1 Geo-sector in kaart

Transcriptie

1 Afzetmarkt business to business ( 369 miljoen) 114 miljoen Bouw en infrastructuur 52 miljoen Water en energie 44 miljoen Planning 38 miljoen Milieu, bodem en natuur 21 miljoen Veiligheid en openbare orde 18 miljoen Mobiliteit 15 miljoen Zakelijke en financiële dienstverlening 15 miljoen Telecom en IT 13 miljoen Landbouw en visserij 10 miljoen Industrie 8 miljoen Cultuur en recreatie 6 miljoen Handel 2 miljoen Nieuwe media 13 miljoen Overig 45 miljoen m i l j o e n 900 miljoen Geo-sector in kaart GeoBusiness Nederland Mei Geo-sector in kaart Omvang Geo-sector ( miljoen) 4

2 Bedrijfsleven ( 900 miljoen) 297 miljoen Meting (inmeten, inwinnen en opslaan) 234 miljoen Analyse (verwerken, bewerken, analyseren, modelleren en beheren) 216 miljoen Advies (adviseren, onderzoeken, opleiden, communiceren) 117 miljoen Visualisatie (presenteren, visualiseren, verrijken, distribueren) Overheid & Onderzoek ( 510 miljoen) 183 Gemeenten 117 ZBO s en Agentschappen 101 Ministeries 45 Onderzoek 40 Waterschappen 25 Provincies

3 Geo-sector in kaart Marktmonitor Nederlandse Geo-informatiesector 2008/2009 GeoBusiness Nederland Mei 2009

4 Voorwoord Voor u ligt de eerste marktmonitor van de geo-informatiesector in Nederland. Deze marktmonitor is tot stand gekomen door een samenwerking tussen branchevereniging GeoBusiness Nederland, Wageningen Universiteit en GeoFort. Deze uitgave is een goede nulmeting voor een jaarlijks te actualiseren marktmonitor, die de geo-informatiesector als economisch belangrijk voor Nederland op de kaart zet. De geo-informatiesector houdt zich bezig met informatievoorziening die betrekking heeft op een geografische locatie. De belangrijkste werkzaamheden van de sector richten zich op het verzamelen, beheren, bewerken en distribueren van geo-informatie. De sector is bij het grote publiek bekend door toepassingen zoals Google Earth en autonavigatiesystemen. De cijfers in deze marktmonitor liegen er niet om. De totale omvang van de geo-informatie sector wordt geschat op 1,4 miljard euro, waarvoor geo-informatie professionals verantwoordelijk zijn. Het bedrijfsleven neemt daarvan 900 miljoen voor zijn rekening. Opvallend is de sterke groei in de geo-informatie sector. De omzet die het bedrijfsleven uit geo-informatie producten en - diensten haalt, is in 2008 met 17% toegenomen ten opzichte van Met deze omvang en groeipercentage is de geo-informatiesector een stevige sector die zich sterk ontwikkelt. De verwachting is dat de groei in de komende jaren doorzet, zelfs nu het economisch tij minder gunstig is. Bij deze groei zal naast de aandacht voor geografische gegevens zelf, de nadruk ook meer komen te liggen op de toepassing en het gebruik van geo-informatie in verschillende sectoren zoals bouw/infra, logistiek en openbare orde & veiligheid. De bedrijfstak heeft de potentie om (inter)nationaal te groeien door goede marktkansen en kwalitatief hoogwaardige dienstverlening. Woerden, mei 2009 Arnold Bregt (Wageningen Universiteit) Watse Castelein (Wageningen Universiteit) Yvette Pluijmers (GeoBusiness Nederland) Willemijn Simon van Leeuwen (GeoFort) Inhoudsopgave 1. Omvang Bedrijfsleven Overheid Onderzoek 6 2. Activiteiten Bedrijfsleven Overheid Onderzoek 9 3. Afzetmarkten Bedrijfsleven 11 Business to business 12 Business to government 13 Business to consumer Onderzoek Prognose Bedrijfsleven Overheid Onderzoek Onderwijs & arbeidsmarkt Vraag Aanbod Toekomst 23 Verantwoording 26 2 Geo-sector in kaart 3

