Verslag. met hooggevoeligheid - Module 1 & 2

Transcriptie

1 Verslag Dagtraining D praktijkgericht werken met hooggevoeligheid - Module 1 & 2

2 Inleiding Dit is de (theoretische) terugblik die je na de dagtraining ontvangt. We hopen dat je terugkijkt op een prettige dag waarin je veel geleerd en ervaren hebt en hopelijk ben je geïnspireerd geraakt om hooggevoeligheid gewoon te maken. In deze terugblik zie je het programma nog eens terug en kun je lezen wat we hebben gedaan, wat de achtergrond daarvan is en we hebben nog een aantal andere oefeningen toegevoegd ter variatie. Het doel van deze terugblik is dat je een naslagwerk hebt om nog eens na de dagtraining te lezen. Onze ervaring is dat de dag best intensief is en dat je vaak meer hoort, leest, leert, doet dan je achteraf meteen terug kunt halen. De terugblik kan helpen om het beeld van de dagtraining compleet te maken. Daarbij is het ook een gemakkelijke manier om over de training te vertellen aan anderen. Je kunt het ook laten lezen zodat anderen ook een idee krijgen van wat je hebt gedaan tijdens de dagtraining en wellicht kunnen jullie het daar dan verder over hebben. Het verslag vormt ook een soort tool, waaruit je tips en oefeningen kunt gebruiken als je hooggevoelige mensen wilt herkennen of zo mogelijk begeleiden. De terugblik bevat nog meer theorie dan in de dagtraining is behandeld. Gezien de tijd is het niet mogelijk om alles tijdens de training aan de orde te laten komen en sommige theoretische achtergronden vinden we zo belangrijk, dat we ervoor hebben gekozen deze wel op te nemen in de terugblik. Tot slot krijg je met deze terugblik een idee van de opleiding tot hooggevoeligheidsdeskundige. Tijdens de opleiding ontvang je namelijk na elke module (3 t/m 6, dat zijn vier middagen) een terugblik als dit. De modules zijn verdiepend en de terugblik geeft je een naslagwerk met de oefeningen die we hebben gedaan, met ook een aantal alternatieven die je in kunt zetten in de praktijk voor jezelf en/of anderen. Heb je vragen over de terugblik, de dagtraining, opleiding of iets anders? Neem dan contact op via of bel naar Je kunt ook contact opnemen met één van de trainers die je tijdens de dagtraining hebt gezien. Hun contactinformatie vind je hieronder. We wensen je veel leesplezier! Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 2

3 Programma dagtraining praktijkgericht werken met hooggevoeligheid 9.00 uur Inloop met koffie en thee 9.30 uur Interactieve lezing waarin het begripskader a.d.h.v. meest recente inzichten uit mens- en maatschappijwetenschappen aan bod komt. Daarbij bespreken we gedragsaspecten van de gevoelige mens én van diegene die daar mee omgaat zodat je hooggevoeligheid leert (h)erkennen. Herkennen van zowel de positieve en talentkant als de klachten en lastkant, en dit in kaart kunnen brengen uur Koffie/thee pauze uur Wetenschappelijke onderbouwing van hooggevoeligheid, waarbij de achtergrond, stressreacties en fysieke symptomen uiteengezet worden. Daar komen ook de signalen van overprikkeling en praktische tools bij aan bod uur Lunch uur Vervolg van het ochtendprogramma. Modellen worden behandeld en uitgewerkt zoals het belastbaarheidsmodel. Tevens komt een plan aan bod waarbij je voorbij stressgedrag en reacties kijkt en met een cliënt je kunt richten op alternatief gedrag. Dit kan ook de basis zijn voor behandelplannen uur Zintuigenwandeling uur Pauze uur Creatieve werkvorm waarbij we het geleerde van de ochtend in de praktijk brengen in een visueel overzicht en in groepen dit evalueren, bekijken en daarop doorvragen uur Afronding, overzicht en verbinden van leerdoelen en verwachtingen aan de resultaten. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 3

4 De rode draad die door de hele dag heen zit, is ook de missie en visie van Hooggevoelig heel gewoon; hooggevoeligheid herkennen, erkennen en praktisch benaderen. Niveau van jezelf Casuïstiek Professionele niveau je cliënt Door deze stappen te doorlopen kun je de talenten van hooggevoeligheid/ hoogsensitiviteit/ hsp belichten en benadrukken en de lasten van de eigenschap verminderen. Deze stappen doorlopen we door gebruik te maken van een stevig fundament van wetenschappelijke kennis en dit te combineren met ervaringsgerichte oefeningen en leren via je zelf als instrument. Oftewel alles praktisch maken met de wetenschap als onderbouwing. De dagelijkse praktijk, oefeningen die je morgen in kunt zetten en de hoe dan? vraag beantwoorden zijn heel belangrijk en essentieel. Daarom schakelen we in alles, en zo ook in deze dagtraining, tussen het niveau van jezelf (en je eigen ervaringen) en het professionele niveau (je cliënt/de ander). Casuïstiek zit dus vanzelfsprekend door de hele dag heen en vormt zich op en via beide niveaus, van jezelf en je professionele rol/je cliënt. Ervaringsgericht werken De oefeningen/werkvormen raken aan mindfulness en haptonomie, en zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Praktische handvatten verwerven door te werken met oefeningen uit onze methode, om hooggevoeligheid te hanteren en de last ervan kwijt te raken. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 4

