Transitie naar duurzame energievoorziening in de circulaire economie
|
|
- Timo de Kooker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Notitie Onderwerp: Energiedialoog: rol afvalsector Datum: 30 juni 2016 Aan: Ministerie van Economische Zaken Van: Vereniging Afvalbedrijven Transitie naar duurzame energievoorziening in de circulaire economie De Nederlandse afvalsector staat midden in het transitieproces naar de circulaire economie. Het efficiënter omgaan met producten en grondstoffen, het verminderen van de hoeveelheid afval en het beter benutten van afval vormen belangrijke pijlers van de transitie naar de circulaire economie. De omschakeling naar een circulaire economie vereist niet alleen dat op een andere manier wordt omgegaan met grondstoffen en materialen, maar ook dat de afhankelijkheid van (eindige) fossiele brandstoffen wordt verminderd en uiteindelijk geminimaliseerd. Hierbij kunnen de afvalbedrijven een rol van betekenis spelen. Om een optimale waardecreatie uit afval te bewerkstelligen, richten zij zich immers niet alleen op materialen, hergebruik en hoogwaardige recycling, maar ook op de productie van duurzame energie. Met het terugwinnen en produceren van secundaire grondstoffen en (duurzame) energie uit afvalstromen levert de sector een grote bijdrage aan CO2 -besparing in de gehele keten. Hiermee draagt de Nederlandse afvalsector bij aan nationale en Europese circulaire doelstellingen én duurzame energie- en klimaatambities. Duurzame energiedoelstelling Het produceren van energie uit nietrecyclebare, restafvalstoffen draagt bij aan het realiseren van de doelstellingen van het Energieakkoord. Uit afval kan zowel warmte, stoom, elektriciteit als groen gas worden geproduceerd. Ruim vijftig procent van de energie die wordt opgewekt met het verbranden van niet-recyclebaar afval in afvalenergiecentrales (AEC s), wordt aangemerkt als duurzaam. Met het vergisten van gft-afval en het verbranden van slib en (afval-)biomassa wordt 100% duurzame energie opgewekt. Daarnaast wordt het stortgas dat in afnemende mate - ontstaat op stortlocaties afgevangen en benut voor energieproductie. Gezamenlijk levert energie uit afval bijna 20% van de duurzame energieproductie in In dat jaar bedraagt het aandeel hernieuwbare energie 5,6% van het nationale energieverbruik. Het deel van de uit afvalverbranding geproduceerde energie dat niet als duurzaam wordt aangemerkt, kan worden beschouwd als klimaatvriendelijk. Alleen reststromen waarvoor thermische verwerking de beste optie is, worden verbrand. Hierbij wordt zoveel mogelijk energie geproduceerd wat het gebruik van fossiele brandstoffen bespaart.
2 Productie energie uit afval groeit In de afgelopen jaren is er door de sector flink geïnvesteerd in de productie van energie uit afval. Zo zijn er nieuwe gft-vergistingsinstallaties gebouwd, waardoor met name groen gas productie is toegenomen. Verder is de elektriciteitsproductie in het afgelopen decennium gestegen door de bouw van diverse biomassaenergiecentrales (BEC s) en de investering in nieuwe lijnen door meerdere afvalenergiecentrales. Meer recent zijn de afvalenergiecentrales aan de slag gegaan met (meer) warmte-uitkoppeling, waardoor de levering van (stads)warmte en stoom vanuit de afvalsector flink toeneemt. Drijfveren voor deze ontwikkelingen zijn onder meer het grote energiepotentieel, de Subsidieregeling duurzame energie, de aandacht voor warmte bij nationale beleidsontwikkeling en de Europese Kaderrichtlijn afvalstoffen. Aansprekende projecten afvalsector Elektriciteit Hoogrendementscentrale in Amsterdam voor optimalisatie van output van energie en grondstoffen: 30% energetisch rendement Stoom Stoomlevering aan de industrie via stoomnetwerken: Akzo Hengelo, Akzo Delfzijl, Chemours (voorheen Dupont) Dordrecht, Frisia Harlingen, Tronox en EKC Rotterdam Warmte Warmtelevering van diverse AEC's, vergistingsinstallaties en/of BEC's aan stadverwarmingsnetten en bedrijven o.m. in Alkmaar, Amsterdam, Arnhem, Dordrecht, Enschede, Nijmegen, Roosendaal en Rotterdam Stortgas