eer uw vader en uw moeder, Dat ik mij aan hun onderwijzing en tucht met gepaste gehoorzaamheid onderwerp : Kinderen, wees gehoorzaam aan je ouders,

Transcriptie

1 Dienstnummer: 1283 zondag: (9 e zondag van de zomer) datum: plaats: De Bron, Assen Schriftlezingen (onderstreept = hoofdlezing): Deuteronomium 5:1-6,16; Efeziërs 6:1-4 liederen: ps 87:1,2,3; Zingende gezegend 9; Zij zingen zich een weg 31: 1,6; Weerklank gz 295: 7,13; 'Tien veelbelovende woorden': 1,2,6,12; Zingenderwijs 152: 1,2 eventuele bijzonderheden: dienst in de serie 'Struikelteksten', over 5 e gebod Gemeente van Jezus Christus 1. a. Je kunt behoorlijk struikelen over dat 5 e gebod. Want, eer uw vader en uw moeder, dat heeft nogal wat vallen en pijn veroorzaakt; tot en met traumatische ervaringen aan toe; tot en met kinderen die mishandeld of zelfs misbruikt zijn aan toe Dat ik mij aan hun onderwijzing en tucht met gepaste gehoorzaamheid onderwerp : klinken die woorden u bekend? Dan weet u ook waar ze vandaan komen? (Ja, inderdaad), uit de catechismus, dat oude leerboek van de kerk. Kinderen, wees gehoorzaam aan je ouders, zo schrijft Paulus aan de Efeziërs, want zo hoort het, geeft ie als reden, en daar haalt ie God dan ook nog eens bij: uit ontzag voor de Heer. Ja, en zo is het vaak gegaan; dat gezegd werd: 'je moet je ouders gehoorzamen', en dat wordt in de catechismus dan ook nog eens uitgebreid met allen die over mij gesteld zijn, en dat zijn dan bijvoorbeeld de regering, de leraren, de werkgevers. Die moet je allemaal gehoorzamen en waag het niet je tegen hen te verzetten of in opstand te komen, want het belieft God ons door hen te regeren, en verzet je je tegen hen

2 2 dan verzet je je in feite dus tegen God zelf Onderdrukking dus bij de gratie Gods; onze voorouders hadden het goed geregeld... Gelukkig zegt Paulus er ook nog iets bij: vaders, maak uw kinderen niet verbitterd, maar voed ze op zoals de Heer dat wil. En dan denk ik toch veel eerder aan een opvoeding in liefde en warmte en met eerbied ook van ouders voor hun kinderen. b. Ouders en kinderen: je komt nooit los van elkaar, je blijft altijd met elkaar verbonden, hoe oud je ook wordt, en zelfs als je ouders al zijn overleden. Als kind word je gevormd door je ouders, je krijgt hun genen en karakter mee, ze brengen je hun waarden en normen bij, ze geven je hun levensvisie en geloof mee. Als puber kom je daartegen in opstand, en dat moet ook, want je moet jezelf worden. Maar naar mate je zelf ouder wordt ga je steeds meer van je ouders in jezelf herkennen. Papa, ik lijk steeds meer op jou, zong Stef Bos. Levenslang blijf je verbonden, met het risico dat je nooit écht loskomt van je ouders; dat je je onbewust blíjft aanpassen aan hun wensen, blijft zoeken naar hun goedkeuring, blijft doen wat eigenlijk hún verlangens zijn; of, dat je je juist enorm gaat afzetten tegen je ouders, het juist allemaal heel anders wil doen, precies het omgekeerde, maar dan intussen niet doorhebt dat je ouders dan evengoed nog

