MY STATEMENT PAPER. De grootte van de biogassector als energieoplossing zal beperkt blijven
|
|
- Joke Smit
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 MY STATEMENT PAPER De grootte van de biogassector als energieoplossing zal beperkt blijven Sebastiaan Nijs 14/04/2015
2 Inleiding Tijdens mijn thesis is er onderzoek gebeurd naar de anaerobe verwerking van chemisch afvalwater waarbij biogas geproduceerd wordt. Deze investeringen in het onderzoek gebeuren in een tijd dat de biogassector onder druk staat. Er wordt in deze paper nagegaan of er nog een draagvlak en toekomst is weggelegd voor de biogassector. De nadelen van het gebruik van fossiele brandstoffen als energie voorzieningen zijn de laatste jaren erg duidelijk geworden, denk maar aan de politieke afhankelijkheid en de hele milieuproblematiek die er mee gepaard gaan. Europa heeft de keuze gemaakt om meer in te zetten op hernieuwbare energie. Biogas is hier een voorbeeld van. De voordelen van biogas zijn erg voor de hand liggend: Uit laagwaardig organisch materiaal kan in een relatief simpel proces biogas geproduceerd worden. Dit Biogas is in tegenstelling tot de andere hernieuwbare energie bronnen een voorspelbare energiebron en niet afhankelijk van het weer, de wind en de zon. De laatste jaren zijn er enkele grote biogas installaties in Vlaanderen geplaatst, deze verwerken mest en voedsel afval. De bijdrage van biogas installaties aan de hernieuwbare energiemarkt in Vlaanderen is niet te verwaarlozen met 13% in 2013 (Landbouwleven, 2013) Deze installaties zijn gesteund met overheidssubsidies, deze subsidies blijken nog steeds levensnoodzakelijk te zijn voor de biogasinstallaties. Het nieuws dat de subsidies aan deze sector zouden verlagen leidde dan ook tot een noodkreet uit de sector, deze voorzagen een ravage voor de sector mochten de subsidies wegvallen (Landbouwleven, 2013). We kunnen ons afvragen welke plaats we biogas moeten geven en of het zin heeft om hierin te blijven investeren. Hiervoor kijken we op 3 manieren naar de biogassector. Enerzijds belijken het vanuit het investering oogpunt in hernieuwbare energie. Ten tweede bekijken we het vanuit technisch oogpunt en als laatste kijken we naar de biogassector als een afvalverwerkende dienst. Investering in hernieuwbare energie Hernieuwbare energie is een kapitaalsintensieve sector, er is heel wat infrastructuur nodig om een voelbare bijdrage te leveren aan de elektriciteitsproductie van een land. Het is van belang de subsidies aan deze sector te kunnen vergelijken met een referentiepunt om te kunnen opmaken of deze investeringen groot zijn of niet. We vergelijken enerzijds met de subsidies in niet hernieuwbare energie en de investeringen die andere economieën buiten Europa hierin maken. Investeringen ten opzichte van niet hernieuwbare bronnen. Het is niet geheel duidelijk hoeveel precies er van Europa uit in hernieuwbare energie geïnvesteerd wordt. De cijfers hiervoor zijn niet transparant genoeg wat dit debat moeilijk maakt. Het is wel duidelijk dat de energie sector in het algemeen, hernieuwbare en niet hernieuwbare, afhankelijk zijn van deze subsidies. Het overgrote deel van de subsidies gaat momenteel naar de niet hernieuwbare bronnen. Er dient wel rekening mee gehouden te worden dat de geïnstalleerde capaciteit van deze niet hernieuwbare bronnen veel groter zijn dan de hernieuwbare vandaag. De subsidies per geproduceerde hoeveelheid energie ligt voor hernieuwbare bronnen hoger. Een tweede kanttekening die moet gemaakt worden is dat een technologie vaak lang ondersteuning nodig heeft voordat deze rendabel wordt. (Knack, 2013) Investeringen ten opzichte van andere landen. Europa wil voortrekker zijn van deze nieuwe energiebronnen. Ontwikkelingslanden en opkomende economieën zoals China en India hebben echter geen of weinig doelstellingen op dit vlak. Zo wordt er gesteld dat elke besparing van fossiele brandstof die er in Europa gebeurd teniet wordt gedaan
3 door de extra consumptie in de opkomende economieën. Europa investeert ten opzichte van andere economieën dus heel wat in deze hernieuwbare bronnen. Het is dan ook van belang erop op toe te zien dat deze investeringen ons geen achterstand opleveren. Indien er met deze investeringen juist mee omgesprongen wordt kan dit echter een pluspunt en export product worden van Europa. (iea, 2014) discussie De Investeringen liggen relatief hoog, zowel vergeleken met de investeringen in niet hernieuwbare energie (rekening houdend met het feit dat er minder geïnstalleerd vermogen is ten opzichte van de niet hernieuwbare bronnen) als vergeleken met andere economieën in de wereld. Dit is een bewuste beleidskeuze die als doel heeft om van Europa een referentiepunt van hernieuwbare energie te maken. Deze inspanningen geleverd door de overheid houden een zeker risico in. Indien deze investeringen niet het gewenste resultaat opleveren