SmartwayZ.NL. Het verhaal

Transcriptie

1 SmartwayZ.NL Het verhaal Auteur Team SmartwayZ.NL SmartwayZ.NL november 2017

2 Inhoud 1. Waarom SmartwayZ.NL? Doelen en uitgangspunten... 5 Samen... 7 Duurzaam... 7 Learning by doing... 8 Adaptief... 8 Smart mobility waar kan... 8 Governance Van programma naar deelopgaven Smart Mobility InnovA A58 Tilburg Breda A2 Weert Eindhoven A2 Randweg Eindhoven A67 Leenderheide Zaarderheiken N279 Veghel Asten Bereikbaarheidsakkoord Zuidoost-Brabant Bijlage 1: Contactpersonen Bijlage 2: Smart Mobility Bijlage 3: Social Design Bijlage 4: Duurzame Leefomgeving Bijlage 5: Monitoring en Evaluatie SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

3 1. Waarom SmartwayZ.NL? Het gaat goed met de economie in Nederland en vooral in de regio Eindhoven. Nergens in Nederland is de groei zo sterk als in deze regio. De bedrijven floreren en consumenten geven meer uit. Dit betekent drukke winkels en volle terrassen, maar het heeft ook zijn keerzijde. Het autobezit neemt toe, de hoofdwegen slibben dicht en er is steeds meer vrachtverkeer nodig om alles te vervoeren. Om de files te vermijden neemt het sluipverkeer op het onderliggende wegennet toe, wat een negatieve invloed heeft op de leefbaarheid in de regio. Het is nu nog goed wonen en werken in deze slimme regio, maar als we ons niet blijven ontwikkelen en innoveren dan kan het succes tot negatieve invloeden leiden. Een slechte bereikbaarheid van de regio leidt tot een verslechterd vestigingsklimaat van bedrijven en inwoners, de leefbaarheid neemt af en de internationale handel komt onder druk te staan. Zuid-Nederland heeft een hoogwaardige brainport, maaken automotive industrie en speelt door haar ligging en functie als doorvoerregio een belangrijke rol in de internationale connectiviteit. Een goede bereikbaarheid en doorstroming van het zowel het hoofdwegennet als het onderliggende wegennet zijn voor deze slimme regio dan ook van essentieel belang. Een slim mobiliteitsnetwerk en het leveren van een bijdrage aan het ontwikkelen van dat systeem passen bij deze regio. Onder de vlag van SmartwayZ.NL werken overheden, markt- en kennispartijen en andere belanghebbenden intensief samen om de doorstroming van het verkeer te verbeteren in Zuid-Nederland en gelijker tijd de toch al zo succesvolle innovatieve sector in deze regio een stimulans te geven. We willen daarbij zoveel mogelijk gebruik maken van nieuwe slimme oplossingen. Als dit onvoldoende is is het traditioneel verbreden van een snelweg en het aanpakken van vervoersknooppunten echter nog steeds een optie. Smart mobility waar kan, asfalt waar nodig. DE RUIT De knelpunten zijn bekend en ze nemen toe. De oplossingen zijn lastig, ingrijpend en hangen vaak samen met andere zaken. Om de oplossingen te kunnen realiseren is samenwerking nodig. Eerdere pogingen in het verleden zijn gestrand. Na de Provinciale Staten verkiezingen van 18 maart 2015 werd bijvoorbeeld duidelijk dat het volmaken van de Ruit rondom Eindhoven politiek niet meer haalbaar was. Als reactie hierop heeft de Tweede Kamer in een motie d.d. 2 juli 2015 het provinciebestuur van Noord- Brabant opgeroepen met gedragen plannen (zowel infrastructureel als smart mobility) te komen die de bereikbaarheid van Zuid-Nederland verbeteren. Tijd dus voor een andere aanpak. Inherent aan gedragen plannen is dat je dit samen met partners doet, vanuit overheden, kennisinstellingen, bedrijfsleven en maatschappelijke en belangenorganisaties. De regio, bestaande uit 141 partners, heeft de oproep van de Tweede Kamer gezamenlijk opgepakt en is met het bidbook Bereikbaarheid Zuid-Nederland gekomen. Een bod met het concrete maatregelenpakket van de regio Zuid-Nederland om de bereikbaarheid, leefbaarheid en verkeersveiligheid te verbeteren. In dit bidbook is een ambitie beschreven om het vlotste, veiligste, slimste en meest robuuste mobiliteitsnetwerk van Nederland te realiseren en misschien wel van Europa. Hiervoor is een aantal uitgangspunten geformuleerd: samen, smart mobility waar kan, duurzaam, adaptief programmeren en learning by doing. Dit bidbook is eind 2015 aangeboden aan minister Schultz van Hagen om samen de ambities van het Rijk, provincies Noord-Brabant en Limburg, gemeenten, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties te realiseren. Het bidbook heeft er toe geleid dat tijdens het BO-MIRT 2015 de minister en de provincies SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

4 Noord-Brabant en Limburg afspraken hebben gemaakt, die in de Tweede Kamer (AO-MIRT d.d. 23 november 2015) zijn bekrachtigd. Acht deelopgaven vormen samen een programma dat op 1 juli 2016 is gestart onder de naam SmartwayZ.NL. De laatste drie letters symboliseren de regio Zuid-Nederland. Het programma eindigt in Een groot deel van de deelopgaven is dan uitgevoerd. Mogelijk worden in 2026 nieuwe afspraken gemaakt over de deelopgaven of een nieuw programma. Tabel: Afspraken Tweede Kamer Regio Zuid-Nederland 23 november 2015 SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