3 3 alle invloed op je hebben en in feite net zó bepalen wat jij doet c. Ja, ouders en kinderen: het is en blijft een ingewikkelde relatie. Hele hordes pedagogen en psychologen en psychiaters en therapeuten verdienen er hun brood mee Eer je vader en je moeder: was het maar zo eenvoudig 2. Nou is het ook met dat 5 e gebod niet zo eenvoudig als het lijkt. Je kunt er behoorlijk over struikelen, over de uitleg en de toepassing ervan, over waar het in dit gebod nou eigenlijk over gaat. a. Want, om te beginnen, eigenlijk is het gek dat ineens een van de Tien Woorden apart gericht zou zijn aan kinderen, met een oproep om je ouders te gehoorzamen. Die Tien Woorden zijn toch verder allemaal gericht aan volwassenen, aan het volk Israel als geheel? En het gaat in die Tien Woorden toch wel even over belangrijker dingen dan over zoiets huiselijks als kinderen die naar hun ouders moeten luisteren? Inderdaad, ook dit 5 e Woord is gericht aan volwassenen; aan mensen tegen wie gezegd wordt: 'ga goed met je ouders en met ouderen om; schrijf ze niet af, laat ze niet vallen, als ze te oud worden om nog volop mee te kunnen doen in de maatschappij, om nog economisch productief te kunnen zijn; laat ze niet aan hun lot over als ze 'waardeloos' geworden zijn;

4 4 maar blijf voor ze zorgen, zorg dat ze te eten en te drinken hebben, houd het leven leefbaar voor ze, zorg dat ze waardig kunnen blijven leven. Een uiterst noodzakelijk gebod in een tijd dat mensen in het grotere familieverband levenslang afhankelijk van elkaar bleven; in een tijd dat er nog geen oudedagsvoorzieningen waren, geen AOW en pensioen, geen thuiszorg en verpleeghuizen, geen discussies over 'voltooid leven' b. Maar, daarin is dat 5 e Woord in deze betekenis misschien juist wel uiterst actueel ook in ónze tijd, in onze participatiemaatschappij waarin de zorg steeds meer naar kinderen en buren en mantelzorgers wordt toegeschoven, waarin ouderen zich angstig afvragen of ze er nog wel mogen zijn, waarin alles draait om economische waarde en prestaties en om jong en snel en sterk, waarin het 'gemak' van euthanasie en voltooid leven soms steeds meer een 'pijnloze oplossing' lijkt te worden Hoe 'eerwaard' vinden wíj onze ouderen eigenlijk? 3. Die 'ouderenzorg', daar ging het waarschijnlijk oorspronkelijk om bij dit 5 e Woord. Maar, daar is iets bijgekomen, iets dat nóg belangrijker is. Dat komen we op het spoor als we kijken hoe dit 5 e Woord er nu staat in de Bijbel, in Deuteronomium of Exodus. a. U weet misschien dat die Tien Woorden verdeeld worden over 'twee tafelen'.

5 5 Want zo wordt het verteld: Mozes kreeg de Tien Woorden van God op twee stenen tafelen. Op de eerste tafel staan de woorden die gaan over onze verhouding met God: geen ándere God, geen beeld van God, zijn Naam niet verkeerd gebruiken, zijn dag in ere houden. Op de tweede tafel staan de woorden die gaan over onze verhouding met elkaar, onze naaste: geen huwelijk kapot maken, niet doden, niet stelen, geen valse woorden over een ander spreken, niet jaloers zijn. Maar nu dat 5 e woord: op welke tafel hoort dat 5 e woord? Het gaat over je ouders, medemensen, dus op de twééde tafel. Alleen, dan krijg je geen mooie verdeling meer in twee keer vijf. En, er is nog iets anders: in het 5 e woord gaat het over het land: het land waar je gezegend zult worden met een lang leven en met voorspoed. Dat gaat dus over de intocht in het beloofde land. Nou gaat het in het éérste gebod over de úittocht: ik ben de Heer, uw God, die uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd. Intocht en uittocht: die horen bij elkaar, het is een soort raam om die eerste vijf geboden heen. M.a.w., dat 5 e Woord hoort ook op de éérste tafel. Het gaat ńiet over de verhouding met je medemens, maar over je verhouding met Gód!