dreigen we onze concurrentiekracht ten opzichte van andere economieën te verliezen. Deze economieën investeren in projecten met een hoger rendement en sneller resultaat voor de economie. Er dient dus goed beslist worden op welke technologieën wordt ingezet. Biogas is een technologie die reeds lange tijd ondersteund wordt. Nu de subsidieregeling wordt afgebouwd stagneert de groei van deze sector. Dit maakt duidelijk dat deze technologie nog steeds niet rendabel is zonder subsidies (tuinbouw, 2014). Andere hernieuwbare energiebronnen daarentegen hebben reeds bewezen rendabel te zijn. (energielandschap, 2015) Bekijken we het vanuit het vanuit het oogpunt van investeringen in hernieuwbare energie is het duidelijk dat een afbouw van subsidies die naar de biogas sector vloeien een logische zaak is. Wel op voorwaarde dat deze subsidies in meer beloftevolle technologieën wordt gestoken. Technisch oogpunt. Zoals reeds aangehaald in de inleiding is een van de grote voordelen van biogas dat het een voorspelbare energie bron is die onafhankelijk van het weer is. Willen we overschakelen op hernieuwbare bronnen zou men kunnen zeggen dat biogas dan ook een noodzakelijk onderdeel van de energiemix is. Het grote probleem met wind- en zonne-energie is dat ze niet constant stroom leveren, ze zijn erg afhankelijk van het weer. Dit kan ervoor zorgen dat er op bepaalde momenten een over- of onderproductie van elektriciteit is. Dit komt voor wanneer de elektriciteitsproductie en de vraag naar elektriciteit niet overeenkomt. De netbeheerder dient dan maatregelen te nemen om het net terug te stabiliseren. Biogas heeft deze nadelen niet en de omzetting van biogas in elektriciteit kan gemakkelijk en snel aangepast worden aan de vraag. Voor het volledig stabiliseren van het elektriciteitsnet zal de capaciteit van biogas installatie nooit groot genoeg zijn. Er zou hiervoor actief energiegewas moeten gekweekt worden waardoor er in concurrentie met voedselproductie moet getreden worden. Gezien de stijgende wereldbevolking en voedselvraag is dit niet mogelijk. (world-resource-institute, 2015) Er zijn meerdere mogelijkheden voor de netstabilisatie buiten biogas. Een van de opties is het beter aansluiten en managen van de Europese elektriciteitsnetwerken. Hoe groter het net hoe vlakker de vraag en aanbod curves zullen zijn. Dit vraagt uiteraard meer dan alleen goede investeringen maar ook intensieve politieke samenwerking tussen alle Europese landen. (theguardian, 2014)
4 discussie Biogas heeft een duidelijke meerwaarde ten opzichte van andere hernieuwbare bronnen. Om niet in concurrentie te treden met de voedselvoorziening zal de capaciteit echter beperkt blijven. Er zijn andere opties dan biogas om voor de netstabilisatie te zorgen waardoor biogas geen noodzakelijk onderdeel van de hernieuwbare energiemix uitmaakt. Biogas als afval oplossing. We kunnen naar de biogassector ook kijken vanuit een afvalverwerkingsoogpunt. Vlaanderen heeft een mestoverschot, er zijn heel wat voedseloverschotten, de industrie heeft heel wat organische reststromen. Deze moeten allen op een bepaalde manier verwerkt worden. Vergisting is hier een optie voor. Dit proces zet deze afvalstromen om in een meer nuttig product, namelijk biogas. Als we naar afval kijken moeten we meteen naar grondstoffen en recyclage kijken. Afval duurzaam beheren betekend ervoor zorgen dat dit niet als afval beschouwd wordt maar als nuttig product. Vlaanderen ondersteund de ontwikkeling van het circulaire economie concept als oplossing voor dit afval en grondstoffen probleem (planc, 2015). De circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waarde vernietiging te minimaliseren. Anders dan in het huidige lineaire systeem, waarin grondstoffen worden omgezet in producten die aan het einde van hun levensduur worden vernietigd. Er wordt naar gestreefd om zoveel mogelijk te hergebruiken zonder het eerst volledig op te delen in pure grondstoffen. Denk bijvoorbeeld aan het modulair maken van elektronica zodat je gemakkelijker een kapot onderdeel kan veranderen in plaats van een volledig nieuw apparaat te moeten aankopen. We kunnen dit concept ook toepassen op organische stromen. Waarbij we ernaar moeten streven zo veel mogelijk terug in deze kringloop te brengen. Heel wat van die organische afvalstromen, zoals voedingsafval worden vandaag de dag vergist maar kunnen efficiënter in deze kringloop worden opgenomen. Denken we bijvoorbeeld maar aan insectfarming. Insectfarming is het kweken van insecten op organische voedingsbodems. De insecten kunnen gebruikt worden voor de productie van vleesvervangers. Bekende voorbeelden zijn de wormen en insectenburgers. Onze vleesconsumptie heeft een grote impact op de leefomgeving. De efficiëntie voor de productie van dit vlees ligt erg laag, er is veel voedsel, water en energie nodig. Kijken we naar insecten is er heel wat minder van deze grondstoffen nodig om een gelijkaardige voedingswaarde te generen. (Dicke, 2015) discussie Biogasinstallaties voorzien een valorisatie van het eindproduct en is beter dan bijvoorbeeld storten. Het valt echter niet in de kringloop van de circulaire economie te plaatsen en is eerder een end of pipe techniek waarbij aan energie recuperatie wordt gedaan. Het is duidelijk een lek uit de
