VIS-traject Groen Bouwen: groene gevels voor duurzame gebouwen en steden 4 e gebruikersgroep vergadering

Transcriptie

1 WETENSCHAPPELIJK EN TECHNISCH CENTRUM VOOR HET BOUWBEDRIJF Inrichting erkend bij toepassing van de besluitwet van 30 januari 1947 VIS-traject Groen Bouwen: groene gevels voor duurzame gebouwen en steden 4 e vergadering Verslag van de 4 e vergadering van 23 maart 2017 om 10h00 in de kantoren van WTCB te Avenue Pierre Holoffe 21, 1342 Limelette Aanwezigen: zie lijst in bijlage 1 De PowerPoint (zie bijlage 2) werd getoond en overlopen. In deze PowerPoint wordt voornamelijk de stand van zaken van de verschillende werkpakketten opgenomen. Na de lunch werd een bezoek aan de proefopstelling gebracht. Volgende opmerkingen en afspraken werden gemaakt tijdens de presentatie: Stand van zaken WP 1 diagnose van de bestaande toestand Ine Knoops van WTCB geeft een stand van zaken van WP1. In situ bezoeken (database en projectfiches) WTCB De projectfiches worden gebruikt om de databank op de website verder aan te vullen ( Verder zullen ze ook gebruikt worden om plaatsbezoeken te organiseren met de partners. Momenteel staan er 31 projectfiches op de website. Graag willen de partners ook ter plaatse gaan kijken bij minder geslaagde realisaties. Uit deze projecten kan veel geleerd worden. Deze realisaties zullen niet aan de website toegevoegd worden. Verder zullen de partners eind mei een bezoek brengen aan de firma Ecoworks. Andere bedrijven die de partners willen rondleiden, mogen dit via mail laten weten aan Ine Knoops (ine.knoops@bbri.be). Voor de in situ bezoek werd er op 8 maart een bezoek gebracht aan Greenhouse Antwerp. Ook zal de groene wand van de Europese Raad op een nog later te bepalen datum bezoek krijgen van de partners. Systeemfiches: Er werden uniforme systeemfiches opgesteld voor de 8 systemen die worden onderzocht in de proefopstellingen. De fiches werd op 20 februari ter controle doorgestuurd naar de betrokken leden, alvorens ze op 7 maart op de website geplaatst werden ( 1

2 Plantenlijst: PCS heeft een vragenlijst omtrent de plantkeuze opgesteld. Het doel is om inzicht en praktische kennis op te bouwen over plantkeuze voor duurzame groene wanden en dit in 3 domeinen: LWS binnen, LWS buiten en groene gevels. Verder toelichting werd gegeven na de stand van zaken van WP 2 van PCS. To Do leden van de : Gerealiseerd projecten doorsturen om database uit te breiden alsook projectbezoeken te organiseren (zowel geslaagde als minder geslaagde realisaties!). Bedrijven die de partners willen rondleiden, geven dit door via mail (ine.knoops@bbri.be). Stand van zaken WP 2 demonstratie, optimalisatie en kennisoverdracht LCA WTCB Lisa Wastiels, WTCB, geeft eerst een korte uitleg over LCA wat houdt dit in? als inleiding voor het vervolg van de presentatie. Hierbij worden de mogelijkheden en de werkwijze van LCA besproken. De firma Garsy toonde zich bereid om mee te werken aan de LCA studie. Deze case studie werd vervolgens besproken. De resultaten zijn ter beschikking in de presentatie (zie bijlage 2). Ter illustratie van de mogelijkheden van LCA studies, werden mogelijke varianten van het systeem (met andere materialen) gesimuleerd om de impact te vergelijken met de huidige materialen. Deze varianten werden momenteel vrij gedefinieerd (vanuit oogpunt milieuoptimalisatie) zonder onderzoek naar de technische haalbaarheid en/of bespreking met de firma Garsy. Momenteel wordt er gerekend met een waterverbruik van 15 l/m²/dag. De vraag wordt gesteld of dit veel is. Vanuit de komt het antwoord dat in de kwekerij al het drainwater opnieuw gebruikt wordt. Hierdoor is er enkel verlies via verdamping. Bijgevolg verbruiken deze systemen waarschijnlijk veel minder water. Hierbij moet dan wel nagegaan worden welke infrastructuur nodig is om het opvangen en hergebruik van het water te verzekeren. Verder wordt er nog gevraagd wat het energieverbruik is van een groene wand. Indien er met een regenwaterput (beton of PE) gewerkt wordt, moet het energieverbruik van de pomp ook in rekening gebracht worden. Voorlopig werd enkel een verkennende LCA studie uitgevoerd. In de komende maanden zal deze studie verder verfijnd worden en zullen meerdere systemen geëvalueerd worden. Voor deze eerste studie werd uitgegaan van een levensduur van 20 jaar. De levensduur zal echter afhankelijk zijn van het bestudeerde systeem. Binnen het project is ook voorzien de levenscycluskosten van de systemen te bepalen aan de hand van LCC. Hierbij wordt standaard voor een periode van 30jaar gerekend. In latere fase kan er een vergelijking gemaakt worden met een standaard spouwmuuropbouw. Hierbij kan men gaan kijken wat het effect is van het vervangen van de gevelsteen (of andere afwerking) ten opzichte van het installeren van een groene wand. Er is momenteel nog te weinig informatie om bijvoorbeeld een kleinere dimensionering van de HVAC installatie (bij installatie van een groene wand) in rekening te brengen. 2