5 2. Doelen en uitgangspunten Onder goede bereikbaarheid verstaan we het verplaatsen van personen en goederen tegen acceptabele kosten, tijdsduur, comfort en belasting van het milieu. Als de bereikbaarheid onder druk staat wordt traditioneel snel gedacht aan capaciteitsuitbreiding van de infrastructuur. Maar nieuwe ontwikkelingen als thuiswerken, internet of things en smart mobility zijn mogelijke nieuwe oplossingen voor het bereikbaarheidsvraagstuk. Smart mobility is veelbelovend, maar niemand weet precies wanneer het wat gaat opleveren. Het is een koepelbegrip voor vele zaken als gedragsbeïnvloeding (informatie op maat), truck platooning, veiligheidssystemen in auto s (automatisch afstand houden en connected rijden), Mobility as a Service (reisadvies op maat en autodelen) en spitsmijdenprojecten. De ontwikkelingen gaan aan de ene kant razendsnel. Aan de andere kant kan het overstappen op volledig automatisch rijden nog wel 40 jaar duren. Om deze keuze te kunnen maken moet je als programma goed monitoren hoe de bereikbaarheid er voor staat en deze zich gaat ontwikkelen. Maar ook inzicht hebben in welke smart mobility ontwikkelingen er zijn en aankomen en wat deze kunnen opleveren. Door adaptief te programmeren kunnen dan de juiste keuzes gemaakt worden. Het versterken van de economie, de internationale connectiviteit en een slimmer mobiliteitssysteem vormen de aanleiding voor het programma SmartwayZ.NL. Om handen en voeten te geven aan de uitvoering is dit vertaald naar drie programmadoelen en vijf uitgangspunten. De drie programmadoelen zijn: Doorstroming verbeteren: files op snelwegen verminderen, co-modaliteit stimuleren, goed functioneren regionaal wegennet; Innovaties op het gebied van mobiliteit stimuleren: gebruikersacceptatie van innovaties, grootschalig gebruik van innovatieve toepassingen, (inter)nationale inbedding en opschaling; Goede procesvoering: zorgvuldig, transparant en begrijpelijk, effectief en efficiënt. De uitgangspunten vormen samen het kompas die richting geven aan het handelen van de programmaraad, het programmateam en de deelopgaven: Samen Duurzaam Learning by doing Adaptief Smart mobility waar kan, asfalt waar nodig SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

6 Figuur: doelen en kompas SmartwayZ.NL SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

7 SAMEN Samen zijn we gestart met partners vanuit bedrijfsleven, kennisinstellingen, maatschappelijke en belangenorganisaties en overheden (triple helix). Samen geven we inhoud aan het programma. Social design is een uitgangspunt, wat een open en transparant proces betekent en de gebruiker centraal stelt. Alle partijen inclusief de weggebruikers, komen hierdoor in de gelegenheid om mee te werken, mee te denken en mee te vernieuwen. De niet georganiseerde omgeving nodigen we uit om deel te nemen in communities. Hierdoor ontstaat een levendige aanpak die fundamenteel afwijkt van de traditionele aanpak en leidt tot draagvlak en betere plannen. Social design: design thinking Bij social design wordt er vanuit het oog van een ontwerper naar het probleem gekeken. Ontwerpers kijken namelijk anders tegen een probleem aan. Traditionele probleemoplossers doen eerst een uitgebreide analyse en delen het probleem op in stukjes. Social design en de methode design thinking (ontwerpdenken) kenmerken zich door een integrale benadering die zowel het probleem als de toekomstige oplossingen tegelijkertijd verkent. Je kijkt veel meer naar de vraag achter de vraag en gaat in gesprek met mensen over hun zorgen, verwachtingen en wensen. Deze aanpak leent zich erg goed voor publiek maatschappelijke uitdagingen. Figuur: proces design thinking DUURZAAM SmartwayZ.NL is en blijft in de kern een programma gericht op het verbeteren van de mobiliteit en bereikbaarheid op innovatieve wijze. Aansluitend daarop past een ambitieus proces om het raakvlak met de fysieke omgeving op te pakken. Deze aanpak krijgt vorm in het thema Duurzame Leefomgeving. Onder Duurzame Leefomgeving herkennen we 3 sub-thema s: Energie en klimaat: CO2, energieneutraal, klimaatbestendig Circulaire economie: hergebruik van materialen en hernieuwbare grondstoffen Duurzame gebiedsontwikkeling: o.a. minder geluidshinder, nieuwe diensten Het programma heeft een coördinerende rol met als doel: Het uitstralen van ambitie en aansluiten bij het Parijs klimaatakkoord, kabinetsbeleid en provinciaal bestuursakkoord Beweging in Brabant.. Het optimaal benutten van de meerwaarde van het programma door gezamenlijk commitment en coördinerende rol van SmartwayZ.NL op Duurzame Leefomgeving. SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

8 LEARNING BY DOING Starten en gaandeweg zoeken naar verbeteringen, dat is de werkwijze bij het programma SmartwayZ.NL. De ontwikkelingen gaan snel. Zij vinden bovendien voor een deel binnen dit programma plaats. Het leren en het toepassen van het geleerde wisselen elkaar continu af. Door de verschillen in fasering van de deelopgaven kunnen ervaringen in de ene deelopgave worden toegepast in een andere. Maar we willen ook leren van ervaringen buiten het programma. ADAPTIEF Een adaptief programma betekent dat er flexibel omgegaan wordt met de inhoud, de governance en de financiering van het programma. Dit betekent ruimt voor innovatie. Leren tussen de deelopgaven is van belang. Door de mogelijkheden te testen in de deelopgaven kunnen we bijvoorbeeld zeggen: door slimme mobiliteit is wel/geen nieuw asfalt nodig. Het vraagt om een specifieke organisatie en sturing, die in kan spelen op de kansen die zich in de loop der tijd voordoen. Afgesproken is dat de betrokken partijen vertegenwoordigd in de programmaraad gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het totale programma. De programmaraad gaat over de scope en de planning van de deelopgaven en elke deelopgave heeft een eigen governancestructuur. Maar wel een die ook gericht is op de hoofddoelen van het programma, en dus niet alleen koerst op de doelen van de deelopgave. Financiering gebeurt met een programmabudget, beschikbaar voor de totale opgave. Monitoring en Evaluatie van de inhoud, de governance en de financiering zijn van cruciaal belang om te kunnen sturen binnen dit adaptieve programma. De ruimte om vanuit de programmaraad te sturen op een deelopgave neemt af hoe dichter een deelopgave richting realisatie gaat en budgetten vast komen te staan. Eventuele financiële tegen- maar ook meevallers inde uitvoering zijn voor rekening voor de uitvoerende organisatie en drukken niet op of komen ten goede van het programmabudget. Deze aanpak is relatief nieuw en wordt ook op andere plaatsen in Nederland verder ontwikkeld. Het programma is hierbij betrokken en brengt ervaringen in zodat anderen daar hun voordeel mee kunnen doen. Ook haalt SmartwayZ.NL ervaringen op bij anderen zodat het daar lessen van kan leren. SMART MOBILITY WAAR KAN Automatisch inparkeren, zelfrijdende auto s, systemen waarmee we vervoersmiddelen met anderen. Smart Mobility heeft steeds meer invloed op hoe we ons verplaatsen. We verwachten hier veel van en leveren met SmartwayZ.NL een actieve bijdrage aan de ontwikkeling en toepassing van (nieuwe) smart mobility oplossingen. Bij smart mobility is de reiziger de spil in een netwerk van slimme mobiliteitssystemen. Een afnemer van slimme technieken en diensten die een optimale bereikbaarheid en doorstroming bieden. Deze slimme maatregelen hebben niet alleen betrekking op het hoofdwegennet, maar ook op het onderliggende net en op de bereikbaarheid van de steden en dorpen. De ambitie is om het slimste wegennet van Europa te realiseren, dat doordringt tot in het centrum van de steden in Zuid-Nederland. Concreet willen we in Zuid-Nederland een grootschalige uitrol van slimme mobiliteitsdiensten realiseren onder 50 procent van de consumenten. Binnen de logistiek willen we procent van het internationale verkeer en procent van het regionale vrachtverkeer bereiken. Smart Mobility is een zelfstandige opgave, maar komt ook terug in de andere zeven deelopgaven. Hierbij definiëren we smart mobility in de meest brede zin van het woord. Het kan gaan over slimme toepassingen voor verkeersmanagement, coöperatieve en zelfrijdende oplossingen. Maar het gaat ook over oplossingen die de consument in staat stelt om een andere wijze van A naar B te reizen dan met de auto. Mobility as a Service (MaaS) is een toekomstperspectief dat hierbij past. Door de bevindingen en diensten op te schalen naar de rest van Nederland en Europa dragen we bij aan Zuid-Nederland als kennis en innovatieregio. Zo houden we de slimste regio concurrerend. Als de deelopgave het toe laat wordt er eerst gekeken of smart mobility (een deel van) het probleem kan oplossen. Pas daarna wordt gekeken of asfalt nodig is. SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

9 GOVERNANCE SmartwayZ.NL vraagt om een specifieke organisatie en sturing, die adaptief is en meegroeit met de kansen die zich in de loop der tijd voordoen en die de samenwerking tussen partijen mogelijk maakt. Dit is vastgelegd in onderstaande governancestructuur. Programmaraad De programmaraad is verantwoordelijk voor sturing op de doelstellingen van het programma waarbij afstemming qua inhoud, planning en financiën tussen deelopgaven plaatsvindt. In het BO-MIRT komen de besluiten als hamerstukken, ter herbevestiging, op de agenda. De programmaraad stuurt aan op de samenhang, de voortgang, het leren van elkaar en het doelbereik. Zo zorgen we ervoor dat SmartwayZ.NL meer is dan slechts de optelsom van acht deelopgaven. De programmaraad staat onder voorzitterschap van de gedeputeerde Mobiliteit van provincie Noord-Brabant en is een afspiegeling van de triple helix: Christophe van der Maat: Provincie Noord-Brabant Ruth Clabbers: Ministerie van I&M Diana Beuting: Rijkswaterstaat Hubert Mackus: Provincie Limburg Jannie Visscher: Metropoolregio Eindhoven Mario Jacobs: Gemeente Tilburg Willem Heeren: Dinalog Maurice Geraets: NXP John Jorritsma: Stichting Brainport Jan Mengelers: TU Eindhoven Programmateam Organisatie, coördinatie, ondersteuning, advisering. Dat is de rol van het programmateam op programmaniveau. Dit team ondersteunt en adviseert de programmaraad en voert de lijnen en keuzes van de programmaraad uit. Het team is ook verantwoordelijk voor de Monitoring en Evaluatie van het programma en voor de communicatie over het totale programma. In het programmateam zijn alle bij de programmaraad betrokken partijen vertegenwoordigd. Dit is een vaste kern; de acht trekkers van de deelopgaven en een aantal specialisten die wanneer nodig kennis inbrengen. En een flexibele schil met werknemers van overheden, marktpartijen en kennisinstellingen. Een deel van het programmateam vormt een kernteam dat de dagelijkse gang van zaken op zich neemt en waar aan de teamleden specifieke taken en rollen zijn toebedeeld. SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

10 Irene Cortenbach: programmamanager Pieter van Ginneken: plv. programmamanager Charlotte Nauta: procesvoering Loes Bonnemayer: doorstroming, duurzaamheid Nikolai Jacobs: smart mobility, innovatie Marc Smits: omgevingsmanager David Bosch: communicatie Tim de Zeeuw: communicatie Mary Ketels: programmaondersteuner Ans van Eck: programmabeheerser Monitoring en Evaluatie Om inzicht te krijgen in de maatregelen wordt Monitoring en Evaluatie (M&E) ingezet. Dit is een essentieel onderdeel van het programma. Het zorgt voor sturing bij het adaptief programmeren, het meet de stand van zaken en zorgt er voor dat de programmadoelen op transparante manier worden bereikt. Ook draagt Monitoring en Evaluatie bij aan verantwoording, goede communicatie en het leerproces. Waar mogelijk is naast de feitelijke monitoring ook aandacht voor de perceptuele (beleving) monitoring van de doelen en resultaten. De resultaten van het programma worden op onderstaande punten beoordeeld: 1. Doorstroming verbeteren a. Files op de snelwegen verminderen b. Goed functioneren regionaal weggennet c. Co-modaliteit stimuleren 2. Innovatie stimuleren a. Grootschalig gebruik van innovatieve oplossingen b. Gebruikersacceptatie van innovaties c. Internationale inbedding 3. Goede procesvoering a. Efficiënt b. Effectief c. Zorgvuldig 4. Secundaire doelen a. Leefbaarheid verbeteren b. Verkeersveiligheid verbeteren NB. Een vernieuwend onderdeel van Goede procesvoering is het meten van het vermogen tot adaptiviteit binnen het programma: sensing (signaleren van noodzaak tot aanpassen), seizing (vermogen om handelingsperspectief te bepalen), transforming (vermogen om aanpassingen door te voeren) Communicatie Op is alle belangrijke en relevant informatie over het programma en de deelopgaven terug te vinden. Geïnteresseerden kunnen zich hier in schrijven op de digitale nieuwsbrief. Het programma is te bereiken via het centrale mailadres Relatie met omgeving De vernieuwing van het proces zit voor een belangrijk deel in de wijze van samenwerking. De omgeving van het programma wordt nadrukkelijk bij het programma betrokken. Een adviesgroep moet de programmaraad ondersteunen en een internationale klankbordgroep het programma in internationaal perspectief zetten. Voor de niet georganiseerde omgeving (inwoners, omwonenden, gebruikers) richten we communities op waarbinnen de deelnemers hun bijdrage kunnen leveren. SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

11 Deelopgaven De acht deelopgaven kennen allemaal een eigen governancestructuur. Dit is gezien de verschillende fasen waarin de opgaven verkeren logisch. Het MIRT-onderzoek A2 Weert-Eindhoven stelt bijvoorbeeld heel andere eisen aan de governancestructuur dan de planuitwerking van de N279. Hieronder een overzicht van de trekkers per deelopgave: Smart Mobility: overheid, markt, kennisinstellingen (triple helix) InnovA58: Rijkswaterstaat Zuid-Nederland A58 Tilburg Breda: Gemeente Tilburg A2 Weert Eindhoven: Provincie Limburg A2 Randweg Eindhoven: Gemeente Eindhoven A67 Leenderheide Zaarderheiken: Ministerie van Infrastructuur en Milieu N279 Veghel-Asten: Provincie Noord-Brabant Bereikbaarheidsakkoord Zuidoost-Brabant: Metropoolregio Eindhoven SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

12 3. Van programma naar deelopgaven SmartwayZ.NL bestaat uit acht samenhangende deelopgaven. Variërend van het ontwikkelen en invoeren van smart mobility-oplossingen tot het verbreden van snelwegen en het aanpakken van vervoersknooppunten. De ingreep bij de ene deelopgave heeft invloed op de doorstroming van een andere deelopgave. De deelopgaven zijn dan ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een aantal deelopgaven, zoals InnovA58 en N270 Veghel-Asten, waren al in voorbereiding voordat SmartwayZ.NL van start ging. Deze gaan gewoon door, maar met een bredere focus. Kijken waar de deelopgave kan bijdragen aan de brede doelen van het programma. Bijvoorbeeld door voor nieuwe initiatieven als testcase te fungeren, die bij succes breder uitgezet kunnen worden in de deelopgaven die later in de planning liggen. 1. SMART MOBILITY Het doel van de deelopgave Smart Mobility is om innovatieve mobiliteitsconcepten op grotere schaal in de praktijk te brengen. Daarnaast passen we waar mogelijk smart mobility toe in de zeven andere deelopgaven. In het Aanvalsplan Smart Mobility is een meerjarige aanpak en ambitie beschreven. De ambities van de deelopgave Smart Mobility zijn: De mobiliteitsconsument als spil in een netwerk van slimme mobiliteitssystemen. Een netwerk dat bijdraagt aan optimale bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid. Zuid-Nederland als internationale Smart Mobility Region waarin een veelheid aan kansen wordt gecreëerd en verzilverd. Succesvolle implementatie van nieuwe smart mobilitydiensten en een regio die nog aantrekkelijker wordt om te vestigen, te werken en te leven. Door uitrol en opschalen van gebruik mobiliteitsoplossingen met en door mobiliteitsconsumenten en aanbieders van mobiliteitsdiensten. Ambitie: over 9-10 jaar maakt 50 procent van de reizigers, procent van het doorgaande (veelal internationale) vrachtverkeer en procent van het distributie vrachtverkeer binnen de geografische scope gebruik van slimme mobiliteitsdiensten. Testen en ontwikkelen in MobilitymoveZ.NL We testen nieuwe mobiliteitsdiensten via de test- en ontwikkelomgeving MobilitymoveZ.NL. Wat daar werkt kan worden opgeschaald, bijvoorbeeld binnen de SmartwayZ.NL deelopgaven, maar ook elders in Nederland of Europa. De ambitie is om binnen vier jaar mobiliteitsconcepten voor personen- en goedervervoer te implementeren, gebaseerd op vrijwel volledig autonoom rijden (level 4) in het stedelijk gebied. Waarbij zo veel mogelijk sprake is van on demand diensten en duurzame (elektrische) aandrijving. Contactgegevens: SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

13 Matchen vraag en aanbod Tevens starten we met het toepassen van bestaande mobiliteitsdiensten. Dat doen we door het matchen van vraag en aanbod. Met marktplaatsen voor mobiliteit matchen we concrete problemen in de deelopgaven en behoeften van de mobiliteitsconsument (vraag) met mogelijke oplossingen vanuit de markt (aanbod). Dit start in 2018 op de A2 Eindhoven - Weert de N279 en de regio Zuidoost-Brabant. Daarna op de A58 Breda Eindhoven en verder. Voor de optimale match tussen consument en diensten gelden twee randvoorwaarden. Namelijk een regio-breed communicatie netwerk voor mobiliteit (C-ITS netwerk) en de gegevens die daaruit komen bijeenbrengen en combineren met andere relevante data (datadashboard). De opgave is om dit in een publiek-private samenwerking te realiseren, met een investeringsverhouding van procent.. Gebruikers betrekken De gebruikers spelen een cruciale en centrale rol bij het al dan niet slagen van smart mobility opgaven. Want de gebruiker bepaalt uiteindelijk zelf welke diensten hij/zij gebruikt en waarom. Hiervoor is het van belang meer inzicht te krijgen in gedrag, behoeften en voorkeuren van individuele reizigers. Binnen de regio lopen op dit moment al verschillende diensten en initiatieven waaraan gebruikers deelnemen. Via het project Gebruikersbenadering verenigen we deze gebruikers van verschillende diensten in één regiobreed klantenbestand. Vanuit dit bestand kunnen dan gebruikers worden benaderd om deel te nemen aan nieuwe projecten of in interactie te treden over nieuwe diensten. Smart Logistics en datadashboard Specifiek voor logistiek starten we met het verzamelen van relevante data en inzichten, of effectiviteit in de keten te verhogen, beter de logistieke stromen te kunnen managen en kansen voor innovatie te benutten. Er wordt een open dataplatform ingericht voor publieke en private partijen (logistiek en dienstverleners). Dit platform kan later uitgebreid worden met andere modaliteiten en personenvervoer. In Venlo koppelen we op terminals en warehouses containers aan trucks om efficiency te verhogen en slimmer om te gaan met bewegingen op de weg. De N279 wordt uitgerust met slimme verkeerslichten en samen met logistieke partijen worden slimme diensten ontwikkeld die de efficiency en betrouwbaarheid van logistieke bedrijven verhogen en tevens het aantal bewegingen op de weg efficiënter maken. Ook starten we met een programma gericht op het verhogen van de verkeersveiligheid voor logistiek. Planning Contactpersonen Bestuurlijk trekker: Ambtelijk trekker: Christophe van der Maat, provincie Noord-Brabant Gertjan Koolen, gkoolen@brabant.nl SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

14 2. INNOVA58 De A58 tussen Breda en Eindhoven is de duurste file van Nederland en staat nummer 1 op de filelijst van verladersorganisaties EVO, Transport en Logistiek Nederland (TLN) en onderzoeksinstelling TNO. InnovA58 heeft tot doel de aanpak van het fileprobleem en de doorstroming voor de toekomst veilig te stellen. Dit doen we door een wegverbreding naar 2 x 3 rijstroken tussen Eindhoven-Tilburg en St. Annabosch-Galder. Vier dingen die de InnovA58 bijzonder maken: Een opgavegerichte aanpak van de planuitwerking Een geïntegreerde aanpak van innovaties in de plan- en realisatiefase van het project Samenwerken en kennisdelen met de andere deelopgaves, zoals de A58 Tilburg-Breda De innovatiethema s Optimale Life Cycle Costs (LCC), Duurzame en energieneutrale weg, Nieuwe diensten langs de weg en C-ITS en Smart Mobility koppelen in het Living Lab Social design InnovA58 heeft participatie hoog in het vaandel staan. We willen de omgeving zo vroeg mogelijk betrekken. Niet alleen om vernieuwende ideeën een optimale kans van slagen te bieden, maar ook om ze een eigen stem te geven binnen dit project. We nodigen omwonenden uit om mee te denken over de inrichting van hun eigen omgeving. Ook onderzoeken en werken we de ingebrachte ideeën samen met hen uit. Aan de hand van het social design-principe organiseerden we met de bewoners van Oirschot meedenksessies over een betere inpassing van de A58 in Oirschot. Planning Contactpersonen Bestuurlijk trekker : Ambtelijk trekker: Diana Beuting, Rijkswaterstaat Zuid-Nederland Wim Leendertse, wim.leendertse@rws.nl SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

15 3. A58 TILBURG BREDA Het doel van deze opgave is het onderzoeken van de slimste oplossing voor de bereikbaarheid op het wegvak Tilburg-Breda. Dit wegvak vormt een geschikte experimenteeromgeving voor het uittesten van prototypes en nieuwe producten. Deze oplossingen moeten een antwoord bieden voor de bereikbaarheid op het tussenliggende wegvak dat in de deelopgave InnovA58 niet wordt verbreed. Daarnaast biedt het de kans om innovatieve alternatieven te ontwikkelen (in plaats van alleen asfalt). De innovaties kunnen van ruimtelijke aard zijn (bijvoorbeeld slimmere indelingen van bestaand asfalt) en/of betrekking hebben op gebruikerstoepassingen (mobiliteitsdiensten, technieken). Verder worden marktpartijen geprikkeld om met nieuwe oplossingen te komen en daarin een verantwoordelijkheid te (willen) nemen. Naast een goede bereikbaarheid kan Tilburg-Breda en omgeving een prima experimenteeromgeving (Living Lab) worden voor het testen van prototypes en nieuwe producten. Onderzocht wordt hoe oplossingen en innovaties hier het best kunnen worden ingepast, in het verlengde van de werkzaamheden voor InnovA58 en ook in MobilitymoveZ.NL. De opgave past in het licht van moties die door de Tweede Kamer en Provinciale Staten zijn aangenomen over de A58. Planning Eerste globale marktverkenning mei-juli 2016 Rapportage globale marktverkenning augustus 2016 Brede uitvraag ideeën september 2016 Uitwerking 4 essays najaar januari 2017 Dossiervorming agendering BO-MIRT april september 2017 Besluit over vervolg tijdens programmaraad 27 september 2017 BO-MIRT eind 2017 Contactpersonen Bestuurlijk trekker: Ambtelijk trekker: Mario Jacobs, gemeente Tilburg Marco van der Meer, marco.van.der.meer@tilburg.nl SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

16 4. A2 WEERT EINDHOVEN Iedere werkdag staan er files op de A2 tussen Weert en Eindhoven. Naast de weggebruikers ondervinden ook de omliggende gemeenten hier hinder van. De files hebben namelijk invloed op de bereikbaarheid van Zuid-Nederland en ook is er sprake van sluipverkeer. Er moet dus een oplossing komen voor de structurele opstoppingen op dit gedeelte van de A2. In het MIRT-onderzoek is de verkeerssituatie op de A2 tussen Weert en Eindhoven onderzocht. In de probleem-analysefase is de problematiek op korte termijn (inclusief huidige situatie) en op lange termijn onderzocht. In de oplossingenfase van het MIRTonderzoek zijn onder meer een verbreding met een 3 e rijstrook en maatregelen voor de korte termijn onderzocht. Op basis van de eindrapportage van het MIRT-onderzoek heeft de Programmaraad juni 2017 besloten een No Regret-maatregelenpakket uit te werken en te realiseren die de problemen verlicht. Dit pakket bevat een aantal maatregelen waarmee de doorstroming en de verkeersveiligheid op de A2 verbeteren, en waarmee het sluipverkeer in de omgeving van de A2 wordt verminderd. Planning Het MIRT-onderzoek is afgerond. De eindrapportage is voorgelegd aan de Programmaraad. De Programmaraad heeft op 14 juni 2017 een besluit genomen over het MIRT-onderzoek. De maatregelen uit het No Regret-pakket worden nu verder uitgewerkt en gerealiseerd. Door middel van continue monitoring en evaluatie worden de effecten van de maatregelen onderzocht. Op basis van de uitkomsten worden toekomstbestendige maatregelen verkend. Contactpersonen Bestuurlijk trekker: Ambtelijk trekker: Hubert Mackus, provincie Limburg Marc Smits, ma.smits@prvlimburg.nl SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

17 5. A2 RANDWEG EINDHOVEN Uit de Nationale Markt- en Capaciteitsanalyse (NMCA) blijkt dat na realisatie van de deelopgaven InnovA58, N279 en de A67 een samenhangende wegopgave ontstaat voor de A2 Randweg Eindhoven. Een onderzoek moet inzicht geven in wat de mobiliteitsopgave precies is. Het gaat immers niet alleen om de Randweg zelf, maar ook om de bereikbaarheid van de economische toplocaties die verderop liggen. We zien de opgave niet als een traditioneel infrastructureel vraagstuk, maar als een gedragsvraagstuk. In het onderzoek met een design aanpak staan dan ook de mensen en hun gedrag centraal. Planning De verwachting is dat het eindrapport van het onderzoek eind 2018, begin 2019 aan de programmaraad kan worden aangeboden. Contactpersonen Bestuurlijke trekker: Ambtelijke trekker: gemeente Eindhoven nader in te vullen SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

18 6. A67 LEENDERHEIDE ZAARDERHEIKEN De MIRT-verkenning is gestart na het ondertekenen van de startbeslissing door de minister van Infrastructuur en Milieu in oktober Het functioneren van de A67 wordt negatief beïnvloed door de beperkte capaciteit, relatief korte in- en uitvoegers en ongelukken die veel impact hebben op de doorstroming. Door het relatief grote aandeel vrachtverkeer op de A67 wordt deze problematiek beïnvloed en verbijzonderd. Daarom hebben het Rijk en de regio 208 miljoen budget gereserveerd voor maatregelen op de A67. De Programmaraad SmartwayZ.NL heeft op 27 september 2017 ingestemd met het voorstel voor het nader onderzoeken van drie clusters maatregelen om de problematiek op de A67 aan te pakken. Deze drie clusters lopen uiteen van smart mobility tot kleinschalige infrastructurele maatregelen tot capaciteitsuitbreiding, en de mogelijke combinaties daarvan. Met dit bestuurlijk besluit is de analytische fase van de Verkenning afgerond. Tot eind 2018 worden de drie clusters aan maatregelen nader onderzocht in de beoordelingsfase van de MIRT-Verkenning, waarna een besluit wordt genomen over een voorkeurspakket aan maatregelen. In de beoordelingsfase worden de kansrijke maatregelen verder uitgewerkt en worden de effecten op natuur, water, cultuurhistorie etc. onderzocht. Ook in de beoordelingsfase worden omgevingspartijen nauw betrokken, door middel van ontwerpsessies, informatiebijeenkomsten en gesprekken. Planning Contactpersonen Bestuurlijk trekker: Ambtelijk trekker: Ruth Clabbers, Ministerie van Infrastructuur en Milieu Tom van Tilborg, SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

19 7. N279 VEGHEL ASTEN Het doel van de deelopgave N279 Veghel-Asten is het verbeteren van de doorstroming. Dat vergroot de verkeersveiligheid en de leefbaarheid en vermindert het sluipverkeer. De N279 tussen Veghel en Asten wordt een toekomstbestendige, innovatieve, meest slimme provinciale weg met ongelijkvloerse aansluitingen. Regionale bestuurders van betrokken gemeenten, waterschap Aa en Maas en Rijkswaterstaat hebben op 26 juni 2017 een advies aan de provincie gegeven voor de toekomstbestendige aanpak van de provinciale weg N279 tussen Veghel en Asten. Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant hebben dit advies betrokken bij hun besluit op11 juli 2017 over het voorkeursalternatief voor de N279 Veghel-Asten, dat verder wordt uitgewerkt in een Provinciaal Inpassingsplan. Het project loop van de aansluiting op de A50 (km 60,0) tot aan de aansluiting op de A67 (km 29,0). Met het vaststellen van een voorkeursalternatief is een eerst belangrijke stap gezet in het bereikbaar houden van de regio. Voorkeursalternatief: Een aanpak van de N279 Veghel-Asten met behoud van het 2x1-baans wegprofiel met ongelijkvloerse kruisingen en aansluitingen. Uitbreiding van de N279 op het huidige tracé naar 2x2 rijstroken tussen de aansluiting met de A50 en de Taylorbrug (Veghel). Een ongelijkvloerse aansluiting bij Keldonk-Noord. Bij de verdere uitwerking van de aansluiting Keldonk-Noord wordt nog onderzocht op welke locatie fietsers het kanaal het beste kunnen oversteken. Bij Helmond wordt de weg om de wijk Dierdonk heen gelegd. Met daarbij extra maatregelen voor het beperken van hinder van de nieuwe weg voor de inwoners van de wijken Dierdonk, Brouwhuis en Rijpelberg en voor een goede inpassing van de weg. Knelpunt Beekse Brug wordt onderdeel van de regionale studie naar de corridor N615, A270 en Kennedylaan. Op basis van de uitkomsten wordt bepaald welk oplossing haalbaar is. Gezien het innovatieve karakter van de N279 Veghel Asten wordt, naast de inzet van smart mobility, geïnvesteerd in het toepassen van innovatieve geluidsmaatregelen. Planning Project Mer gereed najaar 2017 Ruimtelijke procedures Provinciaal Inpassingsplan, medio 2018 Startdatum uitvoering 2020 Einddatum uitvoering 2023 Contactpersonen Bestuurlijk trekker: Ambtelijk trekker: Christophe van der Maat, provincie Noord-Brabant Mark van den Hoven, SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

20 8. BEREIKBAARHEIDSAKKOORD ZUIDOOST-BRABANT Om een toekomstbestendig mobiliteitssysteem te creëren voor de driehoek Eindhoven-Veghel- Asten is in het Bereikbaarheidsakkoord Zuidoost-Brabant een aantal uitgangspunten, met bijbehorende maatregelen, beschreven. Vanuit een integrale mobiliteitsbenadering op de belangrijkste regionale relaties wordt ingezet op smart mobility en co-modaliteit. In het toekomstig mobiliteitssysteem van de regio Zuidoost-Brabant worden verschillende modaliteiten naast elkaar én in combinatie met elkaar gebruikt. Dit zorgt voor een balans tussen individuele bereikbaarheid en maatschappelijke belangen. De mogelijkheden hiervoor worden geboden door de realisatie van een schaalsprong voor fiets en OV en intermodale knooppunten (mogelijkheid om over te stappen op een andere modaliteit). Maar ook door automobilisten te stimuleren om preferente routes te gebruiken. Dat wil zeggen dat we proberen autoverkeer te verleiden gebruik te maken van het hoofdwegennet (A2, A67 en N279) en waar dat niet mogelijk is autoverkeer te bundelen op daarvoor bestemde wegen, met een goede balans tussen de kwaliteit van de omgeving en de doorstroming. We zetten nieuwe en bewezen methoden op het gebied van slimme technieken in mobiliteit en slim organiseren van mobiliteit in om het mobiliteitssysteem toekomstbestendig te maken. De regio wil dé Europese regio zijn voor het ontwikkelen, testen, implementeren en in de markt zetten van nieuwe mobiliteitsconcepten en -diensten. Planning Het Bereikbaarheidsakkoord Zuidoost-Brabant (als onderdeel van een regiobrede Bereikbaarheidsagenda) is eind 2016 vastgesteld door alle betrokken gemeenteraden in Zuidoost- Brabant. De governancestructuur behorende bij het bereikbaarheidsakkoord is geformuleerd. De programmering en fasering zijn gereed, waarbij te zien is dat een groot aantal maatregelen al op korte termijn wordt uitgevoerd. De komende jaren gaan we in samenwerking met de triple helix aan de slag om het Bereikbaarheidsakkoord verder te implementeren. Contactpersonen Bestuurlijk trekker: Ambtelijk trekker: Jannie Visscher, Metropoolregio Eindhoven Ron Nohlmans, SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

21 Bijlage 1: Contactpersonen Programmaraad SmartwayZ.NL Christophe van der Maat: Provincie Noord-Brabant Ruth Clabbers: Ministerie van I&M Diana Beuting: Rijkswaterstaat Hubert Mackus: Provincie Limburg Jannie Visscher: Metropoolregio Eindhoven Mario Jacobs: Gemeente Tilburg Willem Heeren: Dinalog Maurice Geraets: NXP John Jorritsma: Stichting Brainport Jan Mengelers: TU Eindhoven Kernteam SmartwayZ.NL Irene Cortenbach Programmamanager Pieter van Ginneken Plv. programmamanager Charlotte Nauta Procesvoering Loes Bonnemayer Doorstroming, Duurzaamheid Nikolai Jacobs Smart mobility, Innovatie Marc Smits Omgevingsmanager David Bosch Communicatie Tim de Zeeuw Communicatie Mary Ketels Programmaondersteuner Ans van Eck Programmabeheerser Projectleiders deelopgaven Gertjan Koolen Smart Mobility Wim Leendertse InnovA58 Marco van der Meer A58 Tilburg Breda Marc Smits A2 Weert Eindhoven Tom van Tilburg A67 Leenderheide - Zaarderheiken tom.van.tilborg@minienm.nl Mark van den Hoven N279 Veghel Asten mvdhoven@brabant.nl Ron Nohlmans Bereikbaarheidsakkoord Zuidoost- Brabant r.nohlmans@eindhoven.nl Team Smart Mobility Gertjan Koolen Programmamanager gkoolen@brabant.nl Wim de Rijke Programmamanager wim.de.rijke@rws.nl Michiel Beck Programmamanager michiel.beck@minienm.nl Theo Stevens Projectleider Smart Logistics / t.stevens@tesse.biz Datadashboard Pierre van Veggel Projectleider MobilitymoveZ.NL pierre@vvmadvies.nl info@mobilitymovez.nl Paul Bevers Projectmanager ITS pbevers@brabant.nl Joost Pijnappel Kwartiermaker Leeromgeving joost.pijnappel@rws.nl Raymundo Pereira Projectleider Marktplaats Mobiliteit rpereira@brabant.nl Erik Schoone Projectleider Mobility Lab hschoone@brabant.nl Terry de Zoete Strategisch omgevingsmanager tdzoete@brabant.nl Pieter Vanheeswijck Communicatieadviseur Smart Mobility jvanheeswijck@brabant.nl Linda van de Ven Communicatie- en omgevingsadviseur lvdven@brabant.nl Emmy Wenno Projectondersteuner/-secretaris ewenno@brabant.nl SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

22 Bijlage 3: Social Design Wat is social design? Op SmartwayZ.NL publiceerde we er eerder een blog over. Ook werd een stuk over Team Oirschot geschreven, waar social design in de praktijk is toegepast. Design thinking, design doing Verschillende deelopgaven binnen SmartwayZ.NL maken gebruik van social design thinking. Maar wat is het eigenlijk? Waarvoor zet je het in? En vooral, wat levert het op? Julie Hornix van ontwerpbureau VanBerlo legt uit hoe dit werkt. Design thinking, design doing De deelopgaven van SmartwayZ.NL moeten verschillende grote en complexe vraagstukken bij de kop pakken. Hoe match je bijvoorbeeld consumenten en aanbieders van nog niet bestaande mobiliteitsdiensten? Of hoe maken we de N279 tussen Veghel en Asten toekomstbestendig? Vraagstukken kan je op verschillende manieren aanvliegen. SmartwayZ.NL heeft als kernwaarden ondernemend en vernieuwend, samenwerkend en open, wendbaar en flexibel. En design thinking is dit allemaal! Door samenwerking met een ontwerpbureau kan het perspectief gekanteld worden. Ontwerpers kijken namelijk anders tegen problemen aan. Waar conventionele probleemoplossers eerst een uitgebreide analyse doen en het probleem opdelen in stukjes, kenmerkt design thinking (ontwerpdenken) zich door een integrale benadering die zowel het probleem als de toekomstige oplossing tegelijkertijd verkent. Gebruiker centraal Ontwerpers vertalen hun ideeën snel in een tastbare vorm en zijn gewend om met een empathische blik naar gebruikers te kijken en deze centraal te zetten. Deze aanpak leent zich erg goed voor publiek maatschappelijke uitdagingen, oftewel social design. Het mooie aan de methode is, dat deze in een kernachtig stappenplan niet alleen een probleem goed adresseert en formuleert, maar ook raakt aan de achterliggende diepere behoeftes (de thema s) van de mensen waar het hun echt om gaat. N279 Veghel-Asten Social design thinking wordt onder meer ingezet bij de deelopgave N279. Wat voor gevoel hebben belanghebbenden bij de weg? Hoe gebruiken ze de weg? Wat zijn hun algemene ideeën en behoeften? Op deze manier halen we inzichten en drijfveren van belanghebbenden op via focusgroepen van zes tot acht mensen. Met daarin vertegenwoordigers van bedrijven, werknemers, bewoners rond het bestaande tracé en bewoners rond de eventuele omleiding. Daarnaast spreken we zes verschillende belanghebbenden over het project in de vorm van interviews, om zo een nog beter beeld te krijgen van de situatie. Door belanghebbenden vroeg in het stadium te betrekken bij de plannen creëer je betrokkenheid en krijg je inzicht in hun wensen en eisen en kunnen deze meegenomen worden in de oplossingen. Social design InnovA58: Team Oirschot Het projectteam van InnovA58 en de gemeente Oirschot hebben samen met inwoners van Oirschot een intensief participatietraject doorlopen over de inpassing van de te verbreden A58 in het landschap van Oirschot. De ervaringen met deze innovatieve vorm van participatie social design zijn positief. SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

23 Social design is een methode waarbij participatie in de meest letterlijke betekenis van het woord centraal staat, zo stellen Maayke de Brouwer en Julie Hornix van strategisch designbureau Van Berlo. Dit bureau verzorgde in opdracht van Rijkswaterstaat en de gemeente Oirschot het social designtraject in Oirschot. Maayke: Bij traditioneel omgevingsmanagement worden omwonenden en andere betrokkenen wel geïnformeerd over de plannen bijvoorbeeld door middel van een informatieavond over een wegverbreding maar hebben ze weinig invloed op de daadwerkelijke totstandkoming ervan. Bij social design bekijken we samen met de omwonenden hoe de plannen ervoor kunnen zorgen dat ook de omgeving in dit geval het dorp Oirschot er beter van wordt. Intensief en interessant Inge Peters, adviseur omgeving bij het Rijkswaterstaatproject InnovA58 en in die hoedanigheid betrokken bij het social designtraject in Oirschot, erkent dat social design een heel andere manier van denken is. Je gaat sámen met omwonenden en andere belanghebbenden aan de slag. Je kijkt veel meer naar de vraag achter de vraag en gaat in gesprek met mensen over hun zorgen, verwachtingen en wensen. Als Rijkswaterstaat zijn we vooral geneigd om allerlei informatie te zenden; bij social design moet je dat achter je laten en mensen echt aan het woord laten. Een heel intensief en interessant proces, waar in het geval van Oirschot hele mooie resultaten uit zijn voortgekomen. Een stem geven Achterliggende gedachte bij de social designaanpak in Oirschot was dat Rijkswaterstaat en de gemeente Oirschot de bewoners van Oirschot een stem wilden geven in de ontwerpplannen. Julie: We zijn eerst in gesprek gegaan met de gemeente en Rijkswaterstaat om het vraagstuk in kaart te brengen. Daarna hebben we zonder Rijkswaterstaat en de gemeente gesproken met ondernemers en inwoners. Bij een van die gesprekken sloeg echt de vlam in de pan. Er bleek best wel oud zeer te zitten bij de bewoners. Mensen vonden dat het schortte in de communicatie van Rijkswaterstaat en er was veel wantrouwen over de plannen voor de verbreding van de A58 en de inpassing ervan in de omgeving van Oirschot. Inge vertelt dat ze behoorlijk schrok van deze terugkoppeling. Maar voor ons was dit uiteindelijk wel de reden om het écht anders te gaan doen. We wilden het wantrouwen met behulp van social design ombouwen in iets positiefs, in vertrouwen. Olympisch sportteam Daarom werd de analogie van een Olympisch sportteam bedacht. Ook een sportteam dat naar de Olympische Spelen gaat, heeft vertrouwen nodig om wedstrijden te kunnen winnen, vertelt Julie. Zo werd het idee van Team Oirschot geboren: een select gezelschap van ondernemers en inwoners dat begeleid door ons als coach aan de slag zou gaan met wensen, kansen en ambities. Hiertoe werd een aantal sessies georganiseerd, waarbij het goede gesprek centraal stond. We hebben mensen gevraagd wat ze nou echt belangrijk vinden voor hun leefomgeving, vertelt Maayke. Ook hebben we gevraagd wat buren of kennissen belangrijk zouden vinden. Zo bereik je meteen meer mensen. En zo dwongen we de teamleden ook om in overleg te gaan met hun achterban. Onpartijdig Inge vertelt dat het heel fijn is dat bij zo n intensief en innovatief project een externe partij betrokken is. De inwoners van Oirschot waren blij dat een onafhankelijke, onpartijdige derde hun gesprekspartner was. Maayke beaamt dit. We hebben meteen aangegeven dat we geen partij zouden kiezen. Dat we onafhankelijk zijn en dat Team Oirschot alles tegen ons kon zeggen. De teamleden vonden dat heel fijn; ook op deze manier werk je aan vertrouwen. Ervaring deelnemers Volgens Cees Ouwerkerk, deelnemer aan Team Oirschot was de Key succes factor dat men de groep zelf hun problemen liet analyseren en oplossen waardoor de adviezen door de hele groep gedragen werden voor het hele tracé van 3,5 kilometer. Rijkswaterstaat en gemeente Oirschot hebben niet of nauwelijks geprobeerd om hun visie op te dringen aan de groep en er werd respectvol omgegaan met iedere deelnemer. SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

24 Samen werken aan slimme oplossingen voor de reis van vandaag en de wereld van morgen SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28

25 SmartwayZ.NL Het verhaal - november / 28