De stad van de toekomst Opdracht Leiden 2018 (bovenbouw)

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De stad van de toekomst Opdracht Leiden 2018 (bovenbouw)"

Transcriptie

1 De stad van de toekomst Opdracht Leiden 2018 (bovenbouw) Wedstrijd Dit jaar organiseert de Stichting Duurzame Stad, in samenwerking met het Stedelijk Gymnasium een wedstrijd voor bovenbouw leerlingen in Leiden. Doel van de wedstrijd: leerlingen maken kennis met actuele vraagstukken over duurzaamheid en aanpassing aan klimaatveranderingen in stedelijk gebied. Dit jaar zullen leerlingen van de locaties Athena en Socrates strijden om het beste ontwerp voor een duurzaam district in Leiden. Opdracht Als lid van een ontwerpbureau (7 à 8 leerlingen) krijg je de opdracht om op papier één district van Leiden opnieuw, en dan zo duurzaam mogelijk, in te richten. Daarbij spelen diverse aandachtsgebieden een rol: Klimaatveranderingen en klimaatadaptatie Duurzaamheid van gebouwen (door energiebesparing en -opwekking) Meer groen en biodiversiteit in de stad Het ontwikkelen van een circulaire economie Duurzame mobiliteit Leiden en de directe omgeving beslaan een oppervlakte van ongeveer 25 km 2. Met ca inwoners per vierkante kilometer is Leiden (na Den haag) de dichtstbevolkte gemeente van Nederland (tot 2030 wordt een bevolkingsgroei verwacht van ongeveer 6-7%). In het district moeten de mensen veilig zijn voor het water en bestand zijn tegen andere klimaatveranderingen (klimaatadaptatie). Het energiegebruik van de huishoudens moet zo laag mogelijk zijn. Er moet rekening gehouden worden met de toepassing van duurzame energiebronnen op grote schaal. Er is meer ruimte nodig voor woningen én voor groen in de wijk. Ook moet je aangeven waar kansen liggen om groene grondstoffen en gebruikte materialen opnieuw te gebruiken. De mensen moeten binnen het gebied zo duurzaam mogelijk kunnen reizen. En je plan moet ook nog passen binnen de kaders van de Omgevingswet 2019 die volgend jaar wordt ingevoerd. Duurzaamheid kan ook economische kansen bieden voor de stad. Daarbij gaat het om de verschillende duurzaamheidthema s zoals, klimaatadaptatie, energie, biodiversiteit, afval, en mobiliteit in samenhang (integraal) te bekijken. De ontwikkelingen binnen (de wijken en buurten in) het district hangen natuurlijk samen met die in de stad en de regio. Dus jullie voorstellen van bijvoorbeeld infrastructuur (zoals energievoorziening, wegen en water) moeten wel aansluiten bij de situatie in de directe omgeving. De duurzame maatregelen zouden ook als voorbeeld kunnen dienen voor andere districten. Voor jullie dus de uitdaging om te zoeken naar mogelijke winwin oplossingen voor het district, en de stad bij een groeiende bevolking te verdichten, te vergroenen én op andere manieren voor te bereiden op een duurzame toekomst. Je zult dus grondig onderzoek moeten doen om te kijken wat de beste kansen zijn voor jouw district. Meer informatie over de eisen en vragen die je kunt stellen voor dit onderzoek vind je onder het kopje Thema s.

2 Producten Met je groep ontwikkel je de volgende producten: 1. Een plattegrond op schaal van jullie district met daarop ingetekend jullie ontwerp voor het district dat jullie hebben gekozen. 2. Uitgewerkte tekeningen en/of afbeeldingen van jullie beste ideeën die in het ontwerp terugkomen. 3. Een presentatie (PPT of Prezi of een andere vorm *zie het stappenplan) van maximaal 2,5 minuut. 4. Een dossier dat aan het eind van de module beoordeeld wordt voor een PO-cijfer Zorg ervoor dat jullie ontwerpbureau keuzes maakt en ideeën heeft die de jury kunnen overtuigen! Traject De opdracht wordt gestart met een kick-off voor alle deelnemende leerlingen. [Er is een introductielezing over de Duurzame Stad van de Toekomst.] In de daaropvolgende weken ga je aan de slag met het ontwerp. Optioneel: Na ongeveer drie weken wordt er op een locatie een moment ingepland om vragen te stellen aan deskundigen (de opdrachtgever, gemeente Leiden en deskundigen op het gebied van duurzaamheid: beleidsmedewerkers van gemeente Leiden, Omgevingsdienst West Holland, milieuadviesraden, Hoogheemraadschap Rijnland, adviesbureaus en milieuorganisaties?). Het door jullie ontworpen district presenteer je eerst op school in een voorronde. De winnaars hiervan (twee per school) presenteren hun district in een finaleronde. In deze finaleronde presenteren ook leerlingen van de andere locatie van het Stedelijk Gymnasium hun District van de Toekomst. Deze finale zal plaatsvinden in juni Thema s Hieronder vind je alle noodzakelijke informatie. Lees nu deze informatie goed door en als je daarna vragen hebt Stel ze aan je docent (en/of deskundige in de stad). Klimaatadaptatie (hoofdthema) Het klimaat verandert. Voorspeld wordt dat we meer te maken krijgen met hevigere regenval in kortere periodes met daar tegenover langere periodes van droogte en vaker hittegolven. Jullie wijk moet dus bestand zijn tegen wateroverlast; er moet rekening gehouden worden met extra wateropslagmogelijkheden in de toekomst. Maar, er moet ook rekening gehouden worden met droogteperioden en hittestress in de bebouwde omgeving. In de stad kan de gemiddelde temperatuur wel 4⁰ C hoger liggen dan in het landelijk gebied (wat voor ouderen, zieken en kleine kinderen gezondheidsrisico s met zich brengt). Andere gevolgen van de klimaatverandering zijn bodemdaling, zeespiegelstijging en verzilting. De Oude Rijn speelt een belangrijke rol in het te ontwerpen gebied. De polders om Leiden, maar ook delen van de stad liggen laag en zijn dus kwetsbaar voor overstromingen. Er spelen hier water problemen, waarover jullie meer te weten komen in onderstaande filmpjes. In en rondom Leiden speelt ook verzilting van grondwater en bodemdaling een rol; de veengrond klinkt in. De opslagcapaciteit, waterstand van grond- en oppervlaktewater, (terugdringen van) bodemdaling

3 en methaanuitstoot en de waterkwaliteit zijn belangrijke aandachtspunten. De trend is ook om meer op water te wonen. Laat je inspireren door het filmpje 1 en de links hieronder: Naast het hoofdthema Klimaatadaptatie zijn er vier thema s die daarmee samenhangen en waar jullie in je ontwerp ook rekening moeten houden: Verduurzaming van gebouwen Een lage energierekening is goed voor ieder huishouden, voor de directe leefomgeving, en voor ons klimaat. Verduurzaming van gebouwen levert besparingen op, comfort en milieuvoordeel. Bij de verduurzaming van (bestaande en nieuwe) gebouwen moeten keuzes worden gemaakt op het gebied van isolatie van gebouwen en alternatieve energievoorziening van huishoudens. Hiervoor kan je de Trias Energetica, een strategie voor duurzame energie, toepassen: 1. Beperk het energieverbruik door verspilling tegen te gaan; bijvoorbeeld een compacte gebouwvorm of door isolatie van gevels en daken. 2. Maak maximaal gebruik van energie uit duurzame bronnen, zoals wind-, water-, en zonneenergie; bijvoorbeeld door installatie van een zonneboiler of een zonnepaneel 3. Maak efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen om in de resterende energiebehoefte te voorzien; bijvoorbeeld met een warmtepomp of lage temperatuurverwarming. Kan jullie district (of wijken/buurten daarbinnen) voor 2030 al worden afgesloten van aardgas? Er zal dan gerekend moeten worden aan de totale energievraag van het district rond 2030 (en de stad voor mensen). Wat is de noodzaak en wat zijn de mogelijkheden voor energiebesparing en opwekking. Hoe kan je daarmee bijdragen aan een reductie van de uitstoot van CO 2? Welke bijdrage kan jullie district daaraan leveren? Kiezen jullie voor windenergie en zonne-energie? Hoeveel energie levert een windmolen? Hoe groot is eigenlijk het oppervlak van zonnepanelen dat nodig is voor het leveren van de gewenste hoeveelheid energie? Jullie keuzes zullen het uiteindelijke ontwerp van het district (en stad) sterk beïnvloeden. Hou bij je keuze rekening met de oppervlakte die deze energievoorziening kost. Natuurlijk mag je ook pilotprojecten opstarten met andere duurzame energiebronnen, zoals energie opgewekt uit afval en biologische grondstoffen. Bewaar alle berekeningen om later in te leveren. De monumentale gebouwen uit bijvoorbeeld de oude binnenstad mogen niet worden afgebroken. Toch zullen bestaande gebouwen soms gerenoveerd moeten worden. Hieronder valt ook isolatie. Hoe kan je het beste duurzaam renoveren. Welke materialen kan je dan het beste gebruiken? De nieuw te ontwerpen huizen en huizenblokken moeten gebouwd worden van duurzame 1 Een filmpje over water kan je vinden op

4 materialen en de huizen moeten daarnaast zeer energiezuinig zijn; liefst CO 2 neutraal. Het ontwerp van de duurzame huizen moet passen binnen alle andere plannen van de stad. Houdt dus rekening met eventuele plannen voor water, transport, recreatie en energie van je groepsgenoten! Kijk voor inspiratie maar eens naar het volgende filmpje en de links: Meer groen en biodiversiteit in de stad Groen en biodiversiteit in de stad hangen sterk samen met het hoofdthema klimaatadaptatie. Meer groen en water in de stad bieden een aantal ecologische voordelen (ecosysteemdiensten). Levend groen in de stad zorgt ervoor dat de temperatuur niet te hoog oploopt (het dient als warmtebuffer, brengt schaduw en verstrooit zonlicht). Met groen blijft de lucht die we inademen schoner (het filtert fijnstof uit de lucht) en het water van hevige regenbuien kan op natuurlijke wijze in de grond wegzakken waardoor riolen niet overbelast worden en straten minder snel overlopen (het verhoogt de waterberging capaciteit). Groen biedt ook ruimte voor beweging en ontspanning, en verlaagt stress van bewoners. Als de waterkwaliteit voldoende is kan dit ook gebruikt worden voor recreatieve en natuurdoelen. Het biedt kansen voor biodiversiteit, en vergroot de uitwisseling en veerkracht van de natuur in de stad. Groen (en water) verhogen de belevingswaarde, de leefomgeving kwaliteit en de gezondheid van bewoners. Daarnaast vergroot het de creativiteit, stimuleert, verhoogt de productiviteit en de waarde van vastgoed. Groen in wijken en bedrijventerreinen heeft dus ook economische waarde. Niet alleen in de parken van Leiden, maar ook in de woonbuurten en de directe omgeving zijn er diverse soorten te vinden. In de tabel hieronder een overzicht: Aantal soorten flora en fauna Planten 384 Vissen 11 Amfibieën 5 Vlinders 15 Hazen 1 Libellen 19 Vleermuizen 6 Vogels 68 Bron: Stadsnatuurmeetnet 2010 De opdrachtgevers vinden biodiversiteit erg belangrijk en daarom aan jullie de vraag hoe jullie de al bestaande diversiteit gaan uitbreiden in de toekomst De TEEB-stad tool geeft inzicht in de baten van groen in de stad: Effecten van groene daken op de waterhuishouding: DnQIbh0cA

5 Ontwikkelen van de circulaire economie Met de groeiende wereldbevolking en stijgende welvaart worden grondstoffen schaars, terwijl de vraag naar energie en grondstoffen alleen maar toeneemt. Om het welvaartsniveau op peil te houden, moeten we op een andere manier omgaan met beschikbare grondstoffen. In ons huishoudelijk afval zitten veel bruikbare grondstoffen en we richten ons dan ook steeds meer op hergebruik en recycling van afval. De Ellen Macarthur Foundation publiceerde in januari 2012 een studie naar de Circular Economy. In de huidige economie blijft er aan het eind van de levensloop van een product afval over, dat moet worden opgeslagen of worden verbrand. In een circulaire economie draait het allemaal om hergebruik van alle gebruikte (grond-)stoffen. Afval in zijn huidige vorm bestaat niet meer en dient als grondstof voor nieuwe producten. Een circulaire economie vraagt dus om een andere denkwijze. Omdat grondstoffen schaars worden is het belangrijk de kringlopen te sluiten. De circulaire economie draait om zo klein mogelijke productie- en consumptiecycli, waardoor er een minimum aan transport, logistiek, energie e.d. nodig is voor de (re)productie. Bestanddelen en deelproducten zijn in het ideale geval niet giftig en kunnen dan dienen als grondstof voor een nieuwe productiecyclus door bijvoorbeeld demontage of raffinage. Er zal een verschuiving plaatsvinden van de verkoop van producten naar diensten. Philips verkoopt geen lampen, maar licht; de lamp (met schaarse en dure grondstoffen erin) blijft eigendom van de fabrikant. Tapijtfabrikant Desso koopt je tapijt terug als je er genoeg van hebt; de grondstoffen worden hergebruikt. Door de Internet Of Things-ontwikkeling zijn alle deelproducten traceerbaar; te zien is hoe vaak het is hergebruikt en waarvoor! The Circle Of Life (Lion King): Circulair gaat vooral over de (logistieke) ketens zie o.a.: Duurzame mobiliteit In het district en de stad moeten de mensen zich op een zo duurzaam mogelijke wijze van A naar B kunnen verplaatsen. Hoe komen al die mensen bij hun woning en hoe gaan ze naar hun werk? Een transportsysteem waarbij het gebruik van duurzame energie centraal staat is een voorwaarde (een extra uitdaging kan zijn om de binnenstad goed te ontsluiten). Leiden moet ook voldoen aan landelijke luchtkwaliteitsnormen voor stikstofdioxide (NO2) en fijnstof (PM10). Met een succesvolle invoering van een klimaatprogramma en maatregelen voor luchtkwaliteit kan minder CO 2 worden uitgestoten. Hiervoor kunnen maatregelen worden genomen zoals de invoer van een milieuzone voor vrachtverkeer, het laten rijden van aardgasbussen, een uitvoering van een stadsparkeerplan en laadpalen voor elektrisch vervoer. Omdat fietsen een erg duurzame manier van transport is zal dit gestimuleerd moeten worden. Je kan ook denken aan transport over water. Kortom allerlei mogelijkheden en uitdagingen. (kies de Nederlandse versie!)

6 Veldwerk in de wijk met de duurzamestad app Je kunt alleen een beter district ontwerpen als je het district zelf goed kent. Het is daarom de bedoeling dat jullie ontwerpteam zelf ook onderzoek gaat doen in het district. Het is van belang dat jullie team per thema aan kan geven of er al een sterk punt in het district gerealiseerd is of dat er mogelijkheid tot verbetering is. Die ideeën moeten natuurlijk wel uitvoerbaar zijn, dus praat tijdens je bezoek aan het district met mensen in het district om je ideeën uit te testen. Om efficiënt te werken, kunnen jullie het ontwerpteam verdelen over de verschillende thema s. Voor het veldwerk in het district maken we gebruik van de duurzamestad app. Met deze app kan je ter plaatste een overzichtsfoto maken en aangeven of er sprake is van een duurzame situatie, of dat er een goede mogelijkheid is tot verbetering. Op deze manier kan je met het je ontwerpteam snel een aantal belangrijke plekken in het district fotograferen en voorzien van commentaar. De gefotografeerde plekken komen op een online kaart van Leiden te staan en zijn door je docent in te zien. Jullie kunnen later in de opdracht de overzichtsfoto s gebruiken om de ontwerpideeën voor het district goed uit te werken. Zorg dat je als ontwerpbureau zo origineel mogelijk bent. De ideeën verwerk je in je presentatie door ze in detail uit te werken. Gebruik tekeningen/ schetsen en of digitale documenten om met deze ideeën jouw ontwerpbureau op de kaart te zetten. Zorg er wel voor dat je ideeën niet los staan van het ontwerp van je district. Ze passen binnen dit ontwerp en maken het ontwerp zelfs sterker. Voor de foto app gebruik je de link: Voor de kaart gebruik je de link: Je docent zal (ca. dinsdag 20 maart) op een Excel sheet jullie namen invullen en terugsturen voor zaterdag 24 maart. De app is dan op maandag 2 april klaar voorgebruik. Onderzoeksmateriaal en bronnen Kies in overleg met je docent één uit 7 van 10 districten in Leiden. De districten van Leiden vind je op 2 Filmpjes over de thema s zijn te zien via de website onder de knop deskundigen". Deskundigen uit je eigen stad geven informatie over onderwerpen zoals stedenbouw, de energie- en waterhuishouding in een stad, duurzame energiebronnen, natuur in de stad. Ook worden er documenten aangeboden ter ondersteuning via de site. Bijvoorbeeld in de bijlagen onder de knop opdracht. Tips over presenteren vind je onder de knop manuals. Zo krijg je informatie over de taken van ontwerpbureaus bij het plannen en ontwikkelen van een stad. Hieronder staan nog een aantal links met data op wijk- en buurtniveau: 2 Binnenstad-Noord en -Zuid, zijn beschermd stadsgezicht en moeten dus grotendeels in takt blijven (Leiden telt ruim 1250 rijksmonumenten, 1550 gemeentelijke monumenten, 4550 beeldbepalende panden en 2 archeologische monumenten. Het centrum binnen de singels is de op één na grootste historische binnenstad van Nederland.) Het Stationsdistrict kan in de opdracht samengenomen worden met het Boerhavedistrict.

7 ( Stappenplan In de komende lessen kunnen jullie aan de slag in een grote groep. Dat is anders dan je gewend bent. Afspraken en taakverdeling worden nu heel erg belangrijk. Natuurlijk krijgen jullie daarbij ondersteuning. Het is een flinke taak dus samenwerking is van groot belang voor het succes! Hieronder zijn een aantal stappen opgeschreven die alle groepen moeten doorlopen. Stap 1: Team naam, logo, sub-groepjes en taakverdeling. De eerste stap is het bedenken van een naam voor het ontwerpbureau en een logo. Dit doe je met de hele groep. De naam van het team en de taakverdeling worden vastgelegd in een (digitaal) dossier. Je docent vertelt er meer over. Daarnaast schrijft ieder team zich in via het inschrijfformulier dat je kan vinden op de website. Het totale project is te groot om met het team als geheel aan te pakken. Het team moet dus worden opgesplitst in subgroepen. Met een team van 5-7 leerlingen is het handig om eerst de (hoofd)thema s te verdelen. De ontwikkelaars klimaatadaptatie (3 à 4 leerlingen) De ontwikkelaars van duurzame bebouwing en het toekomstige energiesysteem voor het district (3 leerlingen) De ontwikkelaars groen in het district (2 à 3 leerlingen) De ontwikkelaars van de circulaire economie (2 à 3 leerlingen) De ontwikkelaars van duurzame mobiliteit (2 à 3 leerlingen) De verzamelaars van goede nieuwe en originele duurzame ideeën (alle 7-8 leerlingen) Leg de taakverdeling duidelijk vast. Bedenk hierbij dat naast al het werk in de subgroepen het tekenen van de plattegrond, de details en het maken van een presentatie een flinke taak is. Met jullie taakverdeling en de indeling in sub-groepen gaan jullie naar de docent, waarna jullie een go/no go beslissing krijgen.

8 Stap 2: Goede vragen het halve werk! Iedere sub-groep schrijft nu zoveel mogelijk vragen op over hun onderwerp. Maak minimaal 8 vragen! Hieronder zie je een voorbeeld van 2-3 vragen per groep. Tip: lees de tekst van de opdracht nog eens goed en je zult meer vragen kunnen opschrijven. Alle vragen worden vastgelegd in een Word document en in het (digitale) dossier opgeslagen. Voorbeeld van vragen per groep: De ontwikkelaars klimaatadaptatie Als de zeespiegel stijgt hoe hoog komt het water in de buurt van Leiden (en in het district)? Welke alternatieve opslagplaats(-en) voor het toenemende water uit de extreme regenval kunnen we bedenken? Is er informatie over het hitte eilandeffecten in Leiden? De ontwikkelaars van duurzame bebouwing en het toekomstige energiesysteem Hoeveel energie verbruikt het district met bewoners (inclusief winkels, bedrijven, etc.) aan gas, water en elektriciteit? (Tip begin bij het energieverbruik voor een gemiddeld huishouden). Wat zijn de mogelijkheden om de bebouwing (woningen, bedrijven en publieke gebouwen) te verduurzamen? Welke alternatieve energiebronnen zijn het meest geschikt? Hoeveel moeten we er daar dan van inplannen? De ontwikkelaars van biodiversiteit en groen Waar is nu groen en natuur in het district en welke plekken bieden kansen voor diersoorten? Welke functies kan groen is het district hebben? De ontwikkelaars circulaire economie Welke gebruikte materialen en groene grondstoffen zijn er in het district? Welke mogelijkheden zijn er in het district om voedsel te produceren? De ontwikkelaars van duurzame mobiliteit Hoe kan je een district voorzien van levensmiddelen en goederen met minimaal transport? Hoeveel parkeergelegenheid is er eigenlijk nodig in het district? Stap 3: Informatie is belangrijk! Op basis van bovenstaande en je eigen vragen ga je informatie verzamelen. Deze informatie helpt straks bij het maken van keuzes. Zorg ervoor dat de informatie alle antwoorden op alle vragen geeft. Met behulp van deze informatie kan je straks in de discussie na de presentatie je gemaakte keuzes onderbouwen! Let op de kwaliteit van je bronnen en verzamel informatie uit meer dan één bron. Een goede onderbouwing van de gemaakte keuzes is belangrijk om in de eindronde de deskundigen te kunnen overtuigen. Hou ook een duidelijke bronnenlijst bij! Vermeld in deze bronnenlijst de

9 volledige URL als het websites betreft. Sla alle gevonden informatie op in het (digitale) dossier. Stap 4: Eerste afstemmingsronde met de subgroepen Na het verzamelen van de informatie is het belangrijk om met de andere subgroepen tot overleg te komen en samen een aantal knopen door te hakken. Het overleg is erg belangrijk voor het slagen van jullie ontwerp. Veel heeft met elkaar te maken. Denk maar eens aan de volgende voorbeelden: Een goed duurzaam idee op het gebied van huizenbouw kan heel veel te maken hebben met de opslagmogelijkheden voor water. Denk maar eens aan drijvende huizen! Zet alle alternatieve mogelijkheden en eisen op een rijtje en beslis daarna met de groep welke keuzes jullie willen maken voor het toekomstige district. Alle gemaakte keuzes moeten in overleg genomen zijn. Bovendien moet ieder groepslid de gemaakte keuzes kunnen onderbouwen met argumenten die voortvloeien uit de verzamelde informatie en berekeningen. Schrijf de keuzes die jullie maken op en bewaar deze in het (digitale) dossier. Ondersteun jullie keuzes door alvast wat schetsen te maken waarin je de duurzame ideeën samenvat. Op basis van de gemaakte keuzes, schetsen en de documenten in het (digitale) dossier krijg je de tussentijdse beoordeling die leidt tot go/no go moment 2. Stap 5: Tweede en laatste afstemmingsronde met de subgroepen Denk nog een keer met de hele groep goed na over alle gemaakte keuzes. Hak de laatste knopen door en maak een duidelijke laatste (aanvullende) taakverdeling voor de verschillende presentatieonderdelen. Stap 6: Laatste loodjes Werk tenslotte de plattegrond, de tekeningen van het huis of huizenblok en de tekeningen van jullie drie originele duurzame ideeën netjes uit. Maak van de eerste ontwerpschetsen nauwkeurige ontwerptekeningen. Zorg ervoor dat alle informatie aanwezig is in het (digitale) dossier en dat aan alle onderstaande eisen voldaan wordt. Bereid de presentatie voor en oefen deze vooral! Eisen plattegrond Een duidelijke plattegrond van het toekomstige district op een B1 formaat papier (100 bij 70 cm). Geef in een legenda aan waar bijvoorbeeld huizen, alternatieve energiebronnen, water, groen en het transportsysteem komen. Zorg ervoor dat duidelijk is hoe jullie duurzame ideeën in het ontwerp een plaats hebben gekregen. Ga uit van een gemeentelijke oppervlakte van ca. 23 km 2 waarbinnen het district moet liggen. Wie tekent de plattegrond? Let op: de plattegrond maken kost veel tijd! Vraag je docent voor hulp bij het vaststellen van de juiste schaal. Eisen ontwerptekeningen De details van de ontwerpen/ ideeën zijn uitgewerkt in duidelijke tekeningen die verhelderend werken. De tekeningen krijgen een belangrijke rol in de presentatie. Wie maken de tekeningen af en echt netjes? Eisen presentatie Aan het eind van de opdracht is het de bedoeling dat jullie je stad presenteren in een korte flitsende eindpresentatie van maximaal twee en een halve minuut lang. Je begrijpt dat in een

10 dergelijk korte tijd je de sterkste punten van je district nogmaals duidelijk voor het voetlicht moet brengen. Overtuig de jury dat jullie plan het beste is, verkoop je plan! Je bent volledig vrij om een presentatievorm te kiezen. De enige voorwaarde is dat deze op locatie life gehouden wordt. Presentatievormen waaraan je kunt denken zijn: korte flits/ pitch presentatie. Een lied, toneelstukje, film in combinatie met life presentatie, een PowerPoint of Prezi, etc. De presentatie wordt gehouden door minimaal 3 leerlingen. Wie maakt de samenvattende PowerPointpresentatie en wie presenteren er? De finaleronde Indien je de finaleronde haalt ga je naar locatie van de finale om daar het ontwerp voor je district te presenteren. In de finale wordt eerst de lobbyronde gehouden. Je krijgt voor deze ronde de beschikking over een presentatie paneel en een tafel die samen een soort marktkraam vormen. Op het paneel kunnen jullie de plattegrond en de duurzame ideeën tekeningen hangen. Op de tafel kan je het een en ander uitstallen. Richt je stand zo goed mogelijk in. De stand/marktkraam moet duidelijk weergeven wat de speerpunten van jullie ontwerpbureau zijn. Na de lobby ronde volgt de presentatie ronde. Alle groepen doen hun korte flits presentatie. Stap 7: Beoordeling Iedereen schrijft aan het eind een individuele evaluatie waarin het antwoord wordt gegeven op de volgende vragen: 1. Hoe vond je de opdracht? Kan hij beter? Zo ja wat/hoe? 2. Had je genoeg tijd voor de opdracht? Waar heb je meer/minder tijd voor nodig? 3. Hoe beoordeel je je eigen werkzaamheden? Ben je hier tevreden over? 4. Wat vond je van de samenwerking in de groep? Wat ging er goed en wat niet? 5. Wat vind je van jullie eindresultaat. Ben je tevreden? 6. Heeft ieder groepslid genoeg informatie in het dossier gebracht? 7. Was ieder groepslid goed (inhoudelijk) op de hoogte van het werk van andere subgroepen? En voor de groepen die in de finale komen: 8. Wat vind je van de finaleronde? Moeten er dingen aan veranderd/ verbeterd worden? Nog even samengevat: wat wordt er aan het eind ingeleverd? 1. Plattegrond op schaal met daarop het ontwerp van de duurzame stad (district) van de toekomst. 2. Uitgewerkt en nette tekeningen van alle duurzame ideeën en ontwerpen die jullie belangrijk vinden. 3. Een presentatie waarin duidelijk de sterkste punten van het ontwerp naar voren komen. 4. Een samenvattend document/ dossier met daarin alle argumenten groepen hun keuzes gebaseerd hebben (groepen water, energie en voedselproductie) 5. Een evaluatie van alle groepsleden individueel. VEEL SUCCES!

Opdracht Gouda 2018 De stad van de toekomst

Opdracht Gouda 2018 De stad van de toekomst Opdracht Gouda 2018 De stad van de toekomst Wedstrijd Ook dit jaar organiseert de Stichting Duurzame Stad, in samenwerking met de Omgevingsdienst Midden Holland een wedstrijd voor scholieren van middelbare

Nadere informatie

Opdracht Gouda 2015: De stad van de toekomst

Opdracht Gouda 2015: De stad van de toekomst Opdracht Gouda 2015: De stad van de toekomst Als lid van een ontwerpbureau (6 leerlingen) krijg je de opdracht om op papier Gouda opnieuw in te richten voor ongeveer 85.000 inwoners. De nieuwe stad is

Nadere informatie

Opdracht Leiden 2015: De stad van de toekomst

Opdracht Leiden 2015: De stad van de toekomst Opdracht Leiden 2015: De stad van de toekomst Als lid van een ontwerpbureau (6-8 leerlingen) krijg je de opdracht om op papier Leiden opnieuw in te richten voor ongeveer 120.000 inwoners. De stad en de

Nadere informatie

Met 5409 inwoners per vierkante kilometer is Leiden de op één na dichtstbevolkte gemeente van Nederland.