3 To Do leden van de : Bedrijven die geïnteresseerd zijn in een LCA studie, geven dit door via mail (ine.knoops@bbri.be en lisa.wastiels@bbri.be). Materialen Centexbel Pieter Heyse van CENTEXBEL geeft meer uitleg bij de stand van zaken van hun taken. 1. Textiel als klimhulp Er werden 15 verschillende soorten (commercieel beschikbaar) textiel geïnstalleerd bij de proefopstelling bij PCS (2x2m² - 9 soorten - noorden) en bij het WTCB (1x2m² - 6 soorten oosten en westen). Voor elke soort textiel werden geschikte klimplanten geselecteerd. Het doel is om na te gaan indien deze textielen geschikt zijn als klimhulp en eventueel een alternatief kunnen bieden voor de inox systemen die momenteel courant op de markt gebruikt worden. 2. Textiel als structureel onderdeel Hiervoor zijn er nog geen eisen gekend en werden er nog geen vragen ontvangen vanuit de. 3. Textiel als substraat Textiel kan een alternatief zijn voor courant gebruikte substraten in groene wanden. De eisen voor substraat zijn: waterhoudend, nutriënt en ph buffer en steriel of vrij van potentieel schadelijke kiemen. Er werden verschillende soorten textiel getest op hun capillariteit. Daaruit bleek dat een opstijghoogte van 6m realistisch niet haalbaar is. Mits enkele aanpassingen, zou een opstijghoogte groter van 40cm (momenteel courant beschikbaar) wel mogelijk zijn. Verder werd er ook gekeken naar de kationen uitwisseling tussen de wortels van de planten en de textielen met behulp van de CEC methode. Hier wordt er vanuit de gevraagd om een vergelijking van de ionenuitwisseling te maken met gewoon turfsubstraat. Deze informatie is beschikbaar bij PCS. In de toekomst zullen er nog verdere metingen gebeuren op de reeds behandelde stalen alsook zullen er andere behandelingen gedaan worden. Er zullen testen worden uitgevoerd op materialen met een hogere capillariteit. Als laatste worden er bewortelingsproeven opgezet in samenwerking met PCS. Een algemene opmerking wordt gemaakt vanuit de naar de levensduur van textiel en de UV bestendigheid, zeker indien het textiel gebruikt wordt als klimhulp. Hierbij kan er een vergelijking gemaakt worden met referenties die momenteel al courant gebruikt worden, bijvoorbeeld vogelnetten in de landbouw. Substraat, planten en fertigatietechnieken PCS Pieter Goossens van PCS geeft meer uitleg bij de stand van zaken van hun taken. 1. Demonstraties PCS Bij PCS werd er een proefopstelling gebouwd met 8 LWS systemen en 9 verschillende textielen als klimhulp voor klimplanten. Verder werd er bij PCS ook een groeibegrenzer geïnstalleerd. 3