5 Start dagtraining We zijn de dag begonnen met een eerste indruk opschrijven van elkaar. Dit doen we voordat er een rondje wordt gemaakt, waarin iedereen zich voorstelt. Een eerste indruk kun je maar één keer maken en gebeurt heel snel. Vaak krijg je veel meer informatie binnen van iemand, als je diegene voor het eerst ziet en een hand geeft, dan je normaal gesproken merkt. Deze oefening is bedoeld om je daar bewust van te worden. Nadat iedereen deze indruk heeft opgeschreven, gaan we verder met een voorstelrondje waarin een ieder vertelt wie hij/zij is, wat hij/zij doet en wat de verwachtingen zijn voor vandaag. Vervolgens hebben we de doelen behandeld en de manier waarop we die willen behalen. Doelen: Hooggevoeligheid kunnen herkennen en erkennen, ook als het achter (stress)gedrag zit. In eigen woorden kunnen vertellen wat het wel én niet is. Op de hoogte zijn van wetenschappelijke onderbouwing in grote lijnen en weten waar je mee verder kunt/wilt. Handvatten en tools verwerven om met hooggevoeligheid om te gaan (praktisch) Hoe behalen we deze doelen? Door ervaringsgericht te leren Professioneel uitgangspunt met eventuele persoonlijke ervaring en interesse (ik en de ander) Eigen waarneming vormt de sleutel Interactief leren, uitwisseling van kennis en ervaring Door zorg te hebben voor jezelf: grenzen, inbreng, vragen Door koppeling van wetenschap aan de praktijk Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 5

6 In de opleiding tot hooggevoeligheidsdeskundige onderscheiden we voor elke module de doelen op het persoonlijke niveau en de doelen op het professionele niveau. Deze doelen bereiken we door: ervaringsgericht te leren Professioneel uitgangspunt met evt. persoonlijke ervaring/interesse Eigen waarneming vormt de sleutel Interactief leren, uitwisseling van kennis en ervaring Zorg te hebben voor eigen grenzen en inbreng Vervolgens hebben we het gehad over hooggevoeligheid. We hebben een aantal stellingen behandeld over hooggevoeligheid en vroegen jullie wat je daarmee associeert (inclusief de mening van mensen in je omgeving). Wat hoort er bij hooggevoeligheid, door je eigen bril en door die van je omgeving? Ons vertrekpunt is dat we hooggevoeligheid benaderen als een specifiek deel op de schaal van gevoel. De ene mens heeft meer gevoel dan de andere mens, en zo zijn er ook mensen die hooggevoelig zijn. Hierbij sluit ook onze benadering aan, dat de tips en tools voor iedereen bruikbaar en handig zijn, maar met name behulpzaam zijn voor de hooggevoelige mens. Hierdoor hoef je de hooggevoelige niet af te zonderen of uit de groep te halen (in de klas bijvoorbeeld). Het doel is juist om de hooggevoelige in zijn/haar kracht te zetten ín de groep, op de werkvloer en in de wereld, niet om zich te distantiëren. Het mooie van deze benadering en dit vertrekpunt is dat het voor professionals uit ieder werkveld mogelijk is om hooggevoeligheid te zien naast hun eigen professie. Je hoeft niet je hele werkwijze compleet te veranderen, het zegt niets over dat je je werk tot nu toe niet goed hebt gedaan. Door je kennis uit te breiden met kennis over hooggevoeligheid ben je juist in staat om deze groep (ongeveer 15 tot 20 % van de mensen is hooggevoelig) beter te bedienen. Een aantal positieve kenmerken van hooggevoeligheid kracht Eerlijk / Oprecht / Harmonie (intens) Genieten Gevoelig / Empathie Luisteren Details waarnemen Dromerig / Fantasierijk Weten / Inzicht Creatief (denken & doen) Omdenken Een aantal negatieve kenmerken van hooggevoeligheid last Angstig (depressiviteit) Sociale problemen Overgevoelig (bij overprikkeling) Dromerig / snel afgeleid Anders zijn Moeite met conflicten Moeite met incongruentie Energieproblemen (bv vermoeid) Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 6

7 Belangrijk om te noemen bij deze kenmerken is dat ze eigenlijk nooit allemaal van toepassing zijn. Het zijn een aantal kenmerken die we in de praktijk veel zien bij hooggevoelige mensen, die onderling op andere gebieden ook weer verschillen. We hebben tussendoor een aantal keer een oefening gedaan om meer in je lijf te komen. Dit kun je doen door zogenaamde energizers of juist door ontspanningsoefeningen. We hebben er hier een aantal verzameld. - Visualisatie oefening zoals wortels maken, stevig staan en de vuurkring, zie daarvoor de boekjes. - Ademoefening, bijvoorbeeld vier tot zes tellen inademen en meteen vier tot zes tellen uitademen. Nog een tip is om te gaan tellen, zodat je daarop let en niet teveel let op je ademhaling. Dit is vooral wel bruikbaar voor mensen die het juist benauwd krijgen of onrustig worden bij zo n ademoefening. Andere optie is juist de pauzes tussen de ademhaling bewust te nemen en de ademhaling proberen te verdiepen. - Een andere optie die ook met ademen te maken heeft is de oefening van de skischans. Je stelt je voor dat je van een skischans gaat springen, je leunt dus voorover, gestrekt, zover als je kunt. Je merkt dan dat je je adem vastzet en de mensen om je heen niet zo ziet. Je lijf is gespannen. Juist door te blijven ademen in deze oefening, ervaar je dat je kunt ontspannen, het beter volhoudt en de mensen om je heen weer ziet. Daarna merk je dat je je lijf weer beter voelt. Deze oefening is goed en laagdrempelig bruikbaar om mensen te laten ervaren wat spanning (zowel fysiek als mentaal ) voor effect heeft. - Energetische oefening: zet je vuisten onderin tegen je rug/bovenkant bekken en beweeg dan langzaam naar achteren met de bovenkant van je romp en je hoofd. Waarbij je ook je knieën enigszins gebogen houdt. Een buiging naar achteren zou je kunnen zeggen. Daarbij is het belangrijk dat je níet forceert, blijft ademen en rustig naar achteren beweegt. Vervolgens helemaal voorover waarbij je de armen en vooral je hoofd los laat hangen. Kom vervolgens langzaam en wervel voor wervel weer omhoog. Het is belangrijk om dit soort oefeningen zelf te ervaren en te onderzoeken wat wel en niet manieren voor jou zijn. Wanneer je ontdekt dat een oefening niet helemaal past kun je onderzoeken wat je eraan kunt veranderen waardoor het wel bij jou past. Daarbij is het belangrijk om als professional wel veel manieren te kennen zodat je ze in kunt zetten, ook al zou het niet direct een manier voor jezelf zijn. Jouw cliënt/het kind kan er wel bij gebaat zijn. Dit is goed aftasten tot waar het nog bij jou past en wanneer het iets is wat je beter door iemand anders kunt laten doen dus dat je doorverwijst. Ken daarin ook je professionele grens. Bedenk hier zelf ook aanvullingen bij. Eigenschappen van hooggevoeligheid bij de krachtkant (talent) en de lastkant (zie sheets). Belangrijk om uit te lichten is (in)congruentie. In de dagtraning hebben we kort het model genoemd: denkenvoelen-doen. In jezelf kun je herkennen dat een gebeurtenis een reactie geeft in Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 7