6 6 Hoe zit dat dan? Nou, dat je je ouders, ouderen moet eren, dat is omdat zij de verhalen over God vertellen aan de kinderen, omdat zij de traditie doorgeven, omdat zij -zoals we zongen met Psalm 78- wat onze vaderen vertelden doorgeven en aan onze kinderen melden. Ouders zijn 'eer waard', ze 'hebben gewicht', betekent het Hebreeuwse woord letterlijk, omdat zij de bevrijding, de redding, het visioen doorgeven aan de volgende generatie. Zij zijn 'gewichtige' mensen, omdat zij het mogelijk maken dat ook jij God leert kennen; omdat zij ervoor zorgen dat ook jíj betrokken raakt in de geschiedenis van en met God; omdat zij er zo voor zorgen dat er ook voor jóu toekomst is in dat 'beloofde land', op die aarde die 'goed' is; omdat zij je helpen om daar nu al aan te kunnen gaan werken. Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, zo hoorden we in de leefregel. Je zult het als ouder en oudere telkens weer vertellen: de leefregels, de waarden en normen van God en hoe die in jóuw leven betekenis hebben; jouw eigen geloofsverhaal, jouw eigen geschiedenis met God, jouw eigen volgeling-van-jezus-zijn. Want dan kunnen ook de kinderen, de jongeren, de volgende generaties daarin worden opgenomen,

7 7 dan kan het doorgaan, dan is er toekomst. Dáárom zul je dus je ouders eren: ze brengen je in contact met God, ze geven jou de kans om in dat geloof voor jezelf een plek te vinden, ze openen voor jou een lang leven en voorspoed in het land, een leven en samenleven, een wereld die 'goed' kunnen zijn, een toekomst vol belofte. b. Zeker, dan valt er heel wat te struikelen over dit gebod. Want zo goed doen ouders en ouderen het niet altijd. Dat weet Psalm 78 ook: hoezeer onwillig en weerbarstig, ontrouw van geest, van harte onstandvastig, is het geslacht dat zich op U niet richtte Zo goed doen ouders en ouderen het niet altijd. Dat doorgeven van het verhaal van God, de godsdienstige opvoeding, kinderen en jongeren meenemen in de traditie: juist tegenwoordig lijkt het wel alsof daar bijna niks meer van terecht komt. En wat kun je je dan als vader of moeder, als opa of oma, als volwassenen, wat kun je dan het gevoel hebben dat je struikelt; wat kun je je dan schuldig voelen; hoe verdrietig kun je dan zijn: ligt het aan jóu dat je kinderen niet meer geloven; komt het door óns dat de kerken leeglopen? Ja, het is goed om zulke vragen te stellen. En ons eerlijk af te vragen: wat kunnen we beter doen? Maar, praat jezelf geen schuldcomplex aan.

8 8 Want er speelt zo veel méér, al die factoren in de samenleving en de tijd, al die invloeden van buitenaf, al die dingen waar ik nu maar niet verder op in ga. Bovendien, dat mag je ook geloven: God is een God van álle generaties, ook van de komende, Hij blijft doorgaan. Dus wees niet te benauwd of te angstig, heb vertrouwen en geloof. c. Zeker, er valt heel wat te struikelen over dit gebod. Want ook als jóngere doe je het niet altijd goed; heb je te weinig door wat ouders en de vorige generatie aan jou willen doorgeven; sta je er niet open voor dat zij jou een goed leven, toekomst, geluk wilen geven door je de geschiedenis van God en het verhaal van Jezus mee te geven, door te laten zien hoe dat in hun éigen leven speelt, hoe het hún zin en richting heeft gegeven, hoe zíj op weg zijn naar dat leven en die voorspoed in het land dat God ons geeft. Durf er open voor te staan, laat je maar verrassen, luister maar naar de geloofsverhalen van je ouders en grootouders, van de generaties voor je. Je toekomst, je leven hangt ervan af! 4. Ja gemeente, je kunt behoorlijk struikelen over dit 5 e gebod. Maar laten we elkaar in de kerk,

9 9 in de gemeente van Jezus Christus, laten we elkaar vasthouden, juist ook als we dreigen te struikelen; laten we samen zoeken naar hoe we ons geloof kunnen delen en doorgeven; laten we creatief worden in hoe we als verschillende generaties elkaar kunnen helpen om samen volgelingen van Jezus te zijn, om samen de wereld al iets meer 'beloofd' te maken. En laten we dan zo elkaar 'eren'. Want dan eren we God, die voor ons als een Vader en Moeder wil zijn. AMEN.