TOEGEPASTE ECONOMIE LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

Transcriptie

1 TOEGEPASTE ECONOMIE Derde graad BSO Landbouw, Tuinbouw, Paardrijden en verzorgen, Productieoperator in de voedingssector Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week Derde graad BSO Bloemsierkunst, Groenbeheer en verfraaiing, Landbouwteelten, Tuinbouwteelten, Veehouderij, Landbouwdiversificatie, Land- en tuinbouwmechanisatie, Manegehouder-rijmeester Derde leerjaar: 2 uur/week Derde graad TSO Landbouwtechnieken, Tuinbouwtechnieken Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS September 2003 LICAP BRUSSEL

2

3 TOEGEPASTE ECONOMIE Derde graad BSO Landbouw, Tuinbouw, Paardrijden en verzorgen, Productieoperator in de voedingssector Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week Bloemsierkunst, Groenbeheer en verfraaiing, Landbouwteelten, Tuinbouwteelten, Veehouderij, Landbouwdiversificatie, mechanisatie, Manegehouder-rijmeester Derde leerjaar: 2 uur/week Derde graad TSO Landbouwtechnieken, Tuinbouwtechnieken Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS LICAP BRUSSEL September 2003 (Vervangt D1998/121) Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel

4

5 Het leerplan in deze brochure is bestemd voor: TV Toegepaste economie/landbouw/tuinbouw Voor de studierichtingen: Eerste en tweede leerjaar van de derde graad TSO: Landbouwtechnieken Tuinbouwtechnieken Eerste leerjaar: 2 uur/week Tweede leerjaar: 2 uur/week Eerste en tweede leerjaar van de derde graad BSO: Landbouw Tuinbouw Paardrijden en -verzorgen Productieoperator in de voedingssector Eerste leerjaar : 2 uur/week Tweede leerjaar : 2 uur/week Derde leerjaar derde graad BSO: Bloemsierkunst Groenbeheer en verfraaiing Landbouwteelten Tuinbouwteelten Veehouderij Landbouwdiversificatie Land- en tuinbouwmechanisatie Manegehouder-rijmeester Derde leerjaar: 2 uur/week Toegepaste economie 3 Land-en tuinbouw Derde graad BSO/TSO

6

7 Inhoud 1 INLEIDING BEGINSITUATIE ALGEMENE DOELSTELLINGEN Vaardigheden, kennis en inzicht ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Graadleerplan Verticale samenhang Horizontale samenhang Checklist getuigschrift Bedrijfsbeheer Projectmatige aanpak Integratie ICT De minionderneming Aantal lestijden ,, PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Ik denk eraan om zelfstandig ondernemer te worden Ik word zelfstandig ondernemer Mijn handelsactiviteiten Ik versta mijn boekhouder Ik leid mijn bedrijf Voorstel leerplannen complementair gedeelte: bedrijfseconomische land- en/of tuinbouwboekhouding aan de hand van een softwareprogramma Voorstel complementair gedeelte: bedrijfsadministratie voor land- en tuinbouwondernemingen Voorstel complementair gedeelte: vereenvoudigde en/of dubbele boekhouding aan de hand van een softwareprogramma EVALUATIE MINIMALE MATERIELE VEREISTEN BIBLIOGRAFIE Basiswerken Boeken handelsrecht, sociale wetgeving, fiscale wetgeving bij uitgeverijen zoals MIM, De Standaard Boekjes banken, verzekeringen Naslagwerken Tijdschriften NUTTIGE ADRESSEN BIJLAGE: DOELSTELLINGEN OMZENDBRIEF SO Toegepaste economie 5 Land-en tuinbouw Derde graad BSO/TSO

8

9 1 INLEIDING Het leerplan Toegepaste economie voor de studierichtingen van de derde graad van het studiegebied Land- en tuinbouw omvat enerzijds het onderdeel bedrijfsbeheer conform de omzendbrief SO44 van , waardoor leerlingen in aanmerking kunnen komen om een aanvullend getuigschrift te behalen op het einde van de derde graad (na het tweede leerjaar van de derde graad in TSO en na het derde leerjaar van de derde graad in BSO) en anderzijds het onderdeel met de specifieke economische aspecten van de land- en tuinbouwsector. Deze twee onderdelen worden in het leerplan geïntegreerd en als één geheel voorgesteld. Voor bedrijfsbeheer stelt het VVKSO een minimum van drie lestijden per week op jaarbasis voor. Als algemene regel kunnen we stellen dat in de derde graad ¾ van het aantal lestijden besteed wordt aan bedrijfsbeheer en ¼ aan de economische studie van de sector. Voor verdere informatie verwijzen we naar het afzonderlijke VVKSO-leerplan Bedrijfsbeheer (D/1996/0279/067). 2 BEGINSITUATIE Normaal volgden de leerlingen reeds de tweede graad Landbouw, Tuinbouw, Landbouwtechnieken, Tuinbouwtechnieken of Paardrijden en -verzorgen. Zij hebben de basiskennis, inzicht en attitudes verworven bij het consumeren en produceren van goederen en diensten. Indien de leerlingen in de tweede graad een andere studierichting gevolgd hebben, zal het nodig zijn een aantal leerstofonderdelen als herhaling in de lessen van de derde graad in te lassen. 3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN 3.1 Vaardigheden, kennis en inzicht Basiskennis, inzichten en vaardigheden verwerven om een zelfstandige onderneming in de sector op te starten en te leiden. De voorwaarden formuleren om zich als zelfstandige ondernemer te vestigen. De belangrijkste verplichtingen als zelfstandig ondernemer op het sociaal en fiscaal vlak verwoorden en toepassen. Instanties raadplegen die startende zelfstandigen kunnen helpen. De bijzondere reglementeringen die gelden bij het starten met een nieuwe onderneming kennen en toepassen. De juiste ondernemingsvorm voor het bedrijf kiezen. Een geschikte vestigingsplaats en pand voor de onderneming kiezen. De basisprincipes van de pachtwetgeving toepassen in concrete situatie. De wettelijke verplichtingen die men moet naleven bij het starten als zelfstandig ondernemer kennen en uitvoeren. Verzekeringen afsluiten voor de onderneming. Het financiële luik van de onderneming beheren. De BTW-verplichtingen op een correcte wijze uitvoeren. Toegepaste economie 7