Revolutionaire gasturbine in Schinnen voor productie van stroom uit extreem lage gaskwaliteit Energiepotentieel Op dit moment bedraagt het aandeel hernieuwbare energie 5,8% van het nationale energieverbruik (2015). Dat betekent dat nog een enorme slag gemaakt moet worden om de doelstelling van 16% in 2023 te bereiken. De komende jaren worden vooral de meest kosteneffectieve initiatieven voor duurzame energie gerealiseerd. Voor de afvalsector liggen er, ondanks de hoge initiële investeringskosten, met name kansen bij de levering van warmte en/of stoom uit het verbranden van afval, slib en biomassa en uit het vergisten van gft-afval. De Vereniging Afvalbedrijven (VA) heeft voor de uitwerking van het Energieakkoord in 2014 geïnventariseerd wat het warmtepotentieel van de afvalsector is. Er is een totaal warmtepotentieel van 32 PJ beschikbaar, waarvan 21 PJ aan duurzame warmte. Om dit potentieel te bereiken, moet het op de juiste wijze worden gestimuleerd en moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan. 2
3 Uitdagingen benutten warmte Subsidie voor duurzame energie heeft bijgedragen aan meer gebruik van warmte uit afval. Om dit verder te optimaliseren zou de sector baat hebben bij een subsidieregeling die meer maatwerk biedt voor warmteprojecten. De ervaring leert dat er bij het realiseren van warmteprojecten meer belemmeringen zijn dan de kosten alleen. Zo zijn er bijvoorbeeld de nodige uitdagingen qua infrastructuur en vergunningen en vereist het benutten van warmte en stoom afnemers in de nabije omgeving. Ook maakt het imago van warmte het creëren van draagvlak voor warmteprojecten een moeizaam traject. Leveringszekerheid in relatie tot het aantal afnemers en warmtebronnen op een warmtenet is een belangrijke factor. De lokale omstandigheden zijn grotendeels bepalend voor het rendement. Rekening moet worden gehouden met het feit dat het aantal warmteprojecten beperkt zal zijn, wanneer er weinig nieuwbouw plaatsvindt en stedelijke renovatieprojecten achterblijven. Ook de industriële warmtevraag wordt bepaald door de economische situatie. Adequate regelgeving en beleidsontwikkeling op zowel Europees als op landelijk en provinciaal niveau zijn belangrijk, alsook een regisseursrol van de overheid bij de verdere uitrol van een warmte-infrastructuur waaronder afstemming van vraag en aanbod. Daarnaast vragen de benodigde investeringen om consistent beleid. Kansen warmte-uitkoppeling De uitkoppeling van warmte biedt kansen. Wanneer meer warmte wordt uitgekoppeld en geleverd uit AEC s, worden de beschikbare, niet-recyclebare stromen maximaal benut. Er wordt immers meer energie gehaald uit dezelfde hoeveelheid afval. Verder geldt dat emissies worden bepaald door het thermisch verwerken van afval. Bij meer of minder levering en/of productie van energie uit het afval wijzigt de uitstoot van de installatie niet. Deze wordt bepaald door het aanbod en de samenstelling van het afval. Door meer warmte uit te koppelen daalt per saldo de uitstoot per geleverde energie-eenheid. Robuustere systemen ontstaan wanneer meerdere warmtebronnen en meerdere afnemers op een net worden gekoppeld. Dit geeft een optimaal gebruik van de infrastructuur en biedt leveringszekerheid aan betrokken partijen. Tevens kan deze ontwikkeling in de toekomst leiden tot concurrentie op de levering, wat draagvlakverhogend werkt bij de afnemers. Aandeel in de toekomst Ook in de toekomst blijft de sector een belangrijke producent en leverancier van hernieuwbare energie. Als aan de juiste randvoorwaarden is voldaan, kan de absolute bijdrage aan de hernieuwbare energiehuishouding vanuit de afvalsector fors toenemen. Het relatieve aandeel zal echter afnemen door de verwachte productietoename van andere duurzame energieopties, zoals wind op land en zee en bij- en meestook van biomassa in kolencentrales. Op basis van de warmte-inventarisatie en aannames voor elektriciteitsderving en groengasproductie wordt ingeschat dat de afvalsector bijna 10% kan bijdragen aan de doelstelling van 16% voor hernieuwbare energie voor 2023 uit het Energieakkoord. 3