8 zowel je hoofd (denken) als in je lijf (je gevoel) deze 2 samen bepalen dan je gedrag (het doen). Voor HG mensen is het contact maken met hun gevoelswereld ( 100 % emoties) van groot belang, waarna een dialoog kan ontstaan met het denken. Dit vraagt bewustzijn op wat er van binnen speelt en daar ook eerlijk in zijn (congruent) Het omgaan met mensen die al of niet bewust incongruent zijn in hun gedrag is uiterst lastig omdat je dan moet blijven scannen (richt je de radar nu op de woorden of op het gevoel dat je ook meekrijgt). Dit kost enorm veel energie en is bovendien lastig uit te leggen. Belangrijk dat je een kind hierin ondersteunt (id voor een volwassene) en uitlegt hoe dit werkt. In module 4 gaan we hier dieper op in, omdat in de communicatie met de ander je deze gevoeligheid of een boodchap congruent is, ook prima kunt inzetten om de ander te helpen duidelijker te worden in zijn/haar boodschap. Hooggevoeligheid volgens de wetenschap Wat zegt men in de wetenschap over hooggevoeligheid? Daarin wordt het Sensory-Processing Sensitivity genoemd. Oftewel, gevoeligheid voor de sensorische informatieverwerking. Je ziet in de term ook wel de afgeleide hoogsensitiviteit, highly sensitive person en hooggevoeligheid. Wij geven de voorkeur aan de term hooggevoeligheid. Er wordt al tientallen jaren gedegen onderzoek gedaan naar hooggevoeligheid, hieruit blijkt onder meer: Hoeveelheid 15 tot 20 % van de mensen is hooggevoelig. Dat is dus ongeveer 1 op de 5. Heb je het dan nog over een minderheid? Interessant om hierbij te bedenken dat we het normaal vinden dat minder dan 5% van de mensen VWO of hoger doet, terwijl de groep hooggevoeligen, die 3 tot 4 keer groter is, vaak nog niet (h)erkend wordt en zeker nog niet altijd normaal gevonden wordt. Losstaand construct De essentie is dat hooggevoeligheid gezien wordt als een losstaand construct. Dat houdt in dat het niet samenhangt met bijvoorbeeld introversie, verlegenheid of zoiets als rood haar. Oftewel, als iemand niet introvert is, niet verlegen en blond is, kan diegene nog steeds hooggevoelig zijn. Stabiele trek Het is ook een stabiele trek. Dit betekent dat hooggevoeligheid stabiel blijft over de tijd en situatie. Praktisch betekent het dat je niet morgen hooggevoelig bent, en overmorgen niet meer. Of dat je het tot je 8 e was, en daarna niet meer. Het kan wel zo zijn dat je het hebt weggedrukt, maar het is niet weg. Dat het gezien wordt als losstaand construct en een stabiele trek, betekent ook dat het niet een symptoom is van een stoornis, maar gewoon een karaktereigenschap. Het bestaat dus naast zoiets als dat je introvert of extravert bent, of je blond, bruin of rood haar hebt. Daarnaast ben je ook meer of minder (hoog)gevoelig. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 8

