Zaak NL/2008/0826: Wholesaletoegang tot het aansluitnet voor breedband- en/of spraakdiensten; Zaak NL/2008/0827: Wholesalebreedbandtoegang;

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, 08/12/2008 SG-Griffie (2008) D/ Ter attentie van: Dhr. Chris A. Fonteijn Voorzitter Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit (OPTA), Zurichtoren Muzenstraat WB Den Haag Nederland Fax: Geachte heer Fonteijn, Betreft: Zaak NL/2008/0826: Wholesaletoegang tot het aansluitnet voor breedband- en/of spraakdiensten; Zaak NL/2008/0827: Wholesalebreedbandtoegang; Opmerkingen krachtens artikel 7, lid 3, van Richtlijn 2002/21/EC 1 I. PROCEDURE Op 6 november 2008 heeft de Commissie een kennisgeving ontvangen van de Nederlandse regelgevende instantie, de Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit (OPTA), met betrekking tot de analyse van de markten voor ontbundelde toegang op wholesaleniveau (markt 4 van de aanbeveling inzake relevante markten 2 ) en voor wholesalebreedbandtoegang (markt 5 van de Aanbeveling). Overeenkomstig artikel 6 van de Kaderrichtlijn vond de nationale raadpleging plaats van 29 juli tot 8 september Op 20 november 2008 heeft de Commissie OPTA een verzoek om inlichtingen gestuurd, waarop OPTA op 25 november 2008 heeft geantwoord. 1 Richtlijn 2002/21/EG van het Europees Parlement en de Raad van 7 maart 2002 inzake een gemeenschappelijk regelgevingskader voor elektronischecommunicatienetwerken en -diensten (Kaderrichtlijn), PB L 108 van , blz Aanbeveling van de Commissie 2007/879/EG van 17 december 2007 betreffende relevante productenen dienstenmarkten in de elektronischecommunicatiesector die overeenkomstig Richtlijn 2002/21/EG van het Europees Parlement en de Raad inzake een gemeenschappelijk regelgevingskader voor elektronischecommunicatienetwerken en -diensten (Aanbeveling), PB L 344 van , blz. 65. Commission européenne, B-1049 Bruxelles / Europese Commissie, B-1049 Brussel - België. Telefoon (centrale): (32-2)

2 Overeenkomstig artikel 7, lid 3, van de Kaderrichtlijn mogen nationale regelgevende instanties (NRI s) en de Commissie aan de betrokken NRI opmerkingen sturen over ontwerpmaatregelen waarvan kennisgeving is gedaan. II. II.1. BESCHRIJVING VAN DE ONTWERPMAATREGEL Vorige kennisgeving De eerste analyse van deze markten werd uitgevoerd in het kader van zaken NL/2005/0280 betreffende de markt voor ontbundelde toegang en NL/2005/0281 betreffende de markt voor wholesalebreedbandtoegang (WBT ). Op dat ogenblik wees OPTA KPN aan als partij met aanmerkelijke marktmacht (AMM) op de markt voor ontbundeling van aansluitnetten en legde ze de exploitant regelgevende verplichtingen op. De Commissie had opmerkingen over de bepaling van de maximumprijzen en verzocht OPTA om de verplichting tot gescheiden boekhouding uit te breiden naar de WBT-markt. Met betrekking tot de markt voor WBT concludeerde OPTA dat er twee afzonderlijke relevante markten bestaan, namelijk een voor lagekwaliteit-wbt en een voor hogekwaliteit-wbt. OPTA oordeelde dat KPN geen AMM heeft op de markt voor lagekwaliteit-wbt maar wel op de markt voor hogekwaliteit-wbt. Bijgevolg heeft OPTA KPN op de markt voor hogekwaliteit-wbt verplichtingen opgelegd inzake toegang, transparantie en non-discriminatie. II.2. Marktdefinitie II.2.1. Markt 4: Toegang tot netwerkinfrastructuur op wholesaleniveau op een vaste locatie OPTA legt uit dat de aanbodstructuur van de markt voor ontbundelde toegang in de komende regelgevingsperiode aanzienlijk zal veranderen ten gevolge van de All-IPplannen van KPN. All-IP omvat onder meer de vervanging van een