5 1. Omvang De totale omzet van de gehele geo-informatie sector in 2008 wordt geschat op 1,4 miljard euro. Deze omzet wordt gerealiseerd door ruim fte aan geo-informatie professionals. 1.1 Bedrijfsleven De totale omvang van de omzet van het bedrijfsleven uit geo-informatie producten en -diensten is 900 miljoen euro verdeeld over bijna 300 bedrijven. Voorwaarde voor bedrijven om tot de geo-informatie sector te worden gerekend, is dat er waardevermeerdering in de keten plaatsheeft doordat de geo-informatie wordt veranderd. Gemiddeld is het aandeel geo-informatie 11% van de totale bedrijfsomzet. De gemiddelde omzet per bedrijf uit geo-informatie producten en -diensten bedraagt 3,2 miljoen euro. Het totaal aantal geo-informatie professionals bedraagt Hierbij is een geo-informatie professional gedefinieerd als iemand die als hoofdtaak (> 50%) werkzaamheden voor geo-informatie producten en/of diensten verricht. 30% van de bedrijven heeft minder dan 10 geo-medewerkers. Het gemiddelde per bedrijf is 35 geo-medewerkers. 1.2 Overheid Het totaal aantal medewerkers geo-informatie bij overheden, agentschappen (zoals het KNMI) en zelfstandige bestuursorganen (zoals het Kadaster) bedraagt circa fte s. De meerderheid van de medewerkers geo-informatie is werkzaam bij de gemeenten: totaal verdeeld over 455 gemeenten. Dit betekent een gemiddelde van vier geo-informatie medewerkers per gemeente. Het aantal medewerkers bij ZBO s en agentschappen bedraagt 1.200, waarvan bij het Kadaster. Bij de ministeries zijn ruim geo-informatie medewerkers werkzaam, waarvan ruim 600 bij Rijkswaterstaat. Het aantal geo-informatie medewerkers bij provincies (250) en waterschappen (400) is relatief kleiner. Uitgaande van de gemiddelde kosten per medewerker van ca euro is in totaal een bedrag van zo n 465 miljoen euro met de overheids geoinformatie sector gemoeid. Geo-medewerkers bij de overheid ZBO s/agentschappen 25% Gemeenten 39% 1. Omvang Jaar Totaal aantal geo-informatie medewerkers Omzet uit geo-informatie producten en diensten (mln. euro) Aantal geo-informatie professionals en omzet geo-bedrijfsleven (bron: Heliview Research) Ministeries 22% Provincies 5% Waterschappen 9% Opvallend is de sterke groei van de omzet uit geo-informatie producten en -diensten. Terwijl de totale omzet met 4% is toegenomen is de omzet uit geo-informatie producten en -diensten met 17% toegenomen. De gemiddelde economische groei in Nederland voor 2008 bedroeg slechts 2% (bron: CBS). Verdeling fte s geo-informatie (in %) bij de overheid (Bron: GeoBusiness Nederland) 4 Geo-sector in kaart 5

6 1.3 Onderzoek De omvang van de onderzoeks- en kennisinstellingen op het gebied van geo-informatie bedraagt 450 fte s. De Nederlandse instelling met de meeste geo-informatie onderzoekers is Wageningen UR met 135 fte s gevolgd door ITC en TNO. Als ook hier wordt uitgegaan van kosten per onderzoeker van ca euro, bedraagt de totale omzet van het geo-informatie onderzoek bij onderzoeksinstellingen ongeveer 45 miljoen euro. Organisatie Aantal geo-medewerkers Wageningen UR / Alterra 135 TNO 87 VU Amsterdam 50 TU Delft 63 ITC Enschede 90 Universiteit Utrecht Activiteiten De geo-informatiesector houdt zich bezig met informatievoorziening die betrekking heeft op een geografische locatie. De belangrijkste werkzaamheden van de sector richten zich op het verzamelen, beheren, bewerken en distribueren van geo-informatie. 2.1 Bedrijfsleven Bij bedrijven is een onderverdeling gemaakt naar vier hoofdcategorieën en 37 subcategorieën geo-informatie producten en/of -diensten. De meeste omzet haalt het bedrijfsleven uit activiteiten zoals inmeten, inwinnen en opslaan van geo-informatie (297 mln.), gevolgd door analyse en beheer (234 mln.) en advisering (216 mln.). Presentatie en visualisatie zorgen voor een beperkter deel van de omzet (117 mln.). Activiteiten geo-bedrijfsleven Inmeten, inwinnen en opslaan Verwerken, bewerken, analyseren, modelleren en beheren Adviseren en onderzoeken, opleiden en communiceren en adviseren over gebruik van geo-informatie Presenteren, visualiseren, verrijken en distribueren 2. Activiteiten Totaal 450 Aantal geo-informatie onderzoekers per kennisinstelling (Bron: GeoBusiness Nederland) 14% 34% 25% 27% Omzetverdeling naar bedrijfsactiviteiten (%) (Bron: Heliview Research) 6 Geo-sector in kaart 7