9 Genetische component Dit betekent dat het al vanaf je geboorte in je systeem zit en dat het ook erfelijk is. Is iedereen in een familielijn dan even gevoelig? Nee want dat het er biologisch gezien in zit betekent nog niet dat het ook tot uiting en ontwikkeling komt. Hierbij speelt de omgeving een rol. Daarom ontdekken ook veel mensen die nu rond de 40/50 jaar oud zijn, dat ze eigenlijk toch behoorlijk gevoelig zijn, maar dat nooit zo hebben geleefd. Vaak kunnen ze er ook niet meer omheen als ze het eenmaal ontdekken. Gevoeliger centraal zenuwstelsel Wat houdt dat biologisch gebaseerd in? Ze hebben in de wetenschap gevonden dat hooggevoelige mensen een gevoeliger centraal zenuwstelsel (CNS=central nervous system) hebben. Dat dit gevoeliger is, betekent dat het zenuwstelsel sneller in een hoge mate van arousal komt. Arousal is een term waarmee opwinding bedoeld wordt. Stel je hierbij voor dat je hartslag en bloeddruk omhoog gaat, je gaat zweten en je ademhaling gaat sneller. Dit is kortgezegd arousal. Allerlei kleine dingen kunnen er dus al voor zorgen dat je arousal stijgt. Een onbekende situatie, gesprek met een vreemde, etc. Wat voor gevolgen heeft het, dat je sneller arousal ervaart? Een gevolg daarvan is dat de efficientie van je BIS daalt. We verwijzen hiervoor ook naar het basismodel van hooggevoeligheid, dat in je map is opgenomen. Wat is BIS? BIS en BAS Je hebt in je lijf o.a. 2 systemen: BIS en BAS. BIS staat voor Behavioral Inhibition System (stop and check) en BAS voor Behavioral Activation System. Stel je nu voor dat je in een nieuwe situatie terecht komt. Beeld je bijvoorbeeld de volgende situatie in: je gaat een dag naar een congres, midden in Amsterdam, alleen, in een gebouw dat je niet kent. Op het moment dat je daar aankomt, wordt je BIS actief. Dit systeem is van de inhibitie, oftewel het inhouden. Dit systeem zorgt ervoor dat je de omgeving scant op of het veilig is of niet. Zijn er gevaren? Is dit voor jou een situatie die je al deels kent, of zijn er elementen in die je kent? Je houdt je in, bent terughoudend terwijl je systeem de informatie die hij binnenkrijgt koppelt aan eerdere ervaringen en op basis daarvan bepaalt of de situatie bedreigend of veilig is. Werkt dit systeem goed, dan zakt de activiteit van BIS en blijft het BAS actief, wanneer de situatie als veilig wordt gezien. BAS zorgt ervoor dat je op de situatie af gaat, het gaat ervaren, over je heen laat komen en evalueert hoe je het vindt. Hierin is de focus gericht op positief ervaren i.p.v. kijken of er bedreiging is. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 9

10 BIS en BAS bij hooggevoeligheid Als je systeem gevoeliger is, je centraal zenuwstelsel gevoeliger, en je sneller een hoge mate van arousal ervaart, wordt het BIS minder efficient. Dat wil zeggen dat waar het BIS op een gegeven moment minder actief wordt en het BAS actief blijft, het BIS nu ook actief blijft. Dit systeem zorgt ervoor dat je blijft scannen op mogelijk gevaar. Je komt niet in de ontspanning en ervaren, maar blijft observeren en neemt zoveel mogelijk, (het liefst alle), informatie tot je. Tot je overprikkeld raakt, zowel van teveel blijven scannen, maar ook door het conflict dat optreedt tussen BIS en BAS. Het is alsof er twee tegengestelde systemen draaien en elkaar niet helpen. Dit zie je dan ook terug in de gevolgen van het minder efficiente BIS, namelijk dat je hyperwaakzaam en alert wordt. Alle info moet gescand worden, anders ben je niet veilig. Er is dus weinig tot geen ontspanning mogelijk. Doordat je zo waakzaam bent, focus je meer op negatieve prikkels want dat vormt een mogelijke bedreiging. Dit verklaart ook waarom iets negatiefs veel harder binnen komt dan 3 positieve dingen. Het negatieve vormt een bedreiging dus is veel relevanter dan de positieve dingen. De focus vermindert want er is zoveel info om te verwerken, de aandacht is moeilijk vast te houden (zie hierin ook overlap met ADHD, ADD & PDD-NOS: zie schema in je map). Zoveel info die allemaal verwerkt moet worden, zonder enige orde en met een focus op gevaar, is niet te handelen. Dus raken we snel overprikkeld, is het teveel, komt het te hard binnen en zijn we onze filter als het ware kwijt. En dit begon allemaal met een gevoeliger zenuwstelsel. Aan het zenuwstelsel verander je niks, het geeft een verklaring voor wat je merkt. De sleutel zit hem in dat je je stress kunt verlagen. Als je merkt dat je arousal omhoog gaat, is het belangrijk om dit op tijd waar te nemen én dan te weten wat je helpt om weer tot rust te komen en het niet verder op te laten lopen zodat je overprikkeld raakt. Op die manier kun je overprikkeling en stressreacties voorkomen. Zie op de website ook de bronnenlijst die voor je klaar staat voor meer wetenschappelijke artikelen, of bekijk daar de samenvattingen en vertalingen die we al hebben gemaakt van een aantal artikelen. Trillingsmodel Om hooggevoeligheid te kunnen herkennen en erkennen, is het nodig om te begrijpen wat er gebeurt. Om dit uit te leggen haken Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 10

11 we ook aan bij het trillingsmodel uit de kwamtumfysica. Dit model beschrijft dat alles trilling is. We hebben op school geleerd dat het licht en de kleuren die we zien, trilling is en we het daarom als zodanig waarnemen. Ook hebben we geleerd dat verschillende tonen die we horen, verschillende frequenties zijn, oftewel verschillende soorten trillingen. Dit weten we en is een feit. Wat we lastiger vinden om te accepteren,, is dat emoties ook trillingen zijn. Blije emoties hebben een andere trilling dan boze of verdrietige emoties. Dit nemen we net zo waar als het licht en het geluid, alleen niet met onze ogen of oren, waardoor we het lastiger vinden om te plaatsen. Dat maakt het echter niet minder waar. Een voorbeeld om dit visueel te maken: het bootje: Stel je voor dat iedereen een boot is op het water. Er zijn kleine bootjes en grote boten. Wanneer er een steen in het water wordt gegooid, ontstaat er een rimpeling in het water die zich uitstrekt en waardoor er golfjes ontstaan. De grote boten merken daar niets of bijna niets van, terwijl de kleine boten heftig heen en weer gaan(soms zelfs bijna omslaan) door de beweging in het water. Mensen die hooggevoelig zijn merken veel meer van de trillingen om ons heen. Dat de grote boten het niet opmerken/begrijpen is niet gek want ze voelen het zelf niet. Dit model kun je prima gebruiken om mensen uit te leggen wat hg is. Beide realiteiten zijn waar, het is belangrijk om dat van elkaar te kunnen begrijpen/accepteren. Intuitie Naast horen en zien kennen we nog ruiken, proeven en voelen/tast (5 zintuigen). Daarnaast kun je spreken van een zesde zintuig : de intuitie. Hooggevoelige mensen zijn gevoelig voor de trillingen die zij waarnemen met het zesde zintuig: de intuitie. Dit zintuig pakt emotie, sfeer, spanning, incongruentie, etc. op, zoals je bij het zien met je ogen het licht opvangt. Naast de gevoeligheid op de intuitie zijn hooggevoelige mensen vaak ook gevoeliger op één of meer van de andere zintuigen. Denk bij horen aan harde of hoge geluiden waar iemand naar van kan worden, bij zien kun je denken aan fel licht waar iemand onpasselijk van wordt. Ruiken net zo, gevoelig voor sterke geuren. Waar iemand anders denkt hm vervelend luchtje, kan de hooggevoelige de lucht níet verdragen. Denk bij proeven aan structuren van voedsel, en bij voelen aan de labeltjes in kleding en jeukbultjes. We hebben onderzocht dat waarnemen voor een hooggevoelige vaak anders werkt, bv bij het zien van een foto/plaatje is er oog voor een grote hoeveelheid details en ook zijn er allerlei associaties en gevoelsindrukken. Al deze informatie moet echter ook verwerkt worden (daardoor lijkt het soms dat een kind in de klas wat achterloopt/traag is/dagdroomt. Belangrijk hierbij is om Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 11