4 Ontwikkelingen Andere ontwikkelingen die kunnen bijdragen aan het Energieakkoord zijn onder meer Bio-LNG en CO2- hergebruik. Op dit moment wordt biogas uit vergistingsinstallaties vooral gebruikt in WKK-installaties of opgewerkt tot aardgaskwaliteit. Omdat deze installaties niet altijd in de buurt zitten van een goed aansluitpunt op het aardgasnetwerk, biedt het opwerken naar bio-lng groeikansen. Omdat bio-lng niet onder de SDE valt, gebeurt dat nog maar op kleine schaal. Bio-LNG kan worden gebruikt als transportbrandstof voor bijvoorbeeld vrachtauto s en schepen. De afvang en hergebruik van CO2 biedt toepassingsmogelijkheden in bijvoorbeeld tuinbouw en industrie. Zo wordt het bij een slibverbrandingsinstallatie teruggewonnen CO2 toegepast als kalkproduct in papierindustrie. Diverse vergistingsinstallaties produceren vloeibare CO2. Het merendeel van deze CO2 gaat als groeimiddel naar de glastuinbouw. Bij vergistingsinstallaties, en biomassa- en afvalenergiecentrales is nog een groot CO2 potentieel aanwezig. De sector onderzoekt of en hoe CO2 afgevangen en toegepast kan worden bijvoorbeeld als transportbrandstof en koelmiddel of in de chemische industrie. Transitie naar de circulaire economie Preventie, meer recycling en het verder sluiten van ketens, hebben tot gevolg dat de hoeveelheid binnenlands brandbaar restafval die beschikbaar is voor de Nederlandse afvalenergiecentrales (AEC s) in de toekomst verder afneemt. Duidelijk is echter dat afvalverbranding met energieterugwinning een blijvende schakel is in de afvalbeheerstructuur. Ook binnen de circulaire economie resteren nog steeds afvalstromen waarvan verdere scheiding en recycling niet opportuun is, bijvoorbeeld uit te faseren stoffen en residustromen van recycling. Voor deze stromen is verbranding met optimale energieterugwinning de aangewezen route. Voor afval dat nietherbruikbaar en niet-brandbaar is, geldt duurzaam storten als de onmisbare optie. 4
5 Restcapaciteit binnen Europese markt De Nederlandse (rest)capaciteit is beschikbaar voor de Europese afvalmarkt. In diverse Europese lidstaten is afvalverwerking minder ver ontwikkeld en wordt nog herbruikbaar of brandbaar afval gestort. Verbranding van restafval in Nederland, stelt de exporterende landen in staat te investeren in recycling en de noodzakelijke afzeten toepassingsmogelijkheden voor secundaire grondstoffen te vergroten. Zij worden bovendien niet met hoge investeringslasten van eigen verbrandingsinstallaties geconfronteerd. Nederland heeft de beschikking over moderne energie-efficiënte installaties, die aan hoge emissie-eisen voldoen en gericht zijn op het zoveel mogelijk benutten van energie en materialen. Vanuit Europees oogpunt heeft verbranden van dit afval in één van de Nederlandse AEC s milieuvoordelen boven storten in het land van herkomst. Uit onderzoek blijkt dat deze milieuvoordelen ruimschoots opwegen tegen de klimaateffecten van het transport. Op deze wijze wordt hoogwaardige verwerking en de ontwikkeling van duurzame producten en diensten in Europa gestimuleerd. Vereniging Afvalbedrijven De Vereniging Afvalbedrijven behartigt de belangen van bedrijven die actief zijn in de totale afvalketen. Als verbinder van belangen en partijen in de keten, is de Vereniging Afvalbedrijven een belangrijke partner in de transitie naar de circulaire economie. De Vereniging Afvalbedrijven stimuleert de transitie naar de circulaire economie, waarbij het sluiten van kringlopen en het terugwinnen van materialen, grondstoffen en energie centraal staan. De Vereniging Afvalbedrijven is gesprekspartner voor overheden en andere instanties. De Vereniging Afvalbedrijven vertegenwoordigt in omzet en afvalvolume ongeveer twee derde het Nederlandse afvalbedrijfsleven waaronder de exploitanten van afvalenergiecentrales (AEC s), slibverbrandingsinstallaties (SVI s), stortplaatsen, bio-energiecentrales (BEC s) en gft-vergistingsinstallaties. Deze installaties produceren warmte/stoom, elektriciteit of gas uit afval. 5
ARN, uw duurzame innovatieve partner!
ARN, uw duurzame innovatieve partner! WELKOM! 5 maart 2019 ARN als energie- en grondstoffenproducent Aandeelhouders/PPS-structuur Regio Nijmegen 37,5% Regio De Vallei 11,76% Regio Rivierenland 5,88% REMONDIS
Nadere informatieTwence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen
Twence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen BEON Nieuwe Energiedag 2018 Leendert Tamboer Transitie.. niet nieuw maar uitdagingen enorm! Algemeen minder fossiel CO
Nadere informatieNEW BUSINESS. Guy Konings
2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN
Nadere informatieDe rol van AVR in de circulaire economie Seminar Energie uit Afval 8 oktober 2014
De rol van AVR in de circulaire economie Seminar Energie uit Afval 8 oktober 2014 0 De rol van AVR in de circulaire economie 1) Introductie AVR 2) Circulaire economie 3) Afval levert stoom, synergie met
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informatieCO 2 Een waardevolle grondstof. Peter Simoës
CO 2 Een waardevolle grondstof Peter Simoës 4 april 2018 AEB anno 2018 AEB lost al bijna 100 jaar afvalvraagstukken op voor Amsterdam. Sinds 2014 als verzelfstandigd bedrijf. Missie AEB: Voor een schone
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatieBiobased economy in het Groene Hart
Biobased economy in het Groene Hart Energie & Bio/Groen Gas 27 juni 2013, Langeraar, Michiel van Galen Inhoud Landelijke doelen energie en beleid Stimuleringsbeleid Groen Gas Het proces Stand van zaken
Nadere informatieTwence, bron van grondstoffen en energie
het draait om Twence in 2018 Twence, bron van grondstoffen en energie Twence brengt nuttige materialen en grondstoffen terug in de kringloop en produceert energie uit niet-herbruikbaar afval, biomassa
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieEljo Vos-Brandjes HVC. Stage raadsleden Dordrecht
Eljo Vos-Brandjes HVC Stage raadsleden Dordrecht Historie HVC Opgericht (1991) voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval uit regio Na loslaten beleidsuitgangspunt regionale/provinciale zelfvoorziening
Nadere informatieSymposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014
Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx
Nadere informatieCirculair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019
De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in
Nadere informatieCommissie Ruimte Opmeer Eljo Vos-Brandjes/Marco van Soerland
Commissie Ruimte Opmeer 5-9-2017 Eljo Vos-Brandjes/Marco van Soerland Introductie HVC Opgericht in 1991 voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval Ballotage overeenkomst op basis van Samen uit, samen
Nadere informatieProducent van duurzame Energie in Twente
Producent van duurzame Energie in Twente KIVI H.Hegeman 28-5-2019 Twence in het kort Transitie naar euregionaal producent van grondstoffen en energie Kern activiteiten: Duurzame energie Circulaire economie
Nadere informatieVereniging Afvalbedrijven. jaarbericht
Vereniging Afvalbedrijven jaarbericht 2017 INHOUDSOPGAVE 4 Samen versnellen naar de circulaire economie 6 Sector verstevigt bijdrage aan klimaatbescherming 8 Meten daadwerkelijke recycling geeft kwaliteitsimpuls
Nadere informatieKlimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft
Klimaatneutrale gemeenten Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieAVR in de Energietransitie en Circulaire Economie
AVR in de Energietransitie en Circulaire Economie INTRODUCTIE AVR TERUGWINNEN VAN ENERGIE EN RESTSTOFFEN 3 AVR VERWERKT DE REST AVR is the largest Energy-from-Waste (EfW) company in the Netherlands with
Nadere informatieSectorplan 7 Afval van energievoorziening
Sectorplan 7 Afval van energievoorziening 1 Achtergrondgegevens 1. Belangrijkste afvalstoffen Poederkoolvliegas, E-bodemas, rookgasontzwavelinggips, KVvliegas, KV-slak, bodemas en vliegas 2. Belangrijkste
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieVOL VAN WAARDE. Visiedocument Visiedocument Vereniging Afvalbedrijven herziene versie 2018
VOL VAN WAARDE Visiedocument 2018 1 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Visiedocument Vereniging Afvalbedrijven... 5 Toekomstvisie... 5 Positionering... 5 1 Transitie naar circulaire economie... 6 2 Visie
Nadere informatieAttero Holding N.V., bestaande uit: N.V. Afvalverbranding Zuid Nederland (A.Z.N.)
CERTIFICAAT, bestaande uit: Attero B.V. Attero Noord B.V. Attero Zuid B.V. AZN Holding B.V. Meander 861 6825 MH Arnhem Postbus 4114 6080 AC Haelen en de toepassing daarvan voldoen aan de voorwaarden gesteld
Nadere informatiefeiten& weetjes energiecentrale REC Alles wat je zou moeten weten... Hoe Hoe eigenlijk? zit het eigenlijk? De REC maakt van uw afval duurzame energie
Alles wat je zou moeten weten... feiten& weetjes zit het energiecentrale REC De REC maakt van uw afval duurzame energie Omrin is koploper in het scheiden van huishoudelijk afval. Ons doel? Zo veel mogelijk
Nadere informatie20 Verbranden als vorm van verwijdering
20 Verbranden als vorm van verwijdering 20.1 Inleiding Afvalstoffen die niet nuttig kunnen worden toegepast, moeten op een milieuhygiënisch verantwoorde manier worden verwerkt. Het beleid voor brandbaar
Nadere informatieEEN NIEUWE AMBITIE IN ENERGIE
EEN NIEUWE AMBITIE IN ENERGIE Een nieuwe ambitie in energie Verschuiving focus Noordwest-Europese markt naar regio Zuid-Holland Van elektriciteitsproductie naar energie Regionale binding MPP3 in nauwe
Nadere informatieF.4 bijlage 4; Feiten en cijfers
F.4 bijlage 4; Feiten en cijfers F.4.1 Inleiding Deze bijlage geeft een toelichting bij de productie en verwerking van het Nederlands afval sinds 1985 plus een inschatting hiervan tijdens de komende planperiode.
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieCommissie RO Opmeer
Commissie RO Opmeer Wiebe Bosma Introductie HVC Opgericht in 1991 voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval verbranden met zo laag mogelijke emissies terugwinnen energie Ballotage overeenkomst op basis
Nadere informatieBio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder
Voor kwaliteitsvolle WarmteKrachtKoppeling in Vlaanderen Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder 16/12/2010 Cogen Vlaanderen Daan Curvers COGEN Vlaanderen Houtige biomassa in de landbouw 16
Nadere informatieKansen voor warmtenetten in Noord-Holland
Kansen voor warmtenetten in Noord-Holland Parallelsessie Ambtelijk Café 2013 Roelof Potters (Alliander) en Eloi Burdorf (SDE) Agenda Welkom en introductie Presentatie: Aanpak verduurzaming gebouwde omgeving
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 2318 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieEljo Vos Aandeelhoudersmanagement. 8 december 2015 Gorinchem
Eljo Vos Aandeelhoudersmanagement 8 december 2015 Gorinchem Introductie HVC Opgericht in 1991 voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval Ballotage overeenkomst op basis van Samen uit, samen thuis wel
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. Februari 2019
Raadsakkoord energietransitie Februari 2019 De energietransitie in Rotterdam Een klimaatneutraal en duurzaam Rotterdam. Dat is waar we naar toe willen. Een groene en gezonde stad met schone lucht, waarin
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieEnergie uit afval, een schone zaak
Energie uit afval, een schone zaak Vergisten van GFT-afval ARN meer dan 25 jaar begaan met het milieu Aandeelhouders ARN B.V. Regio Regio Regio REMONDIS Nijmegen De Vallei Rivierenland (privaat) 37,5%
Nadere informatieCie. Leefomgeving gem. Dordrecht 20 mei 2014
Cie. Leefomgeving gem. Dordrecht 20 mei 2014 Wiebe Bosma Strategie en Aandeelhouders Inhoud Historie HVC anno 2014 Kengetallen/Resultaten 2013 Belangrijke ontwikkelingen HVC Rekenkameronderzoek 1 Historie
Nadere informatieInnovatieagenda. Topsector Energie. Wind op Zee. Gas en groen gas. Energiebesparing in de Gebouwde Omgeving. Energiebesparing in de industrie
op Zee B de Industrie De Nederlandse industrie is relatief energie-intensief en levert een belangrijke bijdrage aan ons Bruto Nationaal Product en de werkgelegenheid. op Zee Reductie van energieverbruik
Nadere informatieEnergie voor morgen, vandaag bij GTI
Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale
Nadere informatieMinder afval, minder CO2, minder kosten
Minder afval, minder CO2, minder kosten Nog maar dertig jaar geleden kostte het storten van een ton ongesorteerd afval hooguit iets meer dan 4 euro. Nu is dat bijna vijftig keer zo veel: 200 euro. Het
Nadere informatieBelangrijkste sectorale uitdagingen en strategieën voor een circulaire economie
BIJLAGE 8 Belangrijkste sectorale uitdagingen en strategieën voor een circulaire economie Iedere majeure sector vereist een eigen benadering voor het proces naar een circulaire economie. De belangrijkste
Nadere informatiecertificeert duurzame energie
certificeert duurzame energie Met het certificeren van duurzame energie voorzien we deze energieproductie van een echtheidscertificaat. Dit draagt wezenlijk bij aan het goed functioneren van de groeneenergiemarkt.
Nadere informatieStartnotitie Energietransitie. November 2018
Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie
Nadere informatieTwence. Van afvalverwerker naar Duurzaam en innovatief nutsbedrijf. Samen energiek. Veldtocht Pioneering 27 september 2011
Twence Van afvalverwerker naar Duurzaam en innovatief nutsbedrijf Samen energiek Sprekers: Michel Leermakers Leendert Tamboer Veldtocht Pioneering 27 september 2011 1 Programma 14.30 Ontvangst met dvd
Nadere informatieBeleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties
Beleid dat warmte uitstraalt Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Doelen rijksoverheid voor 2020 Tempo energiebesparing 2 % per jaar Aandeel duurzaam in totale
Nadere informatieOptimale benutting van de energie input van een houtgestookte centrale door plaatsing rookgascondensor en CO2- benutting met PVT
Resultaten en bevindingen van project Optimale benutting van de energie input van een houtgestookte centrale door plaatsing rookgascondensor en CO2- benutting met PVT Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus
Nadere informatieAandeelhoudende gemeenten van Cogas willen
Aandeelhoudende gemeenten van Cogas willen Energie verduurzamen maar: Nationaal landschap leent zich minder voor zonne- en windenergie; Ondergrond minder geschikt voor WKO en geothermie; Inzet hout: beperkt
Nadere informatieEnergie uit Afval & InnoFase Michiel Timmerije, Directeur Energy & Residues Bezoek Bert de Vries, plv. directeur-generaal Energie en Duurzaamheid
Energie uit Afval & InnoFase Michiel Timmerije, Directeur Energy & Residues Bezoek Bert de Vries, plv. directeur-generaal Energie en Duurzaamheid MinEZ 12 November 2014 Citaat (Green Deal board 2012) :
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatie2 Terugblik. 2.1 Inleiding
2 Terugblik 2.1 Inleiding Op 03-03-03 is het eerste Landelijk afvalbeheerplan (LAP) in werking getreden. In dat LAP wordt onder meer terug geblikt op de periode die aan het plan vooraf ging, waarbij onderwerpen
Nadere informatieA8-0392/337. Dario Tamburrano, Piernicola Pedicini, Eleonora Evi, David Borrelli, Rosa D'Amato, Marco Zullo namens de EFDD-Fractie
11.1.2018 A8-0392/337 337 Overweging 7 (7) Bijgevolg is het passend om op Unieniveau een bindend streefcijfer van ten minste 27 % voor het aandeel hernieuwbare energie vast te stellen. De lidstaten moeten
Nadere informatie100% groene energie. uit eigen land
100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse
Nadere informatieHandreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken
Handreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Handreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE Deze handreiking bevat informatie over
Nadere informatieBioketels: duurzaamheid en luchtkwaliteit. Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis
Bioketels: duurzaamheid en luchtkwaliteit Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis 1 Hernieuwbare energie naar bron, voor warmte in TJ (CBS) 2010 2017 Geothermie 318 3.047 Bodemenergie 2.183 4.079 Buitenlucht 536
Nadere informatieWaarom doen we het ook alweer?
Apart inzamelen van gft-afval Als Vereniging Afvalbedrijven stimuleren we dat al het afval in Nederland op de juiste manier wordt verwerkt. Hierbij houden we rekening met het milieu en de kosten. De meest
Nadere informatieJaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag
Jaarplan 2019 - Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Nederlandse glastuinbouwbedrijven dragen in grote mate bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Het komende decennium wordt
Nadere informatieNetwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA
Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA Bio-based Economy Den Haag, 17 april 2013 VAVI VAVI is een belangenvereniging die de belangen behartigt van 7 Nederlandse ondernemingen binnen de aardappelverwerkende
Nadere informatiePotentieel warmtenetten in Wielsbeke/Oostrozebeke
Potentieel warmtenetten in Wielsbeke/Oostrozebeke Natascha Janssens, POM West-Vlaanderen Steven Vandenbulcke, A&S Energie Historiek Haalbaarheidsstudie ARBOR 2015 (3E Ingenium IEE) iov POM WVL Studie regio
Nadere informatieProduct Markt Combinatie. Bruins en Kwast Meest materiële Scope 3 emissies
1 Product Markt Combinatie Bruins en Kwast Meest materiële Scope 3 emissies Versiebeheer Versie Datum aanmaak Gemaakt door 0.1 18-6-2015 Qonsultar, HvdV 1.0 19-6-2015 Qonsultar, HvdV Wijzigingen t.o.v.
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatie7 Afvalbeheerscenario s
7 Afvalbeheerscenario s 7.1 Inleiding Om het toekomstig afvalstoffenbeleid te kunnen formuleren en uitvoeren, is het noodzakelijk dat inzicht bestaat in het te verwachten afvalaanbod en afvalbeheer in
Nadere informatieSynergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie
Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Doelstelling thema bijeenkomst: Inzicht in ontwikkelingen bij overheid, industrie en agrarische sector Inzicht in kansen voor synergie
Nadere informatieVOETAFDRUK CONFORM DE CO 2 PRESTATIELADDER
CO 2 VOETAFDRUK 2011 SHANKS NEDERLAND BV VOETAFDRUK CONFORM DE CO 2 PRESTATIELADDER R A P P O R T S N L _ C O 2 _ 2 0 1 1 D. D. 2 0 A P R I L 2 0 1 2 INHOUD INLEIDING...1 CO 2 VOETAFDRUK 2010 SHANKS NEDERLAND
Nadere informatieBijlage 6 behorende bij artikel 7e, eerste lid van de Algemene uitvoeringsregeling stimulering duurzame energieproductie.
Verzoek tot vaststelling van de geschiktheid van een productieinstallatie voor de opwekking van hernieuwbare warmte en mededeling van meetgegevens van hernieuwbare warmte Bijlage 5 behorende bij artikel
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. April 2019
Raadsakkoord energietransitie April 2019 Inhoudsopgave De energietransitie in Rotterdam 1 De energietransitie als kans 1 Tegengaan energiearmoede 1 Klimaatakkoord van Parijs 2 Rotterdamse klimaatambitie
Nadere informatieNascheiding kunststoffen. Het heldere alternatief van Attero
Nascheiding kunststoffen Het heldere alternatief van Attero Sinds 1 januari 2010 moet elke gemeente in Nederland een fors deel van het kunststof verpakkingsafval scheiden van de rest van het huishoudelijk
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieKosten en baten van warmtenetten. Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016
Kosten en baten van warmtenetten Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016 Warmtenetten: vele soorten en maten Van zeer lage tot zeer hoge temperatuur Van zeer klein tot
Nadere informatieExterne notitie. Petten, 8 juli Cees Volkers Wouter Wetzels. Afdeling Policy Studies ECN-N Van
Externe notitie Petten, 8 juli 2013 Afdeling Policy Studies ECN-N--13-028 Van Cees Volkers Wouter Wetzels Onderwerp Nieuwste inzichten Nederlands gasverbruik Inleiding ECN Policy Studies voert regelmatig
Nadere informatieESSENT MILIEU Energiek met afval. Biogas seminar Werlte, 22 september 2009
ESSENT MILIEU Energiek met afval Biogas seminar Werlte, 22 september 2009 1 Ervaring met en ontwikkeling van Groen Gas productie vanaf 1989 M. Sanders, Energie Manager Essent Milieu 2 Essent Milieu: overzicht
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatieEnergie uit afvalwater
Energie uit afvalwater 15 november 2011 Giel Geraeds en Ad de Man Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Introductie
Nadere informatie19 Nuttige toepassing
19 Nuttige toepassing 19.1 Inleiding Recycling, hergebruik, benutten, terugwinnen, recovery, opnieuw gebruiken; het zijn allemaal termen die betrekking hebben op datgene wat zoveel mogelijk moet gebeuren
Nadere informatieDuurzame warmtenetten
Duurzame warmtenetten Groene Huisvesters 22 juni 2017 Jeroen Roos Inhoud 1. Opzet warmtenet 2. Soorten en maten 3. Duurzaamheid 4. Specifiek: een bron: geothermie een concept: Nul-op-de-Meter/-Rekening
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, februari 2015 1 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,8 % Figuur 1 zon-elektriciteit
Nadere informatieEen nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers
Een nieuwe kijk op kunststof en rubber Feiten & cijfers PRODUCTIE & PROCES -40% Economie NL 2016 bedrijven werknemers jaaromzet Innovaties en optimalisaties van de productieprocessen, hebben er in de afgelopen
Nadere informatieAntwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van. R. Klumpes (GroenLinks) (d.d. 29 februari 2016) Nummer Onderwerp Warmterotonde Zuid-Holland
van Gedeputeerde Staten op vragen van R. Klumpes (GroenLinks) (d.d. 29 februari 2016) Nummer 3148 Onderwerp Warmterotonde Zuid-Holland Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller 25 November
Nadere informatieZonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013
Zonder Energieopslag geen Energietransitie Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Duurzame Energie Koepel 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio, warmtepompen,
Nadere informatieDe energietransitie: kansen grijpen kansen creëren
De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren Inspiratie voor de avond Marc Londo, ECN Beleidsstudies Alkmaar 1 april 2015 www.ecn.nl Boodschappen 1. De energiehuishouding verandert, en daar zijn
