CCBE Toelichting bij de kernbeginselen van de Europese advocaat

Transcriptie

1 CCBE Toelichting bij de kernbeginselen van de Europese advocaat 1. Op 24 november 2006 heeft de CCBE unaniem het Handvest van de kernbeginselen van de Europese advocaat goedgekeurd. Dit Handvest bestaat uit een lijst van tien beginselen die gemeenschappelijk zijn voor het beroep van advocaat in Europa. De eerbied voor deze beginselen ligt aan de basis van het recht op verdediging, de hoeksteen van de andere fundamentele rechten in een democratie. 2. Deze kernbeginselen geven de gemeenschappelijke basis weer van alle nationale en internationale bepalingen die de deontologie van de Europese advocaten vormen. 3. Het Handvest houdt rekening met: de nationale beroepsregels van de Europese Lidstaten, met inbegrip van deze die geen lid zijn van de CCBE maar ook deze gemeenschappelijke principes van de Europese advocaten delen; de Gedragscode voor Europese advocaten van de CCBE; de algemene principes van de Internationale Gedragscode van de International Bar Association; de Aanbeveling Rec (2000)21 van het Comité van Ministers van de Raad van Europa aan de Lidstaten inzake de vrije uitoefening van het beroep van advocaat van 25 oktober 2000; de Basisprincipes inzake de rol van de balie, zoals aangenomen op het achtste Congres van de Verenigde Naties over misdaadpreventie en de behandeling van overtreders, Havana (Cuba) van 27 augustus tot 7 september 1990; de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen, en in het bijzonder het arrest van 19 februari 2002 van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen in de zaak Wouters v. Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten (C- 309/99); de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Handvest van de fundamentele rechten van de Europese Unie. 1

2 4. Het Handvest is geconcipieerd als een pan-europees document dat een ruimere toepassing kent dan de Staten die lid of waarnemer zijn van de CCBE. Het Handvest heeft met name tot doel een helpende hand te zijn, bv. voor balies die strijden voor het doen erkennen van hun onafhankelijkheid binnen ontwakende Europese democratieën. 5. Het Handvest beoogt bij de advocaten, de beleidsmakers en het publiek een beter begrip tot stand te brengen van de belangrijkheid van de rol van de advocaat binnen de maatschappij en de wijze waarop de principes die betrekking hebben op het beroep van advocaat deze rol versterken. 6. Een advocaat, of hij een burger, een onderneming of de Staat bijstaat, heeft als opdracht raad te geven en de cliënt getrouw te vertegenwoordigen, te handelen zoals een professioneel die gerespecteerd wordt door derden, en een onontbeerlijke actor te zijn in de behoorlijke rechtsbedeling. Door al deze aspecten te belichamen verzekert de advocaat die de belangen van zijn cliënt dient en waakt voor het respect voor de rechten van deze laatste eveneens een sociale rol. Deze rol bestaat erin conflicten te voorkomen en te vermijden, te waken voor een oplossing van deze geschillen overeenkomstig het recht, bij te dragen tot een evolutie van het recht en de vrijheid, de rechtvaardigheid en de rechtsstaat te verdedigen. 7. De CCBE hoopt dat de hoven en rechtbanken, de wetgevers, de regeringen en de internationale organisaties zich zullen inspannen om samen met de balies deze basisprincipes te doen eerbiedigen en te beschermen. 8. Het Handvest vangt aan met een uittreksel uit de préambule van de Gedragscode voor Europese advocaten, waaronder de bevestiging : Het respect voor de taak van de advocaat is een essentiële voorwaarde tot de rechtsstaat en een democratische samenleving. De rechtsstaat is een concept dat nauw verbonden is met de democratie zoals actueel in Europa begrepen. 9. De inleidende paragraaf van het Handvest bepaalt dat de beginselen van het Handvest essentieel zijn voor een behoorlijke rechtsbedeling, voor de toegang tot het recht en voor het recht op een eerlijk proces zoals vereist door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De advocaten en hun balies zullen zich verder actief inzetten om deze rechten te verdedigen zowel in de nieuwe, groeiende Europese democratieën, als in de meer gevestigde democratieën waar deze rechten kunnen bedreigd zijn. 2