12 te leren doseren (zowel voor jezelf als voor hg mensen die je begeleidt) Overigens is ruiken het minst gekleurd door het denken en kan ook allerlei associaties geven (de lucht van terpentine kan je terugvoeren naar het werkhok van je opa). Geur heeft vaak ook te maken met het herkennen van gevaar (denk aan rook, de geur van gas, verrot voedsel). Een gevoeligheid op 1 van de 5 zintuigen kun je over het algemeen makkelijk herkennen en vaak kun je daar ook wel iets doen. Labeltjes eruit knippen, geen bananen meer eten vanwege de structuur, zonnebril standaard in de tas, etc. Geen grootse veranderingen. Lastiger is echter de gevoeligheid op de intuitie. Als je iets waarneemt, bijvoorbeeld de emotie van je buurvrouw, moet je dat in eerste instantie kunnen duiden. Weten dat het van haar is, en niet van jou. Dit is niet iets wat iedereen vanzelf kan/doet. Dat je het niet lang volhoudt op verjaardagen, kan liggen aan de mensen en de ruimte: vooral wat je oppakt met je intuitie. Dit leren duiden en het niet afschuiven op dat je niet attent bent, dat je je niet aan moet stellen, etc. is al een hele stap (hier kom je ook allerlei overtuigingen, aannames, waarden en normen in jezelf tegen). Het helpt bij het herkennen en erkennen om de wereld echt te bekijken vanuit het principe dat alles trilling is. Dit helpt jou en je omgeving om het te duiden/begrijpen. Een beeld dat hierbij kan helpen is dat van de radio. De mens is als een radio met verschillende zenders, maar niet iedereen heeft dezelfde en evenveel zenders. Waar mensen met minder gevoel bijvoorbeeld zender 1 tot en met 6 ontvangen, ontvangen hooggevoelige mensen misschien wel zender 1 tot en met 200. Je wereld is dus groter, het is een kwestie van je eigen hooggevoeligheid (h)erkennen, zodat je beter kunt herkennen wat je waarneemt. Hierdoor kunnen hooggevoelige mensen ook meer gevoelig zijn voor spirituale ervaringen, het zien van entiteiten, contact met overleden mensen, het waarnemen van energieen etc. Weet als begeleider dat dit vaak voorkomt en dat het zeker voor kinderen belangrijk is dat je hier open naar luistert. Indien je hier zelf niet in thuis bent kan het nodig zijn om iemand in je netwerk te hebben naar wie je dan kunt doorverwijzen voor speciefeke vragen/hulp (je kunt hierover ook contact opnemen met ons kantoor). Het belastbaarheidsmodel Inleiding Hooggevoelige mensen hebben een gevoeliger zenuwstelsel. Daardoor raken ze sneller overprikkeld. Iedereen krijgt prikkels binnen. De dingen die om je heen gebeuren neem je in je op. Naast de hoeveelheid prikkels die je binnen krijgt, is het van belang hoeveel je aankunt aan prikkels en hoe de prikkels binnenkomen. Het model van belastbaarheid geeft goed aan wat er gebeurt. In bijlage 1 is de visuele weergave van dit model te vinden. Het is zinvol om die erbij te pakken terwijl je onderstaande beschrijving leest. De hele dag hebben wij te maken met allerlei prikkels, zie ook de afbeelding hieronder. Prikkels van binnen, zoals pijn in je lichaam of een gespannen gevoel, Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 12

13 noemen we ook wel de interne prikkels. Daarnaast zijn er externe prikkels, zoals een telefoon die steeds gaat of iemand die steeds iets van je nodig heeft terwijl je zelf druk bezig bent. Prikkels zijn er altijd en je zult er mee moeten leren omgaan. De wereld om ons heen kunnen we maar in beperkte mate beinvloeden. Hoe wij met de prikkels omgaan is afhankelijk van onze belastbaarheid. De belastbaarheid is een ander woord voor hoeveel je kunt hebben, hoe fit je bent en hoeveel draagkracht je hebt. Deze is niet constant, maar wisselt gedurende de dag. Een ochtendmens is s ochtends gemakkelijker in beweging te krijgen en werkt efficiënter dan s middags terwijl een avondmens s avonds zijn piek heeft. Daarnaast is de week en een jaar ook een cyclus waarin iedereen zijn of haar pieken en dalen heeft. Als er langdurig een verschil is tussen wat je aankunt en wat je moet doen, dan kan de belastbaarheidslijn zakken, zie de afbeelding hieronder. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 13