gedeelte van het huidige koperen aansluitnet door glasvezelkabel. KPN zal naar alle waarschijnlijkheid vanaf half 2010 beginnen met de uitfasering van MDF-toegang. In deze zones zal KPN glasvezel uitrollen tot op straatkastniveau of rechtstreeks overgaan tot FttH 3. KPN gebruikt point-to-point glasvezelnetwerken die ontbundelde toegang bieden tot het Optical Distribution Frame (ODF). De precieze omvang van de uitrol aan het einde van de komende regelgevingsperiode is nog onduidelijk. KPN heeft een dekking aangegeven van ten minste 50 procent op basis van het behoud van MDF-toegang. De huidige aanbieders zullen dienovereenkomstig moeten worden gemigreerd. OPTA concludeert dat de relevante productenmarkt voor (fysieke) toegang tot netwerkinfrastructuur op wholesaleniveau (inclusief gedeelde of volledig ontbundelde toegang) op een vaste locatie koperen aansluitnetwerken (gebaseerd op MDF 4 -toegang en SDF 5 -toegang) evenals toegang tot aansluitnetwerken in glasvezel (gebaseerd op ODFtoegang) omvat. Andere aansluitnetwerken zoals coax, dark fibre, mobiele netwerken, WiFi, WLL en satellietverbindingen behoren niet tot de relevante markt voor ontbundelde toegang tot het aansluitnet. 3 Fibre to the Home (glasvezel tot aan huis). 4 Main Distribution Frame. 5 Sub Distribution Frame. 2

3 OPTA concludeert tevens dat de relevante geografische markt voor ontbundelde toegang nationaal is. II.2.2. Markt 5: Wholesalebreedbandtoegang ( WBT ) OPTA definieert wholesalebreedbandtoegang als een wholesaledienst waarbij aan wholesaleafnemers van transmissiecapaciteit flexibele of variabele capaciteit (bandbreedte) geleverd wordt met een capaciteit stroomafwaarts van meer dan 128 kbit/s van de locatie van afname naar die van de eindgebruikerslocatie. OPTA concludeert dat WBT over koper, coaxkabel en glasvezel allemaal tot dezelfde relevante markt voor lagekwaliteit-wbt behoren. De markt voor hogekwaliteit-wbt omvat WBT over koper en glasvezel. Met betrekking tot de substitutie van WBT-diensten op basis van kabel analyseert OPTA zowel rechtstreekse als onrechtstreekse prijsdruk. Met betrekking tot rechtstreekse prijsdruk merkt OPTA op dat er in Nederland een soort WBT-aanbod met behulp van kabelverbindingen bestaat en dat de kostenstructuur van de aanbieders vergelijkbaar is aangezien koper en kabel gelijksoortige producten kunnen leveren die concurrerend zijn op retailniveau. OPTA concludeert dat het productassortiment van WBT over coaxkabel op een groot aantal punten vergelijkbaar is met WBT over koper. Het voornaamste verschil bestaat erin dat netwerken met coaxkabel geen aansluitingen met hoge overboekingsfactoren bieden omdat ze geen hoge kwaliteit kunnen garanderen. OPTA merkt echter op dat de keuze voor een bepaalde technologie vaak een langetermijnkeuze is vanwege de overgangskosten. Afnemers van WTB over koper moeten specifieke investeringen doen in netwerkuitrusting voor DSL. Dat betekent dat zij niet zullen overschakelen op WBT over coaxkabel bij een prijsstijging van 5-10 procent. Aan de vraagzijde concludeert OPTA dat de mate van rechtstreekse substitueerbaarheid aan de vraagzijde slechts een beperkte rol speelt in de mate waarin een hypothetische monopolist op het gebied van WBT over koper beperkt wordt door WBT over coaxkabel. Daarom onderzoekt OPTA tevens of er naast rechtstreekse prijsdruk ook onrechtstreekse prijsdruk kan bestaan op de onderliggende retailmarkten. Met betrekking tot onrechtstreekse prijsdruk stelt OPTA de vraag of een kleine maar aanmerkelijke prijsstijging op de wholesalemarkt vanuit een hypothetische