Nadere informatieInsights Energiebranche
Insights Energiebranche Naar aanleiding van de nucleaire ramp in Fukushima heeft de Duitse politiek besloten vaart te zetten achter het afbouwen van kernenergie. Een transitie naar duurzame energie is
Nadere informatieSYNERGIE TUSSEN STADSVERWARMING EN ENERGETISCHE VALORISATIE VAN AFVALSTOFFEN
Seminarie Duurzaam Gebouw MICRO-WARMTENETTEN 18 november 2016 SYNERGIE TUSSEN STADSVERWARMING EN ENERGETISCHE VALORISATIE VAN AFVALSTOFFEN Daniel VAN LATHEM Brussel-Energie DOELSTELLING(EN) VAN DE PRESENTATIE
Nadere informatieVAN AFVAL TOT GRONDSTOF! SAMEN MET U DE JUISTE RECYCLING KOMBINATIE
Beleid Nederlandse Overheid Groene Groeistrategie 1 Energie: naar een duurzame, betaalbare en betrouwbare energievoorziening 2 Biobased economy: substitutie fossiele door groene grondstoffen (biomassa)
Nadere informatieLocal Energy Solutions
24 mei 2011 Warmtelevering vanuit energiefabriek Apeldoorn Ontwikkeling van energie voor eigen gebruik naar externe levering aanleiding samenwerking warmteleiding Zuidbroek extra energie uit slachtafval
Nadere informatieOnderwerp: Routekaart Verduurzaming Stadswarmte Utrecht en Nieuwegein
Postbus 19020, 3001 BA Rotterdam Wethouder van Hooijdonk p/a gemeente Utrecht Postbus 16200 3500 CE Utrecht Rotterdam, 24 november 2016 Kenmerk: W&K/MvdB/20161124 Onderwerp: Routekaart Verduurzaming Stadswarmte
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, september 2014 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,9% Figuur 1 bio-elektriciteit
Nadere informatieEerste wijziging van het LAP Inspraaknotitie. 7 december 2009
Eerste wijziging van het LAP 2009-2021 Inspraaknotitie 7 december 2009 Colofon Contactpersoon L.J.W.M. Bergman T 070 339 47 80 F 070 339 12 88 Portefeuille Milieu Directie Duurzaam Produceren Afval en
Nadere informatieFactsheet: Dong Energy
Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9
Nadere informatieAfvalStroom. Maart 2016
Maart 2016 AfvalStroom In dit nummer o.a. * Gedeputeerden Gelderland: ARN zet naar vermogen in op transitie naar duurzame energievoorziening * Afdeling Productie ARN: Uitdaging om steeds de schoonste kwaliteit
Nadere informatieActieplanning ontwikkelingsproject CO2-kengetallen
Actieplanning ontwikkelingsproject CO2-kengetallen Renewi Netherlands Holding b.v. Voortgang december 2018 INHOUD 1 Inleiding... 3 1.1 Maatregel... 3 1.2 Voorgenomen activiteiten... 3 1.3 Doelgroep...
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte kost veel energie Warmtevoorziening is verantwoordelijk voor bijna 40% van het energiegebruik in Nederland.
Nadere informatieEffecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016
Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016 Ron.wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling aandeel kolenstroom in Nederland 2. Effecten
Nadere informatieBruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers,
Bruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers, 1998-2017 Indicator 29 januari 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatieMY STATEMENT PAPER. De grootte van de biogassector als energieoplossing zal beperkt blijven
MY STATEMENT PAPER De grootte van de biogassector als energieoplossing zal beperkt blijven Sebastiaan Nijs 14/04/2015 Inleiding Tijdens mijn thesis is er onderzoek gebeurd naar de anaerobe verwerking van
Nadere informatieRijk aan grondstoffen en energie
Rijk aan grondstoffen en energie Strategiedocument Vereniging Afvalbedrijven s-hertogenbosch, 26 juni 2013 Samenvatting De Nederlandse afvalsector staat midden in het transitieproces naar de circulaire
Nadere informatieAfval is waardevol Nu en in de toekomst
Afval is waardevol Nu en in de toekomst Een zelfstandig bedrijf U staat er wellicht niet elke dag bij stil, maar afval is van grote waarde. Elke dag arriveren 600 vrachtwagens met afval uit binnen- en buitenland
Nadere informatieDuurzaamheid. De voordelen van blikverpakkingen
Duurzaamheid De voordelen van blikverpakkingen Duurzaamheid Duurzaamheid is één van de belangrijke aandachtspunten van het bedrijfsleven. Deze brochure is een initiatief van EMPAC, de organisatie van de
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Nationaal Expertisecentrum Warmte maakt duurzame warmte en koude mogelijk Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk In opdracht van 1 Warmte kost veel energie
Nadere informatieOpties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa
Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Jennie van der Kolk, Alterra Helmond, 22-02-13 Nico Verdoes, Livestock Research Inhoud presentatie Wetenschapswinkel
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatie