een droom of nachtmerrie voor iedere

Transcriptie

1 De Google Book Settlement, een droom of nachtmerrie voor iedere auteur? B : Auteursrecht en Open Access door: Victor den Hollander studentnummer: s scriptiebegeleider: Mw. Mr.drs. A.C. Beunen juni woorden

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 02 Inleiding 03 1 De mate van bescherming die het huidige auteursrecht biedt voor auteurs Wat er op dit moment geldt in het auteursrecht Hoe je als auteursrechthebbende rechten kan doen gelden op je werk 06 2 De belangen van Google en de verschillen tussen de schikkingen De belangen van Google bij digitalisering De verschillen tussen de eerste schikking en het tweede schikkingsvoorstel 10 3 De auteurs en Open Access in de Google Book Settlement Wat is Open Access? Open Access in de Google Book Settlement Google Book Settlement en de strijd met de belangen van auteurs De maatregelen van auteurs 16 Conclusie 18 Literatuurlijst 20-2-

3 Inleiding Op 28 oktober 2008 is er een schikking getroffen tussen Google en de Authors Guild & The Association of American Publishers die in de V.S. de belangen van meerdere auteurs probeerden de behartigen in een rechtzaak tegen Google. Deze rechtzaak ging over een vermeende auteursrechtelijke inbreuk op de rechten van auteurs op hun boeken. Waar door Google deze boeken werden gedigitaliseerd, meenden de auteurs dat er inbreuk op hun auteursrechten werd gemaakt door deze digitalisering van Google. In 2004 is Google begonnen met het scannen van deze boeken, en ze heeft naar verluidt al bijna de helft van de beoogde 30 miljoen boeken gescand, voor wat volgens sommigen de Grote Bibliotheek van Alexandrië van deze tijd zou kunnen worden. 1 Er zijn voor- en nadelen aan het aanleggen van een dergelijke database. Google heeft in de schikking een opt-out regeling weten te bedingen, waardoor auteurs van boeken die gedigitaliseerd worden door de scanmachines van Google alleen kunnen klagen als hun boek al is gescand. Ze worden vooraf niet om toestemming gevraagd. Door het Amerikaanse recht vallen alle boeken ter wereld hieronder, en heeft een Nederlandse boekenschrijver maar te accepteren dat dit gebeurt, en kan hij hier slechts na het digitaliseren tegen in verzet gaan, maar dan wordt van hem een actieve houding verwacht. Het probleem ontstaat bij Orphan Works; die worden niet opgepikt door de rechthebbende, en daar kan Google mee doen wat ze willen. Dit is het probleem waar bijvoorbeeld Amazon en Microsoft ook tegenaan gelopen zijn bij het proberen te creëren van een Digitale Bibliotheek, en Google heeft in één klap door de schikking die ze hebben getroffen met de Authors Guild een zee aan boeken waar Amazon en Microsoft niet aan konden komen. Google heeft immers eerst gescand, en daarna de gevolgen afgewacht. Ze hadden ten tijde van de schikking al miljoenen boeken ingescand. Dit durfden Microsoft en Amazon niet, waardoor ze nu niet door middel van abonnementen en sponsoring geld kunnen gaan verdienen aan de Orphan Works. 1 P.B. Hugenholtz, De Google Book-schikking: de wereldliteratuur gelicentieerd, NJB 2009, p , -3-

4 Al met al heeft de Google Book Settlement heel wat haken en ogen, die ik zal proberen uiteen te zetten. Het probleem is voor de academische schrijvers is dat er al een Open Access digitale bibliotheek bestaat, waar bijvoorbeeld Europeana in Europa als zoekmachine fungeert. En het is de vraag of Open Access gaat functioneren zoals het beoogt is, op het moment dat Google een zoekmachine introduceert die veel meer lijkt te kunnen dan Open Access, maar waar de insteek auteursrechtelijk heel anders is. -4-