10 Administratieve verplichtingen en handelsactiviteiten op een juridisch correcte wijze uitvoeren. De boekhouding van een onderneming beheren, interpreteren en hieruit de noodzakelijke beleidsbeslissingen voor de onderneming afleiden. Boekhoudkundige gegevens en documenten bijhouden volgens de wettelijke voorschriften. 3.2 Attitudevorming Het is enorm belangrijk om attitudes bewust en expliciet op diverse momenten als doelstelling na te streven. Attitudes die bijzondere aandacht verdienen zijn: Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een opgedragen taak nauwkeurig te voltooien. Voor zijn (haar) mening en gevoelens durven uitkomen en deze op een beleefde manier formuleren en argumenteren. Spontaan handelen volgens de regels en afspraken. Erop gericht zijn, ondanks moeilijkheden, verder te werken om het einddoel te bereiken. In staat zijn om op systematische wijze te beslissen welke stappen men bij de uitvoering van een taak zal zetten. Zich inleven in de situatie waarin mensen zich bevinden, er begrip voor opbrengen en er tactvol mee omgaan. Bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden (andere materialen, andere gereedschappen, nieuwe opdrachten). Handelen met het oog op de tevredenheid voor zichzelf en voor de anderen: klantgerichtheid. Handelen met het oog op het vermijden van verspilling en respect voor het milieu. Bereid zijn om informatie op te zoeken. Aandacht hebben voor de impact die het eigen gedrag en voorkomen op anderen hebben. Bijdragen tot een leef- en werkomgeving als een gemeenschap van mensen die iets voor elkaar betekenen. Handelen met de bekommernis om zichzelf, de anderen en het milieu optimaal te vrijwaren. Bereid zijn om in team te werken. 4 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 4.1 Graadleerplan Het leerplan toegepaste economie is uitgeschreven als een graadleerplan. De leerplandoelstellingen dienen binnen de graad gerealiseerd te worden. De leraar dient er naar te streven de verschillende leerinhouden zo geïntegreerd mogelijk aan te bieden. Voor de TSO studierichtingen worden minimum twee lesuren aan TV toegepaste economie per week besteed. Voor de BSO studierichtingen worden dezelfde leerinhouden van dit leerplan gespreid over drie leerjaren. Het getuigschrift Bedrijfsbeheer kan ook worden uitgereikt na het tweede leerjaar van de derde jaar BSO indien de school in het eerste en tweede leerjaar een uur toegepaste economie extra, via het complementair gedeelte, aanbiedt. 8 Toegepaste economie

11 4.2 Verticale samenhang In de eerste graad met basisoptie agro en biotechnieken of beroepsvoorbereidend jaar wordt geen economie onderwezen. In de tweede graad wordt in alle studierichtingen van het studiegebied land- en tuinbouw één lesuur per week besteed aan toegepaste economie en dit binnen het fundamenteel gedeelte. De doelstellingen van het vak Toegepaste economie in de tweede graad zijn erop gericht de leerlingen kennis, inzicht en vaardigheden te laten verwerven, waarmee zij nu en later in verschillende economische rollen en levenssituaties kunnen participeren. Zij verwerven vooral kennis inzicht en vaardigheden in eigen betrokkenheid bij het economisch leven: als consument, als burger en in relatie met de productie. In de derde graad zijn leerinhouden en doelstellingen gericht op het ontwikkelen van kennis, inzichten en vooral ondernemersvaardigheden die noodzakelijk zijn bij het starten en beheren van een zelfstandige onderneming in de sector. 4.3 Horizontale samenhang Bij het uitschrijven van dit leerplan werd rekening gehouden met het tijdstip waarop bepaalde leerinhouden in de andere vakken van het fundamenteel gedeelte aan bod komen. Per thema wordt via de pedagogisch-didactische wenken aangegeven welke voorkennis en inzichten de leerlingen moeten verworven hebben in andere vakken. Sommige onderwerpen dienen vakoverschrijdend te worden aangepakt. De realisatie van alle geformuleerde doelstellingen en van vakoverschrijdende thema s zal een zaak worden voor de hele school en vraagt een coördinatie van de jaarplannen door de vakwerkgroep. 4.4 Checklist getuigschrift Bedrijfsbeheer Om te kunnen garanderen dat de programmavereisten van het bedrijfsbeheer volledig werden behandeld en om de overheidscontrole hierop mogelijk te maken, wordt aan de scholen wel de bijkomende verplichting opgelegd een zogenaamde checklist op te stellen. Hierop worden alle geziene leerinhouden en gerealiseerde doelstellingen aangeduid. Indien bepaalde leerinhouden in verschillende vakken aan bod komen, wordt dit ook expliciet op de geïntegreerde checklist vermeld. De checklist wordt op het eind van het schooljaar ingediend en bijgehouden op het secretariaat. (Zie Mededeling VVKSO VAN 6 november Kl ) 4.5 Projectmatige aanpak Dit vak leent zich tot projectmatig werken. Met een project wordt bedoeld: een geïntegreerde oefening of thema door één of meer leerlingen uit te voeren. Dit kan deels onder begeleiding, deels zelfstandig gebeuren. Bij het uitvoeren van een project kunnen veel vakoverschrijdende basisvaardigheden worden uitgevoerd. Het project is geen doel op zich, maar een middel om verschillende vakoverschrijdende basisvaardigheden te integreren. 4.6 Integratie ICT ICT-integratie binnen het vak Toegepaste Economie kan op verschillende wijzen plaatsvinden. Dit kan bijvoorbeeld doordat de leerlingen zelfstandig opdrachten uitvoeren in verband met de lessen Toegepaste economie via internet of cd-rom. Zo kan men de leerlingen wegwijs maken in de voornaamste websites van de overheid, werknemers en werkgeversorganisaties of consumentenorganisaties e.a. Het is raadzaam de leerlingen kennis te laten maken met een boekhoudpakket en met de mogelijkheden van de software pakketten voor bedrijfsregistratie. Toegepaste economie 9

12 Voor het verwerken van informatie en het verzorgd presenteren van projecten of het uitvoeren van opdrachten omtrent de lessen Toegepaste economie kan een tekstverwerker en andere software worden gebruikt. Voor verschillende oefeningen kan men ook gebruik maken van het elektronisch rekenblad, vb. Excel. 4.7 De minionderneming Om de ontwikkeling van ondernemingsvaardigheden bij leerlingen aan te moedigen, kan het interessant zijn dat leerlingen samen een minionderneming opstarten. Hierbij worden verworven kennis en inzichten geïmplementeerd in de concrete dagelijkse praktijk van een onderneming. Het starten van een minionderneming vraagt vanzelfsprekend een vakoverschrijdende aanpak. Voor hulp en ondersteuning kunnen leerkrachten terecht bij: Vlaamse jonge ondernemingen Leuvensestraat 7-9 te 1800 Vilvoorde tel website: Deze vereniging beschikt over cursusmateriaal voor scholen en leerkrachten die willen starten met een minionderneming. 4.8 Aantal lestijden Om de leraar behulpzaam te zijn bij het opstellen van de jaarplanning stellen wij volgende raming voor in verband met de urenverdeling per thema. Deze raming is indicatief: de leerkracht is niet verplicht zich hier strikt aan te houden. Bovendien is hij (zij) niet verplicht alle doelstellingen van één hoofdstuk chronologisch na elkaar te behandelen. 10 Toegepaste economie