3 Principe (a) de onafhankelijkheid en de vrijheid om de verdediging en de bijstand van zijn cliënt te verzekeren : De advocaat dient vrij te zijn op politiek, economisch en intellectueel vlak, in de uitoefening van zijn opdracht van raadsman en vertegenwoordiger van de cliënt. Dit betekent dat de advocaat onafhankelijk dient te zijn van de Staat en van machtsinstanties zoals economische belangen. Hij mag zijn onafhankelijkheid niet in het gedrang brengen als gevolg van een ongepaste druk van zijn professionele partners. De advocaat dient ook onafhankelijk te blijven ten aanzien van zijn cliënt om het vertrouwen te genieten van derden, van hoven en rechtbanken. Inderdaad, zonder onafhankelijkheid ten aanzien van zijn cliënt, kan de kwaliteit van het werk van de advocaat niet worden verzekerd. Het statuut van lid van een vrij beroep en het gezag dat gepaard gaat met dat statuut dragen bij tot het behoud van de onafhankelijkheid, en de balies moeten een belangrijke rol spelen in de bescherming van de onafhankelijkheid van advocaten. De zelfregulering van het beroep is levensnoodzakelijk om de onafhankelijkheid van de advocaat te behouden. Het is algemeen bekend dat in niet vrije samenlevingen, de advocaten belet worden de verdediging van hun cliënten te verzekeren en kunnen worden opgesloten of vermoord indien zij pogen dit wel te doen. Principe (b) het recht en de plicht van de advocaat om de zaken van de cliënt vertrouwelijk te houden en om het beroepsgeheim te eerbiedigen : Het behoort tot de essentie van het beroep van advocaat dat de cliënt hem vertrouwelijke zaken meedeelt, die hij aan niemand anders zou zeggen de meest intieme persoonlijke informatie of commerciële geheimen met een heel grote waarde en dat de advocaat deze en iedere andere informatie moet ontvangen op een vertrouwensbasis. Zonder verzekering van vertrouwelijkheid, kan het vertrouwen niet bestaan. Het Handvest benadrukt de tweeledige aard van dat principe de vertrouwelijkheid eerbiedigen is niet alleen de plicht van de advocaat, het is ook een fundamenteel recht van de cliënt. De regels die betrekking hebben op het beroepsgeheim verbieden het gebruik van communicaties tussen een advocaat en zijn cliënt tegen de cliënt. In bepaalde juridische systemen wordt het recht op geheimhouding beschouwd als een gunst voor de cliënt, terwijl in andere systemen het beroepsgeheim ook kan vereisen dat de advocaat communicaties met de advocaat van de andere partij ook jegens zijn cliënt geheim houdt. Dit principe (b) geldt voor al deze concepten, met name het beroepsgeheim, de vertrouwelijkheid en de legal professional privilege. De verplichting tot beroepsgeheim ten aanzien van de cliënt blijft bestaan nadat de advocaat niet langer zijn vertegenwoordiger is. Principe (c) voorkoming van belangenconflicten zowel tussen verschillende cliënten als tussen de cliënt en de advocaat : Om zijn beroep onberispelijk te kunnen uitoefenen, moet de advocaat belangenconflicten vermijden. Bijgevolg kan een advocaat onmogelijk twee cliënten bijstaan in dezelfde zaak indien er een belangenconflict of een risico op een belangenconflict tussen hen bestaat. Op dezelfde manier zal de advocaat zich ervan moeten onthouden op te treden voor een nieuwe 3

4 cliënt indien hij over vertrouwelijke informatie beschikt die hij verkreeg van een andere, voormalige of actuele, cliënt. Volledig in dezelfde lijn mag de advocaat geen cliënt aanvaarden indien een belangenconflict tussen de cliënt en de advocaat bestaat. Indien dat conflict rijst in de loop van zijn bijstand aan de cliënt, moet de advocaat aan die bijstand een einde maken. Dat principe is nauw verbonden met de principes van vertrouwelijkheid (b), onafhankelijkheid (c) en van loyaliteit (e). Principe (d) de waardigheid, de kiesheid en de rechtschapenheid: Om vertrouwd te worden door cliënten, derden, de rechtbanken en de Staat, moet de advocaat zich dat vertrouwen waardig maken. Dat vertrouwen wordt gevestigd door deelneming aan een achtenswaardig beroep; het logische gevolg is dat de advocaat niet alleen niets doet dat zijn reputatie in het gedrang brengt, maar ook deze van zijn beroep in het algemeen en van het vertrouwen van het publiek in zijn beroep. Dit betekent niet dat de advocaat perfect moet zijn, maar wel dat hij zich niet schuldig mag maken aan onwaardig gedrag dat het beroep zou kunnen onteren, noch in de uitoefening van het beroep noch tijdens andere activiteiten, zelfs in zijn privé-leven. Een onwaardig gedrag kan aanleiding geven tot sancties, met inbegrip van, in de ergste gevallen, een uitsluiting uit het beroep. Principe (e) loyaliteit jegens de cliënt : De loyaliteit jegens de cliënt is de essentie van de rol van de advocaat. De cliënt moet vertrouwen kunnen hebben in de advocaat als raadsman en als vertegenwoordiger. Het gevolg is dat de advocaat onafhankelijk moet zijn (zie principe (a)), conflicten moet vermijden (zie principe (c)) en moet waken voor de geheimhouding van de vertrouwelijke mededelingen van de cliënt (zie principe (b)). Bepaalde delicate aspecten van de deontologie vloeien voort uit de wisselwerking tussen het principe van loyaliteit jegens de cliënt en de principes van waardigheid, kiesheid en rechtschapenheid, de eerbied voor de confraterniteit en in het bijzonder de eerbied voor de rechtsstaat en de bijdrage aan een behoorlijke rechtsbedeling. In verband met deze vragen, moet de advocaat zijn cliënt duidelijk maken dat hij zijn plichten jegens de rechtbanken en de rechtsbedeling niet in het gedrang mag brengen om er een oneerlijke zaak in naam van de cliënt voor te stellen. Principe (f) de kiesheid op het vlak van erelonen : De door de advocaat gevraagde erelonen moeten volledig toegelicht worden aan de cliënt. Ze moeten rechtvaardig en redelijk zijn met eerbied voor de rechten en gedragsregels die de advocaat dient na te leven. Ook al beklemtonen de gedragscodes (en het principe (c)) het belang om belangenconflicten tussen een advocaat en zijn cliënt te vermijden, toch is dit gevaar inherent aan het vraagstuk van de erelonen van de advocaat. Bijgevolg houdt het principe de noodzaak in dat gedragsregels ervoor waken dat geen buitensporige bedragen van de cliënt worden gevorderd. 4