5 kringloop. Dit is ook weergegeven in figuur 1. Figuur 1: voorstelling van de circulaire economie Er zijn echter afvalstromen, zoals rioolwater of bedrijfsafvalwater van bijvoorbeeld brouwerijen, die niet meer in deze kringloop kunnen gebruikt worden. In deze gevallen is omzetten tot biogas hier een goede oplossing voor. Vele bedrijven verwerken hun afvalwater doormiddel van intensieve beluchting, dit vraag zeer veel energie. Het omschakelen op de verwerking van dat afvalwater naar biogas kan dit proces energie positief maken (aquarama, 2015). Biogas is een laatste optie om afval te verwerken. Er moet eerst gezocht worden naar een toepassing om de organisch stroom op een nuttige manier terug in de kringloop te krijgen. Voor afvalstromen waarbij dit niet mogelijk is biedt het biogasproces een goede oplossing. Er zijn nog heel wat stromen die vandaag niet benut zijn voor de productie van biogas. Algemene conclusie Ondanks vanuit technisch oogpunt heel wat voordelen te hebben, wordt de volledige toepassing van deze technologie beperkt door andere factoren zoals de concurrentie met de voedselvoorziening. Ook als afvaloplossing zijn er duidelijk beperkingen. Afvalstromen moeten nuttiger gebruikt worden wat ervoor zal zorgen dat er minder input is voor biogas installaties. Er zijn echter ook nog kansen vanuit dit oogpunt waarbij vooral naar afvalstromen moet gekeken worden die geen nuttige toepassing meer kunnen bieden en verwerkt moeten worden om verontreiniging van de omgeving te voorkomen. Als investering is de technologie na meerdere jaren ondersteuning niet rendabel gebleken met de huidige implementatie, er zijn andere technologieën die voor de maatschappij een hoger rendement en beter kansen bieden. Hieruit kunnen we concluderen dat de schaalgrote van de biogassector beperkt zal blijven. Het is belangrijk de mogelijke afvalstromen voor biogasproductie te identificeren. Voor deze lijst van afvalstromen biedt biogasproductie wel een goede oplossing als afvalverwerkende technologie. Maar dit betekent dat impact van deze technologie beperkt is tot de grootte van deze afvalstromen.
6 Referenties aquarama. (2015, 03). artikkel. Opgehaald van aquarama.be: Dicke, M. (2015, februari 02). food. Opgehaald van oneworld.nl: energielandschap. (2015, februari 16). faq. Opgehaald van energielandschap.be: iea. (2014, november). pressreleases. Opgehaald van iea.org: must-not-be-ignored-iea-warns-in-its-new- Knack. (2013, oktober 21). opnie. Opgehaald van Knack.be: earth/niet-hernieuwbare-maar-fossiele-energie-slokt-meeste-subsidies-op/article-opinion html Landbouwleven, R. (2013, juni 26). artikels. Opgehaald van landbouwleven.be: planc. (2015, 03). wie. Opgehaald van plan-c.eu: theguardian. (2014, juni 19). energydebate. Opgehaald van theguardian.com: tuinbouw, v. i. (2014, november 17). nieuws. Opgehaald van vilt.be: world-resource-institute. (2015, januarie). publications. Opgehaald van wri.org:
Compact Plus biogasinstallatie, Lierop, 600 kw
Hoe maak je biogas? Inhoud presentatie Wie en wat is Biogas Plus? Hoe werkt een biogasinstallatie? Voor wie is een biogasinstallatie interessant? Is een biogasinstallatie duurzaam? Zijn subsidies nodig?
Nadere informatieInsights Energiebranche
Insights Energiebranche Naar aanleiding van de nucleaire ramp in Fukushima heeft de Duitse politiek besloten vaart te zetten achter het afbouwen van kernenergie. Een transitie naar duurzame energie is
Nadere informatieEvolutie van het aantal installaties
Het Voortgangsrapport 216 van Biogas E, dat de stand van zaken weergeeft over de anaerobe vergisting in Vlaanderen in het kalenderjaar 215, is gepubliceerd. Eind 215 telde Vlaanderen 41 grote vergistingsinstallaties,
Nadere informatieNEW BUSINESS. Guy Konings
2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN
Nadere informatieBio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder
Voor kwaliteitsvolle WarmteKrachtKoppeling in Vlaanderen Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder 16/12/2010 Cogen Vlaanderen Daan Curvers COGEN Vlaanderen Houtige biomassa in de landbouw 16
Nadere informatieBrandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw
Brandstofcel in Woning- en Utiliteitsbouw Leo de Ruijsscher Algemeen directeur De Blaay-Van den Bogaard Raadgevende Ingenieurs Docent TU Delft faculteit Bouwkunde Inleiding Nu de brandstofcel langzaam
Nadere informatieBiomassa omvat naast vaste biomassa ook vloeibare en gasvormig gemaakte biomassa, exclusief biogas afkomstig uit vergisting.