5 1 De mate van v bescherming die het huidige auteursrecht a biedt voor auteurs Auteursrechten krijg je vanzelf. Door een werk te creëren van letterkunde, wetenschap of kunst, krijg je als maker het uitsluitende recht dit werk openbaar te maken of te verveelvoudigen. 2 Dit recht krijg je zonder dat je een octrooi of patent aan hoeft te vragen. Het simpele feit dat het een creatieve prestatie is die wordt verricht, en dat je boek ook daadwerkelijk als werk in de zin van de Auteurswet wordt aangemerkt, is voldoende voor het ontstaan van een auteursrechtelijk beschermd werk. De reden dat deze rechten ooit zijn bedacht komt voort uit rechtvaardigheidsgevoel. Het is nodig ervoor te zorgen dat degene die een creatieve prestatie heeft verricht, daarvan ook de vruchten mag plukken. Het is niet de bedoeling dat iemand anders met deze creatieve prestatie aan de haal gaat of de maker op een andere manier dwarsboomt. Doordat je als maker op die manier wordt beschermd, nodigt het ook uit tot het doen van meer creatieve prestaties. En dat is waaraan in de maatschappij behoefte is. 3 Anders wordt er niets nieuws meer bedacht. 1.1 Wat er op dit moment geldt in het auteursrecht a Op dit moment is de Auteurswet uit 1912 van toepassing. Deze is gebaseerd op de Berner Conventie voor de bescherming van werken van letterkunde en kunst. Deze conventie, waar Nederland in 1912 na invoering van de Auteurswet aan toe is getreden, bepaalt dat auteursrechten automatisch ontstaan, en minimaal 50 jaar na het overlijden van de maker blijven kleven aan het geschapen werk. In Nederland is dit 70 jaar na het overlijden van de auteur, en daarna vervalt het werk in het publieke domein. Dit geldt in alle landen die meedoen aan de Berner Conventie, en dat zijn alle landen ter wereld, op 18 landen na. 4 2 Art. 1 AW 3 P.A.C.E. van der Kooij, S.J.A. Mulder, D.J.G. Visser, Hoofdzaken intellectuele eigendom, Deventer: Kluwer 2007, (p 82) 4 Burma, Laos, Cambodja, Papua Nieuw Guinea, Somalië, Eritrea, Ethiopië, Oeganda, Mozambique, Angola, Sierra Leone, Westelijke Sahara, Irak, Israël, Verenigde Arabische Emiraten, Iran, Turkmenistan en Afghanistan. Bron; wikipedia.org -5-

6 Ook genieten auteurs die in een bij de Berner Conventie aangesloten land publiceren bescherming krachtens dit verdrag. 5 Naast de Berner Conventie is als aanvulling het WIPO Auteursrechtverdrag gesloten, wat openbaarmaking van werken via internet regelt. Hierdoor is er in 2002 in Europa de Europese Richtlijn Auteursrecht in de informatiemaatschappij tot stand gekomen, die beoogt het auteursrecht in Europa te harmoniseren Hoe je als auteursrecht a uteursrechthebbende hebbende rechten kan doen gelden op je werk In de Berner Conventie wordt bepaald dat het hebben van een auteursrecht niet aan enige formaliteiten onderworpen mag zijn. 7 Dit betekent dat de auteursrechten van rechtswege ontstaan op een werk in de zin van de Auteurswet. Dit is geen probleem zolang auteursrechthebbenden of nazaten van auteursrechthebbenden nog leven en op te sporen zijn. Het probleem ontstaat bij Orphan Works. Deze verweesde werken hebben geen auteursrechthebbende die na een diligent search te vinden zijn. Het is dan ook moeilijk of onmogelijk om hen om toestemming te vragen om hun boeken (opnieuw) uit te geven, of grote stukken uit hun werk te hergebruiken. Bij boeken waarvan de auteursrechthebbende wel op te sporen is, of dit nou de schrijver van het boek is, de uitgever of de nazaten van de schrijver, is voorafgaande toestemming nodig indien er grote delen gepubliceerd dreigen te worden. Indien die toestemming ontbreekt, is er sprake van een openbaarmaking of verveelvoudiging die in strijd is met het auteursrecht. Er kan dan een civiele of strafrechtelijke procedure gestart worden. De auteursrechthebbende kan dan verbieden dat zijn teksten openbaar worden gemaakt, en schadevergoeding vorderen. Naast schadevergoeding is het ook mogelijk winstafdracht te vorderen. 8 Voorts is het mogelijk via de strafrechtelijke route boetes en gevangenisstraffen 5 Dit is geregeld in artikel 5 lid 1 BC en behelst het gelijkheidsbeginsel (rechten die gelijk zijn voor auteurs in aangesloten landen als voor de eigen onderdanen) 6 P.A.C.E. van der Kooij, S.J.A. Mulder, D.J.G. Visser, Hoofdzaken intellectuele eigendom, Deventer: Kluwer 2007, (p 104) 7 Art. 5 lid 2 BC 8 Art. 27a lid 1 AW -6-

7 op te laten leggen door de rechter, zoals blijkt uit artikel 31 tot en met 34 Auteurswet, waar de misdrijven in geregeld zijn, en in de artikelen 35 tot en met 35d Auteurswet staan de overtredingen opgesomd. -7-

8 2 De belangen van Google en de verschillen tussen de Settlements Toen Google in 2004 begon met het scannen van de miljoenen boeken, hebben ze een tweedeling gemaakt tussen de bronnen waaruit ze de door hun gescande boeken haalden. Zo heeft Google een Partner Program gestart, waar ze overeenkomsten heeft gesloten met individuele uitgevers om hun boeken gratis te scannen, en een Library Project waar Google overeenkomsten sluit met bibliotheken om uit hun collecties boeken te halen en in te scannen. Bij het Partner Program lijkt het alsof er voorafgaande toestemming is gegeven door de auteursrechthebbenden. Hoewel de auteursrechten niet altijd bij de uitgevers liggen, lijkt het alsof Google hier wel volgens het opt-in principe van het auteursrecht te werk is gegaan, door voorafgaande toestemming te vragen aan de uitgevers. 9 Echter, het Library Project waar Google mee bezig is stoot vele auteurs tegen het hoofd. Hier worden boeken uit de collectie van bibliotheken geleend om te scannen, en bibliotheken zijn geen auteursrechthebbenden, dus kunnen daar geen toestemming voor verlenen. Hier komt de problematiek van de Orphan Works om de hoek kijken, want die zitten niet of nauwelijks in het Partner Program, maar wel in het Library Project, want in bibliotheken worden boeken uitgeleend waarvan de rechthebbenden niet of nauwelijks te vinden zijn. Deze boeken zijn al jaren, of misschien wel eeuwen in het bezit van de bibliotheek, en ze zullen ze blijven uitlenen. Dit betekent echter niet dat de bibliotheken tot herdruk over zouden mogen gaan, of Google zonder meer de vrijheid kunnen geven tot digitalisering van deze boeken. 2.1 De belangen van Google bij digitalisering De reden dat Google is begonnen met het digitaliseren van zo n grote hoeveelheid boeken is tweeledig. Zo valt aan te nemen dat Google het doet voor het gewin; Google is een 9 A.C. Beunen, De Google Book Settlement nader beschouwd en bekeken vanuit bibliotheken, AMI , (p. 38 en 39) -8-

9 commercieel bedrijf en zal naast deze online weergave van (delen van) boeken advertenties plaatsen, en deze adverteerders betalen aan Google voor de ruimte die ze huren. Daarnaast zal Google op den duur abonnementsvormen gaan aanbieden voor toegang tot hun database. Google lijkt aan de andere kant met betrekking tot de Orphan Works een monopoliepositie te krijgen. Iets wat toe te juichen valt vanuit het oogpunt van conservering van reeds geschreven teksten, want eenmaal uit de handel geraakte of zoekgeraakte boeken zullen zich nu weer kunnen voegen bij de reeds aanwezige en toegankelijke literatuur wereldwijd. Google meent dat het vanuit ideologisch perspectief toe te juichen valt dat alle boeken gedigitaliseerd worden, aangezien overal ter wereld een beroep gedaan kan worden op bepaalde literatuur, en het goedkoper is voor sommigen om digitaal de literatuur te raadplegen dan in het echt. 10 De reden dat Google begonnen is met het inscannen van deze hoeveelheid boeken komt doordat er in de Amerikaanse Auteurswet een regeling vermeldt staat die het fair use van auteursrechtelijk beschermd werk toestaat. Door deze fair use-bepaling kon Google menen dat ze het recht had de boeken zonder voorafgaande toestemming in te mogen scannen. Zo bepaalt de Amerikaanse Auteurswet dat er sprake is van fair use indien er getoetst wordt aan het doel en het karakter van het gebruik, inclusief de vraag of dat gebruik commerciële aard is of non-profit voor educatieve doeleinden, en daarnaast de aard van het auteursrechtelijk beschermde werk en de hoeveelheid en de wezenlijkheid van het gedeelte dat wordt gebruikt in relatie tot het auteursrechtelijk beschermde werk als een geheel. Tenslotte is het effect van het gebruik op de potentiële markt van belang voor de waarde van het auteursrechtelijk beschermde werk. 11 De veiligste weg is om opt-in toestemming te vragen aan de auteursrechthebbende, maar als de fair use-bepaling van toepassing is op de situatie, mogelijk in dit geval doordat Google slechts snippets 12 toont van de werken, kan een inbreuk volgens Amerikaans recht toch gerechtvaardigd worden. 10 Sommige bibliotheken hebben niet alle boeken, dus er zal dan een boek (vanuit een buitenland) gehaald of opgestuurd moeten worden als het geraadpleegd wil worden. Dit brengt kosten met zich mee. 11 Title 17, U.S. Code, Section van het Amerikaanse Auteursrecht 12 Stukjes tekst uit een boek van 2 á 3 regels, die het bij Google gezochte woord omsluiten. -9-