monopolist in WBT over DSL leidt tot aanzienlijke substitutie van DSL door kabel op retailniveau zodat de stijging van de wholesaleprijs niet rendabel is. OPTA argumenteert dat retailmarges in Nederland laag zijn, het aandeel van WTB-prijzen in de retailprijzen hoog 6 en dat de retailprijselasticiteit tussen DSL- en kabelproducten hoog is 7. OPTA concludeert dat, op basis van deze retailprijselasticiteit van de vraag, een stijging van de wholesaleprijs met 10% niet rendabel zal zijn omdat het werkelijke verlies van KPN hoger zou zijn dan de critical loss. De markt voor WBT bestaat uit twee afzonderlijke relevante markten, namelijk een voor lagekwaliteit-wbt en een voor hogekwaliteit-wbt. Wat deze beide markten van elkaar onderscheidt is de overboekingsfactor 8. Producten met een overboekingsfactor van meer 6 64% voor breedbandinternettoegang en 49% voor de bundel van breedband en vaste telefonie. 7 OPTA gebruikt de prijselasticiteit van de vraag (-2.545) die als een benchmark werd berekend voor Oostenrijk. 8 De mate van gegarandeerde capaciteit van een aansluiting kan worden uitgedrukt met de term overboekingsfactor. De overboekingsfactor geeft een indicatie van het aantal eindgebruikers waarmee de aansluiting wordt gedeeld en wordt gedefinieerd als de verkochte capaciteit gedeeld door de gereserveerde capaciteit binnen het netwerk van een internetprovider. 3

4 dan 1:20 behoren tot de relevante markt van hogekwaliteit-wbt en producten met een overboekingsfactor van minder dan 1:20 behoren tot de relevante markt van lagekwaliteit-wbt. OPTA concludeert tevens dat de relevante geografische markt voor zowel hogekwaliteit- WBT als lagekwaliteit-wbt nationaal is. In verband hiermee wijst OPTA er in het bijzonder op dat alle marketing-, verkoop- en reclamestrategieën nationaal zijn voor KPN en alle grote kabelmaatschappijen en grote alternatieve DSL-aanbieders. Bovendien oordeelde OPTA dat de marktaandelen van KPN redelijk gelijkmatig verdeeld waren toen dit werd onderzocht op MDF-niveau, wat erop wijst dat geografische verschillen redelijk beperkt zijn. II.3. Beoordeling van aanmerkelijke marktmacht (AMM) en behoefte aan regelgeving II.3.1. Markt 4: Toegang tot netwerkinfrastructuur op wholesaleniveau op een vaste locatie OPTA concludeert dat KPN over aanmerkelijke marktmacht beschikt op de markt voor (fysieke) toegang tot netwerkinfrastructuur op wholesaleniveau (inclusief gedeelde of volledig ontbundelde toegang) op een vaste locatie met de toegang tot het koperen aansluitnet van KPN (gebaseerd op MDF-toegang en SDF-toegang) evenals toegang tot aansluitnetwerken in glasvezel (gebaseerd op ODF-toegang) op basis van onder meer de volgende criteria: marktaandelen 9, schaalvoordelen en synergie, het ontbreken van kopersmacht die een tegenwicht kan vormen en het feit dat KPN een verticaal geïntegreerde onderneming is. II.3.2. Markt 5: Wholesalebreedbandtoegang ( WBT ) Markt voor lagekwaliteit-wbt Op de markt voor lagekwaliteit-wbt is OPTA, anders dan in haar vorige kennisgeving, van plan KPN aan te wijzen als partij met AMM. OPTA legt uit dat het marktaandeel van KPN op de markt voor lagekwaliteit-wbt steeg van [40-50]% tot [50-60]% tussen eind 2005 en medio De verwachting dat alternatieve DSL-aanbieders hun uitrol zouden voortzetten werd niet ingelost aangezien alternatieve DSL-aanbieders hun uitrolplannen hebben opgeschort nadat KPN zijn All- IP-plannen had aangekondigd. Bovendien haalde KPN met de overname van Tiscali in 2007 een grote rechtstreekse wholesaleconcurrent op de markt voor lagekwaliteit-wbt binnen. OPTA concludeert dat de combinatie van onvoldoende rechtstreekse concurrentiedruk op de markt voor lagekwaliteit-wbt en een risico op aanmerkelijke marktmacht op de onderliggende retailmarkten voor breedbandinternettoegang en vaste telefonie bij gebrek aan regelgeving inzake lagekwaliteit-wbt betekent dat in de komende regelgevingsperiode KPN goede redenen en het vermogen heeft om zich onafhankelijk van zijn concurrenten en afnemers te gedragen op de markt voor lagekwaliteit-wbt. 9 KPN heeft een marktaandeel van (bijna) 100 procent. 