan een emissie-eis. Ook kan op basis van een steekproef (bemonstering van dioxines/furanen over een periode van ca. 6 uur) niet worden getoetst aan een dag- of jaargemiddelde concentratie eis uit de vergunning.

5 rapportnr. EM Herziene versie pagina 5 van Inleiding 1.1 Algemeen Op 21 t/m 26 april 2016 is door Bureau Milieumetingen van de Omgevingsdienst regio Arnhem (ODRA) op verzoek van de provincie Fryslân bij de Omrin Reststoffen Energie Centrale B.V. te Harlingen (hierna REC) een emissieonderzoek uitgevoerd met betrekking tot stof en dioxinen/furanen. De metingen zijn uitgevoerd aan de centrale schoorsteen van de afvalverbrandingslijn. De metingen zijn uitgevoerd om inzicht te krijgen in de emissies van dioxinen/furanen tijdens het opstarten van de verbrandingslijn. De metingen zijn uitgevoerd in verband met een lopende discussie over het opstarten van de verbrandingslijn door toepassing van de opstartleiding. Het opstarten van de verbrandingslijn bij de REC bestaat uit meerdere fases, waarbij per fase door het uitvoeren van metingen getracht is om inzicht te krijgen in de emissies aan dioxinen/furanen. Tevens is een emissiemeting uitgevoerd nadat installatie volledige is opgestart en waarbij er sprake is van regulier bedrijf ( representatieve bedrijfsomstandigheden ). De resultaten van deze meting zijn getoetst aan de emissie-eis voor dioxinen/furanen uit artikel 5.19 uit het Activiteitenbesluit. Bureau Milieumetingen van Omgevingsdienst regio Arnhem (ODRA) voert onafhankelijk milieuonderzoek uit in dienst van de overheid. Ze voert een kwaliteitssysteem conform de NEN-EN-ISO/IEC Het bureau is voor de inspectie van emissies naar de lucht (concentratie en vracht) van o.a. stof en dioxinen/furanen geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie (RvA) onder nummer I Doel van het onderzoek Doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in de emissies van dioxinen/furanen tijdens het opstarten van de verbrandingslijn bij de REC. Tevens is een meting uitgevoerd tijdens representatieve bedrijfsomstandigheden op de naleving van de eis uit artikel 5.19 van het Activiteitenbesluit met betrekking tot dioxinen/furanen. 2. Opzet en uitvoering van het onderzoek 2.1 Algemeen Het opstarten van de verbrandingslijn bij de REC te Harlingen bestaat uit meerdere fases en beslaat ook meerdere dagen. Per fase is onderzocht of metingen worden verricht, welke

6 rapportnr. EM Herziene versie pagina 6 van 15 monsternamestrategie wordt toegepast en wat een geschikte periode is van monsterneming voor dioxines/furanen. In de opstart is er sprake van de volgende fases: - Fase 1) opwarmen van de oven m.b.v. stoom. In het afgaskanaal na de reinigingsstappen is er geen flow aanwezig en is er om die reden geen emissie naar de lucht; - Fase 2) extra spoelprocedure (via het doekenfilter) en vervolgens reguliere opstart via de opstartleiding (er wordt nog geen afval verbrand); - Fase 3) opstoken van de oven m.b.v. de gasbranders (er wordt geen afval verbrand); - Fase 4) opbrengen van afval, vullen van roosters en het stabiliseren van het verbrandingsproces; - Fase 5) opstartfases zijn afgerond, waarna er sprake is van een reguliere bedrijfsvoering. Opzet van het onderzoek: In fase 1 zijn geen monsters genomen. In deze fase worden er geen stoffen geëmitteerd. In fase 2 vindt er geen verbranding plaats, maar kunnen er wel (kortdurend) stofemissies optreden. Om die reden zijn in deze fase stofmonsters genomen. Het stof is geanalyseerd op de aanwezigheid van dioxinen en furanen. In fase 3 wordt nog geen afval verbrand, maar wordt de oven opgestookt. Er vindt emissie van verbrandingsgassen plaats. Dioxinen/furanen kunnen worden gevormd bij een temperatuur traject van 250 ⁰C ⁰C en in aanwezigheid van chloorhoudende organische verbindingen. Om een indruk te krijgen van de concentraties dioxinen/furanen bij het opstoken van de installatie zonder verbranding van afval is om die reden een bemonstering voor dioxinen/furanen uitgevoerd bij dit temperatuur traject van de oven. In fase 4, waarbij de oven op temperatuur is, wordt gestart met het opbrengen van afval en vindt verbranding plaats van afval. In deze fase is eveneens een bemonstering uitgevoerd voor dioxinen/furanen. In fase 5 is er sprake van regulier bedrijf. Bij representatieve bedrijfsomstandigheden is een controlemeting op dioxinen/furanen uitgevoerd. Bij de bepaling van dioxinen/furanen in fase 3 en 4 is gedurende minimaal 2 uur een deelstroom van het afgas van de verbrandingslijn bemonsterd. Bij de controlemeting tijdens fase 5 is gedurende 6 uur een deelstroom bemonsterd. Op deze wijze is getracht om een zo volledige mogelijk beeld te krijgen van de emissie aan dioxinen/furanen tijdens de gehele opstart. Hierbij is ter plaatse geanticipeerd op de constant veranderde planning van de REC en omstandigheden, die horen bij een opstart van een complex proces(besturing). 2.2 Toetsingskader De metingen zijn uitgevoerd aan het afgas van de verbrandingslijn van REC te Harlingen B.V. De resultaten van de metingen tijdens het opstarten van de verbrandingslijn zijn niet te toetsen aan eisen uit de vergunning. In de vergunning met kenmerk d.d. 5 oktober 2010 zijn voor de opstartfase geen eisen opgenomen voor de emissies van stoffen naar de