10 Als zwaargewichten op de zoekmachinemarkt hebben Microsoft en Yahoo! andere belangen bij de digitalisering van de boeken door Google. Als er een zoekopdracht wordt ingevoerd op Google zoekt de zoekmachine niet alleen door alle websites die in verbinding staan met de zoekmachine van Google, maar ook door die, inmiddels 12 miljoen, gedigitaliseerde boeken. Dit geeft Google een buitengewoon groot voordeel ten opzichte van Microsoft en Yahoo! om zich (nog) sterker te positioneren op de zoekmachinemarkt De verschillen tussen de eerste schikking en het tweede schikkingsvoorstel Toen Google in een rechtzaak verzeild raakte met de Authors Guild wist ze niet hoe snel er geschikt moest worden. Immers; er was een grote investering gedaan in het digitaliseren van boeken. Op het moment van de rechtzaak had Google al 10 miljoen boeken ingescand, en het zou voor een financiële klap hebben gezorgd als uit de rechtzaak tegen de Authors Guild had gebleken dat de Library Project-boeken voor niets waren gescand, omdat Google daar voorafgaande toestemming voor had moeten vragen aan de auteursrechthebbende. Op 28 oktober 2008 is er een schikkingsovereenkomst 14 tot stand gekomen die toestond dat Google, hoewel wat voorbarig, maar in ieder geval niet onrechtmatig alle boeken heeft ingescand. Het opt-out principe is gaan gelden voor Google, zodat iedere auteursrechthebbende zich af zou moeten melden wil zijn boek niet gedigitaliseerd verschijnen op Google Books. Dit is in tegenstelling tot het gebruikelijke verbodsrecht zoals het auteursrecht wordt gezien 15, waar een opt-in principe geldt. Hierdoor heeft Google onder andere de mogelijkheid om de Orphan Works in zijn database te laten staan- de auteursrechthebbenden zullen zich daar niet snel voor melden. In de Verenigde Staten wordt gebruik gemaakt van een rechtsfiguur genaamd de class action, waarmee het mogelijk is voor partijen bij een schikking om te schikken, ook voor 13 P. Samuelson, Is the Proposed Google Book Settlement Fair?, AMI , p of: Settlement agreement 15 R.C. Picker, The Google Book Search Settlement: A New Orphan-Works Monopoly?, University of Chicago, juli 2009, (p. 27),

11 partijen die niet bij de oorspronkelijke eisende partijen horen, maar wel hetzelfde nadeel hebben geleden en vergelijkbare belangen hebben als de eisers zelf. 16 Op deze manier worden er dus een heleboel auteurs betrokken bij de schikking, die zelf niet aanwezig waren of hebben kunnen meeonderhandelen met de schikking. Zo hebben de rechthebbenden van veel verweesde werken geen bezwaar kunnen maken. Het Book Rights Registry, wat onder andere de verdeling van het geld tussen alle mensen die zich hebben aangemeld regelt bij Google, is in het gewijzigde schikkingsvoorstel uitgebreid met de taak om redelijke inspanningen te verrichten de rechthebbenden te achterhalen van een verweesd werk. Zo schrijft de herziene schikkingsovereenkomst 17 voor dat er in plaats van attempt to locate Rightsholds is veranderd in will, from its inception, use commercially reasonable efforts to locate Rightsholders 18. Dit allemaal omdat door de class action-figuur de verweesde werken ook in de schikking zijn betrokken. In het gewijzigde schikkingsvoorstel, wat nog ter beoordeling ligt bij de New Yorkse rechter 19, is een mogelijkheid opgenomen voor auteurs om Creative Commons-licenties 20 toe te voegen aan hun werk. In augustus 2009 werd er voor het eerst van de mogelijkheid van Creative Commons-licenties gesproken door Google, op aandringen van academische auteurs. Dit is dus een soort van compromis van Google met de academische auteurs, waardoor Google hoopte Google Books wellicht nog enigszins een Open Access karakter te geven. 16 A.C. Beunen, De Google Book Settlement nader beschouwd en bekeken vanuit bibliotheken, AMI , p In sectie 6.1(c) van de gewijzigde schikkingsovereenkomst. 18 A.C. Beunen, De Google Book Settlement nader beschouwd en bekeken vanuit bibliotheken, AMI , p Het gewijzigde schikkingsvoorstel ligt nog ter beoordeling bij de rechter, maar is al wel voorlopig goedgekeurd door rechter Chin op 19 november Zie