7 Meer traditionele geo-ict activiteiten zoals kartografie, geodata beheer en geografische informatie systemen (GIS) zijn nog steeds belangrijke activiteiten. Daarnaast levert meer dan de helft van de bedrijven ook moderne activiteiten zoals webservices, en complexe activiteiten zoals data modellering, die voor een belangrijk deel bijdragen aan de omzet. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de producten en diensten die door meer dan 50% van de geo-bedrijven worden geleverd. 2.2 Overheid De belangrijkste werkzaamheden van de geo-informatiemedewerker bij de overheid hebben betrekking op het verzamelen, beheren, bewerken en distribueren van geo-informatie (58%). Het daadwerkelijk inwinnen van gegevens in het terrein (15%) vindt vooral plaats bij gemeenten. Ontwerp van systemen (16%) en management (12%) zijn de andere belangrijke categorieën van geo-informatiemedewerkers bij de overheid. 2. Activiteiten Geo-informatie product of -dienst % bedrijven dat product of dienst levert Kartografie/kaartvervaardiging 56% Webservices 54% Geo-consulting gebruik 52% Geodata beheer 51% GIS analyse 50% Data-modellering 50% Geo-informatie product of dienst, % bedrijven dat product of dienst levert (Bron: Heliview Research) Het percentage van het R&D-budget dat door het bedrijfsleven wordt uitgegeven aan geoinformatie producten en -diensten bedraagt in %. Dit is een lichte daling ten opzichte van Per saldo is in miljoen euro besteed aan R&D-activiteiten voor geo-informatie producten en -diensten. Organisatie Aantal medewerkers Verzamelen, beheren, bewerken en distribueren Inwinnen in het terrein Ontwerp systemen Management Gemeenten Provincies Waterschappen Ministeries ZBO s/agentschappen Totaal Medewerkers geo-informatie bij de overheid verdeeld naar werkzaamheden (Bron: GeoBusiness Nederland). 2.3 Onderzoek Geo-activiteiten bij onderzoeksinstellingen worden bekeken aan de hand van de thematische focus van het onderzoek en op welke gebieden het Nederlands onderzoek in het algemeen excelleert. Het Nederlandse onderzoek wordt op de terreinen geospatial data, databases en modellering, alsmede kartografie en visualisatie als excellent gezien. 8 Geo-sector in kaart 9