4 2. Substraatadditieven De resultaten van deze testen werden reeds in de vorige vergadering besproken. Het verslag van deze testen werd aan de ledenzone van de website toegevoegd. 3. Stresstesten Er werden kleine proefopstellingen opgesteld waarbij een eerste reeks metingen werden gedaan zonder planten en zonder irrigatie. Verder werd de maximale wateropname, waterretentie & -spreiding en evaporatie gemeten. In tweede fase zullen er metingen gebeuren met planten. Hierbij zal ook de transpiratie door de planten gemeten worden. 4. Plantenlijst (WP 1) De plantenlijst moet ervoor zorgen dat de geschikte planten bij het geschikte substraat en de geschikte omstandigheden worden toegepast. Voor binnen- en klimplanten worden er 10 criteria opgesomd. Voor LWS systemen werd er een screeningsselectie opgesteld. Deze selectie werd opgesteld aan de hand van de planten die momenteel al worden toegepast door de verschillende bedrijven. Er wordt een selectie gemaakt volgens het systeem Hansen en volgens de Siebercode. Heesters worden gekozen omwille van hun levensduur. Verder wordt er een voorstel gedaan naar innovatieve keuzes omwille van het onderhoudsarme karakter van deze planten. Luchtkwaliteit / luchtzuivering en thermische / hygrothermische effecten UAntwerpen Kyra Koch van UAntwerpen geeft meer uitleg bij de stand van zaken van hun taken. 1. Luchtkwaliteit / luchtzuivering De hoeveelheid fijn stof dat op de bladeren wordt afgezet is afhankelijk van de luchtstroming en de morfologische plantkenmerken. Een eerste stap is om te weten op welke manier lucht door vegetatie stroomt. De luchtstroming beïnvloedt hoe en in welke mate fijn stof afgezet kan worden op de bladeren. Verder beïnvloedt de luchtstroming de mate waarin een blad zal transpireren. Er werden 7 verschillende plantsoorten gekozen. Deze zijn allen sterk verschillend in morfologie (aerodynamische karakterisatie). Een experimentele benadering met een windtunnel werd opgezet om na te gaan welke parameters de stroming beïnvloeden. Deze experimentele benadering werd vergeleken met modelmatige methoden. Over het algemeen komen de resultaten goed overeen. Voor sommige soorten is er een overschatting. De conclusie is dat het model een goede basis is voor verder onderzoek naar fijn stof en (hygro)thermische effecten. Er wordt gebruik gemaakt van SIRM (Saturation Isothermal Remanent Magnetisation). Verder zal er een depositiemodel ontwikkeld worden met COMSOL Multiphysics software en fijnstof modelling in ENVI-met. 4