13 Overzicht leerinhouden TV Toegepaste economie voor de derde graad TSO Landbouwtechnieken en TSO Tuinbouwtechnieken TV toegepaste economie binnen het fundamentele gedeelte 2 uur/week = 50 lesuren / leerjaar = 100 lessen voor de derde graad 100 Deel 1: Ik denk eraan om zelfstandig ondernemer te worden Voorwaarden om zich te vestigen als zelfstandig ondernemer. 1.2 Werken als zelfstandige en de gevolgen ervan op sociaal vlak 1.3 Instanties die startende zelfstandigen kunnen helpen 1.4 De marketing- mix 1.5 Bijzondere reglementering waar ik als zelfstandige rekening moet mee houden 1.6 Keuze van de ondernemingsvorm 1.7 Ik zoek een geschikt pand voor mijn zaak Deel 2: Ik word zelfstandig ondernemer Aan welke verplichtingen moet een zelfstandig ondernemer voldoen? 2.2 Ik sluit verzekeringen af 2.3 Hoe kan ik mijn zaak financieren? 2.4 Mijn BTW-verplichtingen Deel 3: Mijn handelsactiviteiten Zakelijke communicatie 3.2 Administratieve organisatie van aan en verkoop 3.3 Berekening van de verkoopprijs 3.4 De betaling en de inning Deel 4: Ik versta mijn boekhouder Basisprincipes en wettelijke bepalingen van de boekhoudreglementering. 4.2 De vereenvoudigde boekhouding 4.3 Ik vul mijn BTW-aangifte in 4.4 Inleiding tot het dubbel boekhouden 4.5 En nu belastingen Deel 5: Ik leid mijn bedrijf Is mijn bedrijf financieel gezond? 5.2 Ik neem personeel in dienst 5.3 Actualiteiten 5.4 Informatica. Complementair gedeelte Deel 6 :bedrijfseconomische land- en tuinbouwboekhouding Deel 7:bedrijfsadministratie voor land- en tuinbouwondernemingen Deel 8: vereenvoudigde en/of dubbel boekhouding via de computer Toegepaste economie 11

14 Overzicht leerinhouden TV Toegepaste economie voor de derde graad BSO Landbouw en BSO Tuinbouw BSO Paardrijden en -verzorgen TV toegepaste economie Eerste en tweede leerjaar van de derde graad. 2 uur/week = 50 lesuren / leerjaar = 100 lessen voor de derde graad 100 Deel 1: Ik denk eraan om zelfstandig ondernemer te worden Voorwaarden om zich te vestigen als zelfstandig ondernemer. 1.2 Werken als zelfstandige en de gevolgen ervan op sociaal vlak 1.3 Instanties die startende zelfstandigen kunnen helpen 1.4 De marketing- mix 1.5 Bijzondere reglementering waar ik als zelfstandige rekening moet mee houden. 1.6 Keuze van de ondernemingsvorm 1.7 Ik zoek een geschikt pand voor mijn zaak. Deel 2: Ik word zelfstandig ondernemer De wettelijke verplichtingen 2.2 Ik sluit verzekeringen af 2.3 Hoe kan ik mijn zaak financieren? 2.4 Mijn BTW-verplichtingen Deel 3: Mijn handelsactiviteiten Communicatie 3.2 Administratieve organisatie van aan en verkoop 3.3 Berekening van de verkoopprijs 3.4 De betaling en de inning Derde leerjaar van de derde graad BSO -specialisatiejaren binnen het studiegebied land-en tuinbouw Twee lesuren per week= 50 lesuren voor het derde leerjaar van de derde graad 50 Deel 4: Ik versta mijn boekhouder Basisprincipes en wettelijke bepalingen van de boekhoudreglementering. 4.2 De vereenvoudigde boekhouding 4.3 Ik vul mijn BTW-aangifte in 4.4 Inleiding tot het dubbel boekhouden 4.5 En nu belastingen Deel 5: Ik leid mijn bedrijf Is mijn bedrijf financieel gezond? 5.2 Ik neem personeel in dienst 5.3 Actualiteiten 5.4 Informatica Complementair gedeelte: Deel 6 :Bedrijfseconomische land- en tuinbouwboekhouding Deel 7: Bedrijfsadministratie voor land- en tuinbouwondernemingen Deel 8: Vereenvoudigde en/of dubbel boekhouding via de computer Toegepaste economie

15 5,, PEDAGOGISCH- DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN De doelstellingen zoals opgenomen in de omzendbrief SO44 ( ) zijn cursief weergegeven. Het cursieve nummer [D ] verwijst naar de nummering in de omzendbrief. (U) staat voor uitbreiding. 5.1 Ik denk eraan om zelfstandig ondernemer te worden De voorwaarden om zich te vestigen als zelfstandig ondernemer 1 Weten wie zich als zelfstandig ondernemer (handelaar ambachts-man/-vrouw) kan vestigen. [D 1.1] De leeftijdsbeperkingen De meerderjarigheid De ontvoogde minderjarige De geesteszieke en personen met verlengde minderjarigheid De burgerrechterlijke beperkingen De gefailleerde De bankbreuk De wettelijke onbekwaam-verklaarden De onder gerechtelijke raadsman gestelden E.a 2 In de wetgeving op de handelsvestigingen kunnen opzoeken wat voor de eigen vestiging vereist is. [D ] 3 De specifieke voorwaarden tot het uitoefenen van een beroep kunnen opzoeken en weten hoe men er aan moet voldoen. [D1.2.2] De vestigingswet Eisen op het vlak van vorming De beroepservaring Specifieke voorwaarden tot het uitoefenen van het beroep. Het vestigingsgetuigschrift Het distributieattest 4 Aan de hand van een gewestplan van eigen streek de verschillende gebieden aantonen. 5 Voor elk gebied van het gewestplan verwoorden welke vorm van land- en tuinbouwonderneming er mogelijk is. 6 Uitleggen wat men verstaat onder zonevreemde bedrijven. Beperkingen die verband houden met de wet over de ruimtelijke ordening en planning Inrichting gewestplannen woongebieden industriegebieden dienstverleningsgebieden landelijke gebieden recreatiegebieden gebieden bestemd voor ander grondgebruik. Toegepaste economie 13

16 7 De functie van een bijzonder plan van aanleg uitleggen. Zonevreemde bedrijven Bijzonder plan van aanleg (BPA) PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Het is de bedoeling dat de leerlingen op de gewestplannen van de streek de verschillende gebieden kunnen situeren, hun functie toelichten en ook de beperkingen formuleren in verband met de uitbating van een land en of tuinbouwactiviteit. Laat de leerlingen zo veel mogelijk informatie verzamelen over de structuurplannen en plannen voor ruimtelijke ordening van eigen streek. Het is belangrijk dat leerlingen de voorwaarden om zich te vestigen als producent van land- en tuinbouwproducten kunnen inschatten, alsook die van florist of tuinondernemer Werken als zelfstandige in de agro en biotechnische sector en de gevolgen ervan op sociaal vlak Op sociaal vlak 8 Weten welke diensten een sociale verzekeringsmaatschappij kan vervullen [D8.1/2] 9 De belangrijkste sociale rechten en verplichtingen kennen van de zelfstandige (in hoofd- en bijberoep), helpster, echtgeno(o)t(e) help(st)er [D8.1/1] 10 Voor zelfstandigen in hoofd- en bijberoep de bijdragen opzoeken in recente bronnen. 11 Aan de hand van een concreet voorbeeld de basis van de berekening van de sociale bijdragen voor zelfstandigen toelichten. 12 Aan de hand van concrete voorbeelden bepalen of het gaat om grote of kleine risico s. in verband met de ziekte-verzekering. 13 De verschillende vormen van uitkeringen, verstrekt door het ziekenfonds, toelichten. Sociale verzekeringskas Aansluiten bij een sociale verzekeringskas als: Zelfstandige - Helper Medewerkende echtgenoot in hoofdberoep of bijberoep De bijdragen die zelfstandigen dienen te betalen Voorlopige bijdragen Wijze van betaling De basis voor de berekening Aansluiten bij een ziekenfonds Grote risico s Kleine risico s Tegemoetkomingen vanwege het ziekenfonds Gezondheidszorgen Kraamgeld Kinderbijslag Pensioen 14 De belangrijkste aanvullende persoonlijke verzekeringen opnoemen en het doel ervan verwoorden. Aanvullende persoonlijke verzekeringen Hospitalisatieverzekering Aanvullende pensioenverzekering Inkomensverzekering 14 Toegepaste economie

17 15 De rol van de sociale secretariaten toelichten. 16 De belangrijkste sociale secretariaten binnen de agrarische en biotechnische sector opnoemen en hun werking toelichten. 17 Het sociale statuut van een bediende/ arbeider kunnen situeren ten opzichte van een zelfstandige [D8.1/3] De rol van de sociale secretariaten De belangrijkste secretariaten in de agrarische en biotechnische sector Vergelijking van het statuut van een zelfstandige en een werknemer Het statuut van een zelfstandige Het statuut van een werknemer Verschilpunten Het huwelijkscontract 18 De keuze van het huwelijksstelsel als zelfstandige en als ondernemer in de agrarische sector toelichten. Begrip Soorten huwelijksstelsels Keuze van een stelsel als zelfstandige en de gevolgen ervan 19 De specifieke regelingen op sociaal vlak voor beginnende zelfstandigen toelichten. Specifieke regelingen om beginnende zelfstandigen op sociaal vlak te ondersteunen. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Het kan interessant zijn een medewerker van een sociaal secretariaat te vragen om zijn werk en ondersteuningsmogelijkheden voor jonge zelfstandigen in de klas te komen toelichten. Laat de leerlingen via Internet de websites in verband met de sociale secretariaten raadplegen en de belangrijkste diensten die ze aanbieden, noteren. Laat de leerlingen ook kennis maken met de sociale gids in verband met het onderwerp: het huwelijkscontract. Hier kan een notaris uitgenodigd worden om dit thema in de klas toe te lichten. De leerlingen zoeken de vergoedingen aan sociale bijdragen voor zelfstandigen op in de sociale gids. In verband met de ziekteverzekering kan men informatie verkrijgen bij de erkende ziekenfondsen Instanties die startende zelfstandigen hulp kunnen bieden 20 Weten bij welke instanties men informatie en hulp kan krijgen bij het starten van een eigen zaak [D1.2/2] 21 De instanties waar men informatie en hulp kan krijgen bij het starten van een land- en tuinbouwonderneming opnoemen en verwoorden welke diensten ze leveren. 22 De kanalen kennen waarlangs startende ondernemers informatie en ondersteuning kunnen krijgen [D1.3/1] 23 De doelstellingen en mogelijkheden van bedrijvencentra toelichten. De verschillende adviesinstanties De beroepsverenigingen De financiële instellingen De dienstverlenende instellingen De bedrijvencentra Toegepaste economie 15

18 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN U kunt met de leerlingen een bezoek brengen aan bedrijvencentra in uw streek, waarbij ze kennis maken met de doelstellingen en de mogelijkheden ervan. Laat de leerlingen informatie opzoeken omtrent instanties die advies kunnen verstrekken aan ondernemers. Laat de leerlingen een fictief bedrijf oprichten en informatie hieromtrent verzamelen. Starterkits kunnen een goede ondersteuning bieden bij het uitwerken van dit thema De marketing-mix 24 De voor- en nadelen van een mogelijke vestigingsplaats kunnen beoordelen. [D1.2.3/1] 25 De doelgroepen van de onderneming in een concreet geval beschrijven. [D2.14/1] 26 Het sortiment van producten en/of diensten kunnen samenstellen in functie van de sector land- en tuinbouw. [D2.1.1] 27 De promotie voor de zaak kunnen kiezen en weten hoe die kan gevoerd worden. [D2.1.3.] 28 Weten dat de factoren product en/of dienst, sortiment, vestigingsplaats, prijs, promotie en klanten op elkaar moeten afgestemd zijn en dit kunnen toelichten aan de hand van voorbeelden uit eigen beroep of sector [D2.1.4/2] De vestigingsplaats kiezen Omgeving Concurrentie Beschikbare ruimte: huren, kopen, bouwen De consument Doelgroep Bestedingspatroon Specifieke consumentenverenigingen Het product en/of dienst Sortimentskeuze en samenstelling Bronnen van marktinformatie Positie binnen de concurrentie Promotie Betekenis Kanalen Middelen Wettelijke aspecten van reclame Geïntegreerde oefening PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN De leerkracht werkt bovenstaande leerinhouden het best uit vertrekkend van een concreet voorbeeld. Laat de leerlingen aan de hand van een voorbeeld(en) een promotiecampagne uitwerken rond een of ander product. U kunt ook een ondernemer uitnodigen die vertelt hoe hij met marketing-mix omgaat. Als promotie voor land en tuinbouwproducten kan de werking en doelstellingen van de VLAM worden besproken. Hierbij bespreekt men ook het systeem van afzetfondsen. 16 Toegepaste economie

19 5.1.5 Bijzondere reglementeringen waar ik als zelfstandige ondernemer rekening moet mee houden 29 Doelstellingen van de vestigingswet toelichten. 30 Opzoeken en verwoorden aan welke voorwaarden de ondernemer dient te voldoen om zich te vestigen als zelfstandige. 31 Weten dat door de wet op de privacy bestanden moeten worden aangegeven en weten wat men moet doen om aan de verplichtingen te voldoen. [D2.3.3] 32 Weten dat er een speciale reglementering bestaat in verband met de openingstijden van handelszaken. [D2.3.2] 33 De basisprincipes van de wet op de handelspraktijken en op de voorlichting en de bescherming van de consument kennen.[d2.3.1] 34 Weten wat gereglementeerd wordt bij de wet op de auteursrechten. [D2.3.4/1] 35 Weten dat er softwarelicenties bestaan en wat de juiste betekenis ervan is. [D2.3.4/2] 36 Opzoeken op welke manier men kan bewijzen dat de softwarelicenties voldoen aan de vereisten van deze specifieke auteursrechten. [D2.3.4/3] 37 De basisprincipes van de wettelijke voorschriften betreffende veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk verwoorden. 38 Aan de hand van een voorbeeldbedrijf checken of het bedrijf aan de wettelijke voorschriften voldoet. 39 Weten dat er een milieuwetgeving bestaat. [D2.3.5/1] 40 Weten waar men de nodige documenten en inlichtingen kan ontvangen om aan deze milieuwetgeving te voldoen. [D2.3.5/2] 41 Aan de hand van een voorbeeldbedrijf uit de agrarische sector de soort vergunning bepalen. De vestigingswet De gereglementeerde beroepen De wet op de privacy De wet op de handelspraktijken De wet op de bescherming van de consument De wet op de auteursrechten Sabam en de billijke vergoeding Softwarelicenties Van veiligheid en gezondheid naar welzijn op het werk Veiligheidswet ( ARAB) Welzijn op het werk: codex AREI De milieuwetgeving De VLAREM-wetgeving Soorten Milieuvergunningen Wanneer en welke soort milieuvergunning is nodig Opsomming van de verschillende klassen Soorten afval en vergunningen tot het lozen van afvalwater De betrokken instanties bij het verlenen van ver- Toegepaste economie 17

20 42 De verschillende organisaties die betrokken zijn bij het toekennen van vergunningen opnoemen 43 Weten waar men de nodige informatie kan bekomen betreffende de milieuvergunningen voor de vestiging van een bepaalde onderneming. [D ] 44 De voornaamste verkeersregels in verband met landbouwvoertuigen toepassen. gunningen Verkeerswetgeving i.v.m landbouwvoertuigen PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Laat de leerlingen overtredingen in verband met de vestigingswet, wet op de privacy, de wet van handelspraktijken, Sabam e.a. formuleren. Scholen die het boek basisveiligheid VCA gebruiken, kunnen voor het item veiligheid en welzijn op het bedrijf de leerinhouden van het hoofdstuk 1 en 3 (1.1 en 1.3) behandelen. Het onderwerp: verkeerswetgeving i.v.m. landbouwwerktuigen kan ook behandeld worden binnen het vak Algemene techniek. De voorwaarden tot het bekomen van een stedenbouwkundig attest en een milieuvergunning voor de uitbating van landbouwbedrijven wordt behandeld in het vak Dier en leefmilieu. De algemene principes tot het bekomen van een stedenbouwkundig attest en een milieuvergunning worden behandeld in het vak Toegepaste economie. De voorwaarden waaraan een tuinbouwbedrijf in dit verband moet voldoen, wordt behandeld in het vak Plant en groeimilieu Welke ondernemingsvorm kiest u? 45 Aan de hand van concrete voorbeelden het verschil uitleggen tussen rechtspersonen en natuurlijke personen. 46 Het verschil tussen een eenmanszaak en een vennootschap toelichten (oprichting, aansprakelijkheid, verplichtingen) [D8.3.1] 47 De kenmerken van de meest voorkomende vennootschappen toelichten en begrijpen. [D8.3.2] 48 De voornaamste kenmerken van samenwerkingsvormen in de agrarische en biotechnische sector verwoorden. 49 Voor een voorbeeldbedrijf een meest verantwoorde ondernemingsvorm kiezen. Begrippen Rechtspersonen Natuurlijke personen Eenmanszaak en vennootschap Oprichting Aansprakelijkheid Verplichtingen Vennootschappen BVBA EVBA NV CV Samenwerkingsvormen in de agro- en biotechnische sector 18 Toegepaste economie

21 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Vooral dienen volgende punten te worden beklemtoond: de aansprakelijkheidsregeling; de inbreng van het minimumkapitaal; aantal noodzakelijke vennoten; oprichtingsvoorwaarden; de vormvoorwaarden. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen deze kennis kunnen reproduceren. Het is eerder de bedoeling dat de leerlingen aan de hand van de beschikbare documentatie voor een bepaald type bedrijf de juiste ondernemingsvorm kunnen kiezen Ik zoek een geschikt pand voor mijn zaak 50 De wettelijke voorschriften kennen bij het afsluiten van een handelshuurcontract. [D1.2.3/4] 51 De betekenis en het belang van handelshuurcontract verwoorden. 52 Uitleggen wat het belang is van de registratie van huurcontracten en de wijze waarop dit gebeurt. 53 De wettelijke voorschriften kennen bij het afsluiten van een koopcontract voor onroerende goederen. [D1.2.3/3] 54 Weten welke instanties de nodige inlichtingen kunnen verschaffen over de reglementeringen inzake bouwen en verbouwen. [D1.2.3/8] 55 Weten dat vergunningen nodig zijn voor het bouwen en verbouwen. [D1.2.3/7] 56 De voor- en nadelen kunnen afwegen bij het keuzeprobleem: kopen of huren van een onroerend goed. [D1.2.3/2] 57 Aankoopmodaliteiten bij het aankopen of huren van inrichtings- en uitrustingsgoederen toelichten. 58 Aankoopmodaliteiten bij het aankopen of huren van rollend materiaal toelichten Ik sluit een contract voor de huur van een handelspand Het begrip handelshuur Verplichtingen handelshuur Verplichtingen van de huurder en verhuurder Wettelijke voorschriften Huurkosten Registratie van huurcontracten Ik koop een onroerend goed Aankoop van een onroerend goed Wettelijke voorschriften De elementen van de totale kostprijs van een onroerend goed De rol van de notaris Beperkingen van het eigendomsrecht stedenbouwkundig attest milieuvergunningen erfdienstbaarheden Voor en nadelen van huren en kopen Aankoop van inrichtings- en uitrustingsgoederen Aankoop van rollend materiaal Toegepaste economie 19

22 59 De definitie van landbouwpacht verwoorden. 60 Het verschil tussen landbouwpacht en seizoenspacht verduidelijken. 61 De verschillende soorten contracten i.v.m. landbouwpacht verwoorden en de voor en nadelen voor de onderneming toelichten. 62 Uitleggen hoe men de maximaal toegelaten pachtprijs bepaalt. 63 De rechten en verplichtingen van pachter en verpachter i.v.m. de landbouwpacht verwoorden. Pachtwetgeving in land- en tuinbouw Basisprincipes van de pachtwetgeving: Definitie van landbouwpacht Landbouwpacht <-> Seizoenspacht Landbouwpacht: soorten contracten De pachtprijs Rechten en verplichtingen van pachter en verpachter Opzegging van de pacht door de pachter en verpachter Vergoedingen bij einde pacht Recht van verkoop 64 Uitleggen wanneer en hoe een pachtoverdracht of pachtvernieuwing kan gebeuren. 65 Uitleggen wat erfdienstbaarheden zijn. 66 Het belang van erfdienstbaarheden toelichten binnen de sector. 67 Doelstellingen en het verloop van een ruilverkaveling formuleren. Pachtoverdracht en pachtvernieuwing Erfdienstbaarheden Ruilverkaveling PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Bij het behandelen van de leerinhouden i.v.m de handelshuur wordt veel aandacht besteed aan de inhouden van het huurcontract. Laat de leerlingen eerst zelf de belangrijkste elementen van het handelscontract zoeken. Gebruik een eenvoudig huurcontract om de verplichtingen van de huurder en verhuurder toe te lichten. Immobiliënkantoren kunnen u wellicht correcte modellen aanreiken. Indien in PAV het huren van een gebouw in een thema wordt behandeld, neem dan contact op met uw collega zodat overlappingen vermeden worden. Het is niet de bedoeling de pachtwetgeving tot in detail te behandelen, maar dat de leerlingen een aantal basisprincipes aangereikt krijgen waarmee ze persoonlijk zelfstandige opdrachten i.v.m. de pachtwetgeving kunnen oplossen. Bij verschillende banken en landbouworganisaties zijn handige brochures i.v.m. de pachtwetgeving en erfdienstbaarheden verkrijgbaar. Laat de leerlingen informatie zoeken op de websites van instellingen en diensten zoals de kamers van Ambachten en Neringen, sociale secretariaten, boekhoudkantoren, notariskantoor, rechtbank van koophandel, NCMV,VIZO, UNIZO, de dienst stedenbouw, financiële instellingen, land- en tuinbouworganisaties. Vraag de leerlingen zelf voorbeelden van erfdienstbaarheden uit eigen omgeving te zoeken. Het bijwonen van een openbare verkoping van landbouwgronden of bedrijfsgebouwen kan voor de leerlingen verrijkend zijn. 20 Toegepaste economie

23 5.2 Ik word zelfstandig ondernemer Aan welke wettelijke verplichtingen moet een zelfstandig ondernemer voldoen Algemene verplichtingen 68 Weten aan welke voorwaarden men moet beantwoorden om zich als zelfstandige te kunnen vestigen (handelaar, ambachtsman/-vrouw, landbouwer, tuinbouwer)? [D1.2/1] 69 Actuele informatie kunnen opzoeken over de wettelijke verplichtingen die vooraf moeten vervuld worden bij het starten van een eigen onderneming. [D1.2.1/1] 70 De instellingen kennen waar de formaliteiten moeten vervuld worden om aan de gestelde verplichtingen te voldoen. [D1.2.1/2] Openen van een bankrekening Het bekend maken van mijn huwelijksstelsel Een naam kiezen voor mijn bedrijf Keuze Bescherming Inschrijving in een handels- of ambachtsregister Handelsregister Ambachtsregister De specifieke registratie eigen aan bepaalde beroepen (U) Aanvragen van een BTW-nummer Aansluiten bij een sociale verzekeringskas Aansluiten bij een ziekenfonds Aangifte bij de directe belastingen Het opstellen van statuten Bijkomende verplichtingen bij de oprichting van een vennootschap 71 De bijkomende verplichtingen bij het oprichten van een vennootschap 72 Een opsommen. financieel plan beoordelen. 73 De steunmaatregelen kunnen opzoeken voor startende ondernemers. [D1.3/2] Het opstellen van een financieel plan Het aanvragen van een bankattest Onderzoek naar eventuele steunmaatregelen voor startende ondernemers. Algemeen Steunmaatregelen eigen aan de sector VLIF-steunmaatregelen PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Het belangrijkste is dat de leerlingen de volgende vragen i.v.m. dit onderdeel kunnen beantwoorden: Welke verplichtingen hebben startende ondernemers? Welke formaliteiten moeten startende ondernemers vervullen? Hoe kunnen ze aan die verplichtingen voldoen? Waar bevinden zich de betrokken instellingen? Waar kunnen de startende ondernemers informatie en ondersteuning krijgen? Leerkrachten en leerlingen kunnen eventueel werken met starterskits die door verschillende diensten en ban- Toegepaste economie 21

24 ken worden aangeboden. Starterskits maken leerlingen stap voor stap wegwijs in de problematiek van startende ondernemers. Bij het bespreken van steunmaatregelen, eigen aan de sector dient de leerkracht de VLIF-reglementering toe te lichten. VLIF staat voor Vlaams landbouw investeringsfonds Ik sluit verzekeringen af 74 Uitleggen waarom iemand verzekeringen afsluit. 75 Het belang van het afsluiten van verzekeringen toelichten. 76 De verplicht af te sluiten verzekeringen kennen en weten welke risico s ze dekken. [D8.4.1/1] 77 Een courante polis kunnen begrijpen. [D8.4.1/2] 78 De voornaamste aanvullende verzekeringspolissen kennen. [D8.4.2] Wat is verzekeren? Begrip Nut en doelstellingen Soorten Wettelijke verplichte verzekeringen Burgerlijke aansprakelijkheid: Algemeen Bedrijfswagen Uitbating Arbeidsongevallen voor eventuele werknemers. Wenselijke verzekeringen Brandverzekering Risico s verbonden aan het uitoefenen van bedrijfsactiviteiten binnen de agro- en biotechnische sector. Verzekeringen eigen aan de agro- en biotechnische sector. De verzekeringsmakelaar/ -agent 79 Gevaarlijke werksituaties inschatten, herkennen en maatregelen nemen om ongevallen te voorkomen. Gevaren op het werk: risico s, ongevallen en preventie Risico gevaar blootstelling kans op ongeval gevolg - onderzoek ongeval. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Leerlingen dienen in de eerste plaats een goed onderscheid te maken tussen verzekeringen die wettelijk verplicht zijn en deze die gewenst zijn. Het is aanbevolen een gastspreker (verzekeringsmakelaar/-agent) uit nodigen naar de les om een aantal zaken in verband met verzekeringen te bespreken. Er dient tijdens de lessen voldoende aandacht besteed te worden aan het verzekeren van gewassen, vee en gebouwen van een land- of tuinbouwonderneming. Het is interessant, samen met de leerlingen, de belangrijkste zaken van een verzekeringspolis door te nemen en hen te wijzen op de kleine lettertjes! Werk als leerkracht met concrete opdrachten i.v.m. de verzekeringen. Laat hen informatie zoeken op de websites van verzekeringsmaatschappijen. In de eerste plaats moeten ongevallen voorkomen worden. Daarom wordt binnen deze studierichtingen veel aandacht besteed aan veiligheid. In verschillende vakken worden diverse leerinhouden van het boek basisvei- 22 Toegepaste economie

25 ligheid VCA aangeboden. Binnen het vak Toegepaste economie dient men het hoofdstuk 2: gevaren op het werk: risico s, ongevallen en preventie te behandelen. Leerlingen kunnen na het volgen van deze cursus deelnemen aan het examen tot het behalen van het attest basisveiligheid. Dit examen wordt afgenomen door medewerkers van het provinciaal veiligheids-instituut, Jezusstraat 28, 2000 Antwerpen Hoe kan ik mijn zaak financieren? 80 Aan de hand van een eenvoudig voorbeeld het financieringsplan van een onderneming analyseren. 81 De verschillende financieringsbronnen herkennen en noemen. 82 De betekenis en de gevolgen van een verkoop op termijn kunnen formuleren. [D5.1.1] 83 De betekenis en de gevolgen van een verkoop op afbetaling kunnen formuleren. [D5.1.2] 84 Weten wat leasing is en de voor- en nadelen in een concreet geval kunnen afwegen. [D1.2.3/5] 85 Met een concreet voorbeeld kunnen berekenen wat krediet kost. [D5.4/2] 86 Weten dat het toestaan van een krediet ook risico s meebrengt [D5.4/3] 87 Beseffen dat de opname van kredieten ook verplichtingen van terugbetaling inhoudt en dat geld lenen geen gratis dienstverlening is. [D5.4.1] 88 Weten wanneer het opnemen en toestaan van krediet verantwoord is. [D5.4/4] 89 In een concreet geval de mogelijke kredietvormen kunnen beoordelen. [D5.4/5] 90 De meest courante kredietvormen kunnen toelichten.[ D5/2] Financieringsbehoeften Financieringsbronnen Eigen middelen Vreemde middelen Kredietverlening door handelaars aan hun klanten Kredietverlening door financiële instellingen. Korte termijn : Begrip en kosten van: kaskrediet kasvoorschot discontokrediet Langere termijn Begrip en kosten van: hypothecair krediet investeringskrediet leasing leningen op afbetaling Gevaren van overkreditering De wettelijke geregelde kredietvormen (De wet op het consumentenkrediet) Verkoop op afbetaling Lening op afbetaling Kredietopening Financieringshuur of leasing Toegepaste economie 23

26 91 Weten dat er steunmaatregelen kunnen zijn bij specifieke financieringsproblemen. [D5.3/1] 92 Weten waar men de nodige inlichtingen kan bekomen over deze steunmaatregelen. [D5.3/2] 93 Aan de hand van enkele cases de meest geschikte vorm van financiering te kiezen. Financiële steunmaatregelen voor startende ondernemers Keuze van de geschikte kredietvorm PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Aan de hand van een financieel plan kan men de behoefte aan financiële middelen vaststellen. Met eenvoudige voorbeelden kan de leerkracht de verschillende kredietvormen illustreren. Leerkrachten kunnen beroep doen op de kredietverantwoordelijke van bankinstellingen om de voornaamste kredietvormen toe te lichten. In verband met kredietverlening door handelaars houdt men rekening met de wet op het consumentenkrediet. We kunnen het belang van het krediet in de ontwikkeling van een vrije markteconomie niet ontkennen. Krediet kan een bron zijn van welvaart, maar ook gevaarlijk zijn bij onvoorzichtig of lichtzinnig gebruik. Eenvoudige berekeningen moeten de leerlingen het nodige inzicht meegeven in de uiteindelijke kostprijs van het krediet. Informatie kan men vinden bij bankinstellingen die zich specialiseren in het financieren van land- en tuinbouwondernemingen. Het is belangrijk dat toekomstige ondernemers de juiste vorm van krediet kiezen voor een bepaalde investering Mijn BTW-verplichtingen 94 Het begrip BTW verklaren en de werking aantonen aan de hand van een eenvoudig voorbeeld. [D3.1/1] Het begrip belasting op de toegevoegde waarde De werking van de BTW 95 De gebruikelijke BTW-tarieven in het eigen beroep kennen. [D3.1/1] 96 Formuleren wie BTW-plichtig is. [D3.1/7] 97 De verplichtingen van een kleine onderneming in verband met de BTW-wetgeving kunnen omschrijven. [D3.1/5] 98 De administratieve verplichtingen in verband met BTW kennen (aangifte, voorschotten, listing). [D3.1/4] De verschillende BTW-tarieven Wie is BTW-plichtig? Definitie volgens het BTW-wetboek BTW-belastingsplichtingen Niet BTW belastingsplichtingen Vrijgestelden van de BTW-aangifte De administratieve verplichtingen van de BTWplichtingen BTW aangifte De facturatie De aangifte De listing 24 Toegepaste economie

27 De betaling De boekhoudkundige verplichtingen 99 Het forfaitaire BTW-stelsel kunnen verklaren. [D3.1/6] 100 Aan de hand van cases het best passende BTW stelsel kiezen voor een land en tuinbouwonderneming. De verschillende soorten aangiften Het gewoon stelsel Het forfaitaire stelsel Wie komt in aanmerking Tijdstip van indiening Het gepaste BTW-stelsel voor een land-en tuinbouwonderneming PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Toegevoegde waarde creëren is de doelstelling van elke onderneming. Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt uitgelegd hoe land- en tuinbouwers toegevoegde waarde creëren. Dit deeltje kan ook samen worden behandeld met Ik vul mijn BTW-aangifte in. Het is belangrijk de leerlingen te wijzen op de relatie tussen de BTW-verplichtingen en het fiscaal stelsel van de ondernemingen. Informatie omtrent de BTW-verplichtingen is verkrijgbaar bij de BTW-adminstratie. Laat de leerlingen zo veel mogelijk kennis maken met de formulieren die hierbij te pas komen. 5.3 Mijn handelsactiviteiten Zakelijk communiceren 101 Een vlot gesprek met klanten voeren en koopsignalen herkennen. [D /1] 102 Een efficiënt zakelijk telefoongesprek voeren. [D /2] 103 De verschillende stadia van prijsaanvraag tot betaling kennen. [D /2] 104 De belangrijkste elementen van een prijsaanvraag, een offerte, een bestelling, een klacht formuleren. [D /1] Mondelinge communicatie Het verkoopgesprek Telefoongesprek Schriftelijke communicatie Prijsaanvraag Offerte Bestelling Klachten Handelsbrief 105 De basisregels i.v.m efficiënt vergaderen toepassen. Efficiënt vergaderen PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Bovenstaande leerinhouden kunnen ook worden aangeboden binnen het vak Nederlands of PAV. Afspraak met de leerkracht in kwestie is een noodzaak. De behandelde leerinhouden dienen wel te worden vermeld op de checklist. Het is niet de bedoeling communicatietechnieken zeer theoretisch te behandelen. Door het veel- Toegepaste economie 25

28 vuldig oefenen van de verschillende technieken verwerven de leerlingen inzicht in de problematiek. Oefenen is de boodschap De administratieve organisatie van een aan- en verkoop De verkoopovereenkomst/koopcontract 106 De geldigheidsvereisten van een koopcontract kennen. [D /1] 107 De rechten en plichten van koper en verkoper kennen [D /2] 108 De bewijsmiddelen in verband met een koopcontract kennen [D /3] 109 De wijzen van tenietgaan van een koopcontract formuleren. [D /4] Geldigheid De gevolgen van het afsluiten van een verkoopovereenkomst Het bewijs Het tenietgaan De rechten en de plichten van koper en verkoper De aankoop van onroerende goederen Specifieke teeltcontracten in de agro- en biotechnische sector 110 De verschillende vormen van teeltcontracten in land en tuinbouwsector opsommen. 111 De voor en nadelen van teeltcontracten voor de onderneming opsommen. 112 Een teeltcontract beoordelen. 113 De verkoopsvoorwaarden analyseren en beoordelen. Verschillende soorten Voor- en nadelen Rechten en plichten Elementen en beoordeling De verkoopsvoorwaarden De kwantiteit De prijsverminderingen De leveringen De wet op de handelspraktijken en op de voorlichting en de bescherming van de consument 114 De basisprincipes van de wet op de handelspraktijken en op de voorlichting en de bescherming van de consument kennen. [D2.3.1] 115 Weten dat er een speciale reglementering bestaat in verband met de openingstijden van handelszaken. [D2.3.2] Prijs en hoeveelheidsaanduiding Voorlichting consument Koopjes Uitverkoop Verkoop met verlies Oneerlijke handelspraktijken Gezamenlijk aanbod 26 Toegepaste economie

29 Reclame Bedenktijd bij aankopen Openingstijden wekelijkse rustdag zondagssluiting openingsuren nachtwinkels 116 De specifieke aankoopkanalen in eigen beroepssector kennen. [D2.2.3] De aankoopkanalen Groothandel De samenaankoop De tussenpersonen De invoer 117 De noodzakelijke documenten in een aanen verkooptransactie kennen en hun belang aantonen. [D /1] De handelsdocumenten Bestelbon Factuur Creditnota Debetnota PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Bezorg de leerlingen enkele voorbeelden van verkoopscontracten en vraag hen de link te leggen met de geziene leerinhouden in dit verband. Onderzoek met leerlingen enkele catalogi of facturen en analyseer de verkoopsvoorwaarden. Bespreek ook een model van specifieke teeltcontracten in de land- en tuinbouwsector. Bij de aankoop van een onroerend goed is het van belang de verplichte administratie en kosten i.v.m. de aanschaf te kennen. Probeer de leerlingen voorbeelden van oneerlijke praktijken te laten verwoorden om hieruit de inhoud van de wet op de handelspraktijk af te leiden. Vooral de reglementering op de reclame wordt uitgediept. Aan de hand van een concreet land- en/of tuinbouwproduct worden de verschillende aankoopkanalen van grondstoffen besproken De berekening van de verkoopprijs De prijsvorming in land en tuinbouw 118 Uitleggen hoe de prijsvorming van land- en tuinbouwproducten in de distributieketen gebeurt. 119 Uitleggen welke elementen een invloed hebben op de prijsvorming van land en tuinbouwproducten. Wet van vraag en aanbod Invloeden op de prijsvorming Verschillende verkoopssystemen Voor en nadelen van de verschillende verkoopssystemen Toegepaste economie 27

30 120 De elementen van de kostprijs (handelsonderneming, ambacht) kennen [D7.3/1] 121 Eenvoudige kostprijsberekeningen kunnen uitvoeren. [D7.2/3] 122 De winstcoëfficiënt in de sector kennen en kunnen toepassen (= factor waarmee de handelaar de aankoopprijs vermenigvuldigt om aan de verkoopprijs te komen). [D7.3/4] 123 Bestaande kostprijsberekeningen voor het produceren van land- en tuinbouwproducten of van diensten analyseren en interpreteren. Bepalen van de verkoopprijs Elementen van de kostprijs Eenvoudige kostprijsberekening Bepalen van de verkoopprijs Elementen van de verkoopprijs De winstmarge Berekenen van de verkoopprijs 124 Zelf een eenvoudige kostprijsberekening opstellen. 125 Het verschil tussen intrest en discontoberekening kennen [D /1] 126 Intrestberekeningen uitvoeren. Verschil tussen intrest en disconto Intrest- en discontoberekening Het opmaken van aan- en verkoopdocumenten 127 Een factuur, bestelbon en creditnota kunnen opstellen, met duidelijke vermelding van kwantiteit, prijs, leveringsvoorwaarden, handelskortingen, financiële kortingen, BTW. [D /2]. De bestelbon De verkoopfactuur De creditnota De leveringsbon 128 Een rekenmachine gebruiken bij de meeste courante berekeningen. [D2.1.2.] PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN In het kader van lessen over de prijsvorming i.v.m. land- en tuinbouwproducten is het wenselijk samen met de leerlingen een veiling te bezoeken en het systeem van prijsvorming toe te lichten. Het is de betrachting om de prijsvorming op wereldvlak van land- en tuinbouwproducten te analyseren. Laat de leerlingen aan de hand van een eenvoudig voorbeeld uit de land- en tuinbouwsector de elementen van de kostprijs en de verkoopprijs bepalen. Intrestberekeningen kunnen gebeuren in samenspraak met de leerkracht wiskunde. Veel aandacht wordt besteed aan het correct opstellen van aan- en verkoopdocumenten zoals facturen, bestelbons en creditnota s e.a. Indien de school kiest om een bijkomend lesuur in verband met bedrijfsmanagement en bedrijfsadministratie te organiseren dan krijgen de leerlingen ruime mogelijkheden om de aan- en verkoopdocumenten via de computer op te stellen en te registreren. 28 Toegepaste economie

31 5.3.4 De betaling en de inning 129 De betalingsmodaliteiten kunnen onderscheiden. [D4/1] 130 Betalingsdocumenten kunnen invullen. [D 4/2] 131 De vermeldingen op de cheque kunnen beoordelen. [D4/3] 132 De informatie op een rekeninguittreksel kunnen interpreteren. [D4/5] 133 Het verschil tussen een zichtrekening, een spaarrekening en een termijnrekening kennen. [D4/6] 134 In staat zijn om debiteuren en crediteuren op te volgen. [D4/3] Soorten betalingen en inningen De rechtstreekse betaling Kwijting en kwijtschrift Ontvangstbewijs Betaling en inning door tussenkomst van een financiële instelling De zichtrekening De termijnrekening/spaarrekening Het rekeninguittreksel De betaalkaarten De kredietkaarten Self-Banking Bankverrichtingen via internet 135 Informatie opvragen betreffende de kosten verbonden aan de verschillende vormen van bankverrichtingen. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Bovenstaande leerinhouden worden ook in de tweede graad behandeld. In de derde graad worden deze kort herhaald en uitgediept. Confronteer de leerlingen met allerlei betalingsdocumenten, krediet en betaalkaarten. Laat de leerlingen bestaande rekeninguittreksels analyseren en interpreteren. Vraag hen informatie omtrent bovenvermelde leerinhouden te verzamelen bij verschillende bankinstellingen. Het is interessant samen met de leerlingen deze informatie te bespreken. De leerkracht besteedt veel aandacht aan veilig betaalverkeer. Ook moderne vormen van betalen krijgen ruime aandacht. Het is interessant een les te organiseren in het bankkantoor waarbij de zaakvoerder de verschillende betalingsen spaarmogelijkheden toelicht. 5.4 Ik versta mijn boekhouder Basisprincipes en wettelijke bepalingen van de boekhoudreglementering 136 Het begrip boekhouden verklaren en de noodzaak ervan aantonen. [D6.1/1] 137 De soorten ondernemingen volgens de boekhoudwetgeving kunnen opzoeken en Begrip en noodzaak Vormvoorwaarden De verantwoordingsstukken Toegepaste economie 29