12 3 De auteurs en Open Access in de Google Book Settlement In oktober 2003 is de Berlin Declaration on Open Access ondertekend door een grote hoeveelheid universiteiten over de hele wereld, inclusief alle Nederlandse universiteiten. Het doel was om een zo groot mogelijke hoeveelheid academische werken Open Access beschikbaar te krijgen. Door het inscannen van een heleboel werken en ook het toevoegen van werken in het publieke domein botst Google met het Open Access plan. In de rechtzaak van Google tegen de Authors Guild & The Association of American Publishers in de Verenigde Staten was Open Access nooit een punt van geschil. Het ging om boeken waar auteursrechten aan kleefden en waar Google ogenschijnlijk inbreuk op maakte. De rechtzaak is niet ontstaan omdat Google deze boeken Open Access wilde maken. Echter, door het toevoegen van de boeken in het publieke domein aan de database van Google, begon Google wel uit de bron van de Open Access literatuur te putten, waardoor ze opbrengsten zullen genereren uit verweesde werken. 3.1 Wat is Open Access? Sommige auteurs pleiten er juist voor dat hun informatie vrij beschikbaar komt op internet. Ze doen dan afstand van een aantal rechten, zoals het recht om alleen zelf openbaar te maken. Als iets Open Access wordt aangeboden, wordt het toegevoegd aan een online database, en is er (veelal gratis) gebruik te maken van het stuk. Het is echter niet zo dat alle rechten vervallen, de schrijver van het stuk kan ervoor pleiten dat zijn stuk behouden blijft in de vorm waarin het is verschenen, of dat er bijvoorbeeld geen commercieel gebruik gemaakt mag worden van zijn stuk. Dit voorbehoud valt te maken door middel van bijvoorbeeld Creative Commons-licenties, waar er in plaats van in het geheel afstand te doen van alle auteursrechten op je werk, als auteur de mogelijkheid bestaat om bepaalde zaken toe te staan. Zoals verdere verspreiding toelaten indien er naamsvermelding van de auteur plaatsvindt. De Open Access-beweging komt uit de academische hoek, waar er veel vraag bestaat naar gratis (of goedkope) toegang tot -12-

13 artikelen van niveau, en het opvragen ervan van belang is voor de grootste juistheid van een nieuw wetenschappelijk stuk. Aangezien niet alle informatie even toegankelijk is, is het aantrekkelijk voor academische auteurs om goedkoop te kunnen verveelvoudigen Open Access in de Google Book Settlement In het gewijzigde schikkingsvoorstel is opgenomen dat auteurs opt-out, dus nadat hun werk is verschenen op de website van Google, een claimformulier kunnen invullen en hun boekprijs op nul kunnen zetten, om er daarna Creative Commons-licenties aan toe te voegen. 22 Op deze manier is er op een Open Access manier gebruik te maken van het werk, aangezien er dan ook Creative Commons-licenties kleven aan een werk, iets wat in de Open Access cultuur een gebruikelijke manier is. Er is echter ook een mogelijkheid opgenomen voor de abonnementsvormen die aangeleverd worden door Google. Google zegt 23 die te bepalen op grond van de kwaliteit van de scan en de extra mogelijkheden die komen met het hebben van een abonnement, zoals bijvoorbeeld hyperlinks naar andere relevante literatuur wat bij Google is opgenomen in de database. In beiden schikkingen is er opgenomen dat voor boeken die tot de database behoren, de mogelijkheid bestaat tot het tonen van 20% van het boek. Dat is meer dan de snippets die nu zichtbaar zijn. Er wordt ook wel beargumenteerd dat dit betekent dat 20% van een boek Open Access is, of althans gratis toegankelijk. 24 In de schikking wordt gesproken in sectie 4.8 over de aanwezigheid van computerterminals in openbare bibliotheken en universiteiten die gratis toegang verschaffen aan de Google Books zoeksystemen. Voor de eerste geldt dat per openbare bibliotheek er één per gebouw mag zijn, en voor universiteiten één per studenten 21 J.H. Spoor, D.W.F. Verkade, D.J.G. Visser, Auteursrecht: auteursrecht, naburige rechten en databankenrecht, Deventer: Kluwer 2005, (p. 626) 22 Zie bijlage N; pagina 4 punt 16, die weer verwijst naar de punten 1.44, 4.2(a)(i) en 4.2(b) van de gewijzigde schikkingsovereenkomst. 23 In sectie 4.1(ii) van de gewijzigde schikkingsovereenkomst. 24 P. Suber, Open Access and the Google Book Settlement, SPARC Open Access Newsletter #144, december 2009,