7 rapportnr. EM Herziene versie pagina 7 van 15 lucht. In het Activiteitenbesluit zijn eveneens geen eisen opgenomen t.a.v. de emissies naar de lucht bij het opstarten van een afvalverbrandingslijn. In de vergunning van 2010 zijn wel eisen opgenomen voor dag- en jaargemiddelde concentraties dioxinen/furanen. Het relevante deel van de eisen luidt als volgt: 4.2 Emissies, normering De daggemiddelde emissie van onderstaande componenten moet aan onderstaande waarden voldoen. component emissiegrenswaarde mg/nm3 als daggemiddelde bij 11% O2 dioxinen/furanen < 0,1 ng TEQ/Nm Vanaf één jaar na inbedrijfstelling van de verbrandingsinstallatie (als bedoeld in voorschrift 1.5.1) moet aan onderstaande jaargemiddelde emissiewaarden voldaan worden. component emissiegrenswaarde mg/nm3 als jaargemiddelde bij 11% O2 dioxinen/furanen < 0,01 ng TEQ/Nm De emissie-eisen, zoals bedoeld in voorschrift 4.2.1, en 4.2.4, gelden onder de volgende standaard condities: 0ºC, 101,3 kpa en 11 vol-% zuurstof. Gemeten waarden dienen te worden herleid op droge rookgassen onder bovenstaande standaardcondities. De bemonstering bij regulier bedrijf is uitgevoerd over een periode van ca. 6 uur. Het resultaat van deze bemonstering kan niet worden getoetst aan een dag- en jaargemiddelde eis uit de vergunning. Om die reden wordt het resultaat van deze bemonstering getoetst aan de eisen voor een periodieke meting uit het Activiteitenbesluit. Het relevante deel van artikel 5.19 uit het Activiteitenbesluit luidt als volgt: Artikel De emissies in de lucht van: o a. een afvalverbrandingsinstallatie of o b. een afvalmeeverbrandingsinstallatie overschrijden de emissiegrenswaarden van tabel 5.19 niet. som van dioxinen en furanen, gedefinieerd als de som van de afzonderlijke dioxinen en furanen, gewogen overeenkomstig de bij ministeriële regeling gestelde equivalentiefactoren 0,1 ng/nm 3 2 Voor de berekening van de emissies van de in tabel 5.19 opgenomen stoffen wordt de massaconcentratie herleid tot een zuurstofgehalte van 11 procent in afgas.

8 rapportnr. EM Herziene versie pagina 8 van Meetprogramma In tabel is het meetprogramma van de emissiemetingen aan de afgassen van de verbrandingslijn bij REC te Harlingen weergegeven. Tabel 2.3.1: Meetprogramma van de emissiemetingen bij de REC te Harlingen, d.d. april component stof stofgebonden dioxinen/furanen bemonsterings- methode isokinetische bemonstering op quartzfilter zie stof m.b.v. gekoelde lans, dioxinen/furanen condens afvang en adsorptie CO 2 O 2 debiet isokinetische bemonstering op PUF monsterneming via verwarmde filter en leiding gevolgd door rookgascondensatie monsterneming via verwarmde filter en leiding gevolgd door rookgascondensatie snelheids-, temperatuur- en vochtmeting * meetmethode ** conform norm meetfrequentie & meetduur Q gravimetrisch gravimetrisch / GC-MS bepaling Q EN minimaal 2 uur EN / EN 1948 Q GC-MS bepaling Q EN 1948 minimaal 2 uur minimaal 2 uur of 1 x 6 uur Q infrarood ISO continu Q paramagnetisch NEN-EN continu Q S-pitot en K-koppel psychrometrie ISO * : De monsterneming valt onder de accreditatie van Bureau Milieumetingen (RvA I168); enkelvoud of 2-voud ** : De uitgevoerde analyses (uitbesteding) vallen onder de accreditatie van het uitvoerend laboratorium. De analyses van dioxinen/furanen zijn uitbesteed aan AL-West te Deventer. Zij is voor de analyse van dioxinen en furanen geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie. De certificaten van deze analyses zijn opgenomen in bijlage Beoordeling bemonsteringspunten en meetstrategie Beoordeling bemonsteringspunten Het bemonsteringspunt van de centrale schoorsteen bevindt zich in het horizontale gedeelte van het afgaskanaal. In bijlage 1 wordt de beoordeling van het meetvlak weergegeven. Het meetvlak voldoet aan de eisen, zoals die in het normvoorschrift ISO zijn gesteld, m.u.v. voor de gassnelheid. Hierbij dient opgemerkt te worden dat tijdens het opstarten (fase 1, deel fase 2 en deel fase 3) niet aan het criterium voor gassnelheid (> 5 m/s en < 50 m/s) wordt voldaan.

9 rapportnr. EM Herziene versie pagina 9 van Meetstrategie Stof: Er zijn bij fase 2 gelijktijdig twee stofmonsters genomen op twee vaste traverse punten (zie schets) nabij het centrum van het meetvlak. Hierbij is de snelheid van het afgas in het meetvlak op as C continu gemeten. Beide stofmetingen zijn niet isokinetisch uitgevoerd, maar ingesteld op een vaste aanzuigsnelheid van 30 liter/minuut. Tijdens deze fase is geanticipeerd op de omstandigheden en ter plaatse is de bemonstering van stof tijdens de spoelprocedure verlengd (i.p.v. een verwachte bemonsteringstijd van 15 minuten is gedurende ca. 2 uur stof bemonsterd). Dioxinen/furanen: Van de stofmonsters uit fase 2 is één stofmonster opgestuurd naar het laboratorium voor analyse op stofgebonden dioxinen/furanen. Bij de bemonstering van dioxinen en furanen in fase 3 t/m 5 is de bemonstering isokinetisch uitgevoerd traverserend over één meet-as (as B, zie schets). Debietmetingen: In fase 2 t/m 5 is tijdens de isokinetische monsternemingen (stof en dioxinen/furanen) continu snelheid gemeten. Vooraf en eventueel na de emissiemetingen zijn het debiet, de temperatuur en het vochtgehalte van het afgas bepaald conform normvoorschrift ISO op de meetassen C en D (zie schets). Gasvormige componenten: Conform de NEN-EN dient voor de bepaling van de meetstrategie voor de bemonstering van gasvormige componenten een meetvlakbeoordeling met betrekking tot de homogeniteit van het afgas bekend te zijn. Deze meetvlakbeoordeling is uitgevoerd door Tauw B.V. te Deventer en weergegeven in rapport R RHD-pws-V02-NL. Op basis van deze beoordeling kan worden geconcludeerd, dat de concentraties van gasvormige