8 Nederlandse onderzoekers vinden dat Nederland niet uitblinkt in onderzoek op het terrein van conceptuele en filosofische grondslagen met betrekking tot geo-informatie. Thematische focus van het onderzoek Geospatial data (remote sensing en meten, digitaliseren, metadata, kwaliteit) Huidig onderzoek (totaal = 100%) Nederlands onderzoek excellent We laten het afweten 10% 50% 15% 3. Afzetmarkten Geo-informatie wordt gebruikt en toegepast in een groot aantal sectoren. De belangrijkste zijn bouw/infra, water/energie en ruimtelijke ordening. 3.1 Bedrijfsleven De belangrijkste klant van het bedrijfsleven is de overheid (54% van de omzet). Private sectorklanten uit andere sectoren zijn verantwoordelijk voor 41% van de omzet. De belangrijkste afzetmarkten daarbij zijn de bouw- en infrastructuursector en de watersector. Het geo-informatie bedrijfsleven blijkt nog weinig omzet direct uit de consumentenmarkt te halen. 3. Afzetmarkten Databases en datamodellering 12% 45% 5% Kartografie en visualisatie 11% 40% 20% Data bewerking (conversie, aggregatie, transformatie, etc.) 12% 35% 5% Omzetverdeling geo-bedrijfsleven Business to business 5% Overheidsmarkt Consumentenmarkt 41% Analytische methoden (geostatistiek, data-mining, netwerkanalyse, etc.) 12% 35% 15% GI systeemontwerp en ontwikkeling 10% 30% 10% Geo-computation (simulatiemodellen, CA/ABM/Neural networks, heuristieken, onzekerheden, etc.) Geo-informatie & maatschappij (juridische, economische, ethische, bestuurlijke aspecten) 11% 30% 15% 6% 15% 20% 54% Omzetverdeling naar business to business, overheidsmarkt en consumentenmarkt (Bron: Heliview Research) Conceptuele en filosofische grondslagen 8% 5% 25% Kwaliteit van het Nederlandse onderzoek aan/naar geo-informatie (Bron: NedGEOS) 10 Geo-sector in kaart 11

9 Business to Business De business to business markt heeft een totale omvang van bijna 370 miljoen euro. De belangrijkste sectoren waar geo-informatie producten en diensten aan worden geleverd zijn bouw en infrastructuur, water, ruimtelijk ordening en milieu, bodem en natuur. Deze categorieën zijn samen goed voor 67% van de totale omzet. Sector Aandeel (%) Omzet in milj. Bouw en infrastructuur 31% 114 Water (incl. bagger) en energie 14% 52 Ruimtelijke ordening 12% 44 De overige sectoren waar geo-informatie producten en diensten worden afgenomen, zijn zeer divers en omvatten onder meer openbare orde en veiligheid, mobiliteit en financiële en zakelijke dienstverlening. Belangrijke klanten zijn onder meer de aannemerij, baggeraars, oliemaatschappijen, nutsbedrijven, telecomaanbieders, projectontwikkelaars, banken, verzekeraars, grote supermarkt- en warenhuisketens en de luchthaven Schiphol. Business to Government De totale omzet van het bedrijfsleven als leverancier van geo-informatie producten en diensten aan de overheid is 486 miljoen euro. De belangrijkste afnemers van deze producten zijn gemeenten met een aandeel van 41%, goed voor bijna 200 miljoen euro aan omzet. Andere belangrijke afnemers zijn ministeries, waterschappen, provincies, ZBO s en agentschappen. 3. Afzetmarkten Milieu, bodem en natuur 10% 38 Omzet uit overheidssectoren Openbare orde en veiligheid 6% 21 Mobiliteit (vervoer en logistiek) 5% 18 Financiële en zakelijke dienstverlening (incl. makelaardij) 4% 15 Gemeenten Ministeries Waterschappen 11% 4% 2% 41% Telecom en IT 4% 15 Provincies 11% Landbouw en visserij 3% 13 ZBO s / Agentsc. Chemie en industrie 3% 10 Cultuur en recreatie 2% 8 Handel (groothandel en detailhandel) 2% 6 Ondrz. / onderw. Overig 14% Creatieve industrie en (nieuwe) media 1% 2 Overig 4% 13 Totaal Business to Business 100% 369 Verdeling van de omzet (%) van het bedrijfsleven per overheidssector (Bron: Heliview Research) 17% Verdeling markt geo-informatie producten en diensten naar bedrijfssectoren (Bron: Heliview Research) 12 Geo-sector in kaart 13