5 Er wordt een verwijzing gemaakt naar 2 FWO-SBO projecten die in de nabije toekomst ingediend zullen worden. - Het eerste (CL-AIR) behandelt de luchtkwaliteit in de stad. - In het tweede project, EcoCities, willen ze conventionele en innovatieve inrichtingen van groendaken en groene wanden diepgaand evalueren naar hun potentieel voor ecosysteemdiensten. Zie ook variapunten voor meer informatie omtrent dit project. Vanuit de werden de volgende vragen gesteld: - of de flexibiliteit van de planten werd meegenomen in de setup van de windtunnel? De drukval is afhankelijk van de densiteit van de planten en niet van de flexibiliteit. Er werd getracht om een zo natuurlijk mogelijke configuratie aan te houden. - In de praktijk zal de wind over de planten waaien in plaats van erdoor. Is er een richtlijn hoeveel % wind dat er door de planten gaat? Er wordt bekeken of er gewerkt kan worden met geforceerde ventilatie, ook in situ. - Verder wordt de vraag gesteld of dergelijke testen ook mogelijk zijn op substraten? Hier is momenteel weinig ervaring mee. - Een laatste vraag had betrekking op regenwater: werd er rekening gehouden met regen (want er is een onderscheid tussen droge en natte depositie)? Binnen dit project wordt er enkel rekening gehouden met droge depositie. Stand van zaken WP 3 implementatie Bedoeling van de case studies: werf van begin (planningsfase) tot einde (1 jaar na installatie) opvolgen (met eventueel monitoring). IAM Anderlecht VZW Groene gevels Op 5 juli 2016 werd er een werfbezoek gebracht aan het Institut des Arts et Métiers te Anderlecht. Op dat ogenblik werden de inox klimhulpen geplaatst. Een verslag van dit werfbezoek is terug te vinden op de website ( Het project werd nog niet toegevoegd aan de database, omdat er nog geen foto s zijn van de aangeplante toestand. Ecowerf Leuven architectenbureau InterLeuven & Joeri Van Hulle Deze werf zal uitgevoerd worden in 2 fases: eerst zullen de goten geplaatst worden en daarna de modules. Op 15 november 2016 werd een eerste werfbezoek gebracht. Eind april zullen de cassettes geplaatst worden. Na dit werfbezoek zal het verslag op de website verschijnen. Carmi Korbeek-Lo architectenbureau Architeam & Ecoworks Op 21 februari 2017 werd er een werfbezoek gebracht aan Carmi te Korbeek-Lo. Op dat ogenblik werden de isolatieplaten, textielen, afwerklatten en irrigatieleidingen geplaatst. Een verslag van dit werfbezoek is terug te vinden op de website ( Het project werd nog niet toegevoegd aan de database, omdat er nog geen foto s zijn van de volgroeide toestand. Particuliere woning Gent Denc Studio Het architectenbureau vulde het contactformulier op de website in. Zij wensen begeleiding bij het ontwerpen en uitvoeren van een gevelbekleding met klimplanten. De bouwaanvraag werd ingediend, maar moet nog goedgekeurd worden. Op 3 april zal er een vergadering plaatsvinden met het architectenbureau, WTCB, PCS, Centexbel en NAV. 5

6 To Do leden van de : Oproep naar projecten voor opvolging! Stand van zaken WP 4 - disseminatie Varia - 16/03/2017: Bouw breekt uit: innovatieve gevelmaterialen (VCB Limburg) - 26/04/2017: studiedag op de site van Nike te Laakdal (VCB i.s.m. Bouwunie) zie /05/2017: studiereis naar Nederland: bezoek aan Mastop, Sempergreen en Mobilane. Het reisschema werd besproken en achteraf doorgestuurd voor inschrijving (zie bijlage 3) /06/2017: WGIC Berlijn: Een aanvraag werd ingediend om het project voor te stellen aan de hand van een poster. - Doe-Park Technopolis: oproep naar de leden of er interesse is om hieraan deel te nemen. WTCB en Centexbel waren aanwezig op de preview op 29 maart en zullen verdere informatie met de leden delen. - Website online sinds april Ondertussen werden er extra item toegevoegd: ledenzone, projectresultaten, in het nieuws, contactformulier. Vanaf nu zullen de verslagen en de presentaties op de ledenzone van de website verschijnen en niet meer via mail doorgestuurd worden, om de mailboxen te ontlasten. Er zal uiteraard wel een mail worden verstuur met de melding dat er documenten werden toegevoegd. Bespreking resultaten GebruikersPoll VLAIO De leden krijgen de gebruikerspoll van VLAIO per mail. De poll bestaat uit 5 meerkeuze vragen. De antwoorden worden anoniem gehouden. De poll dient als evaluatie van VLAIO indien het project dreigt te ontsporen. Het is een reflectie naar de partners toe. Het is belangrijk om deze in te vullen. Op deze manier zal een eventuele evolutie in een of andere richting van een van deze vragen kenbaar worden. De gebruikerspoll werd zowel na de 2 e vergadering als na de 3 e vergadering door bijna alle aanwezige leden ingevuld. De resultaten werden reeds in het verslag van de 3 e vergadering opgenomen. Ze werden nog extra besproken tijdens de 4 e vergadering. Er is te merken dat er toch enkele leden minder tevreden zijn over het verloop van het project. Zoals ook aangegeven tijdens de vergadering, zouden de partners graag willen horen wat er bij de leden speelt en wat zij graag anders willen zien in de werking. Vandaar dat de partners ook oproepen om zeker bedenkingen en andere door te geven, zodat hier in de toekomst rekening mee gehouden kan worden. To Do leden van de : Feedback over het verloop van het project 6

7 Extra oproepen Verder werd er bij de varia nog een extra oproep gelanceerd naar reeds uitgevoerde werven (WP 1) en werven in opstartfase (WP 3). Indien er bedrijven interesse hebben in bedrijfsspecifieke projecten (individuele KMO en O&O dossiers, KMO-portefeuille,..) kan er door de partners geholpen worden op dossiers op te stellen. Een extra oproep werd gelanceerd voor wanden voor akoestische metingen. Gezien de grootte die nodig is, komen niet alle wanden in aanmerking. Voor metingen buiten mogen reeds gerealiseerde wanden worden doorgegeven met een minimum oppervlakte van 4x4m. Deze testen worden in situ uitgevoerd. Voor testen naar geluidsabsorptie in binnentoepassingen, worden er nog niet uitgevoerde projecten gezocht. Hierbij kunnen dan zowel voor als na installatie metingen worden uitgevoerd. Niet enkel akoestische metingen zullen op deze wanden worden uitgevoerd, maar ook metingen naar de binnenluchtkwaliteit. Extra testen kunnen worden uitgevoerd in de nagalmkamer van het WTCB. Ook hier is een minimum van 10m² nodig. Project EcoCities Dr. Nele Weyens van de Universiteit Hasselt kwam het FWO-SBO project EcoCities voorstellen. In samenwerking met de Universiteit Antwerpen en de PXL Hogeschool werd het project uitgewerkt. Het project kreeg de titel: Groendaken en groengevels: een bron voor een waaier aan ecosysteemdiensten in onze Vlaamse steden. Het project is momenteel nog in voorbereiding. De bedoeling is om een waardebepaling te geven aan ecosysteemdiensten. Er wordt aandacht besteed aan de CO2-uitstoot, waterschade door betonnering, hittegolven en het verdwijnen van biodiversiteit. Het WTCB zal actief meehelpen aan het project. Het project wordt op 19 mei ingediend en, indien goedgekeurd, zal het in januari 2018 van start gaan. Bezoek van de proefopstelling van het WTCB Er werd ook een korte toelichting gegeven bij de kwaliteit van het effluent water en de mogelijkheden van opslag en hergebruik. Op weg naar de proefopstelling van de groene wanden, werd er een korte toelichting gegeven bij de proefopstelling voor wind-, water- en luchtdichtheid van gevels en deze voor platte daken. Langs de proefopstelling bevinden zich twee huisjes voor het testen van verschillende houtskeletsamenstellingen. Hier worden temperatuur en vochtigheid in de constructie gemeten. Deze testhuisjes zullen later ook gebruikt worden om thermische en hygrothermische testen uit te voeren op groene wanden. Op de terugweg werd er nog een bezoek gebracht aan het labo akoestiek. TO-DO LIJST To do Verantwoordelijke Voorzien deadline Eindverslag literatuurstudie WTCB 30/11/2016 Rondleiding partners Geïnteresseerde 14/04/2017 bedrijven Systemen doorgeven aan het WTCB die onderworpen kunnen worden aan LCA en LCC. Alle leden van de 14/04/2017 Gerealiseerd projecten doorsturen om projectbezoeken te organiseren (zowel 7 Alle leden van de 14/04/2017

8 geslaagde als minder geslaagde realisaties!). Foto s en projectfiches doorsturen voor Alle leden van de 14/04/2017 op de website Organisatie studiedagen en workshops Vakverenigingen Voorjaar/zomer 2017 Organisatie van een buitenlandse reis Ine Knoops Mei 2017 WP 3: case studies doorgeven: Oproep naar projecten voor opvolging! Alle leden van de Wanneer de informatie zich aanbiedt Organisatie in situ bezoeken Ine Knoops Wanneer de informatie zich aanbiedt Aanpassen website Ine Knoops continue Feedback over het verloop van het project Alle leden van de continue 8