Met 5409 inwoners per vierkante kilometer is Leiden de op één na dichtstbevolkte gemeente van Nederland. Opdracht Leiden 2016 De stad van de toekomst Als lid van een ontwerpbureau (6-8 leerlingen) krijg je de opdracht om op papier Leiden opnieuw in te richten voor ongeveer 120.000 inwoners. De stad en de

Nadere informatie

Opdracht Zoetermeer 2015: De stad van de toekomst

Opdracht Zoetermeer 2015: De stad van de toekomst Opdracht Zoetermeer 2015: De stad van de toekomst Als lid van een ontwerpbureau (7-8 leerlingen) krijg je de opdracht om op papier een Nederlandse stad te ontwerpen voor ongeveer 120.000 inwoners. De stad

Nadere informatie

Ontwerp opdracht Duurzame Stad Gouda 2016

Ontwerp opdracht Duurzame Stad Gouda 2016 Ontwerp opdracht Duurzame Stad Gouda 2016 Als teamlid van een ontwerpbureau (6 leerlingen per team) krijg je de opdracht om op papier Gouda opnieuw in te richten voor ongeveer 85.000 inwoners. De nieuwe

Nadere informatie

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten) Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld

Nadere informatie

Naar een duurzaam Hyperion. Bouwen als een. Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen van de boom

Naar een duurzaam Hyperion. Bouwen als een. Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen van de boom Bouwen als een boom Materialen en Energie Stadskantoor in Venlo gebouwd volgens Cradle to Cradle principes Wortels zijn de fundering Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen

Nadere informatie

Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje

Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje ENERGIE Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje Zoek meer informatie op de computer en bekijk filmpjes over het onderwerp (achterin deze lesbrief staan websites en links voor filmpjes) Overleg

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENHANDLEIDING HAVO/VWO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen

Nadere informatie

Startnotitie Energietransitie. November 2018

Startnotitie Energietransitie. November 2018 Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie

Nadere informatie

Energiek water Leerjaar 2, schooljaar

Energiek water Leerjaar 2, schooljaar Energiek water Leerjaar 2, schooljaar 2017-2018 Rivier buiten haar oevers Maaslandkering 1. De opdrachtgever Nederland heeft veel grote rivieren en een groot deel van ons land ligt onder de zeespiegel.

Nadere informatie

De Energiezuinige Wijk - De opdracht

De Energiezuinige Wijk - De opdracht De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien

Nadere informatie

1. Ecologische voetafdruk

1. Ecologische voetafdruk 2 VW0 THEMA 7 MENS EN MILIEU EXTRA OPDRACHTEN 1. Ecologische voetafdruk In de basisstoffen heb je geleerd dat we voedsel, zuurstof, water, energie en grondstoffen uit ons milieu halen. Ook gebruiken we

Nadere informatie

Programma Duurzaamheid

Programma Duurzaamheid Programma Duurzaamheid Duurzaamheid is een doel voor ons allemaal. In onze rol als werkgever, werknemer, burger, sporter, (groot)ouder kunnen we mee doen. De gemeente focust zich op drie aandachtsgebieden:

Nadere informatie

Lesbrief: Woonwijk van de toekomst Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst

Lesbrief: Woonwijk van de toekomst Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst Lesbrief: Woonwijk van de toekomst Thema: Mens & Dienstverlenen in de toekomst Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding In de toekomst zal onze samenleving er anders

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENWERKBOEK DE EINDOPDRACHT Team: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele

Nadere informatie

Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is

Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is Klare taal Inleiding Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is ook een kwetsbare provincie. De bodem daalt en de zeespiegel stijgt door klimaatverandering. Er

Nadere informatie

Een duurzame auto INHOUD OPDRACHT DOELEN

Een duurzame auto INHOUD OPDRACHT DOELEN Een duurzame auto Dit is een eerste versie van de nieuwe activiteitsuggesties, passend bij de leerlijnen die ontwikkeld zijn bij de leer. Ze zijn nog in ontwikkeling en zullen in de komende tijd verder

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENHANDLEIDING VMBO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING Mensen maken op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen: aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen ontstaan uit resten

Nadere informatie

Een huis voor de toekomst

Een huis voor de toekomst PROJECTVOORBEREIDING ADVIES- EN ONTWERPBUREAU BARBAPAPA Een huis voor de toekomst VOORBEREIDING Lees de projectvoorbereiding en het stappenplan door. Speel voorafgaand aan het project de game Ecovilla

Nadere informatie

De ideale duurzame stad! 10-14

De ideale duurzame stad! 10-14 De ideale duurzame stad! 10-14 Inhoud Inleiding... 1 Stap 1: De stad verkennen... 2 Stap 2: Jullie ideale stad maken!... 6 Stap 3: Het vormen van groepjes... 8 Stap 4: Help, wat is duurzaam?... 9 Stap

Nadere informatie

Duurzame stroom in het EcoNexis huis

Duurzame stroom in het EcoNexis huis Groepsopdracht 1 Duurzame stroom in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit, en de welvaart stijgt ook steeds meer. Daarom neemt de vraag naar energie (elektriciteit, gas, warmte) wereldwijd

Nadere informatie

Vereniging Amersfoort Bedrijven (VAB) Dinsdag 3 maart 2015

Vereniging Amersfoort Bedrijven (VAB) Dinsdag 3 maart 2015 Vereniging Amersfoort Bedrijven (VAB) Dinsdag 3 maart 2015 Kenniscentrum Duurzaam Bouwen Elke bijdrage is er één Kenniscentrum Duurzaam Bouwen Een unieke samenwerking van Amersfoortse bedrijven die:» Elkaar

Nadere informatie

Kraanwater, je hebt het elke dag nodig. Om te drinken bijvoorbeeld, maar

Kraanwater, je hebt het elke dag nodig. Om te drinken bijvoorbeeld, maar TIPS EN IDEEËN VOOR JE WERKSTUK OF SPREEKBEURT Kraanwater, je hebt het elke dag nodig. Om te drinken bijvoorbeeld, maar ook om je tanden mee te poetsen of om mee te koken. Kraanwater is gezond, duurzaam

Nadere informatie

Verstoppingsproof station

Verstoppingsproof station Vragen over de opdracht Stel ze dan eerst aan je docent. Als hij/zij jullie Vragen over de Eureka!Day Mail deze naar: info@eurekacup.nl START OPDRACHTGEVER OPDRACHT AANPAK MEER... OPDRACHTGEVER Het Nederlandse

Nadere informatie

Fileprobleem. Leerjaar 1, schooljaar De opdrachtgever

Fileprobleem. Leerjaar 1, schooljaar De opdrachtgever Fileprobleem Verkeersknooppunt Verkeerscentrale Leerjaar 1, schooljaar 2017-2018 1. De opdrachtgever Dagelijks maken miljoenen reizigers gebruik van het Nederlandse wegennet. Het wordt steeds drukker en

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma. Water Natuurlijk Rijn en IJssel