10 De huidige marktaandelen van de voornaamste concurrenten: Ziggo [20-30]%, UPC [10-20]%, TELE2 [5-10]%. 4

5 Markt voor hogekwaliteit-wbt Op de markt voor hogekwaliteit-wbt is OPTA van plan KPN aan te wijzen als partij met AMM op basis van onder meer de volgende criteria: marktaandelen 11, de controle over niet makkelijk te dupliceren infrastructuur, schaalvoordelen, verticale integratie en het ontbreken van kopersmacht die een tegenwicht kan vormen. II.4. Corrigerende maatregelen II.4.1. Markt 4: netwerkinfrastructuur op wholesaleniveau op een vaste locatie OPTA is van plan om KPN de volgende corrigerende maatregelen te blijven opleggen en deze aan te vullen met regels inzake toegang tot het glasvezelnetwerk en migratie met betrekking tot de overgang van koper naar glasvezel: toegang: KPN dient te voldoen aan alle redelijke verzoeken om ontbundelde toegang tot aansluitnetwerken over koper (MDF en SDF) en glasvezel (ODF) (met inbegrip van migratieregels voor de uitfasering van MDF-toegangsdiensten en SDF- en ODF-backhaul als aanvullende faciliteit); transparantie en referentieaanbod met betrekking tot ontbundelde toegang tot aansluitnetwerken van KPN over koper (MDF en SDF) en glasvezel (ODF) 12 ; non-discriminatie: KPN dient ontbundelde toegang aan te bieden onder nondiscriminerende voorwaarden en aan derde partijen dezelfde voorwaarden aan te bieden als aan zichzelf, haar dochterondernemingen of haar partners. OPTA voegde nieuwe gedragsregels toe aan de verplichting 13 ; kostenoriëntatie: KPN dient kostengeoriënteerde prijzen aan te rekenen voor ontbundelde toegang tot het aansluitnet over koper (MDF en SDF) en glasvezel (ODF). De aangerekende prijzen mogen de maximumprijzen die OPTA bepaalde volgens het wholesale price cap-systeem ( WPC system ), niet overschrijden 14. OPTA is van plan om de verplichting tot gescheiden boekhouding in te trekken omdat ze gelooft dat de verplichtingen tot kostenoriëntatie en non-discriminatie volstaan om uiteindelijke situaties van marginsqueeze te voorkomen. 11 Op de markt van hogekwaliteit-wbt heeft KPN een marktaandeel van [70-80]% en verwacht OPTA dat het marktaandeel van KPN bij gebrek aan reglementering in de komende regelgevende periode verder zal stijgen met meerdere procenten. 12 KPN dient binnen 30 dagen na de inwerkingtreding van de beslissing van OPTA een referentieaanbod te publiceren en dit regelmatig bij te werken. 13 Volgens deze gedragsregels zijn selectieve prijsonderbieding en getrouwheidskortingen verboden en is prijsdifferentiatie toegestaan op voorwaarde dat aan specifieke criteria is voldaan. Prijsdifferentiatie ten gevolge waarvan andere afnemers, vanwege de marginsqueeze op markten stroomafwaarts, hun diensten niet kunnen aanbieden onder concurrerende voorwaarden, is verboden. 14 OPTA heeft onlangs ontwerp- beleidsregels gepubliceerd inzake wholesaletarifering voor ODF. Hierover wordt momenteel overleg gepleegd. In dit document kondigt OPTA aan een risicopremie op te nemen in haar berekeningen voor investeringen in glasvezel die de investeerder een aanzienlijk voordeel geeft voor investeringen in glasvezel. In het document wordt meegedeeld dat deze later ter kennis van de Commissie zullen worden gebracht. 5