10 Business to Consumer Slechts 5% (16 miljoen euro) van de omzet van het geo-informatie bedrijfsleven wordt direct gegenereerd uit de consumentenmarkt. De klassieke producten zoals (wegen)kaarten en luchtfoto s generen de meeste omzet. Daarnaast zijn internetapplicaties en -diensten, zoals routeplanners, portalen, social networks en informatievoorziening voor vastgoed, andere belangrijke categorieën consumentenproducten. Bij deze cijfers moet wel worden opgemerkt dat een grote leverancier van consumentenproducten niet aan het onderzoek heeft deelgenomen. 3.2 Onderzoek Bij het onderzoek met geo-informatie leggen onderzoeksinstellingen hun focus op milieu, bodem en natuur, water en energie en ruimtelijke ordening. Opmerkelijk is de lage plaatsing van bouw en infrastructuur. Van de verschillende gebieden waarin geo-informatie wordt toegepast, is beoordeeld of het Nederlands onderzoek op die gebieden excellent is, of dat Nederland het laten afweten. Met name op gebied van milieu, bodem, natuur en landbouw en visserij doen we goed onderzoek. Minder is het gesteld met het onderzoek op het gebied van ruimtelijke ordening. 3. Afzetmarkten Consumentenmarkt geo-informatie % (Wegen) kaarten / (lucht) foto s 34% 34% Internet applicaties / diensten Informatievoorziening bij vastgoed Overig Location based services voor GSM en PDA Navigatiesystemen / GPS-ontvangers 23% Huidig onderzoek (totaal=100%) Nederlands onderzoek excellent We laten het afweten Milieu, bodem en natuur 22% 64% 0% Water (incl. bagger) en energie 19% 40% 0% Onderwijs 13% 20% 0% Ruimtelijke ordening 12% 36% 16% Mobiliteit (vervoer en logistiek) 10% 32% 0% % 11% Landbouw en visserij 8% 40% 8% Bouw en infrastructuur 7% 20% 8% Toerisme 3% 8% 4% 0 Openbare orde en veiligheid 3% 8% 4% Verdeling consumentenmarkt geo-informatie producten en diensten (Bron: Heliview Research) Cultuur en recreatie 1% 0% 12% Focus van het Nederlands onderzoek met geo-informatie en beoordeling van de kwaliteit van het onderzoek (Bron: NedGEOS) 14 Geo-sector in kaart 15

11 4. Prognose De verwachting is dat de groei van afgelopen jaar zich in de komende jaren doorzet. Bij deze groei zal naast de aandacht voor geografische gegevens zelf, de nadruk ook meer komen te liggen op de toepassing en het gebruik van geo-informatie in verschillende sectoren zoals bouw/infra, logistiek en openbare orde & veiligheid. 4.1 Bedrijfsleven De komende periode wordt de grootste groei verwacht met producten en diensten gebaseerd op geografische informatie systemen (GIS)-analyses, gevolgd door geoservices, webservices, detachering en consulting. Ruimtelijke ordening is de bedrijfssector waar de komende jaren de meeste groei wordt verwacht voor de afzet van geo-informatie producten en -diensten. In onderstaande tabel staan de afzetmarkten die het meest worden genoemd op volgorde van % respondenten dat de bedrijfssector heeft genoemd. Daarnaast is nog een keer het huidige marktaandeel in % aangegeven. Genoemd door Marktaandeel Ruimtelijke ordening 46% 12% Bouw en infrastructuur 45% 31% 4. Prognose Inmeten, inwinnen en opslaan Data-inwinning: terrestrisch 41% Verwerken, bewerken, analyseren, modelleren en beheren GIS analyse 51% Presenteren, visualiseren, verrijken en distribueren Ontwikkelen geoservices (internet) 46% Webservices 43% Adviseren en onderzoeken, opleiden en communiceren en adviseren over gebruik van geo-informatie Geo-projectmanagement 41% Geo-detachering 43% Geo-consulting procesinrichting 43% Geo-informatie producten en diensten met de hoogste groeiverwachting (door meer dan 40% van de respondenten genoemd) (Bron: Heliview Research) Water (incl. bagger) en energie 42% 14% Openbare orde en veiligheid 32% 6% Milieu, bodem en natuur 29% 10% Mobiliteit (vervoer en logistiek) 26% 5% Chemie en Industrie 15% 3% Telecom en IT 14% 4% Financ. en zak. dienstverlening (incl. makelaardij) 13% 4% Landbouw en visserij 8% 3% Handel (groothandel en detailhandel) 8% 2% Creatieve industrie en (nieuwe) media 7% 1% Cultuur en recreatie 4% 2% Sectoren en groeiverwachtingen voor de afzetmarkt van geo-informatie producten-diensten (Bron: Heliview Research) 16 Geo-sector in kaart 17

12 4.2 Overheid De overheid heeft de komende jaren belangrijke ontwikkelingen en uitdagingen: de realisatie van de basisvoorziening geo-informatie in Nederland (GIDEON), de implementatie van de Europese kaderrichtlijn INSPIRE en de invoering van de geo-basisregistraties. Deze initiatieven moeten een belangrijke impuls geven aan de ontwikkeling van de Nederlandse en Europese ruimtelijke data infrastructuur en aan de uitwisseling en het gebruik van geo-informatie binnen de overheid. Ook het gebruik van geo-infomatie bij de dienstverlening aan burgers en bedrijven moet hierdoor de komende jaren een belangrijke impuls krijgen. Andere belangrijke ontwikkelingen binnen de overheid op het gebeid van geo-informatie zijn het van kracht worden van de Wet WION en de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening. Deze wet stelt gemeenten verplicht hun bestemmingsplannen digitaal uit te wisselen met andere overheden en de burger. Voor veel overheidsorganisaties zijn dit grote veranderingen en belangrijke ontwikkelingen die de komende jaren gerealiseerd moeten worden. Dit zou moeten leiden tot een efficiëntere en effectievere overheid, maar vergt eerst de nodige investeringen en inzet. 4.3 Onderzoek Toekomstig onderzoek zal zich grotendeels blijven richten op data (databases, databewerking, datamodellering), analyse (analytische methoden en rekenkundige modellen) en weergave (kartografie en visualisatie). Als meest kansrijke thema s voor de toekomst worden gezien geo-computation en analytische methoden, conceptuele en filosofische grondslagen, en organisatie en institutionele aspecten. Opvallend is dat toekomstig onderzoek zich wel richt op kartografie en visualisatie, maar dat dit door slechts 10% van de Nederlandse geo-onderzoekers als kansrijk wordt gezien. Toekomstig onderzoek (5jr) (Totaal=100%) Kansrijk voor de toekomst Databases en data-modellering 12% 30% Data bewerking (conversie, aggregatie, transformatie, etc.) Analytische methoden (geostatistiek, data-mining, netwerkanalyse, etc.) Geo-computation (simulatiemodel., CA/ ABM/Neural networks, heuristieken, onzekerheden, etc.) 12% 20% 12% 40% 11% 60% Kartografie en visualisatie 11% 10% Geospatial data (remote sensing en meten, digitaliseren, metadata, kwaliteit) 10% 15% GI systeemontwerp en ontwikkeling 10% 25% Organisatie en institutionele aspecten (Geo-informatie gemeenschap, adoptie standaarden, management) 8% 40% Conceptuele en filosofische grondslagen 8% 40% Geo-informatie & maatschappij (juridische, economische, ethische, bestuurlijke aspecten) Focus en verwachting van toekomstig geo-informatie onderzoek (Bron: NedGEOS) 6% 35% 4. Prognose Geo-sector in kaart 19