Verkiezingsprogramma. Water Natuurlijk Rijn en IJssel Verkiezingsprogramma 2019 2023 Water Natuurlijk Rijn en IJssel Inleiding Voor u ligt het conceptverkiezingsprogramma van Water Natuurlijk Rijn en IJssel In de komende periode gaan we in gesprek met inwoners

Nadere informatie

1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd

1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd 1E SCHOOL duurzaam gerenoveerd DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST INHOUD PRESENTATIE 1 Niet duurzame school 2 Duurzaam bouwen & leven 3 Duurzame energie, kleinschalig opgewekt 4 Passief

Nadere informatie

Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar

Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar 2017-2018 1. De opdrachtgever In het Rijksmuseum worden de installaties van de nachtwacht continue gecontroleerd. Er mag niet te veel licht op schijnen,

Nadere informatie

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Zonnepanelen op school. Team 1: Meten Onderzoek naar de opbrengst van zonnepanelen. Jullie gaan meten wat zonnepanelen aan energie opbrengen

Zonnepanelen op school. Team 1: Meten Onderzoek naar de opbrengst van zonnepanelen. Jullie gaan meten wat zonnepanelen aan energie opbrengen Zonnepanelen op school Team 1: Meten Onderzoek naar de opbrengst van zonnepanelen Jullie gaan meten wat zonnepanelen aan energie opbrengen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken in een team.

Nadere informatie

Ontwerp Gezonde Systemen

Ontwerp Gezonde Systemen Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden

Nadere informatie

Duurzame bedrijventerreinen

Duurzame bedrijventerreinen Duurzame bedrijventerreinen Duurzaamheid: meer dan enkel energie Duurzaam bedrijventerrein Energie, water, afval, sociale aspecten, samenwerkingen, Wordt ingewikkelde oefening Gegevens? Project SIS (Sustainable

Nadere informatie

MANIFEST Duurzaam Den Haag

MANIFEST Duurzaam Den Haag MANIFEST 2018-2028 Duurzaam Den Haag Duurzaam Den Haag Manifest 2018-2028 De uitdaging van de aarde is de uitdaging van Den Haag De 21ste eeuw stelt ons voor grote nieuwe uitdagingen. Klimaatverandering

Nadere informatie

Betrokken partijen Zonnepark Overbetuwe

Betrokken partijen Zonnepark Overbetuwe Betrokken partijen Zonnepark Overbetuwe Green Giraffe is een adviesbureau dat zich richt op de duurzame energiesector en is met name gespecialiseerd in de financiering van wind- en zonne-energieprojecten.

Nadere informatie

Kunst in mijn stad. projectdag 1. Wat is de bedoeling? Hoe pak je het aan?

Kunst in mijn stad. projectdag 1. Wat is de bedoeling? Hoe pak je het aan? Kunst in mijn stad projectdag 1 Wat is de bedoeling? Vandaag gaat jouw projectgroep zich verdiepen in de kunst die in jullie stad te vinden is. Een kunstenaar legt uit, op welke manier zo'n kunstwerk tot

Nadere informatie

Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting

Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno

Nadere informatie

MANIFEST Stichting Duurzaam Den Haag

MANIFEST Stichting Duurzaam Den Haag MANIFEST 2018 2028 Stichting Duurzaam Den Haag Manifest 2018-2028 De uitdaging van de aarde is de uitdaging van Den Haag De 21 ste eeuw stelt ons voor grote nieuwe uitdagingen. Klimaatverandering zorgt

Nadere informatie

Themacafé Energietransitie 22 februari 2016

Themacafé Energietransitie 22 februari 2016 Themacafé Energietransitie 22 februari 2016 19.15 ontvangst 19.30 opening en korte presentatie door Tseard Hoekstra over de Regionale Energietransitie 19.45 Mogelijkheden voor warmte uit oppervlaktewater

Nadere informatie

Duurzame wijk van en voor de toekomst. Doe mee!

Duurzame wijk van en voor de toekomst. Doe mee! Duurzame wijk van en voor de toekomst. Doe mee! Een bijzondere wijk In het zuidoosten van Hoofddorp wil gemeente Haarlemmermeer samen met marktpartijen, ketenpartners en bewoners een bijzondere wijk ontwikkelen.

Nadere informatie

Zayaz Huurderspanel Resultaten vervolgonderzoek Duurzaamheid. Oktober 2017

Zayaz Huurderspanel Resultaten vervolgonderzoek Duurzaamheid. Oktober 2017 Zayaz Huurderspanel Resultaten vervolgonderzoek Duurzaamheid Oktober 2017 Goed om te weten De eerste sheets geven de uitkomsten per vraag weer. Deze zijn weergegeven in percentages. Vanaf sheet nummer

Nadere informatie

FACTCHECKER OVER MORGEN

FACTCHECKER OVER MORGEN FACTCHECKER OVER MORGEN De druk op onze leefomgeving neemt toe. Met dezelfde ruimte willen we steeds meer doen. De hoogste tijd om in beweging te komen. Werk te maken van de leefbare stad, van elektrisch

Nadere informatie

Duurzame wijk van èn voor de toekomst. Doe mee!

Duurzame wijk van èn voor de toekomst. Doe mee! Duurzame wijk van èn voor de toekomst. Doe mee! Lincolnpark in vogelvlucht Een bijzondere wijk Lincolnpark biedt ruimte aan circa 850 woningen en voorzieningen zoals winkels, horeca, een school, kleinschalige

Nadere informatie

DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE

DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE WERKBLAD GROEP 1 DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE Wat houdt de activiteit in? In deze workshop gaan jullie alles leren over zonne-energie. Maak je niet ongerust; je blijft gewoon op de grond. Jullie gaan uitzoeken

Nadere informatie

Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 6, 7, 8

Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 6, 7, 8 Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW Groep 6, 7, 8 Eindhoven, 8 september 2011 In het kort In deze lesbrief vind je een aantal uitgewerkte lessen waarvan je er één of meerdere kunt uitvoeren.

Nadere informatie

Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur

Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Geïntegreerde netwerken en knooppunten: veranderingen in de maatschappij Ton Venhoeven, Rijksadviseur Infrastructuur Project uitwerking en planvoorbereiding Advies verkenningen Onderzoek duurzame stedenbouw

Nadere informatie

Middelburgse Visie Milieu

Middelburgse Visie Milieu Middelburgse Visie Milieu 2019-2025 Inhoud 1. Op weg naar een duurzame Middelburgse samenleving... 3 2. Klimaat en Energie... 4 3. Duurzaam gebouwde omgeving... 4 4. Een duurzame bodem... 5 5. Emissies

Nadere informatie

Uitvoeringsprogramma Klimaat

Uitvoeringsprogramma Klimaat Uitvoeringsprogramma Klimaat 2017-2020 (UPK 2017-2020) Slim samenwerken aan een CO 2 -neutraal en klimaatbestendig Slim samenwerken aan een CO 2 -neutraal- en klimaatbestendig. De gemeente heeft de ambitie

Nadere informatie

Sheet 2: Bekijk met de kinderen de tussenstand van Afval the Game op Instagram en/of Facebook. Hoe gaat het bij de kinderen met inzamelen?

Sheet 2: Bekijk met de kinderen de tussenstand van Afval the Game op Instagram en/of Facebook. Hoe gaat het bij de kinderen met inzamelen? Afval the Game Docentenhandleiding les 2 Duur Voor deze les hebt u ongeveer 80 minuten nodig. Leerdoelen De kinderen hebben in de vorige les geleerd dat het belangrijk is om plastic te scheiden, zodat

Nadere informatie

Team 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler

Team 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler Zonnepanelen op school Team 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler Jullie gaan onderzoeken hoe een zonnepaneel en de zonneboiler werken 1. SAMENWERKEN IN EEN

Nadere informatie

Level 5 OPDRACHTGEVER

Level 5 OPDRACHTGEVER Vragen over de opdracht Stel ze dan eerst aan je docent. Als hij/zij jullie Vragen over de Eureka!Day Mail deze naar: info@eurekacup.nl START OPDRACHTGEVER OPDRACHT AANPAK MEER... OPDRACHTGEVER Je loopt,

Nadere informatie

3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de leraar ter beschikking in dit document.

3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de leraar ter beschikking in dit document. versie 10-12-18 Beste leerkracht, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Morgenland is geschikt voor basisschool groepen

Nadere informatie

CHALLENGE Bananen langs de Noordzee - Stappenplan

CHALLENGE Bananen langs de Noordzee - Stappenplan In de vorige les heb je gezien dat er wereldwijd vraagstukken zijn rond water. Op sommige plekken is er te veel water. Op andere plekken is er geen druppeltje meer te vinden. Je zag ook dat de oorzaken

Nadere informatie

foto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016

foto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016 foto: Vera Siemons Resultaten onderzoek naar klimaatbeleving Uitgevoerd door Gfk i.o.v. Achmea - oktober 2016 1 De meeste jongeren (34%) houden zich niet bezig met de gevolgen van klimaatverandering Toch

Nadere informatie

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen

Nadere informatie

Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL

Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL Greenpeace is een organisatie die ereldijd opkomt voor het milieu. We illen de natuur en de dieren daarin beschermen.

Nadere informatie

Beoordelingscriteria Groene Inspiratieprijs Veere 2019

Beoordelingscriteria Groene Inspiratieprijs Veere 2019 Beoordelingscriteria Groene Inspiratieprijs Veere 2019 De jury van de Groene Inspiratieprijs 2019 heeft het thema duurzaamheid nog eens goed tegen het licht gehouden. Wat is duurzaamheid eigenlijk? Wat

Nadere informatie

Hoe mijn stad werkt. projectdag 1. Wat is de bedoeling? Hoe pak je het aan?

Hoe mijn stad werkt. projectdag 1. Wat is de bedoeling? Hoe pak je het aan? Hoe mijn stad werkt projectdag 1 Wat is de bedoeling? Vandaag kom je te weten hoe een nieuwbouwwijk in een stad wordt opgezet en wat er allemaal komt kijken bij de voorbereiding van de bouw. Je leert welke

Nadere informatie

Men gebruikt steeds meer windenergie in Nederland. Er wordt steeds meer windenergie gebruikt in Nederland.

Men gebruikt steeds meer windenergie in Nederland. Er wordt steeds meer windenergie gebruikt in Nederland. Herhalingsoefeningen De sprong, thema 8 Vocabulaire Oefening 1 Vul het goede woord in. Verander de vorm als dat nodig is. Kies uit: bewegen, bijdragen aan, biologisch, duurzaam, energiebronnen, energierekening,

Nadere informatie

QUESTIONBOXLES ZONNECELLEN EN ELEKTRICITEIT

QUESTIONBOXLES ZONNECELLEN EN ELEKTRICITEIT QUESTIONBOXLES ZONNECELLEN EN ELEKTRICITEIT Colofon Auteur: Amy Beerens Contact: Maarten Reichwein, WKUU, wetenschapsknooppunt@uu.nl of 030-25 33 717 INHOUDSOPGAVE Inhoud 1 Doel van de les 2 2 Opzet lesplan

Nadere informatie

Klimaat is (g)een spel. De opdracht

Klimaat is (g)een spel. De opdracht Klimaat is (g)een spel Onze school is één van de zeventien scholen in de provincie Utrecht die meedoet aan Klimaat is (g)een spel. Dit is een scholencompetitie over klimaat en energie. Het is de bedoeling

Nadere informatie

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld

Nadere informatie

Inleiding Basisbegrippen Energie Materialen Vormgeving Bruikbaarheid Binnenklimaat Kosten

Inleiding Basisbegrippen Energie Materialen Vormgeving Bruikbaarheid Binnenklimaat Kosten Bruikbaarheid Binnenklimaat Kosten Wat kan er gebeuren in de wereld als de productie niet kan voldoen aan de stijgende vraag? Fossiele brandstof en delfstoffen zijn eindig. Probleemstelling is dus eenvoudig

Nadere informatie

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 De duurzaamheidsmonitor is vernieuwd. De hoeveelheid data is flink gecondenseerd en meer beeldend vormgegeven ten behoeve van de leesbaarheid.

Nadere informatie

DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE

DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE WERKBLAD GROEP 2 DE SCHOOLDAK- REVOLUTIE Wat houdt de activiteit in? In deze workshop gaan jullie alles leren over zonne-energie. Maak je niet ongerust; je blijft gewoon op de grond. Jullie gaan uitzoeken

Nadere informatie

28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs

28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs 28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de

Nadere informatie

3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document.

3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document. versie 10-12-18 Beste docent, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Morgenland is geschikt voor alle leerwegen en

Nadere informatie

Paragraaf duurzaamheid

Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Wij hebben als gemeentelijke organisatie een voorbeeldfunctie en zorgen ervoor dat de gemeentelijke organisatie energieneutraal wordt voor 2030. Voor de gemeente

Nadere informatie

Uw logo. Pieter van der Ploeg. Strategie. Alliander

Uw logo. Pieter van der Ploeg. Strategie. Alliander Pieter van der Ploeg Strategie Alliander Inhoud 1. Wat is Alliander 2. Van ambitie naar concrete vraag 3. Van nu en hier naar daar en straks en hoe kom ik daar 4. Wie doen mee 5. Voorbeeld van belang van

Nadere informatie

What s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht

What s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 4 HV Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap

Nadere informatie

Energieteams groep 7 8

Energieteams groep 7 8 Energieteams groep 7 8 Als de problemen en oplossingen voor klimaatverandering helder zijn, kun je de leerlingen van groep 7 en 8 energieteams laten vormen. Ieder team krijgt een eigen missie! Hieronder

Nadere informatie

CHALLENGE 2 Water footprint - Stappenplan

CHALLENGE 2 Water footprint - Stappenplan In de vorige les heb je gezien dat er wereldwijd vraagstukken zijn rond water. Op sommige plekken is er te veel water. Op andere plekken is er geen druppeltje meer te vinden. Je zag ook dat de oorzaken

Nadere informatie

VAN HANZEHUIS TOT L EVEL Z

VAN HANZEHUIS TOT L EVEL Z DOCENT Het thema architectuur was voor groep 5 en 6 vooral gericht op huizen van vroeger, die in en rondom het huidige stonden. De leerlingen keken naar verschillen en overeenkomsten tussen de huizen van

Nadere informatie

Maak van je tuin, een levende tuin!

Maak van je tuin, een levende tuin! Maak van je tuin, een levende tuin! Ontdek hoe je van jouw tuin een duurzame tuin kan maken. 2 Samen bouwen aan meer leven in de tuin. Gewoonweg door een paar stenen in jouw tuin te vervangen door groen.

Nadere informatie

Betrokken partijen Zonnepark Cothen

Betrokken partijen Zonnepark Cothen Betrokken partijen Zonnepark Cothen Sunvest is een projectontwikkelaar gespecialiseerd in de ontwikkeling en exploitatie van zonneenergie systemen. Sunvest ontwikkelt, beheert en onderhoudt een groot aantal

Nadere informatie

Werkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad

Werkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. Dashboard onderdelen CO₂ uitstoot (ton per

Nadere informatie

H.A.N.G. PLEKKEN. Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI

H.A.N.G. PLEKKEN. Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI H.A.N.G. PLEKKEN Heel Aardig? Niet Geweldig! > OP BEZOEK BIJ HET NAI Binnenkort ga je met je klas op bezoek bij het Nederlands Architectuur instituut (NAi). Daar zal je het programma H.A.N.G. plekken volgen.

Nadere informatie

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu

Beleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem

Nadere informatie

Energiebesparing Gemeente Huizen

Energiebesparing Gemeente Huizen Energiebesparing Gemeente Huizen Programma presentatie Duurzaam Bouwloket De aanpak en landelijke ontwikkelingen Stapsgewijs naar aardgasvrij Subsidies en regelingen Duurzaam Bouwloket Voor onafhankelijke

Nadere informatie

Architectuur. Naam: Klas:

Architectuur. Naam: Klas: Naam: Klas: inhoud Inhoud Planning Blz. 1 Opdracht 1 - Een eigen huis Blz. 2 Opdracht 2 - Schetsen Blz. 3 Opdracht 3-3D ontwerpen Blz. 4 informatie - Aan de slag met Cura Blz. 5 Opdracht 4 - Dossier &

Nadere informatie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

Almere klaar voor een Groene Toekomst

Almere klaar voor een Groene Toekomst D66 Almere - actieplan Goed Stadsklimaat Almere klaar voor een Groene Toekomst D66 krijgt het voor elkaar 20180123101152_743.adpro.indd 1 1/23/2018 10:12:10 AM 20180123101152_743.adpro.indd 2 1/23/2018

Nadere informatie

3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document.

3. Verwerking door discussie. (15 min.) De feiten en juiste antwoorden zijn voor de docent ter beschikking in dit document. versie 10-12-18 Beste docent, De film Morgenland gaat vergezeld van een bijbehorende verwerkingsles. De tijdsduur van film en les is een tot anderhalf uur. Morgenland is geschikt voor alle leerjaren van

Nadere informatie

Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid

Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen

Nadere informatie

Voorbeeld van een lessenserie over energiebesparing:

Voorbeeld van een lessenserie over energiebesparing: Voorbeeld van een lessenserie over energiebesparing: Deze lessenserie is niet helemaal door ons gemaakt maar gedeeltelijk afkomstig van www.webquests.nl Lesdoelen: kerndoelen leerdoelen 4,34,39 Leerlingen

Nadere informatie

Duur van de les Introductie (woordweb) Praatplaat, video en werkblad: Afsluiting (bespreking)

Duur van de les Introductie (woordweb) Praatplaat, video en werkblad: Afsluiting (bespreking) Groen & Geld Groep 7 en 8 Thema: Handel Les 2 Groene energie Organisatie Dit heeft u nodig Woordweb Praatplaat Video Digitaal schoolbord of computers Werkbladen Duurzaamheid Pen of potlood Internet Duur

Nadere informatie

Oriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren.

Oriëntatie: Samen Scholen Beeldende Kunsteducatie. Helma Molenaars en Grada Buren. Oriëntatie: Het doel van deze lessenserie is: bestaande foto s zoeken met een eigen verhaal erbij. Dan gaan jullie mensen deze fotoserie voorleggen en vragen welk verhaal zij erin zien. Tot slot gaan jullie

Nadere informatie

ETC ontdek energie voorbereidende les Leerjaar PO groep 6, 7 en 8. Een les ter voorbereiding op een workshop bij het hightechbedrijf ETC Nederland.

ETC ontdek energie voorbereidende les Leerjaar PO groep 6, 7 en 8. Een les ter voorbereiding op een workshop bij het hightechbedrijf ETC Nederland. TITEL ETC ontdek energie voorbereidende les Leerjaar PO groep 6, 7 en 8. Type les Een les ter voorbereiding op een workshop bij het hightechbedrijf ETC Nederland. Lesduur 45 minuten. Omschrijving van de

Nadere informatie

Toelichting infopaneel energie

Toelichting infopaneel energie Inleiding Waarom zouden we voor hernieuwbaar energie gaan? De 3 begrippen die bij transitie aan bod zijn gekomen sluiten volledig aan bij het gebruik van hernieuwbare energie. 1 Om ons milieu te sparen

Nadere informatie

De lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden.

De lamp. Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Copyright Vakcollege Groep B.V. 2011. Alle rechten voorbehouden. De lamp Met lampen is het als met schoenen; ze zijn vanzelfsprekend en je ziet ze overal. Pas als de stroom een keer uitvalt, merk

Nadere informatie

Meer grip op klimaatbeleid

Meer grip op klimaatbeleid Meer grip op klimaatbeleid Klimaatbeleid voeren is complex. Het is interdisciplinair en omgeven met onzekerheid. Hoe zorg je als overheid dat je klimaatbeleid aansluit bij je ambities? En waarmee moet

Nadere informatie

Hoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285

Hoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285 Hoe kijkt de Nederlander tegen het aankomende klimaat- en energieakkoord aan? Nathalie Vermeij 2 mei 2018 H5285 Inhoudsopgave 1 De bekendheid met en het belang van het klimaat- en energieakkoord 5 2 Drijfveren

Nadere informatie

LAAT DE WIND WAAIEN

LAAT DE WIND WAAIEN LAAT DE WIND WAAIEN 2019 zal worden herinnerd als het jaar waarin iets veranderde, toen kinderen staakten om volwassenen te vragen actie te ondernemen om klimaatverandering tegen te gaan. Geïnspireerd

Nadere informatie

Een goede vangst! Een goede vangst 2014 - http://omwb.braintrigger.nl

Een goede vangst! Een goede vangst 2014 - http://omwb.braintrigger.nl Een goede vangst! Om fijn te leven maak je veel gebruik van energie. Bijvoorbeeld om eten te koken, of om te spelen met een spelcomputer. Maar ook om het huis te verwarmen of jezelf te vervoeren. Voor

Nadere informatie

Uitvoeringsprogramma Klimaat gemeente Breda

Uitvoeringsprogramma Klimaat gemeente Breda GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Breda Nr. 172055 4 oktober 2017 Uitvoeringsprogramma Klimaat 2017-2020 gemeente Breda Bekendmaking Burgemeester en wethouders van Breda maken bekend dat zij

Nadere informatie

Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet?

Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle. Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Prijzengeld: 5.000,- Deadline: 23 November 2014 Battle type: Premium Battle Hoe voorkomen we piekbelasting van het elektriciteitsnet? Introductie Stedin is als netbeheerder verantwoordelijk voor een veilig

Nadere informatie

SECTORPROJECT 4 VMBO - T

SECTORPROJECT 4 VMBO - T SECTORPROJECT 4 VMBO - T 2016-2017 handleiding leerlingen inhoud: inleiding stappenplan logboek beoordelingsformulier tijdpad 1 INLEIDING SECTORPROJECT VOOR 4 VMBO-T Alle leerlingen van het vmbo theoretische

Nadere informatie