7/1/213 Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten worden toegekend Dit document bevat gegevens betreffende de productie-installaties waarvan de aanvraag tot toekenning van
Nadere informatieDE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING. Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix
DE ROL VAN GAS EN GASINFRASTRUCTUUR IN EEN DUURZAME LEEFOMGEVING Samen naar een duurzame, betrouwbare en competitieve energiemix DE BELGISCHE ENERGIE- UITDAGING 2 De doelstellingen van het interfederale
Nadere informatieVisie op Windenergie en solar Update 2014
Visie op Windenergie en solar Update 2014 De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren
Nadere informatieKan de biogassector grote volumes aardappelen uit de markt nemen? 27-01-2015, Oudenaarde. E. Meers & J. De Mey
Kan de biogassector grote volumes aardappelen uit de markt nemen? 27-01-2015, Oudenaarde E. Meers & J. De Mey Biogas-E vzw Prof. Dr. Ir. Erik Meers Coördinator Biogas-E U Gent, Fac. Milieuchemie Ir. Jonathan
Nadere informatie21 39.882 11 314.402. Biomassa omvat naast vaste biomassa ook vloeibare en gasvormig gemaakte biomassa, exclusief biogas afkomstig uit vergisting.
1/1/212 Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten worden toegekend Dit document bevat gegevens betreffende de productie-installaties waarvan de aanvraag tot toekenning van
Nadere informatieAMBITIE NUTRIËNTEN 2018
AMBITIE NUTRIËNTEN 2018 ACTIEPLAN Als uitwerking van de Ambitie Nutriënten 2018 zullen de leden van het Nutrient Platform, ondersteund door het secretariaat, de komende twee jaar de volgende activiteiten
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informatieManifest Circulair Onderwijs
Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed
Nadere informatieByosis Group. oplossingen voor vergisters; maisraffinage. Datum: September 2012
Byosis Group oplossingen voor vergisters; maisraffinage Door: René Oudman Datum: September 2012 Bedrijf Byosis is opgericht in 2007. Technologie ontwikkeld samen met Wageningen Universiteit. Oprichters:
Nadere informatie100% groene energie. uit eigen land
100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse
Nadere informatieProductie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten en/of garanties van oorsprong worden toegekend
Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten en/of garanties van oorsprong worden toegekend Dit document bevat gegevens betreffende de productie-installaties waarvan de aanvraag
Nadere informatieBiomassa omvat naast vaste biomassa ook vloeibare en gasvormig gemaakte biomassa, exclusief biogas afkomstig uit vergisting.
Productie-installaties in Vlaanderen waarvoor groenestroomcertificaten worden toegekend Dit document bevat gegevens betreffende de productie-installaties waarvan de aanvraag tot toekenning van groenestroomcertificaten
Nadere informatieSBIR Verduurzamen voedselproductie
SBIR Verduurzamen voedselproductie Informatiebijeenkomst 16 juli 2014 Alexia Michel, Ministerie EZ Topsector Agri&Food en Tuinbouw&Uitgangmaterialen Achtergrond Initiatief: topsector Agri&Food en ministerie
Nadere informatieWaarom doen we het ook alweer?
Apart inzamelen van gft-afval Als Vereniging Afvalbedrijven stimuleren we dat al het afval in Nederland op de juiste manier wordt verwerkt. Hierbij houden we rekening met het milieu en de kosten. De meest
Nadere informatieBio-economie en circulaire economie
Bio-economie en circulaire economie Dirk Van Gijseghem, Departement LV Dimitri Strijbos, Vlaanderen Circulair EWI-focus 24 22 maart 2017 1. Bio-economie en Circulaire economie 2. Europees beleid 3. Vlaams
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatiePresentatie HoSt Microferm voor CLM/NMU
Presentatie HoSt Microferm voor CLM/NMU 25-11-2010 Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Agenda Introductie HoSt B.V. Waarom Microferm? Het Microferm concept Beschrijving installatie Voordelen Economie Vragen
Nadere informatieslibvergisting, wordt omgezet in elektric iteit 0,029 per kwh. slibvergisting, wordt omgezet in elektriciteit 0,029 per kwh.