14 Wanneer deze lijn zakt komen prikkels sterker binnen. We zijn dan geneigd om deze prikkels te willen verminderen. Je invloed op die prikkels is echter beperkt. Het is belangrijker om inzicht te krijgen in wanneer je belastbaarheid vermindert, door je eigen signalen(s) waar te nemen, zie de afbeelding hieronder. Signalen zijn reacties die je bij jezelf kunt opmerken op het moment dat je belastbaarheid is verminderd en je last gaat krijgen van de prkkels. Deze signalen kunnen zowel uit het denken (gedachtes), voelen (gevoel en emoties) als doen (gedrag) voorkomen. Hoe eerder je jouw signalen herkent, hoe beter, want hoe lager deze lijn gezakt is, hoe lastiger het is om je belastbaarheid weer omhoog te krijgen. Dit komt Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 14

15 doordat je rek, veerkracht en flexibiliteit afneemt. Dit heeft tot gevolg dat het aantal mogelijkheden dat je hebt om te reageren afneemt. Het is dus belangrijk dat je deze signalen zo vroeg mogelijk herkent, zie de afbeelding hierna. De signalen kunnen zowel lichamelijk, mentaal, als emotioneel tot uiting komen. Die kun je bij je zelf waarnemen, maar ook in je communicatie en in het contact met anderen. Voorbeelden zijn dat je gespannen, moe en sneller geirriteerd bent. Ook kun je de neiging hebben om je terug te trekken, van je af te schelden. Vaak is het lastig om dan nog geconcentreerd te werken. Het is belangrijk dat je deze signalen bij jezelf gaat herkennen. Vervolgens kun je ze dan erkennen en er iets mee doen. Uiteindelijk gaat het erom dat je manieren leert om er wat mee te doen zodat je er minder last van hebt, zie afbeelding hieronder. Het verhaal van de belastbaarheid geldt voor ieder mens, maar bij een hooggevoelig mens is er sneller sprake van een heftigere stressreactie. Je Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 15

16 belastbaarheid daalt sneller omdat je systeem gevoeliger is. Dus is het des te belangrijker om de signalen bij een beginnende verstoorde balans serieus te nemen. Naast de betekenis van signalen kun je aan de hand van dit model nog een vraag stellen:wat helpt om jouw belastbaarheid te vergroten? De meeste mensen weten prima wat hiervoor behulpzaam is (natuur, sport, muzek, creativiteit, tijd voor mezelf, etc), echter in tijden van drukte en hectiek zijn dat nu juist de eerste zaken die we laten vallen. Voorbeelden signalen stress Hieronder wordt een aantal voorbeelden gegeven van signalen bij stress. Deze kunnen natuurlijk bij iedereen anders zijn. Deze voorbeelden bieden de mogelijkheid om signalen te herkennen. Voelbaar bij jezelf: - Hoofdpijn - Buikpijn - Pijn ergens in het lichaam die onverklaarbaar lijkt te zijn en soms opeens op kan komen. Bijvoorbeeld oorpijn, pijn in je rug - Weinig energie, alsof je al een hele tijd niks gegeten hebt - Spanning in bijvoorbeeld je nek en schouders - Koude voeten en warm hoofd - Gevoel hebben dat je suikerspiegel laag is en je veel moet eten of trek krijgt in veel suiker/zout/vet - Gespannen zijn Uiterlijk zichtbaar: - Rode wangen - Ogen: wazig, dof, alert, niet in contact - Rode oren - Geeuwen - Wit gezicht Gedrag: - Terugtrekken - Geïrriteerd raken - Drammen - Snauwen - Snel geraakt - lomp, met deuren gooien, tegen dingen aanlopen, dingen laten vallen - Geen rekening meer houden met anderen en andermans grens - Wel horen maar niet luisteren - Over eigen grenzen heengaan, eigen grenzen niet meer in kunnen schatten - Harder praten Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 16

17 - Afsluiten van alles - Druk doen en van alles gaan regelen - Overschreeuwen Het huismodel Het huismodel is tijdens de dagtraining niet besproken Dit model komt in de opleiding nog vaker terug, dus daarom is het ook goed om nu wel de basis te leggen en kennis te maken met dit model. Mede omdat de eerste e-learning opdracht hierover gaat. Dit model kun je ook in je werk inzetten bij de begeleiding van mensen. Het werkt als instrument om woorden te geven aan hoe het is en om dat concreet te maken. Daarnaast kan het ook dienen als instrument om de voortgang tijdens een traject te volgen en in kaart te brengen. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 17

18 SCHEMA HSP Een andere manier om inzicht te krijgen in je gebruiksaanwijzing en hoe je daaraan trouw kunt zijn, is het model, waarin eigenschap, effect, behoefte, gedrag en alternatief worden beschreven (Esther Bergsma, Hoogsensitieve kinderen). Dit model helpt bij het creëren van zelfbewustzijn op het (h)erkennen en praktisch omgaan met de gevolgen van je eigen hoogsensitiviteit en die van je cliënt. Door bijvoorbeeld in een opstelling te voelen wat je behoefte is als een bepaald effect zich voordoet (rust bij overprikkeling, begrip bij faalangst), kun je vervolgens onderzoeken op welke manier je praktisch invulling kunt geven aan een specifieke behoefte. Het schema met gebruiksaanwijzing en met effectbehoefte-gedrag is als bijlage opgenomen. Wandeling Tijdens een wandeling richting het bos is er van alles waar te nemen, je bent in gesprek geweest met je buur, maar ook heb je vogels gehoord, de wind gevoeld, etc. In het bos heb je vervolgens in stilte gelopen, om te onderzoeken wat dat doet met je waarneming, Verder hebben we de verschillende zintuigen uitgelicht en heb je geleerd om ze als het ware met een volumeknop te bedienen, alsof je het gas harder en zachter draait. Op die manier kun je (anderen) ook leren om de prikkels te hanteren. Een volgende oefening ging over wat is jouw tempo en wat is jouw plek in de groep, liep je graag voorop, achterop of juist in het midden? Wat vertelt je dat over je dagelijkse leven? Soms doet iemand al heel lang het ene, maar wíl eigenlijk liever iets anders doen. Deze oefening geeft daar inzicht in. Verder hebben we ook gekeken naar wat je kracht is, waar je die voor wilt inzetten en mogelijk ben je een krachtvoorwerp tegengekomen en hoe dat je kan helpen om je kracht meer in te zetten, wellicht voor hooggevoeligheid. Het krachtvoorwerp kun je gebruiken om jezelf aan je kracht te herinneren, zeker als je het even niet voelt. Dit kunnen bijvoorbeeld ook krachtstokken zijn, of een steen. Op pinterest hebben we een aantal plaatjes verzameld om hier idee bij te krijgen en voor inspiratie: In module 5 gaat het over de kracht van hooggevoeligheid, en je eigen talent en kwaliteiten. Je onderzoekt dan hoe dat zit en hoe je dat kunt inzetten. Ook leer je dan hoe je dat bij iemand anders kunt bekrachtigen, mede door de groep. Het laatste stuk van de wandeling heb je met iemand uitgewisseld hoe je deze kracht kunt inzetten om morgen al een eerste stap te zetten (in een gewenste richting). Vaak weten we wel wat goed voor ons is, maar om dat ook werkelijk in een ander gedrag te borgen is een uitdaging. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 18

19 Behoefte & tips Daarna zijn we door gegaan met de behoefte en praktische tips. #1 Ik-ontwikkeling De ik-ontwikkeling versterken is het fundament van waaruit je andere dingen kunt doen om van hooggevoeligheid je kracht te maken in plaats van een last. Dit betekent dus ook verantwoordelijkheid nemen voor je eigen ontwikkeling. Het vormt de rode draad door alle tips. Het is zinvol om hier als eerste aandacht aan te besteden en ook om er aandacht aan te blijven besteden. Je kunt dit doen op een manier die bij jou past. Gebruik bv de volgende tips. #2 Ga aan de slag met methodes, tips en tools. We weten al zoveel, maar het ook gaan dóen is vaak lastig. Dit is wel de enige manier om iets te veranderen. Oefeningen, bijvoorbeeld de visualisatieoefeningen die je in onze boekjes kunt vinden, kunnen snel en goed werken. Ook mindfulness en sporten zijn mogelijk goede manieren om te ontspannen. We hebben ook een aantal methodes die je kunt gebruiken, zoals het Buitengewoon mezelf spel, waarbij je met coachkaarten aan de slag gaat, alleen of samen. Een aantal van de praktische oefeningen die je morgen al kunt doen lichten we hieruit. De oefeningen zijn terug te vinden in alle drie de uitgaven van Hooggevoelig heel gewoon. Visualisatieoefening Jezelf beschermen Visualisatieoefening Schoonmaken Schoonmaken Bewust praktisch DOEN Drie praktische preventieve tips op een rijtje: #1: Prikkels verminderen Als je weet dat je een gevoeliger systeem hebt, dat je meer prikkels binnenkrijg én ze intensiever verwerkt is het zinvol om te kijken waar je de prikkels kunt beïnvloeden. Onze wereld is nu eenmaal vol met prikkels, en je omgeving helemaal aanpassen kan niet, maar je kunt wel kijken naar wat je wél kunt beïnvloeden. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 19

20 Tennisballen onder stoelpoten Koptelefoon op met óf zonder geluid #2: Zorg dat je oplaadt, balans en sta stil/doe wat je leuk vindt Er zijn genoeg dingen die je moet, die je doet en die je kunt. Maar niet alles is even leuk. Hooggevoelige mensen zijn vaak geneigd om meer verantwoordelijkheid te nemen en dingen op zich te nemen. Dit kan ervoor zorgen dat je veel bezig bent, veel met anderen, en weinig met jezelf. Het is daarom belangrijk om te zorgen voor balans. Bijvoorbeeld op een dag, door te kijken naar wat je moet, kunt en wilt. Waar laad je van op? Plan dit van te voren, en ga het doen, niet als het al te laat is. Wat we vaak horen van hooggevoelige mensen is dat ze opladen van creatieve dingen doen met je handen, de natuur in, niks hoeven en bewegen. Bekijk wat voor jou voedend is. #3: Neem je hooggevoeligheid serieus en onderzoek het talent Alles begint en eindigt bij jezelf. Het is daarom belangrijk om te kijken hoe jij hooggevoelig bent, welk onderdeel het van jou en je leven uitmaakt en hoe je dat graag zou willen. Neem jezelf serieus. Dat betekent dus ook dat je luistert naar jezelf, je grenzen serieus neemt en eerlijk bent. Dit is niet altijd simpel, niet altijd verenigbaar met de wereldse dingen en het hoeft dan ook niet áltijd. Kijk naar waar het wel kan, welke stappen je kunt zetten en vier deze. Onderzoek hoe het jouw talent kan zijn en wat je daarvoor nodig hebt. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 20

21 En wat als het mis gaat, je raakt overprikkeld, voelt je naar en kunt alleen maar vanuit stress reageren. Wat doe je dan? 3 EHBO tips: #1: Leg iets kouds in je handen of in je nek. Bijvoorbeeld een coldpack als je dat voor handen hebt, maar anders voldoet een koud flesje water of een blikje ook. Er zijn ook knuffels die je in de vriezer kunt doen voor kleine kinderen. Het activeert je primitieve brein, kort gezegd, en zorgt ervoor dat je de vicieuze cirkel van stress en spanning fysiek doorbreekt. Je kunt het ook preventief inzetten, als je een spannend gesprek gaat voeren kun je al een koud blikje drinken meenemen en vasthouden tijdens het gesprek. #2: Prikkels verminderen Bij overprikkeling is het nodig om de prikkels echt te verminderen. Afhankelijk van hóe overprikkeld je bent kun je bepalen hoe acuut en rigoreus de prikkels minder moeten worden. Soms is het voldoende om onder een dekentje op de bank te zitten en een boek te lezen of even een dutje te doen. Op andere momenten is het nodig om in bed te liggen, met je hoofd onder de dekens en de gordijnen dicht. Hoe dan ook, zorg dat de hoeveelheid prikkels minder wordt. Doe dit zelf en vraag ook je omgeving om hulp. #3: Weten wat helpt Als je overprikkeld bent weet je soms gewoon niet meer wat je nodig hebt of wat helpt. Als je omgeving dit dan vraagt kan het bij jou voor irritatie zorgen terwijl het een poging is om te helpen. Je kunt je extra hulpeloos voelen op zo n moment. Het enige wat dan helpt is de prikkels verminderen en uit de belastende situatie gaan. Vervolgens moet je gaan bedenken hoe je deze situatie een volgende keer kunt voorkomen en wat dan behulpzaam is. Je kunt het opschrijven, of in een doosje doen. Vooral voor kinderen werken dingen soms beter dan woorden, dus kan een doosje met een mooi steentje, een zacht doekje, een plaatje van een plant die de natuur uitbeeldt, helpen. Je kunt bij dreigende overbelasting er dan iets uit kiezen en dat gaan doen. Je hoeft dan niet meer zelf te bedenken wat je nodig hebt, je hoeft alleen maar uit bijvoorbeeld 3 dingen te kiezen en het gewoon gaan doen. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 21

22 De oefening met de eerste, de tweede en een evt vermoede indruk: In de ochtend heeft iedereen een eerste indruk opgeschreven bij de groepsgenoten. Nu mag je daar een tweede indruk (indien deze in de dag is veranderd) aan toevoegen en mogelijk heb je nog een beeld bij een indruk die je vermoed (die nog niet helemaal zichtbaar is, maar wel voelbaar is /ahw om de hoek staat). Vervolgens worden deze indrukken gedeeld (indien je dat ok vindt uiteraard) en opgeschreven door 1 van de trainers. De bedoeling van deze oefening: duidelijk te maken hoeveel info er al in de eerste indruk zit (en hoe je al of niet zichtbaar bent)// hoe deze eerste indruk ook bepalend kan zijn of je die ander vervolgens nog open kunt zien/horen // om te ontdekken of je makkelijk je gevoel uitspreekt // om te ontdekken hoe het is om zo in de spotlights te staan en alleen hoeft te ontvangen. Vervolgens hebben we je gevraagd om nog eens na te lezen wat je aan indrukken hebt opgeschreven bij de ander en wat die over jouzelf te zeggen hebben. Oftewel door welke bril kijk je naar de ander? In de dagelijkse communicatie zijn we continu aan het projecteren op de ander. In de opleiding tot hooggevoeligheidsdeskundige is het daarom belangrijk dat je hier je bewust van wordt en regelmatig stilstaat bij de vraag of je bril schoon is/je spiegel helder. Hierdoor word je begeleiding zuiverder /transparanter. Moodboard Verder zijn we in de middag bezig geweest met het moodboard of casuïstiek. Het moodboard geeft de ruimte om even op jezelf bezig te kunnen zijn met een creatieve opdracht (mogelijk gaf het je ook de gelegenheid om wat indrukken van de dag te verwerken). Het moodboard is gemaakt rondom hooggevoeligheid. Dat kan in brede zin zijn, eigen hooggevoeligheid, je eigen pad daarin of je professionele kijk. Daarna wissel je dit ook weer uit met iemand anders die ook een moodboard heeft gemaakt en kun je elkaar vragen daarover stellen. Deze oefening zorgt voor ontspanning, verdieping en uitwisseling. Daarnaast zorgt het ervoor dat je wat in je hoofd zit, in een vorm kunt brengen. Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 22

23 Afsluiting Tijdens de afsluiting was er nog ruimte voor vragen en hebben we verder gepraat over de opleiding tot hooggevoeligheidsdeskundige. Op de pagina waar je ook deze terugblik hebt gevonden vind je de opleidingsgidsen. Lees het rustig door, bekijk, voel en bedenk. Wil je volgend jaar verder met de opleiding? Dat kan ook, je hebt dan module 1 en 2 al gedaan, die blijven staan. Deze terugblik kun je gebruiken als naslagwerk. Heb je opmerkingen, wil je nog wat kwijt of vragen? Voel je dan welkom om contact met ons op te nemen. Hieronder vind je nog eens de informatie zodat je niet terug hoeft te bladeren. Neem contact op via info@hooggevoeligheelgewoon.nl of bel naar Je kunt ook contact opnemen met één van de trainers die je tijdens de dagtraining hebt gezien. Zij zijn te bereiken via dit adres met hun eigen voornaam: voornaam@hooggevoeligheelgewoon.nl Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 23

24 Bijlage 1 HSP Effect Behoefte Gedrag Alternatief (denken & voelen) (doen) Hoe? (vaardigheden aanleren) Z E L F A N D E R Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 24

25 Bijlage 2 Mijn gebruiksaanwijzing / casuïstiek Eigen niveau/ jezelf kenmerken zintuigen Signalen (D-V-D) laat Signalen (D-V-D) vroeg Professioneel niveau je cliënt / Iemand in je omgeving Hooggevoelig heel gewoon, terugblik dagtraining blz. 25