14 of in het geval van een college één per studenten. Op deze manier is het voor personen die gratis toegang willen tot Google Books wel mogelijk die toegang te krijgen, maar het is geenszins duidelijk welke openbare bibliotheken deze computerterminals zullen krijgen, aangezien Universiteitsbibliotheken niet altijd vrij toegankelijk zijn voor niet-studenten. Dit terwijl een Open Access-database vrij toegankelijk is voor iedereen met een computer met internet. 3.3 Google Book Settlement en de strijd met de belangen van auteurs Auteurs en Auteursorganisaties wereldwijd zijn in de pen geklommen om hun bezwaren in te dienen tegen de schikking. Vanuit de academische hoek wordt geklaagd dat de Authors Guild & The Association of American Publishers de belangen van academische auteurs niet, of niet voldoende heeft behartigd in de schikkingsonderhandelingen. Zo wordt beweerd dat vanuit de academische wereld harder gelobbyd zou zijn voor de meest onderzoeksvriendelijke stukken, om de kwaliteit van de scans zo hoog mogelijk te laten zijn, en bijvoorbeeld de kwaliteit van de metadata. 25 Daarnaast zou de maximumprijs van de Google Books abonnementen en wat er precies in abonnementsvorm zou worden aangeboden onder de loep zijn genomen, terwijl er nu geen limieten zijn omschreven in de schikking, noch in de gewijzigde schikkingsovereenkomst. 26 Het verzoek van de academische auteurs is dan ook om meer bibliotheken met een gratis toegang tot het Google Books netwerk, door middel van computerterminals, toe te laten dan het beperkte aantal terminals per student of per bibliotheek. 27 Voorts wordt er gespeculeerd over wat Google gaat doen met de persoonsinformatie. Waar de auteursrechthebbende als hij zich registreert wordt beschermd in de schikking van Google 28, is niets geregeld over de persoonsgegevens van de gebruikers van Google 25 Met metadata wordt de naam van de auteur, het jaar van uitgave van het boek, en andere relevantie informatie over het boek zelf bedoeld. 26 P. Samuelson, brief aan rechter Chin, geschreven op27 januari 2010, over de gewijzigde schikkingsovereenkomst, (p.8) supplemental_objection.pdf 27 In sectie 4.8.a.iii van de gewijzigde schikkingsovereenkomst. 28 In sectie 15.3 van de gewijzigde schikkingsovereenkomst. -14-

15 Books. Dit terwijl bibliothecarissen aan strenge eisen onderworpen zijn voor de opslag van gegevens van hun klanten. In Harvard werd in april 2009 bedacht dat de opbrengsten van de verweesde werken die in het publieke domein terecht zijn gekomen en deel uit zijn gaan maken van de database van Google ten goede moeten komen aan een fonds voor Open Access. 29 Het idee in Harvard was dat als iemand gebruik maakt van het publieke domein, ze ook iets aan het publieke domein moeten teruggeven. Door de Book Rights Registry wordt het geld wat verdiend wordt aan een bepaald boek uitbetaald aan de auteursrechthebbende, en indien deze niet te vinden zijn worden deze inkomsten 30 na vijf jaar gebruikt om alsnog de auteursrechthebbenden op te sporen. Pas indien dit niet lukt, zal het geld na 10 jaar aan een goed doel geschonken worden, 31 Er staat echter niet letterlijk in de schikking dat dit ten goede komt aan Open Access. Dit lijkt niet erg voor de hand liggend, omdat in dit Book Rights Registry geen academische auteurs vertegenwoordigd zullen worden, 32 maar alleen personen die tot de tegenpartij van Google behoorden in de zaak, en dus onderdeel uitmaakten van de Authors Guild & The Association of American Publishers. Het kan dan ook verwonderend zijn dat de rechter toestond dat ze zichzelf bij de eerste schikking het bedrag van 34,5 miljoen dollar mochten laten uitbetalen in de vorm van een orgaan met de naam Book Rights Registry. In de gewijzigde schikkingsovereenkomst is besloten dat het Book Rights Registry wordt uitgebreid met personen uit de auteursrechtorganisaties uit Australië, Canada en het Verenigd Koninkrijk. Dit zijn ook geen academische auteurs, en dat terwijl het grootste gedeelte van de door Google gedigitaliseerde werken uit het Library Project wel academische auteurs hebben. 33 Deze gewijzigde schikkingsovereenkomst werd voorlopig goedgekeurd door rechter Chin op 19 november 2009 Dit hoewel in deze class-action zaak de eisers niet eens de academische auteurs 29 Dit was Charles Nesson van Harvard Law School; 30 Een percentage van deze inkomsten wordt hiervoor gebruikt. 31 In sectie 6.3.a.2-3 van de gewijzigde schikkingsovereenkomst. 32 A.C. Beunen, De Google Book Settlement nader beschouwd en bekeken vanuit bibliotheken, AMI , p Zoals Samuelson in haar brief, ondertekend door 64 hoogleraren in de Verenigde Staten, aan rechter Chin van 3 september 2009 naar voren bracht op pagina

16 vertegenwoordigen, en dus niet de gehele tegenpartij van Google behelzen. Het wordt door sommigen 34, dus ook beweerd dat rechter Chin daarom geen voorlopige goedkeuring had mogen geven aan het tweede schikkingsvoorstel. 3.4 De maatregelen van auteurs Stichting LIRA 35 behartigt in Nederland de belangen van de auteurs van boeken. Wat Buma/Stemra is voor de muziek, is LIRA voor de schrijvers van boeken. Voor schrijvers die hun (digitale) rechten hebben overgedragen aan LIRA en waarvan Google de boeken heeft gedigitaliseerd, daar zal LIRA de financiële vergoedingen voor incasseren. Stichting LIRA heeft alle auteurs aangeschreven en bij Google een verzoek tot non display use ingediend van alle door LIRA vertegenwoordigde werken, en het verzoek deze werken te laten verwijderen uit de database. 36 Dit omdat LIRA bzwaren had tegen de eerste schikkingsovereenkomst, waaronder het opt-out principe wat Google kreeg toebedeeld, en de onduidelijke definitie van comercially available. 37 Daarnaast had Google een stugge houding in de informatieverstrekking ten opzichte van LIRA. 38 LIRA had namelijk verzocht om een lijst met Nederlandse werken die gedigitaliseerd waren door Google, maar Google weigerde een lijst op te sturen. Pas na verschaffing van de namen van werken van klanten van LIRA was Google bereid deze namen naast de gedigitaliseerde boeken te leggen. Auteurs zelf hebben nog als rechtsmiddel ter handen dat ze bezwaarschriften kunnen sturen naar de New Yorkse rechtbank, die dan worden gelezen, en ze kunnen zelfs aanvragen om gehoord te worden tijdens de rechtzitting, als ze partij zijn bij de 34 P. Suber, Open Access and the Google Book Settlement, SPARC Open Access Newsletter #144, december 2009, 35 LIRA is een afkorting van Literaire Rechten Auteurs 36 J.E. Straesser, De Google Book Settlement en de gevolgen voor Nederlandse auteurs, AMI , p Als boeken comercially unavailable zijn, dus niet volgens de gebruikelijke handelskanalen te koop in de Verenigde Staten, Canada, het Verenigd Koninkrijk of Australië, of nieuw wordt aangeboden door een verkoper, mag Google het werk gebruiken alsof het in het publieke domein is terecht gekomen. 38 Iets waar ik ook achter ben gekomen. Na meerdere mails te hebben gestuurd naar Google-medewerkers kreeg ik meermalen het bericht dat de mail werd doorgestuurd naar de desbetreffende instantie, maar ik wacht na 2 maanden nog steeds op antwoord van deze instantie. -16-

17 schikkingsonderhandelingen. Dat is in veel (Nederlandse) gevallen niet zo, waardoor het makkelijker is voor auteurs om uitsluiting van je werk voor gebruik van de database te verzoeken aan Google. In Europa wordt gehoopt dat het Europeana-project niet de doodsteek krijgt toebedeeld door de Google Book Settlement, maar aangezien er in november 2009 een commissie door EU-ministers in het leven is geroepen, het Arrow-project, die als doel heeft Europeana te ondersteunen, 39 lijkt het alsof daar rekening mee wordt gehouden. Dit Arrow-project heeft als doel de algehele (digitale) infrastructuur tussen Europese Open Access systemen te verbeteren, zodat er wellicht een tegenhanger voor Google Books kan komen. Dit omdat Google Books in het begin niet in Europa te raadplegen zal zijn, en er te vrezen valt voor een kennismonopolie 40 aan de overkant van de Atlantische Oceaan. Omdat Google vooralsnog als enige ter wereld opt-out kan manoeuvreren in de digitale werken en dat in Europa nog geen instantie gelukt is deze voorkeurspositie te bemachtigen en mede doordat er in Europa een mogelijkheid tot een class action settlement ontbreekt, is het vrijwel onmogelijk om in Europa een soortgelijke database aan te kunnen leggen. De mogelijkheid tot groepsacties bestaat wel, maar behalve in het arbeidsrecht is het onmogelijk voor een rechter om schikkingen door een rechter algemeen verbindend te laten verklaren. 41 Daarnaast zijn er in Europa verschillende Auteurswetten van toepassing in alle lidstaten, zodat het kan duren voordat er een uniforme Auteurswet ontstaat voor de Europese Unie of Europa. Dit zou in feite wel nodig zijn wil Europa als geheel de degens willen kruisen met de Verenigde Staten wat betreft de Google Book Settlement. Overigens valt aan te nemen dat als er in Europa nog een instantie deze voorkeurspositie zou kunnen bemachtigen, het te laat zou zijn om feitelijk te kunnen concurreren met Google Books, aangezien die al jaren voorsprong hebben in het digitaliseren van boeken. 39 J.E. Straesser, De Google Book Settlement en de gevolgen voor Nederlandse auteurs, AMI , p M.A. Lemley, An Antitrust Assessment of the Google Book Search Settlement, AMI , p P.B. Hugenholtz, De Google Book-schikking: de wereldliteratuur gelicentieerd, NJB 2009, p. 2757,

18 Conclusie Google heeft in 2008 een baanbrekende regeling weten te treffen die het auteursrecht wereldwijd erg druk bezig houdt. Ze hebben weten te bewerkstelligen dat ze zonder voorafgaande toestemming van auteurs hun boeken mogen digitaliseren en uiteindelijk op internet mogen aanbieden. Dit aanbieden op internet wordt al langer gedaan door academische auteurs in de Open Access-wereld, omdat onderzoekers in het belang van hun onderzoek graag willen dat hun bevindingen worden gebruikt en (her)gebruikt in de academische wereld. Wat is immers je proefschrift waard als niemand er wat aan heeft. Echter, juist de Open Access-gebruikers en deelnemers, zijn ondervertegenwoordigd geweest in de schikkingsonderhandelingen met Google. Daardoor is dit hele aspect onderbelicht geraakt, en is er een gevecht ontstaan over het commerciële gewin; wie welk geld krijgt, welke rechten ze daarvoor op moeten geven, en wanneer het geld komt. Door de complexiteit van de schikking kunnen (academische) auteurs maar moeilijk grip krijgen en moeten door aannames op bepaalde websites van Google maar aannemen dat ze, als ze een formulier invullen, niet geschaad zullen worden in hun auteursrechten. Dit terwijl in de Open Access wereld juist de gedachte heerst dat er, bijvoorbeeld door Creative Commons licenties te verbinden aan werken, juist bepaalde dingen worden toegestaan. Deze positieve benadering van de bescherming van hun auteursrechten heeft als voordeel dat er vaker rekening wordt gehouden met de wensen van de auteur, hoewel Google nu juist het tegenovergestelde heeft gedaan. Ze heeft in feite de hele hand genomen, en geeft nu mondjesmaat een vinger terug. Omdat Open Access nog niet wereldwijd een ingeburgerd gebruik is, waar Google als zoekmachine wel in ieder huishouden bekend is, zijn personen als Paul Keller van Creative Commons Nederland positief over het feit dat Google nu Creative Commons licenties noemt in zijn gewijzigde schikkingsvoorstel. Uit dat; het vanuit [z]ijn perspectief zeer welkom is dat een partij als Google in deze context herhaaldelijk op de -18-

19 mogelijkheid om Creative Commons licenties te gebruiken wijst. blijkt een opvatting dat hij blij is dat Creative Commons op die manier wat extra naamsbekendheid krijgt. Het feit dat wereldwijd Creative Commons nog niet zo is ingeburgerd waar Google dat wel is als naam, betekent dat Google Books misschien wel Open Access voorbij zal gaan streven, niet alleen in grootte, want dat staat al vast, maar ook wellicht in betrouwbaarheid, als academische auteurs misschien wel hun stukken uit noodzaak aan gaan bieden bij Google Books, omdat ze anders niet gelezen worden. Veel tegenargumenten voor de Google Books Settlement worden gegeven vanuit de Verenigde Staten, het land waar het mogelijk is voor Google om de bijzondere opt-out regeling te verkrijgen op alle boeken, behalve die van de auteurs die aangeven niet mee te willen doen. Door de fair use bepaling in het Amerikaanse auteursrecht en de mogelijkheid voor rechters om class-action schikkingen te treffen die voor iedereen verbindend zijn, ook voor personen die geen partij waren bij de schikking, is het nu afwachten wat de rechter gaat besluiten over dit gewijzigde schikkingsvoorstel. -19-

20 Literatuurlijst P.B. Hugenholtz, De Google Book-schikking: de wereldliteratuur gelicentieerd, NJB 2009, p , P.A.C.E. van der Kooij, S.J.A. Mulder, D.J.G. Visser, Hoofdzaken intellectuele eigendom, Deventer: Kluwer 2007 A.C. Beunen, De Google Book Settlement nader beschouwd en bekeken vanuit bibliotheken, AMI , p P. Samuelson, Is the Proposed Google Book Settlement Fair?, AMI , p R.C. Picker, The Google Book Search Settlement: A New Orphan-Works Monopoly?, University of Chicago, juli 2009, (p. 27), J.H. Spoor, D.W.F. Verkade, D.J.G. Visser, Auteursrecht: auteursrecht, naburige rechten en databankenrecht, Deventer: Kluwer 2005 P. Suber, Open Access and the Google Book Settlement, SPARC Open Access Newsletter #144, december 2009, P. Samuelson, brief aan rechter Chin, geschreven op 27 januari 2010, over de gewijzigde schikkingsovereenkomst, _supplemental_objection.pdf P. Samuelson, brief aan rechter Chin, geschreven op 3 september 2009, over eerste schikkingsovereenkomst, J.E. Straesser, De Google Book Settlement en de gevolgen voor Nederlandse auteurs, AMI , p M.A. Lemley, An Antitrust Assessment of the Google Book Search Settlement, AMI , p