Regeling van de Minister van Economische Zaken van.., nr. WJZ, houdende vaststelling van de vaste bedragen per kwh ter stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie voor het jaar 2005
Nadere informatieMest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen. A. Visser Maart 2015
Mest: de melkkoe voor de productie van grondstoffen A. Visser Maart 2015 André Visser Sinds 1999 bij Royal HaskoningDHV Actief op het vlak duurzaamheid en circulaire economie - energiefabriek - grondstoffenfabriek
Nadere informatie100% groene energie. uit eigen land
100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen we door middel van duurzame energieopwekking op eigen Nederlandse productielocaties.
Nadere informatieEEN. De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD
EEN De feiten op een rij! BEWUSTE KEUZE MAKEN VOOR UW NIEUWE HAARD De nieuwste generatie gashaarden zijn praktisch, mooi, duurzaam en klaar voor de toekomst! Met de huidige discussies kunt u zich afvragen
Nadere informatieSynergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie
Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Doelstelling thema bijeenkomst: Inzicht in ontwikkelingen bij overheid, industrie en agrarische sector Inzicht in kansen voor synergie
Nadere informatiefeiten& weetjes energiecentrale REC Alles wat je zou moeten weten... Hoe Hoe eigenlijk? zit het eigenlijk? De REC maakt van uw afval duurzame energie
Alles wat je zou moeten weten... feiten& weetjes zit het energiecentrale REC De REC maakt van uw afval duurzame energie Omrin is koploper in het scheiden van huishoudelijk afval. Ons doel? Zo veel mogelijk
Nadere informatiePresentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm
Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Kleinschalige mestvergisting met Microferm Staatssecretaris Joop Atsma en gedeputeerde Theo Rietkerk
Nadere informatiePresentatie Microferm studiegroep Westhoek Holsteins
Presentatie Microferm studiegroep Westhoek Holsteins Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Agenda Introductie HoSt B.V. Waarom Microferm? Het Microferm concept Beschrijving installatie Voordelen Economie Vragen
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieStudie Onthaalcapaciteit decentrale productie in Vlaanderen september 2012
Studie Onthaalcapaciteit decentrale productie in Vlaanderen 2011-2020 10 september 2012 Agenda Doelstelling en algemene context Methodologie PV WKK Wind Resultaten Aansluiting Transformatiecapaciteit Capaciteit
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieBiogas als belangrijke schakel in de energietransitie Aanbevelingen voor de optimale inzet van biogasinstallaties in de toekomstige energiemix
Biogas-E Graaf Karel de Goedelaan 34 8500 Kortrijk 056 24 12 63 info@biogas-e.be Biogas als belangrijke schakel in de energietransitie Aanbevelingen voor de optimale inzet van biogasinstallaties in de
Nadere informatieNetgekoppelde fotovoltaïsche zonnepanelen op daken van gebouwen in eigendom van ANB
Netgekoppelde fotovoltaïsche zonnepanelen op daken van gebouwen in eigendom van ANB Pagina 1 van 5 Inleiding Op 1/1/2006 besloot Vlaanderen om de decentrale opwekking van groene energie door zonnepanelen
Nadere informatieGroene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming
Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business
Nadere informatieMogelijkheden van vergisting voor de productie van biogas. Bruno Mattheeuws 09 juni 2007
Mogelijkheden van vergisting voor de productie van biogas Bruno Mattheeuws 09 juni 2007 AGENDA Biogas-E vzw Biomassa Anaerobe vergisting Digestaat Biogas en de toepassingen Anaerobe vergisting en het milieu
Nadere informatieTraject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid
Traject naar een lange termijnvisie voor het energiebeleid Lieven Van Lieshout Econext 8 april 203 Uitdagingen van het energiebeleid Bron: IEA, WEO 202 2 Uitdagingen van het energiebeleid Bron : EC, Impact
Nadere informatieInspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek
Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek Biotechniek Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek Life sciences
Nadere informatieProjectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard
Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard Gemeente Maasdriel commissie Ruimte 9 januari 2013 Teun Biemond Jan Woertman 1 Inhoud 1. Voorstellen 2.Herstructurering en Duurzaamheid 3.Duurzame
Nadere informatieWORKSHOP CIRCLE SCAN. Door Wouter-Jan Schouten
WORKSHOP CIRCLE SCAN Door Wouter-Jan Schouten WOUTER-JAN SCHOUTEN Doctoraal Bedrijfskunde, Erasmus Universiteit 21 jaar bij the Boston Consulting Group - Partner & Managing Director - Leider van NL Consumer
Nadere informatieToespraak ter gelegenheid van de opening van de afvalverbrandingsinstallatie ReEnergy 1 Roosendaal, 12/10/11.