6 II.4.2. Markt 5: Wholesalebreedbandtoegang (WBT) Markt voor lagekwaliteit-wbt toegang tot lagekwaliteit-wbt (enkel gebaseerd op koper) met inbegrip van migratieregels voor de uitfasering van WBT-diensten gebaseerd op MDFtoegang; verplichting tot transparantie en referentieaanbod (enkel voor koper); non-discriminatie (enkel voor koper) waaronder nieuwe gedragsregels toegevoegd aan de verplichting. OPTA stelt niet voor de WBT-toegang over glasvezelnetwerken te reglementeren. Ze vindt dat het ontbundelde glasvezelproduct, nl. ODF-toegang, in markt 4 ook zakelijke mogelijkheden biedt voor marktspelers met een kleiner schaalvoordeel. Daarom vindt OPTA dat WBT-toegang over glasvezel niet noodzakelijk is, aangezien WBT over koper volstaat volgens OPTA om de concurrentieproblemen op de WBT-markt en onderliggende retailmarkten te verhelpen. OPTA is van oordeel dat een minder strenge reglementering van glasvezel de invoering van een innovatieve glasvezeltechnologie bevordert. Bovendien vindt OPTA het niet noodzakelijk om lagekwaliteit-wbt een kostenoriëntatie op te leggen omdat volgens haar de combinatie van toegang en non-discriminatie (met inbegrip van de gedragsregels toegevoegd aan de verplichting tot non-discriminatie) in combinatie met onrechtstreekse prijsdruk volstaat om de concurrentieproblemen op te lossen. Markt voor hogekwaliteit-wbt OPTA is van plan om de volgende verplichtingen te handhaven en deze aan te vullen met regels inzake toegang tot het glasvezelnetwerk en migratie met betrekking tot de overgang van koper naar glasvezel: toegang tot hogekwaliteit-wbt (enkel gebaseerd op koper en glasvezel) met inbegrip van migratieregels voor de uitfasering van WBT-diensten gebaseerd op MDF-toegang; verplichting tot transparantie en referentieaanbod (koper- en glasvezeltoegang) 15 ; non-discriminatie (koper- en glasvezeltoegang) waaronder nieuwe gedragsregels toegevoegd aan de verplichting; kostenoriëntatie (koper- en glasvezeltoegang); OPTA is van plan om de verplichting tot gescheiden boekhouding in te trekken omdat ze van oordeel is dat de verplichtingen tot kostenoriëntatie en nondiscriminatie volstaan om situaties van marginsqueeze te voorkomen; bovendien is OPTA van plan WBT-toegang uit te faseren op regionaal niveau (14 toegangspunten), wanneer de toegang op hoofdstedelijk niveau (137 punten) daadwerkelijk beschikbaar is; OPTA verduidelijkt dat KPN hierbij een redelijke migratietermijn in acht moet nemen en, onder de verplichting tot transparantie, een redelijke opzeggingstermijn moet naleven van (over het algemeen) minstens twee maanden. 15 Aan de verplichting tot transparantie werd een verplichting toegevoegd om een aankondigingsperiode te gebruiken bij de introductie van nieuwe wholesalediensten om andere operatoren in staat te stellen zich gelijktijdig met KPN voor te bereiden op de lancering van nieuwe diensten. 6