5 Principe (g) de beroepsbekwaamheid : Het is vanzelfsprekend dat de advocaat zijn opdracht van raadsman en van vertegenwoordiger van de cliënt niet efficiënt kan vervullen indien hij niet over een gepaste beroepsvorming zou beschikken. De permanente beroepsvorming onderging recent een belangrijke uitbreiding als antwoord op het snelle ritme waarmee het recht en de praktijk en de technologische en economische omgeving wijzigen. De beroepsregels beklemtonen dat de advocaat geen zaak moet aanvaarden indien hij niet in de materie is onderlegd. Principe (h) de eerbied voor de confraterniteit : Dit principe behelst meer dan een oproep tot noodzakelijke beleefdheid ook al is deze belangrijk in gevoelige aangelegenheden en geschillen waarmee advocaten namens hun respectieve cliënten vaak worden geconfronteerd. Dit principe houdt verband met de rol van de advocaat in zijn hoedanigheid van bemiddelaar van wie men kan vertrouwen dat hij de waarheid spreekt, de gedragsregels eerbiedigt en zijn beloften houdt. De goede rechtsbedeling vereist dat advocaten eerbied hebben voor de ander om op een beschaafde manier het geschil op te lossen. In dezelfde lijn dient de advocaat in het algemeen belang te goeder trouw te handelen en een ander niet te bedriegen. De wederzijdse eerbied tussen confraters dient de goede rechtsbedeling, draagt bij tot de oplossing van conflicten door middel van een akkoord, en dient het belang van de cliënt. Principe (i) de eerbied voor de rechtsstaat en de bijdrage tot een behoorlijke rechtsbedeling : Wij hebben een deel van de rol van de advocaat beschreven als actor van een behoorlijke rechtsbedeling. Dezelfde idee wordt soms ook uitgedrukt in de omschrijving van de advocaat als een orgaan of een medewerker van de justitie. Een advocaat mag nooit bewust aan hoven en rechtbanken foutieve of misleidende informatie verstrekken en hij mag evenmin liegen ten aanzien van derden in het kader van zijn beroepsactiviteiten. Deze verbodsbepalingen komen vaak in aanvaring met de onmiddellijke belangen van de cliënt. De behandeling van dat ogenschijnlijk conflict tussen de belangen van de cliënt en deze van de justitie is één van de problemen die de advocaat door zijn professionele vorming kan oplossen. De advocaat kan een beroep doen op de bijstand van zijn balie om die problemen op te lossen. Maar finaal kan de advocaat zijn cliënt slechts met succes vertegenwoordigen indien de hoven en rechtbanken, zowel als derden, in hem vertrouwen kunnen hebben als medewerker van de goede rechtsbedeling. Principe (j) zelfregulering van zijn beroep : Eén van de kenmerken van niet-democratische samenlevingen is dat de Staat, hetzij openlijk hetzij op een verdoken manier, het beroep en de activiteiten van advocaten controleert. Er zijn twee manieren mogelijk om het beroep te reglementeren : de reglementering door de Staat en 5

6 de zelfregulering door de beroepsgroep. In talrijke gevallen gebruikt de Staat, die het belang van de basisprincipes erkent, de wetgeving om deze principes te ondersteunen, bijvoorbeeld door een wetgevende basis te bieden aan het beroepsgeheim of door de balies wetgevende bevoegdheid toe te kennen om gedragsregels uit te werken. De CCBE is ervan overtuigd dat uitsluitend een grote mate van zelfregulering de professionele onafhankelijkheid van advocaten ten aanzien van de Staat kan verzekeren en zonder waarborg van onafhankelijkheid kunnen advocaten hun professionele en wettelijke taak niet vervullen. Orde van Vlaamse Balies Eigen vertaling 22 mei