Toespraak ter gelegenheid van de opening van de afvalverbrandingsinstallatie ReEnergy 1 Roosendaal, 12/10/11. Monsieur le Président Directeur-General de GdF Suez, Geachte Gouverneur, Geachte Burgemeester,
Nadere informatieAfbakening van de afvalfase in nieuwe materialenwetgeving
Afbakening van de afvalfase in nieuwe materialenwetgeving Ir. Dienst beleidsinnovatie Afdeling afvalstoffen- en materialenbeheer Waarom nieuw decreet? Omzetting van de nieuwe kaderrichtlijn afvalstoffen
Nadere informatieDOE MEE GREEN DEAL CIRCULAIR AANKOPEN: IETS VOOR JOUW ORGANISATIE? OVAM VLAANDEREN CIRCULAIR
VLAANDEREN CIRCULAIR GREEN DEAL CIRCULAIR AANKOPEN: IETS VOOR JOUW ORGANISATIE? DOE MEE www.circulair-aankopen.vlaanderen Deze publicatie wordt gefinancierd door OVAM IN HET KORT Vlaanderen wil tegen 2050
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieLes Biomassa. Werkblad
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%
Nadere informatieSamenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie
Samenvatting Sectorstudie hernieuwbare energie Departement WSE Afdeling Sociale Economie en Werkbaar Werk Impact van de strategische trends in industriële en maatschappelijke noden, herbruikbare energie
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieSamenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s
Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische
Nadere informatieSamen halen we alles eruit
Waarom kennisinstellingen kiezen voor innoveren met afval en de laatste ontwikkelingen inzameling & reiniging Samen halen we alles eruit Nico Spaansen NVRD Noord 3 november 2016 Transitie in de markt Van
Nadere informatieManifest Circulair Onderwijs
Manifest Circulair Onderwijs de rol van onderwijs in verantwoord innoveren 2 Waarom urgentie De jeugd heeft de toekomst. Wij maken de toekomst. Wij brengen kinderen en jong volwassenen het gedachtengoed
Nadere informatieCO 2 Een waardevolle grondstof. Peter Simoës
CO 2 Een waardevolle grondstof Peter Simoës 4 april 2018 AEB anno 2018 AEB lost al bijna 100 jaar afvalvraagstukken op voor Amsterdam. Sinds 2014 als verzelfstandigd bedrijf. Missie AEB: Voor een schone
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten
Statistieken Laatste aanpassing 01/04/2012 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten voor elektriciteit uit hernieuwbare
Nadere informatieDe toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Nadere informatieBiobased economy in het Groene Hart
Biobased economy in het Groene Hart Energie & Bio/Groen Gas 27 juni 2013, Langeraar, Michiel van Galen Inhoud Landelijke doelen energie en beleid Stimuleringsbeleid Groen Gas Het proces Stand van zaken
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten
Statistieken Laatste aanpassing 03/12/2012 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten voor elektriciteit uit hernieuwbare
Nadere informatieTriple A rating voor investeringen in zonne-energie
De beste energieoplossing voor uw bedrijf Triple A rating voor investeringen in zonne-energie A A A Investeer in zonne-energie en genereer nog steeds een mooi rendement! Wapen uw bedrijf tegen stijgende
Nadere informatieHomelab 2050, serie 4: Optimaal gebruik van beschikbare energiebronnen
Energie en exergie in de gebouwde omgeving Door Sabine Jansen (TU Delft) 7 April 2015 Homelab 2050, serie 4: Optimaal gebruik van beschikbare energiebronnen Exergie voor de gebouwde omgeving Statements
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Haaltert
ASPIRAVI Windpark Haaltert SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK HAALTERT Windpark Haaltert: Projectlocatie Projectkenmerken Timing van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop van groene
Nadere informatiePotentieel van mestafgeleide producten als grondstof voor de P-industrie. Willem Schipper
Potentieel van mestafgeleide producten als grondstof voor de P-industrie Willem Schipper Fosfor, fosfaat Onvervangbaar element voor leven Wordt aangetroffen in planten en dieren In omloop gebracht door
Nadere informatieVAL-I-PAC en het belang van Materiaalrecyclage
VAL-I-PAC en het belang van Materiaalrecyclage 1. Recyclage / energetische valorisatie verpakkings afval 2. Afvalhout als bron van groene energie 3. Afval als brandstof (RDF) 4. Vraag naar afval door verbrandingsovens
Nadere informatie1. Foute eiwitten die ziekten veroorzaken Prof. Dr. Patrick van der Wel, Rijksuniversiteit Groningen.
Hieronder vind je de onderwerpen van editie 2019-2020. De onderwerpen worden aangevuld met nieuwe onderwerpen tot de 1 e dag van de inschrijving (1 mei 2019). 1. Foute eiwitten die ziekten veroorzaken
Nadere informatieABiodiversiteit en natuur & landschap in de samenleving
ABiodiversiteit en natuur & landschap in de samenleving Voorzichtig herstel bedreigde soorten Verdere achteruitgang functioneren van ecosystemen en biodiversiteit Meer aandacht voor natuur als basisvoorwaarde
Nadere informatieF.4 bijlage 4; Feiten en cijfers
F.4 bijlage 4; Feiten en cijfers F.4.1 Inleiding Deze bijlage geeft een toelichting bij de productie en verwerking van het Nederlands afval sinds 1985 plus een inschatting hiervan tijdens de komende planperiode.