7 III. OPMERKINGEN Op basis van de kennisgeving en de bijkomende inlichtingen verstrekt door OPTA, heeft de Commissie de volgende opmerkingen 16 : Opname van kabel in markt 5 op basis van onrechtstreekse prijsdruk OPTA baseert het opnemen van WBT-diensten via kabel in de relevante markt op onrechtstreekse prijsdruk van de onderliggende retailmarkten. De bewijsvoering van OPTA dat een kleine maar aanmerkelijke prijsstijging in de wholesalemarkt vanuit een hypothetische monopolist in WBT over DSL leidt tot een aanzienlijke substitutie van DSL door kabel op retailniveau zodat de prijsstijging op wholesaleniveau niet rendabel zal zijn, is enkel geldig in geval van een hoge retailprijselasticiteit tussen DSL- en kabelproducten. OPTA beschouwt de prijselasticiteit van de vraag in Oostenrijk als een goede benchmark omdat daar de penetratie van kabel ook hoog is (-2.545). OPTA leverde een gevoeligheidsanalyse die aantoont dat, indien wordt rekening gehouden met een lagere elasticiteit, de stijging van de wholesaleprijs rendabel zou zijn. Zelfs in het geval van Oostenrijk zou de prijsstijging echter rendabel kunnen zijn, zoals aangetoond door tabel 7 van de kennisgeving van OPTA. Bovendien blijft, in tegenstelling tot de situatie in Oostenrijk waar Telekom Austria duidelijk marktaandeel aan het verliezen is, aan de kabeloperatoren in de markt 17 stroomafwaarts, het marktaandeel van KPN in Nederland stabiel, ondanks de relatief hoge tarifering van haar retailproducten. Daarom betwijfelt de Commissie of de prijselasticiteit zoals die in Oostenrijk berekend wordt, een goed model zou zijn voor Nederland. De geleverde marktgegevens tonen eerder aan dat de prijselasticiteit beperkt wordt door andere factoren zoals de perceptie van het merk en de kwaliteit van de dienstverlening. Bovendien merkt OPTA op dat het aandeel van WBT-prijzen in de retailprijzen voor breedbandinternettoegang 64% bedraagt en 49% voor de bundel breedband en vaste telefonie. Vooral in het laatste geval is het twijfelachtig dat concurrenten niet in staat zouden zijn om het grootste deel van een prijsstijging van 10% in hun marge op te nemen. Om bovenstaande redenen is de Commissie niet overtuigd dat lagekwaliteit-wbt over de kabel en DSL deel uitmaken van dezelfde markt. De Commissie verwijst naar de test die in vorige gevallen werd uitgewerkt 18 voor de juiste evaluatie van het effect van onrechtstreekse substitutie door middel van een SSNIP-test (d.i. Small but Significant Non-transitory Increase in Price). Er moet in het bijzonder worden aangetoond dat: (i) Internetserviceproviders (ISP s) zouden gedwongen zijn om een hypothetische stijging van de wholesaleprijs door te berekenen aan hun consumenten op retailniveau op basis van de prijsratio wholesale/retail; en (ii) er op retailniveau voldoende vraagsubstitutie zou zijn naar retaildiensten gebaseerd op onrechtstreekse prijsdruk waardoor de stijging van de wholesaleprijs niet rendabel zou zijn; 16 Overeenkomstig artikel 7, lid 3, van de Kaderrichtlijn. 17 Zie zaak AT/2008/ Zie in het bijzonder zaken UK/2007/0733 en ES/2008/

8 (iii) de klanten van de ISP s zouden niet op grote schaal overschakelen op de retailtak van de geïntegreerde hypothetische monopolist, vooral als deze laatste zijn eigen retailprijzen niet verhoogt. 19 Op basis van bovenstaande informatie en de informatie geleverd door OPTA, zijn de diensten van de Commissie er niet van overtuigd dat aan deze criteria werd voldaan. In dit verband vindt de Commissie dat (i) OPTA zelf niet helemaal overtuigd is van het bestaan van voldoende rechtstreekse prijsdruk, en dat (ii) OPTA er niet in is geslaagd voldoende te staven dat onrechtstreekse prijsdruk voldoende sterk zou zijn om een opname van kabel in de marktdefinitie te rechtvaardigen. In elk geval zou de uitsluiting van op basis van WBT geleverde kabeldiensten noch de AMM-conclusie hebben veranderd, noch hebben geleid tot een ander regelgevend resultaat. Bijgevolg vindt de Commissie dat, aangezien een conclusie over de exacte reikwijdte van de markt in dit geval niet relevant is voor de AMMbeoordeling en het opleggen