13 Onderstaande tabel geeft inzicht in de thema s van het toekomstige onderzoek mét geo-informatie. De genoemde thema s voor toekomstig onderzoek komen grotendeels overeen met de huidige focus. Opvallend is wel dat slechts 20% milieu, bodem en water als kansrijk voor de toekomst ziet. Openbare orde en veiligheid wordt met 40% als kansrijk gezien, maar is nog niet erg sterk ingebed in het toekomstig onderzoek. Toekomstig onderzoek (5 jr.) Kansrijk voor de toekomst Milieu, bodem en natuur 70% 20% Ruimtelijke ordening 59% 36% Water (incl. bagger) en energie 52% 32% Bouw en infrastructuur 44% 28% Mobiliteit (vervoer en logistiek) 33% 28% Onderwijs 30% 16% Landbouw en visserij 30% 12% Openbare orde en veiligheid 26% 40% Toerisme 15% 16% Cultuur en recreatie 11% 28% Creatieve industrie en (nieuwe) media 7% 20% Zorg 7% 16% Chemie en industrie 4% 4% Handel (groot- en detailhandel) 4% 12% Horeca 4% 4% Financiële en zakelijke dienstverlening (incl. makelaardij) 0% 12% Telecom en IT 0% 0% Belangrijkste thema s van toekomstig onderzoek met geo-informatie (Bron: NedGEOS) 5. Onderwijs & Arbeidsmarkt Nederlandse bedrijven en organisaties in de geo-informatiesector zijn optimistisch over de toekomst en voorzien een verdere groei van omzet en aantal professionals. Het werven van personeel op WO, HBO en MBO niveau wordt al geruime tijd gezien als een van de belangrijkste belemmeringen. 5.1 Vraag De geo-informatiesector wenst een uitstroom van de opleidingen als volgt: Niveau MBO HBO WO Gevraagde uitstroom per jaar per jaar per jaar per jaar Uitstroombehoefte per opleidingsniveau (Bron: Stichting arbeidsmarkt geo) Deze uitstroombehoefte betreft afgestudeerden in specifieke geo-informatie- en geodesieopleidingen, niet de veel grotere groep die een deelopleiding (aantal vakken) in geo-informatie heeft gehad tijdens een aanverwante opleiding (denk aan milieukunde, ICT, Planologie). De vraag vanuit de geo-informatiebedrijven gaat voor een belangrijk deel uit naar medewerkers die toepassingen kunnen ontwikkelen. Het gemiddelde aantal onvervulde geo-informatievacatures in 2008 per bedrijf is drie. Het gemiddelde voor Nederland bedraagt 23 vacatures op banen (2,3%, bron: CBS). In de geoinformatiesector is dit ruim 8%. Een vacature in de geo-sector staat gemiddeld 22 weken open. 5. Onderwijs & Arbeidsmarkt 20 Geo-sector in kaart 21

14 Aantal onvervulde vacatures voor medewerkers geo-informatie in afgelopen 12 maanden Geen onvervulde vacatures 22% 1 tot 5 55% 5 tot 10 15% 10 tot 15 5% 15 of meer 3% Aantal onvervulde vacatures voor medewerkers geo-informatie in 2008 (Bron: Heliview Research) 5.3 Toekomst Zonder gezamenlijke acties zal het tij zal niet keren. Bij de opleidingen is sprake van een neerwaartse spiraal. Bij verschillende opleidingen is de omvang zodanig dat zelfs de continuïteit in gevaar komt. De sector zit niet alleen met een vervangingsvraag, maar kent ook een bovengemiddelde groei. Duidelijk is dat er een forse inspanning nodig is om de instroom van jonge mensen flink te verhogen. De Stichting arbeidsmarkt geo heeft daarom een actieplan opgesteld en al deels in uitvoering genomen dat aansluit op elementen zoals: Van basisschool tot universiteit het vak en de brede toepassingen onder de aandacht brengen; Landelijke coördinatie van de promotieactiviteiten, eenduidige uitstraling en heldere communicatie; Goede aansluiting tussen opleiding en werk, stage- en afstudeerplaatsen bij bedrijven; Het bieden van carrièreperspectief, baangarantie en vervolgopleidingen; Continu monitoren van instroom, uitstroom, en behoefte (vacatures). 5. Onderwijs & Arbeidsmarkt 5.2 Aanbod Het aanbod op de arbeidsmarkt komt bij lange na niet overeen met de vraag: Niveau Aantal opleidingen Uitstroom per jaar (gemiddeld laatste 3 jaar) WO 5 62 (waarvan 26 in Nederland blijven) HBO 1 16 MBO 7 30 Daadwerkelijke uitstroom opleidingen (Bron: Stichting arbeidsmarkt geo) De uitstroom blijft met name op MBO en HBO dramatisch ver achter bij de behoefte. 22 Geo-sector in kaart 23

15 Verantwoording 24 Geo-sector in kaart

16 Verantwoording Deze eerste marktmonitor voor de geo-informatiesector is gerealiseerd in het kader van het project geo-sector in kaart als onderdeel van het innovatieprogramma Ruimte voor Geo-Informatie (RGI). Doelstelling van dit project was om op basis van bestaande en nieuw te verzamelen gegevens te komen tot kengetallen en daarmee een compleet beeld te geven van de geo-informatiesector. Een belangrijke stap om te komen tot deze kengetallen was een duidelijke afbakening van de geo-informatiesector. Hiervoor heeft in juli 2008 een brainstormsessie plaatsgehad met vertegenwoordigers van binnen en buiten de sector. Dit heeft geleid tot de volgende definitie: De geo-informatiesector houdt zich bezig met informatievoorziening die betrekking heeft op een geografische locatie. Voorwaarde om onderdeel te vormen van de kern van de geoinformatie sector is dat er waardevermeerdering in de keten plaats vindt (doordat de geoinformatie veranderd wordt). Binnen de geo-informatiesector zijn drie hoofdcategorieën onderscheiden: bedrijfsleven, overheid en onderzoek, daarbij ondersteund door het geo-informatie onderwijs. De gebruikers van geo-informatie zijn expliciet niet meegenomen in het onderzoek. Voor de marktmonitor is gebruik gemaakt van de volgende onderzoeken: 1. Enquête gehouden door onderzoeksbureau Heliview Research onder het Nederlandse geo-bedrijfsleven. Voor deze online enquête is in het najaar van 2008 een populatie van bijna 300 geobedrijven benaderd die geo-informatie producten en -diensten leveren aan externe partijen en waar geo-informatie tot het primaire proces behoort. Ruim 100 bedrijven hebben deze enquête ingevuld. Dit betekent een respons van 35%. Deze resultaten zijn vervolgens gevalideerd door experts uit de geo-informatiesector en er is geconcludeerd dat de cijfers een representatief en betrouwbaar beeld geven van het geo-bedrijfsleven. 2. Het onderzoek de efficiënte geo-overheid, uitgevoerd medio 2007 onder leiding van GeoBusiness Nederland in het kader van innovatieprogramma Ruimte voor Geo Informatie (RGI). De resultaten van dit onderzoek zijn eerder gepresenteerd in VI matrix, september Het Nedgeos survey Nederlands geo-informatie onderzoek over de status en het potentieel van het geo-informatie onderzoek in Nederland. Dit onderzoek is uitgevoerd tussen augustus en december 2008 onder geo-universiteiten en -kennisinstellingen door het NedGEOS consortium, als onderdeel van het RGI-project NedGEOS. 4. Rapport vraag en aanbod afgestudeerden op MBO, HBO en WO niveau van de stichting arbeidsmarkt geo uit De kaartjes in dit boekje zijn verzorgd door de kartograaf Peter de Vries. Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door Innovatieprogramma Ruimte voor Geo-Informatie. Met dank aan: Willeke van Baars (Heliview Research) Gijs Boekelo (Grontmij Nederland) Angela de Bok (Heliview Research) Leen Breure (Universiteit Utrecht) Henk Cornelissen (Logica) Ted van Hintum (ICT~Office) Herman Janssen (Stichting Arbeidsmarkt Geo) Amos Kater (KPN) Victor van Katwijk (Geodan) Ton Ketelaars (Heliview Research) Jelle van der Linden (Logica) Erik Meerburg (ESRI Nederland) Jan Moelker (Ministerie van Binnenlandse Zaken) Edwin van Osch (Breijn) Bart Pegge (ICT~Office) Jurgen ten Siethof (GeoBusiness Nederland) Louis Smit (Gemeente Rotterdam) Wouter van Wijk (Landmark Nederland) Arjen de Wit (Wageningen Universiteit en Researchcentrum) Verantwoording 26 Geo-sector in kaart 27

17 Over GeoBusiness Nederland In branchevereniging GeoBusiness Nederland werken ruim 85 bedrijven uit de geoinformatiesector samen om hun belangen te behartigen. Het doel daarvan is het vergroten van het marktvolume en het verbeteren van de marktwerking in de geo-informatiesector. GeoBusiness Nederland Pompmolenlaan GK Woerden Postbus AK Woerden