Nadere informatieENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40%
ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank
Nadere informatieSector-Nota. Indicatoren voor de toegevoegde economische waarde van de biogassector in Vlaanderen. Prof. Dr. ir. Erik Meers
Sector-Nota Indicatoren voor de toegevoegde economische waarde van de biogassector in Vlaanderen Prof. Dr. ir. Erik Meers Algemeen De biogassector in Vlaanderen kent een aantal duidelijke economisch toegevoegde
Nadere informatieKeuzeopdracht ANW Hoofdstuk 6
Keuzeopdracht ANW Hoofdstuk 6 Keuzeopdracht door een scholier 1515 woorden 10 juni 2004 5,5 13 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar ANW Hoofdstuk 6: Over bevolking 1. Een rekenmodel voor bevolkingsgroei
Nadere informatieTransitie naar duurzame energievoorziening in de circulaire economie
Notitie Onderwerp: Energiedialoog: rol afvalsector Datum: 30 juni 2016 Aan: Ministerie van Economische Zaken Van: Vereniging Afvalbedrijven Transitie naar duurzame energievoorziening in de circulaire economie
Nadere informatieSamenvatting. economy.
Samenvatting 6 SAMENVATTING Samenvatting Door toenemende technologische kennis en innovatie is het steeds beter mogelijk om de verschillende bestanddelen van planten, bomen, gewassen en dierlijke reststromen
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Biobased economy keuzekaart
Praktische opdracht ANW Biobased economy k Praktische-opdracht door een scholier 1807 woorden 26 juni 2011 4,7 3 keer beoordeeld Vak ANW Keuzeopdracht ANW Jan H. 4V SGL 09-06-2011 Biobased Economy Het
Nadere informatieGFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit?
GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit? Spreker: Datum: Locatie: Joop Suurmeijer en Robert Jansen 19 maart 2015 VNG-congres Utrecht GFT-afval heeft
Nadere informatieWilt u warmte en elektriciteit. res-fc market
Wilt u warmte en elektriciteit res-fc market Het project Het EU-project RES-FC Market wil de marktintroductie van brandstofcelsystemen voor huishoudens (FCHS) die gebruik maken van hernieuwbare energie
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 14/04/2015 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatieLeuvens Onderzoekscentrum Duurzame Aarde Thema: Zonnig Vlaanderen Het gebruik van zonne-energie in Vlaanderen
Leuvens Onderzoekscentrum Duurzame Aarde Thema: Zonnig Vlaanderen www.kuleuven.be/lsue Coördinator: Gerard Govers Contactpersoon: Sofie Bruneel K.U.Leuven Energie-instituut: http://www.kuleuven.be/ei/
Nadere informatieUw kenmerk Ons kenmerk Datum verzoek 2 april 2010
Aan het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Asten Afdeling Ruimtelijk Ordening T.a.v. de heer S. Olschewsky Postbus 290 5720 AG Asten Uw kenmerk Ons kenmerk Datum 100486-002-verzoek
Nadere informatieInleiding Basisbegrippen Energie Materialen Vormgeving Bruikbaarheid Binnenklimaat Kosten
Bruikbaarheid Binnenklimaat Kosten Wat kan er gebeuren in de wereld als de productie niet kan voldoen aan de stijgende vraag? Fossiele brandstof en delfstoffen zijn eindig. Probleemstelling is dus eenvoudig
Nadere informatieNatuurlijk comfortabel -Visie op de afvalwaterketen in de regio Vallei en Veluwe-
Vallei & Eem Veluwe Oost Veluwe Noord WELL DRA Natuurlijk comfortabel -Visie op de afvalwaterketen in de regio Vallei en Veluwe- februari 2015 concept De aanpak handelingsperspectieven Ontwikkelingen maatschappij
Nadere informatieVermijden van verliezen bij het gebruik van industriële restwarmte
Vermijden van verliezen bij het gebruik van industriële restwarmte Exergie eenvoudig uitgelegd In opdracht van AgentschapNL Divisie NL Energie en Klimaat CCS B.V. Welle 36 7411 CC Deventer The Netherlands
Nadere informatieArtikel 10 Deze regeling treedt in werking met ingang van 1 januari 2006.
Regeling van de Minister van Economische Zaken van, nr. WJZ..., houdende vaststelling van de vaste bedragen per kwh ter stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie voor het jaar 2006
Nadere informatieEnergie-neutrale woningen met groengas Inbreng voor klimaatberaadtafels Gebouwde omgeving en Energie
Dialoog J: Huishoudens moeten van het gas af F: Nee, van het aardgas J: Maar om de verduurzamen moet toch alles elektrisch? F: Nee, verduurzamen kan ook met groen gas J: Maar waar halen ze dan groen gas
Nadere informatieGrondstoffenschaarste in drie dimensies
Grondstoffenschaarste in drie dimensies Maarten Hajer Kenniskamer Schaarste 9 oktober 2012 Schaarste in vele vormen 2 Vraag stijgt, schaarste neemt toe; prijzen stijgen en schommelen 3 Geen uitputting
Nadere informatieOnze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Nadere informatieSmart Grids. Situering Eandis in energiemarkt. Hernieuwbare energie voor gebouwen 13 september Producenten elektriciteit
Hernieuwbare energie voor gebouwen 13 september 2012 Situering Eandis in energiemarkt Producenten elektriciteit CREG / VREG Invoerders aardgas Elia Fluxys Distributienetbeheerders Leveranciers Klanten
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 17 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De productie van hernieuwbare elektriciteit
Nadere informatieOnze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen. Heleen de Coninck, 13 september 2011
Onze energievoorziening in feiten: mythes, nieuwtjes en kansen Heleen de Coninck, 13 september 2011 Energieonderzoek Centrum Nederland Grootste energieonderzoekcentrum van Nederland Missing link tussen
Nadere informatiePraktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse
Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Frank Pierie Onderzoeker Hanzehogeschool Groningen 2/14/2017 1 Agenda 1. Introductie
Nadere informatieAantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong
Statistieken Laatste aanpassing 03/06/2015 Aantal uitgereikte groenestroomcertificaten en garanties van oorsprong Dit document bevat de gegevens betreffende het aantal toegekende groenestroomcertificaten
Nadere informatiedwrdwrdw Dwars Visiestuk circulaire economie Commissie Energie en grondstoffen zomercongres 2017
dwrdwrdw Dwars z Visiestuk circulaire economie Commissie Energie en grondstoffen zomercongres 2017 1. Inleiding Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het
Nadere informatieETC ontdek energie voorbereidende les Leerjaar PO groep 6, 7 en 8. Een les ter voorbereiding op een workshop bij het hightechbedrijf ETC Nederland.
TITEL ETC ontdek energie voorbereidende les Leerjaar PO groep 6, 7 en 8. Type les Een les ter voorbereiding op een workshop bij het hightechbedrijf ETC Nederland. Lesduur 45 minuten. Omschrijving van de
Nadere informatieAspiravi nv. Woensdag 3 november 2010 IEEE Student Branch Gent Ir. Rik Van de Walle / Algemeen directeur
Aspiravi nv Woensdag 3 november 2010 IEEE Student Branch Gent Ir. Rik Van de Walle / Algemeen directeur Agenda Aspiravi nv: onshore windenergie Evolutie windenergie in Europa en Vlaanderen Biogas-installaties
Nadere informatieDe items in deze Nieuwsbrief:
Nieuwsbrief november 2013 View this email in your browser De items in deze Nieuwsbrief: Duurzaamheidsmarkt Alphen aan den Rijn goed bezocht Samenwerking Kringloopwinkel / Repaircafe / Rijndorp / ThermosPower
Nadere informatieMEMO GAD BNG 28.50.30.701 ISO 14001. Gewestelijke Afvalstoffen Dienst. Portefeuillehouders Milieu. Werkgroep biomassa en 'rijden op groen gas'
Gewestelijke Afvalstoffen Dienst Gooi en Vechtstreek Postadres: Postbus 514 1200 AM Hilversum Bezoekadres: Hooftlaan 32 1401 EE Bussum Telefoon: (035) 699 18 88 Fax: (035) 694 17 45 Internet: www.gad.nl
Nadere informatieBeslissing van de Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt. van 24 juni 2008
Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20 bus 19 B - 1000 BRUSSEL e-mail : info@vreg.be tel. : +32 2 553 13 53 fax : +32 2 553 13
Nadere informatieMIC / LEI. 15 augustus 2007. Maarten Bouwer
MIC / LEI 15 augustus 2007 Maarten Bouwer inhoud Inleiding BioGast Gasmarkt Wat is BioGast Historie en HHNK project Techniek Vragen en lunch Bezichtiging verwachting fossiel aardgas Groningen heeft nog
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Assenede
ASPIRAVI Windpark Assenede SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK ASSENEDE Windpark Assenede: Projectlocatie Projectkenmerken Timing / planning van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop
Nadere informatieons bin zinnig feb 2019 made in zeeland
ons bin zinnig feb 2019 aanleiding klankbordgroep - duurzaam project - concreet én meetbaar - binnen 5 jaar te realiseren. - energie-balans energie-efficiëntie (duurzame bronnen/besparen) energie-efficiëntie
Nadere informatieHandel in garanties van oorsprong betreffende elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen
Statistieken Laatste aanpassing Handel in garanties van oorsprong betreffende elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen Dit document bevat informatie over de handel in garanties van oorsprong uitgereikt
Nadere informatieEnergiek Gelderland. Gelders debat. 12 februari 2014, 18.00-20.00 uur Hotel de Wageningsche Berg Wageningen. www.gelderland.
Uitnodiging Energiek Gelderland Gelders debat 12 februari 2014, 18.00-20.00 uur Hotel de Wageningsche Berg Wageningen www.gelderland.nl/geldersdebat Provinciale Staten van Gelderland gaan graag met u in
Nadere informatie