10 rapportnr. EM Herziene versie pagina 10 van 15 componenten in het meetvlak homogeen zijn verdeeld. Om die reden kan de bemonstering van O 2 (maar ook NO x, CO etc.) op een willekeurig punt in het meetvlak worden uitgevoerd. Hiervoor zijn gasvormige componenten continu bemonsterd op as A (zie schets) op een insteekdiepte van 1,25 meter in het afgaskanaal Afwijkingen van de meetnormen Stof: De bemonstering van stof dient conform het normvoorschrift EN isokinetisch over twee meet-assen bij meerdere traverse punten te worden uitgevoerd. Beide stofmetingen uit fase 2 zijn niet isokinetisch uitgevoerd en elk op één vast traverse punt in het midden van het meetvlak. Voorafgaand aan de bemonstering van stof in deze fase was bekend dat de snelheid in het kanaal van laag tot hoog zou variëren. Door deze snelheidsvariatie is afgezien van isokinetisch bemonsteren en is er voor gekozen om op een vaste aanzuigsnelheid van 30 liter per minuut te bemonsteren. Daarnaast bleek uit informatie vooraf dat fase 2 kort zou duren (circa 15 minuten) en is er voor gekozen om twee monsters te gelijk op twee verschillende punten in het meetvlak te nemen en is niet zoals de norm voorschrijft een bemonstering van de volledige as uitgevoerd. Daarnaast is de filterbehandeling bij de weegprocedure afwijkend uitgevoerd van de norm EN Om eventueel verlies aan dioxinen/furanen te voorkomen zijn de filters gedroogd bij 75 ⁰C (is max. temperatuur monstername) gedurende 6 uur (i.p.v. minimaal 1 uur bij 180 ⁰C) en geconditioneerd in een exsiccator gedurende meer dan 12 uur (i.p.v. minimaal 4 uur). Bovenstaande afwijkingen van de norm zullen leiden tot een groter onnauwkeurigheid in het resultaat van de stofmeting. Omdat (beargumenteerd) afgeweken is van de norm EN worden de resultaten van de stofmeting weergegeven als indicatief. Dioxinen/furanen: De bemonstering van dioxinen/furanen dient conform het normvoorschrift EN 1948 isokinetisch over twee meet-assen op meerdere traverse punten te worden uitgevoerd. Vanuit praktische overwegingen zijn deze monsternemingen uitgevoerd over één in plaats van twee meet-assen. Traverse punten 1 (gewicht van de gekoelde lans en de aanzuigopening te dicht op wand), 7 en 8 (beperkte lengte van de gekoelde lans) niet bemonsterd. Omdat uit de beoordelingen van de meetvlakken blijkt, dat het afgas in het meetvlak homogeen is verdeeld zal naar verwachting deze afwijking ten opzichte van de norm NEN-EN 1948 niet leiden tot een grotere onnauwkeurigheid in het meetresultaat. Debietmetingen: De debietmeting dient conform het normvoorschrift ISO bij ronde afgaskanalen over twee meetassen bij meerdere traverse punten te worden uitgevoerd. Vanuit praktische overwegingen (lengte van de beschikbare lans) is het laatste traversepunt (8) op beide meetassen niet meegenomen in de debietmeting. De verwachting is dat de afwijking ten opzichte van de norm ISO niet zal leiden tot een grotere onnauwkeurigheid in het meetresultaat.

11 rapportnr. EM Herziene versie pagina 11 van Omrin Reststoffen Energie Centrale B.V. te Harlingen Omrin haalt uit het huishoudelijk restafval de herbruikbare producten en materialen, die als grondstof worden gebruikt voor nieuwe producten. Het afval dat overblijft is nietherbruikbaar, maar wel brandbaar. De Reststoffen Energie Centrale te Harlingen verbrandt dit afval en wekt hierbij energie op, waaronder warmte die geleverd wordt aan een naastliggend bedrijf. 3.1 Procesbeschrijving Brandbaar afval bestaat uit verschillende stromen. De belangrijkste stromen zijn huishoudelijk restafval, bedrijfsafval, digestaat (een restproduct van vergisting) en grof huishoudelijk afval. Met de verbranding van niet-herbruikbaar afval wordt in de REC bijna 95 megawatt energie gemaakt. De verbrandingsoven in de REC kan dagelijks circa kilo afval verwerken, waarbij de temperatuur oploopt naar graden Celsius. In de ketel wordt vervolgens water verhit en de stoom die vrijkomt wordt in de warmtekrachtcentrale omgezet in energie. De rookgassen, die bij de verbranding vrijkomen worden in vier stappen in de rookgasreiniging behandeld. De eerste stap is het gebruik van een elektrostatisch filter waarmee circa 90% van het stof (vliegas) uit de rookgassen wordt gehaald. De tweede stap in de reiniging is het toevoegen van natriumbicarbonaat en actief kool. Natriumbicarbonaat zorgt voor opname van zure verbindingen zoals zoutzuur, zwaveldioxide en waterstoffluoride. Het actief kool zorgt voor opname van zware metalen en organische verbindingen zoals dioxinen en furanen. De derde stap in de reiniging is een doekenfilter waarin het stof en de additieven uit de rookgassen worden gefilterd. De vierde stap in de reiniging is een zogenaamde katalysator die ervoor zorgt dat stikstofoxiden door middel van een ammoniakoplossing uit de rookgassen wordt verwijderd. De gereinigde rookgassen van de REC worden via een schoorsteen op een hoogte van 44 meter geëmitteerd. Bij het opstarten van de installatie wordt gebruik gemaakt van een opstartleiding. 3.2 Procesomstandigheden tijdens het onderzoek De procesomstandigheden tijdens het onderzoek zijn vooraf afgestemd met de toezichthouder bij de REC. Tijdens het onderzoek zijn de procesomstandigheden gevolgd om inzicht te krijgen in de omstandigheden tijdens het emissieonderzoek. Hierbij is ter plaatse geanticipeerd op wijzigingen in de planning van de REC en de omstandigheden die horen bij het opstarten van een complex proces(besturing). In bijlage 5 zijn de relevante procesomstandigheden tijdens het emissieonderzoek grafisch weergegeven.

12 rapportnr. EM Herziene versie pagina 12 van Meetresultaten In de tabel 4.1 wordt een overzicht gegeven van de resultaten van de emissie-metingen aan de centrale schoorsteen van de REC te Harlingen op 21 t/m 23 april 2016 tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn. In grafiek 4.1 is de gemeten afgassnelheid op het vaste traverse punt op as C en het bijbehorende berekende debiet in de tijd weergegeven. Tabel 4.1: Resultaten emissiemetingen tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn REC te Harlingen d.d. 21 t/m 23 april component datum / tijd eenheid meetwaarde stof * (punt B) stof * (punt C) O / 13:45-15:57 (fase 2) [mg/m 3 0 bij act. O 2] [mg/m 3 0 bij act. O 2] [%] ,0 component datum / tijd eenheid meetwaarde stofgebonden * dioxinen/furanen O / 13:45-15:57 (fase 2) [ng TEQ/m 3 0 bij act. O 2] [%] 1,6 21,0 dioxinen/furanen O / 15:21-18:30 (fase 3) [ng TEQ/m 3 0 bij act. O 2] [%] 0,11 19,1 dioxinen/furanen O / 16:23-18:55 (fase 4) [ng TEQ/m 3 0 bij act. O 2] [%] 0,05 9,5 * in verband met afwijkingen van de norm EN zijn de resultaten indicatief. Grafiek 4.1: Gemeten afgassnelheid en berekend debiet tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn REC te Harlingen d.d. 21 april ,5 Afgassnelheid en debiet tijdens stofmeting, spoelprocedure + reguliere opstart spoelprocedure reguliere opstart , , [m/s] [Bm^3/uur] , :20 13:30 13:40 13:50 14:00 14:10 14:21 14:31 14:41 14:51 15:01 15:11 15:21 15:31 15:41 15:51

13 rapportnr. EM Herziene versie pagina 13 van 15 In de tabel 4.2 wordt een overzicht gegeven van de resultaten van de bemonstering van dioxinen/furanen in het afgas van de centrale schoorsteen van de REC te Harlingen op 26 april 2016 tijdens regulier bedrijf van de afvalverbrandingslijn. Tabel 4.2: Resultaten metingen dioxinen/furanen tijdens regulier bedrijf bij de REC te Harlingen, d.d. 26 april component dioxinen/furanen O 2 datum / tijd / 10:46-16:51 (fase 5) concentratie [ng TEQ/m 3 0 bij act. O 2] < 0,01 (0,008)* 9,2 [%] concentratie [ng TEQ/m 3 0 bij 11% O 2] < 0,01 (0,007)* *: Op basis van de validatie van de norm EN 1948 voor de bemonstering en analyses van dioxines en furanen is een rapportagegrens van 0,01 ng TEQ/m 0 3 vastgesteld. De werkelijke gemeten concentraties dioxines/furanen weergegeven tussen haakjes liggen beneden de rapportagegrens van bureau Milieumetingen. Om meer inzicht te krijgen in het na-ijlen van de stofemissie tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn zijn de continue stofresultaten van het automatisch meetsysteem (AMS) van de REC beoordeeld. Deze stofresultaten zijn grafische weergave in bijlage 6. Hieruit blijkt, dat er sprake is van een verhoogde pieksgewijze stofuitstoot tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn en dat deze in de tijd afneemt en zich vervolgens stabiliseert op een laag concentratie niveau. 5. Toetsing aan de emissie-eisen 5.1 Algemeen Een periodieke meting aan dioxinen/furanen bestaat conform de Activiteitenregeling (artikel 5.20, lid 7) uit één deelmeting over een bemonsteringsperiode van ten minste 6 uur en ten hoogste 8 uur. Hierbij dient volgens artikel 5.20, lid 9 het resultaat van de deelmeting gecorrigeerde te worden voor de meetonzekerheid, waarna de toetsing aan de emissie-eis wordt uitgevoerd. T.a.v. de meetonzekerheid voor de componenten waarin het Activiteitenbesluit niet voorziet, wordt de meetonzekerheid van de genormaliseerde meetmethode gehanteerd. Voor de dioxinen/furanen en zuurstof zijn deze in tabel opgenomen van de totale meetonzekerheden bij een tweezijdige 95% betrouwbaarheidsinterval. Volgens het Activiteitenbesluit wordt bij handhaving het resultaat van een afzonderlijke meting, verminderd met de meetonzekerheid bij de Emissie Grens Waarde (EGW) getoetst aan de emissie-eis.

14 rapportnr. EM Herziene versie pagina 14 van 15 Tabel 5.1.1: Meetonzekerheden. meetmethode dioxinen/furanen meetonzekerheid (95% BI) 40% EGW O 2 6% debiet 20% 5.2 Toetsing van de meetwaarden aan de emissie-eis In tabel wordt de toetsingswaarde van de afzonderlijke meting aan dioxinen/furanen getoetst aan de emissie-eis uit het Activiteitenbesluit. Tabel 5.2.1: Toetsing resultaat dioxinen/furanen afvalverbrandingslijn REC te Harlingen, d.d component eenheid toetsingswaarde emissie-eis toetsingsresultaat 3 dioxinen/ [ng TEQ/m 0 < 0,01* 0,100 voldoet furanen bij 11% O 2] *: De werkelijke gemeten concentraties dioxines en furanen liggen beneden de rapportagegrens van 0,01 ng TEQ/m 3 0. Om die reden wordt de toetsingswaarde niet gecorrigeerd voor de meetonzekerheid van de meetmethode (EN 1948). 6. Conclusie/Discussie Bureau Milieumetingen van de Omgevingsdienst regio Arnhem (ODRA) heeft op 21 t/m 26 april 2016 op verzoek van de provincie Fryslân bij OMRIN Reststoffen Energie Centrale B.V. (hierna REC) te Harlingen een emissieonderzoek uitgevoerd tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn. Het onderzoek richt zich op de emissies van stof en dioxinen/furanen en is uitgevoerd om inzicht te krijgen in de emissie van deze stoffen tijdens het opstarten van de verbrandingslijn van de REC. Het opstarten van de verbrandingslijn bestaat uit meerdere fases, waarbij per fase metingen zijn verricht om inzicht te krijgen in de emissies aan dioxinen/furanen. Tevens zijn de concentraties aan dioxines gemeten in het afgas van de verbrandingslijn, nadat de lijn volledig is opgestart en er sprake is van een representatieve bedrijfssituatie. De resultaten van deze laatste meting zijn getoetst aan de emissie-eis uit artikel 5.19 uit het Activiteitenbesluit met betrekking tot dioxinen/furanen. Uit de resultaten van het emissieonderzoek uitgevoerd tijdens het opstarten van de afvalverbrandingslijn blijkt, dat: - tijdens fase 2 (geen verbranding van afval) verhoogde stofconcentraties zijn aangetoond; - tijdens fase 2 deze emissie van stof visueel waarneembaar was tijdens de reguliere opstart, maar niet tijdens de vooraf gehouden extra spoelprocedure van de installatie;

15 rapportnr. EM Herziene versie pagina 15 van 15 - tijdens fase 2 (geen verbranding van afval) a.g.v. deze verhoogde stofemissies er verhoogde concentraties aan stofgebonden dioxinen/furanen zijn aangetoond; - tijdens fase 3 (tijdens opstoken installatie / gasverbranding) ook verhoogde concentraties aan dioxinen/furanen zijn aangetoond, maar lager dan in fase 2; - tijdens fase 4 (bij het opbrengen van afval) dioxinen/furanen zijn aangetoond, waarbij de concentratie lager is t.o.v. de twee voorgaande fases; - tijdens fase 5 (bij regulier bedrijf en representatieve bedrijfsomstandigheden) op basis van een bemonstering van ca. 6 uur dioxinen/furanen zijn aangetoond op een laag niveau en beneden de gestelde emissie-eis voor periodieke metingen uit het Activiteitenbesluit. Uit het onderzoek blijkt, dat bij het opstarten van de afvalverbrandingslijn er een verhoogde emissie aan stof optreedt in combinatie met een emissie aan stofgebonden dioxinen/furanen, terwijl er op dat moment geen sprake is van afvalverbranding. In de tijd (fase 2 naar fase 5) wordt een afnemende concentratie aan dioxinen/furanen vastgesteld. Tijdens fase 2 en 3 bij het opstarten van de installatie zijn dioxinen aangetoond. In deze fase wordt er geen afval in de installatie gebracht, maar zijn alleen de gasbranders aan om de oven geleidelijk op te stoken. Omdat er geen afval wordt verbrand (er zijn in de installatie geen chloor houdende organische verbindingen aanwezig) kunnen in dit traject geen dioxinen/furanen worden gevormd. In fase 4 kunnen bij opbrengen van afval wel dioxinen/furanen worden gevormd. We hebben in deze fase lagere concentraties dioxinen/furanen vastgesteld t.o.v. de voorgaande fases. De concentraties dioxinen/furanen vastgesteld tijdens het opstarten van de installatie is volgens Bureau Milieumetingen het gevolg van na-ijlen van een stofemissie ('memory-effect') tijdens het eerste deel ( ) van de opstartfase. Blijkbaar hoopt zich bij afvalverbranding in de installatie stof op die bij de opstart van de installatie als nog leidt tot piekemissie aan stof. Deze kortdurende emissies aan stof en de stofgebonden dioxinen/furanen nemen vervolgens in concentraties af tot een niveau beneden de eis uit het Activiteitenbesluit (representatief proces bij het verbranden van afval). Net als voor andere afval- of mee-verbrandingsinstallaties zijn in het Activiteitenbesluit of in de vigerende vergunning geen specifieke eisen gesteld t.a.v. emissies naar de lucht tijdens het opstarten van de installatie en kunnen om die reden de vastgestelde concentraties aan stof en stofgebonden dioxinen/furanen niet worden getoetst aan een emissie-eis. Ook kan op basis van een steekproef (bemonstering van dioxines/furanen over een periode van ca. 6 uur) niet worden getoetst aan een dag- of jaargemiddelde concentratie eis uit de vergunning.

16 Bijlage 1: Beoordeling meetpunten Tabel 1a: Beoordeling meetvlak centrale schoorsteen bij de REC conform de ISO voor de debietmetingen. voldoet / voldoet beoordeling meetvlak eis uit de norm niet gassnelheid 5 m/s < v < 50 m/s voldoet* richting gasstroom < 15 t.o.v. de lengteas van kanaal voldoet fluctuaties drukverschil per meetpunt < 2,5 mm H 2O / 24 Pa voldoet verhouding snelheid per meetas 5% van het gemiddelde voldoet onverstoorde lengte up-stream > 5 dh voldoet onverstoorde lengte down-stream > 2 dh voldoet onverstoorde lengte down-stream > 5 dh (end of pipe) voldoet richting geen negatieve luchtsnelheden voldoet verhouding temperatuur 5% van het gemiddelde voldoet dynamische druk p > 0,5 mm H 2O / 5 Pa voldoet oppervlakte meetvlak > 0,07 m 2 voldoet * bij de opstart wordt grotendeels niet voldaan aan het criterium, tijdens de controlemeting bij regulier bedrijf wel.

17 Tabel 1b: Beoordeling meetvlak centrale schoorsteen bij de REC conform EN beoordeling eis uit de norm situering meetvlak afgaskanaal voldoet / voldoet niet onverstoorde lengte up-stream aanbeveling > 5 dh* voldoet onverstoorde lengte down-stream aanbeveling > 2 dh* voldoet onverstoorde lengte down-stream aanbeveling > 5 dh* (end of pipe) voldoet positionering afgaskanaal aanbeveling verticaal voldoet niet afgaskarakteristieken richting gasstroom < 15 t.o.v. de lengteas van kanaal voldoet richting geen negatieve luchtsnelheden voldoet dynamische druk p > 0,5 mm H 2O / 5 Pa voldoet verhouding gassnelheden v max/ v min 3 voldoet homogeniteit afgas [EN 15259] c travers < 10% c gem of GRID-meting punt configuratie van de installatie voor voldoende menging van de afgasstroom t.b.v. homogene concentratie in het meetvlak geschiktheid meetbordes / platform en meetopeningen aantal meetassen 2 voldoet hoek van de meetassen 90 voldoet aantal meetopeningen benodigd**: 3 aanwezig: 5 voldoet grootte van de meetopeningen aanbeveling 3 inch voldoet diepte van het meetbordes t.o.v. schoorsteen dh + 1,5 meter*** voldoet niet hoogte meetopeningen t.o.v. meetbordes 1,2 ~1,5 meter voldoet niet obstructies lanzen (bijv. door railing) geen obstructies voldoet niet grootte van het meetbordes voldoende ruimte voldoet niet bereikbaarheid eenvoudig en veilig voldoet transportmogelijkheden indien bordes op hoogte aanbeveling lift, takel niet aanwezig vrije ruimte om te hijsen aanwezig voldoet werkomstandigheden op het bordes: hitte afwezig voldoet stof afwezig voldoet overdruk afgas afwezig voldoet weersinvloeden aanbeveling: overkapping / verwarming voldoet niet verlichting aanwezig voldoet niet * dh = hydraulische diameter = 4 maal oppervlakte meetvlak / omtrek kanaal ** voor het gelijktijdig kunnen uitvoeren van diverse metingen *** behalve bij 2 tegenover elkaar liggende meetopeningen

18 Figuur 1c: Resultaten beoordeling meetvlak tijdens controlemeting bij regulier bedrijf. As 1: Snelheid per traversepunt As 1: Temperatuur per traversepunt snelheid (m/s) temperatuur ( C) ,09 0,27 0,50 0,84 1,76 2,10 2,32/ 2,23 traverspunten (m) 2,51 0 0,09 0,27 0,50 0,84 1,76 2,10 2,32/ 2,23 traverspunten (m) 2,51 As 2: Snelheid per traversepunt As 2: Temperatuur per traversepunt snelheid (m/s) temperatuur ( C) ,09 0,27 0,50 0,84 1,76 2,10 2,32/ 2,23 traverspunten (m) 2,51 0 0,09 0,27 0,50 0,84 1,76 2,10 2,32/ 2,23 traverspunten (m) 2,51

19 17 juni 2016 Foto 1d: Meetvlak REC te Harlingen. Stof (2x) en continu Dioxinen/furanen en continu

20 Bijlage 2: Overzicht meetgegevens Fase 2: Stof Bijlage Stofmeting Omrin REC te Harlingen Apparatuur: PGMM Pomp 346 Thermokoppel 218 Temperatuuropnemer 346 Drukmeter 346 Pitotbuis 218 Pomp Zuurstofmonitor 407 Datalogger Toughbook Verwarmde sonde Verwarmingsregelaar Insteltemp. sonde Verwarming filter* Verwarmingsregelaar* Insteltemp. Filter* * outstack plaatsing Instack C C Algemeen; meting datum 21-apr apr apr-16 starttijd [h:mm] 13:45 0:00 0:00 duur meting [h:mm] 2:12 0:00 0:00 Meetresultaten; monstercode Q1436 resultaat lektest [l/min] < 10 l/uur 0 0 nozzle [mm] isokinetiek overall [%] nvt (continu 30 l/min) 0 gasmonstervolume, droog bij 0 o C, 101,3 kpa [m0 3 ] 3,920 stofafvangst [mg] stofconcentratie in afgas [mg/m03 ] 178,11 toetsing (95% B.I.) [mg/m03 ] 142,49 vracht in afgas [g/uur] #WAARDE! toetsing (95% B.I.) [g/uur] #WAARDE! Afgasgegevens; diameter kanaal [m] 2,60 oppervlak kanaal [m 2 ] 5,31 statischedruk kanaal [Pa] gemiddelde rookgassnelheid [m/s] temperatuur [ o C] vochtgehalte [% v/v] rookgasdichtheid [kg/m 3 ] bedrijfsdebiet [m 3 /h] debiet (101,3 kpa, 0 o C, droog) [m0 3 /h] Meetvlakbeoordeling eis voldoet onverstoorde lengte up-stream > 5 dh Voldoet onverstoorde lengte down-stream > 5 dh Voldoet richting geen negatieve luchtsnelheden richting gasstroom < 15 t.o.v. de lengteas van kanaal fluctuatie drukverschil per traversepunt p < 24 Pa dynamische druk p > 5 Pa gassnelheid v > 2 m/s verhouding gassnelheden vmax/ vmin 3 variatie temperatuur per traversepunt 5% van het gemiddelde gemiddelde snelheid per meet-as 5% van het gemiddelde Opmerkingen (afwijkingen t.o.v. norm-eis) In afwijking van de norm is er na de monsterneming geen lektest uitgevoerd ivm mogelijke beschadiging filter of verlies afgevangen stof. De stofmeting is op 1 traverse punt uitvoerd (as C op 1,40 m). Emissie start om 13:45 (start zuig-trek ventillator), vandaar volume 13:11-13:45 niet meegenomen in de berekeningen. Ivm oplopende onderdruk in het monsternamesysteem stof is de meting eerder gestopt (Dit bleek te komen door een hoge stofbelading filter).

21 Bijlage Stofmeting Omrin REC te Harlingen Apparatuur: PGMM Pomp 373 Thermokoppel 312 Temperatuuropnemer 400 Drukmeter 400 Pitotbuis 312 Pomp Zuurstofmonitor 407 Datalogger Isospeed Verwarmde sonde Verwarmingsregelaar Insteltemp. sonde Verwarming filter* Verwarmingsregelaar* Insteltemp. Filter* * outstack plaatsing Instack C C Algemeen; meting datum 21-apr apr apr-16 starttijd [h:mm] 13:45 0:00 0:00 duur meting [h:mm] 2:12 0:00 0:00 Meetresultaten; monstercode Q1434 resultaat lektest [l/min] < 10 l/uur 0 0 nozzle [mm] isokinetiek overall [%] nvt (continu 30 l/min) 0 gasmonstervolume, droog bij 0 o C, 101,3 kpa [m 3 0 ] 3,531 Veldblanco stofafvangst [mg] 0 stofconcentratie in afgas [mg/m 0 3 ] 286,83 toetsing (95% B.I.) [mg/m 0 3 ] 229,46 vracht in afgas [g/uur] #WAARDE! toetsing (95% B.I.) [g/uur] #WAARDE! Afgasgegevens; diameter kanaal [m] 2,60 oppervlak kanaal [m 2 ] 5,31 statischedruk kanaal [Pa] gemiddelde rookgassnelheid [m/s] temperatuur [ o C] vochtgehalte [% v/v] rookgasdichtheid [kg/m 3 ] bedrijfsdebiet [m 3 /h] debiet (101,3 kpa, 0 o C, droog) [m 3 0 /h] Meetvlakbeoordeling eis voldoet onverstoorde lengte up-stream > 5 dh Voldoet onverstoorde lengte down-stream > 5 dh Voldoet richting geen negatieve luchtsnelheden richting gasstroom < 15 t.o.v. de lengteas van kanaal fluctuatie drukverschil per traversepunt p < 24 Pa dynamische druk p > 5 Pa gassnelheid v > 2 m/s verhouding gassnelheden v max / v min 3 variatie temperatuur per traversepunt 5% van het gemiddelde gemiddelde snelheid per meet-as 5% van het gemiddelde Bemonsterde traversepunten as 1 - punt 0,09 0,27 0,50 0,84 1,76 2,10 as 2 - punt 0,09 0,27 0,50 0,84 1,76 2,10 Opmerkingen (afwijkingen t.o.v. norm-eis) In afwijking van de norm is er na de monsterneming geen lektest uitgevoerd ivm mogelijke beschadiging filter of verlies afgevangen stof. De stofmeting is op 1 traverse punt uitvoerd (as B op 1,00 m). Emissie start om 13:45 (start zuig-trek ventillator), vandaar volume 13:11-13:45 niet meegenomen in de berekeningen. Ivm oplopende onderdruk in het monsternamesysteem stof is de meting eerder gestopt (Dit bleek te komen door een hoge stofbelading filter).

22 Fase 2: Dioxinen/furanen (alleen stofgebonden) PCDD/F meting (dioxines) Omrin REC te Harlingen CS, spoelprocedure + opstart Apparatuur: PGMM Pomp 373 Thermokoppel 312 Temperatuuropnemer 400 Drukmeter 400 Pitotbuis 312 Zuurstofmonitor 407 Datalogger Isospeed Gekoelde lans Aantal deelmetingen 1 Algemeen; meting 1 datum 21-apr-16 starttijd [h:mm] 13:45 duur meting [h:mm] 2:12 Meetresultaten; veldblanco set nummer Q resultaat lektest [l/min] voldoet 0 resultaat lektest [l/min] voldoet nozzle [mm] 8 isokinetiek overall [%] nvt (continu 30 l/min) vol. gasmonster (droog, 0 o C, 101,3 kpa) [m 3 0 ] 3,531 analyseresultaat PCDD/F [ng TEQ] 5,81 concentratie PCDD/F in afgas [ng TEQ/m 3 0 ] 1,65 toetsing (95% B.I.) [ng TEQ/m 0 3 ] nvt vracht PCDD/F in afgas [ug TEQ/uur] nvt Afgasgegevens; diameter kanaal [m] 2,60 oppervlak kanaal [m 2 ] 5,31

23 Fase 3: Opstoken oven met gas, geen verbranding afval PCDD/F meting (dioxines) Omrin REC te Harlingen Centrale Schoorsteen Apparatuur: PGMM Pomp 346 Thermokoppel 449/450/269 Temperatuuropnemer 104/346 Drukmeter 346 Pitotbuis 269/323 Zuurstofmonitor 407 Datalogger Toughbook Gekoelde lans 323 Aantal deelmetingen 1 Algemeen; meting 1 datum 22-apr-16 starttijd [h:mm] 15:21 duur meting [h:mm] 3:09 Meetresultaten; veldblanco set nummer D2 D1 resultaat lektest [l/min] v: < 5 l/uur < 5 l/uur resultaat lektest [l/min] n: mbv O2 nozzle [mm] 9 isokinetiek overall [%] 4,9 vol. gasmonster (droog, 0 o C, 101,3 kpa) [m 3 0 ] 3,033 analyseresultaat PCDD/F [ng TEQ] 0,32 concentratie PCDD/F in afgas [ng TEQ/m 3 0 ] 0,11 toetsing (95% B.I.) [ng TEQ/m 0 3 ] vracht PCDD/F in afgas [ug TEQ/uur] 9,52 Afgasgegevens; diameter kanaal [m] 2,60 oppervlak kanaal [m 2 ] 5,31 statischedruk kanaal [Pa] -105,0 gemiddelde rookgassnelheid [m/s] 7,0 temperatuur [ o C] 117,8 vochtgehalte [% v/v] 4,5 rookgasdichtheid [kg/m 3 ] 0,9 bedrijfsdebiet [m 3 /h] debiet (101,3 kpa, 0 o C, droog) [m 3 0 /h] 89370

24 Fase 4: Oven op temperatuur, start opbrengen afval PCDD/F meting (dioxines) Omrin REC te Harlingen Centrale Schoorsteen Apparatuur: PGMM Pomp 346 Thermokoppel 449/450/269 Temperatuuropnemer 104/346 Drukmeter 346 Pitotbuis 269/323 Zuurstofmonitor 407 Datalogger Toughbook Gekoelde lans 323 Aantal deelmetingen 1 Algemeen; meting 1 datum 23-apr-16 starttijd [h:mm] 16:23 duur meting [h:mm] 2:32 Meetresultaten; veldblanco set nummer D4 D3 resultaat lektest [l/min] v: < 5 l/uur < 5 l/uur resultaat lektest [l/min] n: mbv O2 nozzle [mm] 9 isokinetiek overall [%] 5,4 vol. gasmonster (droog, 0 o C, 101,3 kpa) [m 3 0 ] 2,636 analyseresultaat PCDD/F [ng TEQ] 0,14 concentratie PCDD/F in afgas * [ng TEQ/m 3 0 ] 0,045 toetsing (95% B.I.) * [ng TEQ/m 0 3 ] vracht PCDD/F in afgas [ug TEQ/uur] 7,91 * gecorrigeerd naar 11 % zuurstof gemeten zuurstofpercentage [%] 9,46 Afgasgegevens; diameter kanaal [m] 2,60 oppervlak kanaal [m 2 ] 5,31 statischedruk kanaal [Pa] -95,0 gemiddelde rookgassnelheid [m/s] 14,3 temperatuur [ o C] 150,1 vochtgehalte [% v/v] 12,9 rookgasdichtheid [kg/m 3 ] 0,8 bedrijfsdebiet [m 3 /h] debiet (101,3 kpa, 0 o C, droog) [m 3 0 /h]

25 Fase 5: Reguliere bedrijfssituatie (representatief proces) PCDD/F meting (dioxines) Omrin REC te Harlingen Centrale Schoorsteen Apparatuur: PGMM Pomp 346 Thermokoppel 323 Temperatuuropnemer 346 Drukmeter 346 Pitotbuis 323 Zuurstofmonitor 407 Datalogger Toughbook Gekoelde lans 323 Aantal deelmetingen 1 Algemeen; meting datum 26-apr apr apr-16 starttijd [h:mm] 10:46 0:00 0:00 duur meting [h:mm] 6:05 0:00 0:00 Meetresultaten; set nummer D6 D5 veldblanco resultaat lektest [l/min] v: < 5 l/uur v: v: < 5 l/uur resultaat lektest [l/min] n: mbv O2 n: n: nozzle [mm] isokinetiek overall [%] 5,0 vol. gasmonster (droog, 0 o C, 101,3 kpa) [m 3 0 ] 5,733 Gemiddelde analyseresultaat PCDD/F [ng TEQ] 0,048 concentratie PCDD/F in afgas actueel [ng TEQ/m 3 0 ] < 0,01 # (0,008) # #WAARDE! #WAARDE! #WAARDE! concentratie PCDD/F in afgas gecorrigeerd naar 11% O2 [ng TEQ/m 0 3 ] < 0,01 # (0,007) toetsing (95% B.I.) * [ng TEQ/m 0 3 ] < 0,01 < #DEEL/0! vracht PCDD/F in afgas [ug TEQ/uur] 1,39 1,388 * gecorrigeerd naar 11 % zuurstof gemeten zuurstofpercentage [%] 9, Afgasgegevens; diameter kanaal [m] 2,60 oppervlak kanaal [m 2 ] 5,31 statischedruk kanaal [Pa] -132,5 gemiddelde rookgassnelheid [m/s] 16,7 temperatuur [ o C] 162,2 vochtgehalte [% v/v] 15,7 rookgasdichtheid [kg/m 3 ] 0,8 bedrijfsdebiet [m 3 /h] debiet (101,3 kpa, 0 o C, droog) [m 3 0 /h] Bemonsterde traversepunten as 1 - punt 0,09 0,27 0,50 0,84 1,76 2,10 2,32 2,51 x x x x x as 2 - punt 0,09 0,27 0,50 0,84 1,76 2,10 2,32 2,51 Opmerkingen (afwijkingen t.o.v. norm-eis) Vanuit praktische overwegingen zijn deze monsternemingen uitgevoerd over één in plaats van twee meetassen en zijn traverse punten 1 (gewicht lans en te dicht op wand), 7 en 8 (lengte lans) niet bemonsterd.

26 Bijlage 3: Meetmethoden Meetmethode PCDD s/pcdf s Voor het bepalen van de concentratie aan polychloordibenzo-p-dioxines en polychloordibenzofuranen (PCDD s/pcdf s) wordt op een aantal punten die representatief zijn voor het afgaskanaal, gedurende een vastgestelde tijd een deelstroom van het afgas aangezogen met dezelfde snelheid als het afgas. De opstelling die bij de monsterneming wordt gebruikt is schematisch weergegeven in de onderstaande figuur. Waarin: 1 : thermometer 6 : watergekoeld condensvat 2 : pitot-buis 7 : adsorptiepatroon met XAD2 3 : manometer 8 : thermometer 4 : nozzle 9 : pomp-unit met gasvolumemeter 5 : watergekoelde sonde met glazen binnenleiding De glazen binnenleiding, het condensvat met inhoud en de adsorptiepatroon met PUF/XAD-2 worden geanalyseerd door een door RvA geaccrediteerd laboratorium. Uit de hoeveelheden PCDD s/pcdf s en doorgeleide volume afgas wordt de concentratie aan PCDD s/pcdf s in het afgas bepaald. De monsterneming is gebaseerd op normvoorschrift: NEN-EN : Bepaling van de concentratie aan PCDD s/pcdf s, deel 1: monsterneming. De meetonzekerheid bedraagt conform de norm 0,05 ng I-TEQ/Nm 3. Bureau Milieumetingen hanteert daarnaast een rapportagegrens (bepalingsgrens) van 0,01 ng I-TEQ/Nm 3. De gevolgde werkwijze is vastgelegd in het interne werkvoorschrift: WVM-015.

27 Meetmethode stof Voor de bepaling van de concentratie aan stof wordt op een aantal punten die representatief zijn voor het afgaskanaal, gedurende een vastgestelde tijd een deelstroom van het afgas aangezogen door een geconditioneerd filter met dezelfde snelheid als het afgas. De opstelling die bij de monsterneming wordt gebruikt is schematisch weergegeven in onderstaande figuur. Waarin: 1 temperatuurmeting 6 sonde met titanen binnenleiding 2 pitot-buis 7 condensopvangvat (optioneel) 3 drukverschilmeter 8 pot met silicagel 4 nozzle 9 regeleenheid met pomp en 5 filter (evt. filter extern geplaatst) gasvolumemeter De aangezogen deelstroom van het afgas wordt door een filter geleid. Uit de afgevangen hoeveelheid stof en de hoeveelheid aangezogen afgas kan de stofconcentratie worden bepaald. Uit de stofconcentratie en de hoofdvolumestroom kan vervolgens de stofvracht worden bepaald. De meetmethode is gebaseerd op de gravimetrische bepaling van de stofconcentratie en stofvracht in gaskanalen beschreven conform de ISO 9096 en EN Conform de ISO 9096 wordt de meetonzekerheid in de afgevangen stofconcentratie geschat op 20 tot 49% en is afhankelijk van de hoeveelheid afgevangen stof op het filter. Conform de NEN-EN is bij een stofafvangst op het filter van minder dan 10 mg, de meetonzekerheid 2 mg. Bij een stofafvangst van meer dan 10 mg op het filter bedraagt de meetonzekerheid in de stofconcentratie 20%. De gevolgde werkwijze is vastgelegd in het interne werkvoorschrift: WVM-002.

28 Meetmethode CO, CO 2 en O 2 Voor het bemonsteren van afgas ten behoeve van het bepalen van de concentratie en percentage aan CO, CO 2 en O 2 wordt gebruikt van een gaatjeslans (verdeling conform ISO 9096) i.c.m. een verwarmde mengkamer (multihole probe systeem). Een deelstroom van het afgas wordt via een rookgaskoeler naar de monitoren geleid. De concentratie aan CO wordt gemeten met een infrarood gasfilter-correlatie monitor. Het percentage zuurstof wordt bepaald door middel van paramagnetisme. Het percentage kooldioxide wordt bepaald m.b.v. een single beam infrarood monitor. De meetopstelling die wordt gebruikt is schematisch weergegeven in onderstaande figuur. Waarin: 1 : multihole probe met verwarmd filter 5 : CO-analyser 2 : verwarmd T-splitsing 6 : CO 2 -analyser 3 : verwarmde leiding 7 : O 2 -analyser 4 : rookgaskoeler 8 : calibratiegassen De monsterneming wordt uitgevoerd conform de NEN-ISO (1999). De bepaling van de concentratie aan CO wordt uitgevoerd conform de NEN-EN De bepaling van de CO 2 - concentratie is conform de NEN-ISO en O 2 -concentratie is conform normvoorschrift NEN-EN De gevolgde werkwijze is vastgelegd in het interne werkvoorschrift: WVM-003.

29 Meetmethode debiet en afgasparameters Voor de bepaling van het debiet in een afgaskanaal wordt op een aantal punten, die representatief zijn voor het doorsnede-oppervlak van het afgaskanaal, een drukverschilmeting uitgevoerd. De drukverschilmeting wordt uitgevoerd met behulp van een pitotbuis. De dichtheid van het afgas wordt berekend uit de samenstelling, absolute temperatuur en -druk en het vochtgehalte van het afgas. Uit de gemeten drukverschillen en de afgasdichtheid wordt de lokale snelheid van het afgas berekend. Uit het gemiddelde van de berekende afgassnelheden per meetpunt en het oppervlak van het afgaskanaal wordt het afgasdebiet berekend. De temperatuur van het afgas wordt vastgesteld met behulp van een thermokoppel en een uitleesunit. Het vochtgehalte wordt op een van de volgende wijze bepaald: - de natte- en droge- bol temperatuursmeting (set van thermokoppels één met en één zonder (schone witte) katoenen kous), volgens NEN-EN 14790, zie bijlage 3 van WVM- 001; - de gravimetrische methode conform NEN-EN De opstelling die bij de monsterneming wordt gebruikt is schematisch weergegeven in onderstaande figuur. Waarin: 1 temperatuurmeter 2 thermokoppel 3 thermokoppel met kous 4 pitotbuis 5 drukmeter Voor de bepaling van de afgassnelheid geldt een minimum drukverschil [ P] van 5 Pa, gemeten met een pitot- of Prandtlbuis. De meetmethode is conform de ISO De gevolgde werkwijze is vastgelegd in het interne werkvoorschrift: WVM-001.

30 Bijlage 4: Analyseresultaten

31 17 juni 2016

32 17 juni 2016

33 17 juni 2016

34 17 juni 2016

35 Bijlage 5: Trending procesgegevens REC te Harlingen

36 17 juni 2016