van regelgevende verplichtingen, de marktdefinitie kan worden opengelaten. Regelgevende behandeling van glasvezel in de markt van lagekwaliteit-wbt Hoewel OPTA glasvezel ook in de markt voor lagekwaliteit-wbt heeft opgenomen, stelt ze niet voor regelgevende verplichtingen op te leggen op bitstreamtoegang over glasvezelnetwerken. Volgens de richtsnoeren inzake de definitie van relevante markten 20 heeft het definiëren van een markt, zowel op het gebied van producten als van geografische omvang, tot doel net die concurrenten van de betrokken ondernemingen te identificeren die in staat zijn de handelingsvrijheid van deze ondernemingen te beperken en te voorkomen dat ze zich onafhankelijk van daadwerkelijke concurrentiedruk gaan gedragen. Bovendien zullen de opgelegde verplichtingen, overeenkomstig artikel 8, lid 4, van de Richtlijn inzake toegang, gebaseerd zijn op de aard van het geïdentificeerde probleem. Zij moeten tevens evenredig en verantwoord zijn in het licht van de doelstellingen van artikel 8 van de Kaderrichtlijn, met inbegrip van het principe dat regelgeving technologieneutraal moet zijn. Aangezien de concurrerende voorwaarden informeren over de aard van de concurrentieproblemen die zich voordoen, moet daarom elke afwijking van de aanpak van dat concurrentieprobleem met aangepaste corrigerende maatregelen binnen de afgebakende relevante markt zorgvuldig worden gestaafd. In verband hiermee staaft OPTA de beperking van corrigerende maatregelen tot toegang over koperen netwerken met het argument dat ontbundelde (ODF- )toegang in markt 4 tevens zakelijke mogelijkheden biedt voor marktspelers met lagere schaalvoordelen. Daarom vindt OPTA dat WBT over glasvezel niet noodzakelijk is, aangezien WBT over koper volstaat volgens OPTA om de concurrentieproblemen op de WBT-markt en onderliggende retailmarkten te verhelpen. 19 De hypothetische monopolistische aanbieder zou bv. zijn wholesaleprijs kunnen verhogen en tegelijkertijd lagere retailprijzen hanteren dan de ISP s die zijn wholesaleproduct afnemen zonder aan marginsqueeze te doen en zou zo retailklanten kunnen winnen van de ISP s zonder klanten op alternatieve platforms te verliezen. Dit zou de prijsstijging rendabel kunnen maken. 20 COM 2002/C/165. 8

9 De Commissie stelt het op prijs dat OPTA de ontbundeling van glasvezel in de vorm van ODF-toegang in overweging heeft genomen als een geschikte corrigerende maatregel met betrekking tot de markt voor fysieke toegang tot wholesalenetwerkinfrastructuur. Deze maatregel, die correct dient te worden uitgevoerd, zal waarschijnlijk in grote mate bijdragen tot de ontwikkeling van concurrentie op basis van de NGA-infrastructuur in Nederland. Op voorwaarde dat ODF-toegang ook voor nieuwe toetreders inderdaad zakelijk haalbaar zal blijken te zijn, kan de uitsluiting van corrigerende maatregelen voor markt 5 als verantwoord worden beschouwd in het licht van de regelgevende doelstellingen die in artikel 8 van de Kaderrichtlijn werden neergelegd, zoals het aanmoedigen van efficiënte investeringen op het gebied van infrastructuur. Rekening houdend met de onzekerheden die nog steeds heersen met betrekking tot de succesvolle implementatie van ODF-toegang, verzoekt de Commissie OPTA echter om de marktontwikkelingen van nabij te volgen en de voorgestelde verplichtingen uit te breiden naar glasvezelnetwerken indien zij de concurrentie onvoldoende garanderen. Dit kan meer bepaald het geval zijn als WBT-toegang over glasvezelnetwerken nodig zou worden om een daadwerkelijke concurrentie op de retailmarkt waarborgen. Doeltreffendheid van de momenteel geplande marginsqueeze-toets De Commissie stelt het op prijs dat OPTA van plan is, in het kader van de verplichtingen tot non-discriminatie in markt 5, een verbod op te leggen op alle prijsdifferentiaties die KPN in staat zouden stellen een wholesaletarief aan te rekenen aan zijn stroomafwaarts gelegen tak waardoor concurrerende operatoren niet meer in staat zouden zijn hun diensten onder concurrerende voorwaarden aan te bieden ten gevolge van een marginsqueeze op stroomafwaarts gelegen markten. De Commissie heeft echter de indruk dat de huidige formulering van dit verbod het betrokken concurrentieprobleem niet volledig zal verhelpen. In de eerste plaats omdat het verbod niet wordt aangevuld met vereisten om specifieke gegevens te leveren over kostprijsberekening die een ex ante -controle op eigen initiatief door OPTA mogelijk maken. Dergelijke controle houdt ook de definitie in van de parameters om de kosten van een efficiënte concurrent te evalueren. Andere NRI s 21 hebben de dominante operator er ook toe verplicht de regelgevende instantie ex ante te informeren over de prijzen van nieuwe retailproducten, in het bijzonder om de NRI in staat te stellen na te gaan of concurrenten de retailproducten van de operator met AMM kunnen dupliceren op basis van WBT. Bovendien preciseert het verbod de corrigerende maatregelen niet bv. proportionele retroactieve vermindering van wholesaleprijzen. De Commissie nodigt OPTA dienovereenkomstig uit om het verbod op marginsqueeze verder te preciseren wanneer ze haar definitieve beslissing aanneemt. Aanbeveling inzake NGA De Commissie gelooft dat het noodzakelijk is te zorgen voor verdere begeleiding in de context van de Next Generation Access (NGA)-uitrol om investeerders wettelijke zekerheid te bieden en ongewenste afwijkingen van regelgevende benaderingen op de interne markt te voorkomen. Hiertoe werkt de Commissie aan een aanbeveling inzake corrigerende maatregelen voor NGA zodat er op dergelijke netwerken een consequente regelgevende benadering over de hele EU 21 Zie zaken ES/2008/805 en IE/2004/116. 9

10 wordt toegepast. In het licht hiervan verzoekt de Commissie OPTA haar analyse aan te passen aan deze aanbeveling zodra deze is goedgekeurd. Overeenkomstig artikel 7, lid 5, van de Kaderrichtlijn dient OPTA zoveel mogelijk rekening houden met de opmerkingen van andere NRI s en de Commissie en kan ze de uiteindelijke ontwerpmaatregel goedkeuren en, in voorkomend geval, deze meedelen aan de Commissie. Het standpunt van de Commissie inzake deze kennisgeving geldt onverminderd het eventuele standpunt die ze zou kunnen innemen ten aanzien van andere ontwerpmaatregelen waarvan kennisgeving wordt gedaan. Overeenkomstig punt 15 van Aanbeveling 2008/850/EG 22, zal de Commissie dit document op haar website publiceren. De Commissie beschouwt de hierin vervatte inlichtingen niet als vertrouwelijke informatie. U wordt verzocht de Commissie 23 binnen drie werkdagen na ontvangst mee te delen of u, conform communautaire en nationale regelgeving betreffende het zakengeheim, vindt dat dit document vertrouwelijke informatie bevat die voor een dergelijke publicatie dient te worden geschrapt. U moet hierbij aangeven om welke redenen u daarom vraagt. Hoogachtend, Voor de Commissie, Fabio Colasanti Directeur-generaal 22 Aanbeveling van de Commissie 2008/850/EG van 15 oktober 2008 betreffende kennisgevingen, termijnen en raadplegingen als bedoeld in artikel 7 van Richtlijn 2002/21/EG, PB L 301 van , blz Gelieve uw verzoek te versturen per INFSO-COMP-ARTICLE7@ec.europa.eu of per fax: