Ja zeggen tegen maatschappelijke stage Handreiking voor Steunpunten Mantelzorg en organisaties voor Vrijwillige Thuishulp, Vriendendiensten, Buddyzorg, Georganiseerde Burenhulp Met beelden uit de filmpjes
Inhoud Ja zeggen tegen maatschappelijke stage 5 Wat is maatschappelijke stage? 6 Belang maatschappelijke stage in vrijwilligerszorg 7 Stages in veel varianten 9 Hoe aan de slag? 15 Financiën 17 Goede start 30 Bijlage 31 Maatschappelijke stage 3
Tip De beelden in deze handreiking zijn afkomstig uit drie web filmpjes die opgenomen zijn bij lidorganisaties van Mezzo. Een van deze inspiratiefilmpjes gaat over de inzet van jongeren via de maatschappelijke stage. De andere twee filmpjes gaan over de inzet van jongeren in individueel contact en in groepsverband. In het dossier Jonge zorgvrijwilligers op Mezzo Plaza (het besloten deel op www.mezzo.nl voor lidorganisaties) kunt u de filmpjes bekijken of via www.schitterende mensen.nl 4 Maatschappelijke stage
Ja zeggen tegen maatschappelijke stage Tip In het project Informele zorg, kansen voor jongeren hebben diverse lidorganisaties van Mezzo ervaring opgedaan met de maatschappelijke stage. Die ervaring was positief. Hoewel kiezen voor de maatschappelijke stage extra inzet vraagt, hebben de organisaties mooie activiteiten weten te realiseren met profijt voor alle betrokken partijen: cliënt, leerling, school en zichzelf. Voor algemene informatie en tips kunt u terecht op de website www.maatschappelijkestage.nl. Deze handreiking is gebaseerd op de ervaringen uit het project en is bedoeld om ook uw organisatie op weg te helpen met de maatschappelijke stage. Aan bod komen onder andere: stagevoorbeelden, te doorlopen fasen en financiën. De informatie richt zich nadrukkelijk op maatschappelijke stages in de vrijwilligerszorg: organisaties voor Vriendendiensten, Buddyzorg, Vrijwillige Thuishulp of Steunpunt Mantelzorg of Georganiseerde Burenhulp. Ja zeggen tegen maatschappelijke stage is ja zeggen tegen vernieuwing en verjonging. En ja zeggen tegen verstevigen van het lokale netwerk, bijvoorbeeld door een langdurige samenwerkingsrelatie aan te gaan met scholen: dé leverancier van jonge vrijwilligers. Veel succes en plezier! Maatschappelijke stage 5
Wat is maatschappelijke stage? De maatschappelijke stage heeft als doel leerlingen uit het voortgezet onderwijs (vmbo, havo en vwo) kennis te laten maken met én een onbetaalde bijdrage te laten leveren aan de samenleving. De stage moet zinvol zijn voor zowel de leerling als de samenleving. Maatschappelijke stage is nadrukkelijk geen beroepsgerichte stage en kan alleen worden uitgevoerd bij organisaties of projecten zonder winstoogmerk. Vanaf 2007 zijn scholen al in meer of mindere mate aan de slag met de maatschappelijke stage. Maar vanaf schooljaar 2011-2012 moet iedere leerling die instroomt in het voortgezet onderwijs een maatschappelijke stage lopen van 30 uur. Géén maatschappelijke stage betekent géén diploma. Bij een maatschappelijke stage zijn naast de leerling minimaal twee andere partijen betrokken: de school (eindverantwoordelijk) en de stagebieder. Daarnaast is de stagemakelaar, meestal werkzaam bij de vrijwilligerscentrale, vaak de spin in het web. De gemeente heeft de taak om deze makelaarsfunctie in te richten en om vrij willigersorganisaties te ondersteunen bij het effectief plaatsen van maatschappelijke stagiairs. 6 Maatschappelijke stage
Belang maatschappelijke stage in vrijwilligerszorg Door de maatschappelijke stage komt er de komende jaren een groot aantal jonge vrijwilligers beschikbaar voor maatschappelijke organisaties. Vanaf augustus 2011 zullen jaarlijks circa 19.5000 leerlingen vrijwilligerswerk doen in de vorm van een maatschappelijke stage (MaS). De maatschappelijke stage biedt vrijwilligersorganisaties in de informele zorg diverse kansen: vergroten en vergroenen van het vrijwilligersbestand continuïteit: langdurige samenwerkingsrelatie met leverancier jonge vrijwilliger positieve beeldvorming: vrijwilliger van de toekomst maakt kennis met vrijwilligerszorg uitbreiding van het ondersteuningsaanbod, voor jonge cliënten bijvoorbeeld jong ontmoet oud en oud ontmoet jong verstevigen lokaal netwerk met scholen, stagemakelaars, gemeenten, andere stagebieders frisse wind door organisatie: nieuwe en andere vormen van vrijwilligerswerk extra handen voor de organisatie jongerenproof maken van de eigen organisatie positieve PR Tip Het is van belang vooraf de mogelijke kansen en knelpunten samen te vatten in minimale randvoorwaarden. Wat verwacht u van de school (of stagemakelaar), bijvoorbeeld qua voorlichting, coördinatie of begeleiding? Wanneer en hoe vaak wilt u jongeren inzetten? Welke jongeren wilt u? Voor welk type activiteiten? Wat verwacht u van deze jongeren? Welke financiële middelen moeten hier tegenover staan? Maatschappelijke stage 7
Tip Neem voldoende tijd om maatschappelijke stages te realiseren. Het verkennen van mogelijkheden en het maken van afspraken kost tijd. Trek daar minstens een half schooljaar voor uit. Ook zijn er mogelijke knelpunten die aandacht vragen: de jonge leeftijd van leerlingen (onder 18 jaar) kan belemmerend zijn voor bepaalde activiteiten niet iedere leerling is geschikt voor maatschappelijke stage in informele zorg duur van de stage vraagt om aanpassing van activiteiten en contacten belangen en privacy van kwetsbare cliënt sterk bewaken druk op medewerkers door tijdsinvestering in voorbereiding en begeleiding weerstand bij cliënten: jonge vrijwilliger niet voor iedere cliënt geschikt intern draagvlak: omgaan met jongeren vergt andere benadering geld: goede financiële afspraken met school (en gemeente) is noodzaak 8 Maatschappelijke stage
Stages in veel varianten Tip Geen Vriendendienst, organisatie voor Buddyzorg, Vrijwillige Thuishulp, Steunpunt Mantelzorg of Georganiseerde Burenhulp is gelijk. Ze bieden veel vormen van vrijwillige inzet, bij diverse doelgroepen en onder diverse voorwaarden. Als eerste stap kan uw organisatie bekijken waar binnen de bestaande (vrijwilligers-)activiteiten plek is voor leerlingen. U kunt ook nagaan welke aanvullende activiteiten jongeren kunnen vervullen. Daarbij kan expliciet worden gezocht naar een vorm waarbij cliënt, leerling, school én organisatie profiteren. Hou hierbij rekening met de MaS-duur van 30 uur. Scholen kunnen werken met verschillende stageconcepten. Als stagebieder kunt u het beste voorafgaand aan gesprekken met scholen bedenken welke vormen wel/niet passen bij de activiteiten die uw organisatie in gedachten heeft. Stageconcepten scholen Snuffelstage: Een korte en vrij oppervlakkige vorm van stage (één tot twee dagdelen) meestal vrij passief van aard. Eventueel geschikt voor een eerste kennismaking. Actiedag(en): Een korte maar actieve kennismaking met vrijwilligersorganisaties of vrijwilligerswerk met een afgeronde klus. Blokstage: Een intensieve aaneengesloten periode van stage lopen. Lintstage: Een langere stage die zich kenmerkt door diverse stagemomenten gedurende een bepaalde periode. Estafettestage: Een bijzondere vorm van blok- of lintstage waarbij de ene leerling de andere aflost, zodat een plek bij een organisatie vrijwel permanent bezet is. Carrouselstage: Een bijzondere vorm van estafettestage waarbij leerlingen (individueel of in groepen) rouleren langs verschillende stageplaatsen. Vrije vorm: Binnen gestelde kaders bepalen leerlingen zelf de vorm en duur van de stage en kunnen dus verschillende stages bij verschillende organisaties afwisselen. Maatschappelijke stage 9
Praktijk Ontroerend groot succes De thuiszorgorganisatie is nog huiverig om cliënten aan te melden voor Vrijwillige Thuishulp door jongeren. Maar de enkele inzet die er wel uit voortkwam extra aandacht voor twee kinderen van zieke ouders - was een ontroerend groot succes. Vrijwilligers Centrale Barneveld Lintstage in estafettevorm Voor individuele stages in de informele zorg is de lintstage in estafettevorm goed geschikt, aangezien dit continuïteit in ondersteuning mogelijk maakt. Uiteraard kan dit alleen bij cliënten voor wie het niet te belastend is dat hun jonge vrijwilliger regelmatig wordt afgelost door een nieuwe. De praktijk leert dat continuïteit en betrouwbaarheid voor bepaalde cliëntengroepen uiteindelijk zwaarder wegen dan dat ene gezicht. Actiedag Een actiedag kan geschikt zijn wanneer uw organisatie een groep leerlingen (klas) wil inzetten voor het (mee)organiseren van een grootschalige activiteit voor de doelgroep, zoals de Dag van de Mantelzorg. Directe ondersteuning De inzet van jongeren in de maatschappelijke stage kan zich richten op directe ondersteuning van cliënten in individuele contacten of in groepsvorm (of een combinatie van beide). Individuele contacten: enkele praktijkvoorbeelden Stage van 40 uur voor leerlingen 4-havo/vwo - Twee meiden komen gedurende hun stage om de dag thuis bij een gezin met twee jonge kinderen waarvan de moeder chronisch ziek is en op bed ligt en de vader tijdelijk in het ziekenhuis verblijft. De kinderen krijgen die periode extra aandacht van de twee leerlingen. 10 Maatschappelijke stage
Praktijk Concrete activiteiten In de praktijk bleek dat hoe concreter de activiteiten waren, hoe groter de tevredenheid bij hulpvrager en vrijwilliger. Wandelen of boodschappen doen met cliënt ging goed, maar activiteiten als een spelletje doen of een gesprek voeren bleken stagiairs moeilijker te vinden. Regionaal Dienstencentrum West- Friesland (buddyzorg) - Leerlingen geven individuele aandacht aan bewoners van een gesloten afdeling van een verpleeghuis, bijvoorbeeld door voor te lezen. - Een leerling gaat als maatje eens in de twee weken op bezoek bij een 30-jarige vrouw met een verstandelijke beperking om leuke dingen te doen. - Twee jongens knappen de tuin op en drinken thee met een oudere man zonder familie en vrienden. Maatschappelijke stage 11
Praktijk Kortere periode geen probleem Het valt op dat de relatief korte contactperiode (half jaar) niet negatief hoeft te zijn. Een koppel was bijvoorbeeld zo positief dat ze nog een half jaar zijn doorgaan. Een tweede koppel ging als vrienden buiten de Vrienden dienst verder. En een derde koppel was erg positief over het contact, maar besloot na een half jaar te stoppen. De cliënte heeft meer zelfvertrouwen gekregen en meer contacten gelegd op school, de vrijwilliger is blij daaraan een bijdrage te hebben geleverd. Vriendendienst Dordrecht Duostage van 40 uur op een vaste vrijgeroosterde middag gedurende tien weken. Uitgevoerd door vmbo/ havo/vwo-leerlingen van 16-18 jaar. - Wekelijks wandelen met een oudere mevrouw die letterlijk een steuntje nodig heeft. - Wekelijks bezoek aan een oudere vrouw die veel gezelschap nodig heeft. - Wekelijks post bezorgen bij een vereenzaamde mevrouw die tijdelijk in een revalidatiecentrum verblijft. Stage van een half jaar door 16-18-jarige mbo-leerlingen. Officieel geen maatschappelijke stage, maar ook in te zetten voor leerlingen in het voortgezet onderwijs (4 havo of 5 vwo bijvoorbeeld) - Leerling is maatje van een meisje met psychosociale problemen en gaat iedere twee weken met haar de stad in. Ze shoppen, drinken en praten. - Leerling is maatje van een vrouw met het syndroom van Asperger en spreekt iedere twee weken met haar af. Ze vinden elkaar vooral in hun rustige karakters en de liefde voor paarden. Organisaties die het 1-op-1 contact niet direct aandurven, kunnen er ook voor kiezen leerlingen mee te laten gaan met een (extra) activiteit van een bestaand maatjeskoppel. Of ze kunnen een groepsactiviteit organiseren voor koppels of cliënten. Als groep/klas aan de slag: enkele praktijkvoorbeelden Gedurende een half jaar leidt een 4-vwo klas een Wensenfabriek in de wijk van de school. Ze worden daar via een aantal gastlessen door de stagebieder op voorbereid. De leerlingen inventariseren wensen van senioren en brengen die zo veel mogelijk in vervulling. Zo geven jongeren computer-/mobieltjesles aan ouderen, begeleiden een oude mevrouw naar de taxibus of maken een fotoverhalenboek over de oorlogservaringen van een cliënt. 12 Maatschappelijke stage
Van april tot en met juni wordt een 3-vmbo klas door de stagebieder begeleid in het voorbereiden van de eerstvolgende Dag van de Mantelzorg in november. Daarbij staat de vraag centraal wat leerlingen allemaal kunnen doen met hun eigen kwaliteiten om er een geslaagde dag vol ontmoetingen en activiteiten van te maken. Vanaf september de leerlingen zitten inmiddels in 4-vmbo komt de klas tot een concreet plan van aanpak en tijdspad voor dé Dag. Een groepje ouderejaars (circa 16 jaar) zet samen met een jongerencoach van de stagebiedende organisatie een boodschappendienst op voor ouderen in de gemeente. De groep zorgt zelf voor PR-materiaal en werving van vrijwilligers onder jongere medeleerlingen (bijvoorbeeld brugklassen). Die jongeren krijgen uitleg over het project in een drietal mentorlessen en gaan vervolgens buiten schooltijd alleen of met een medeleerling op pad. Ze leggen en onderhouden het contact met de hulpvrager. Praktijk Duurzame stagevormen Het is vanaf het begin ons doel geweest om te investeren in stagevormen met een duurzaam karakter. Dat lijkt te lukken. De Wensenfabriek wordt door diverse klassen uit gebouwd en de betreffende vmbo-school wil de Dag van de Mantelzorg adopteren als jaarlijks project maatschappelijke stage. De brugklasleerlingen vmbo krijgen een portemonnee en een logboek mee. In het logboek tekent de aanvrager af dat de boodschap naar tevredenheid is uitgevoerd. > > Informele Zorg Midden-Holland Steunpunt Mantelzorg Vorkmeer > Maatschappelijke stage 13
Tip Niet iedere stagevariant is geschikt voor leerlingen op ieder niveau. Maak uw verwachtingen concreet en bespreek deze vooraf met de stagecoördinator om een goede inschatting te kunnen maken. Probeer negatieve ervaringen voor verschillende betrokken partijen zo veel mogelijk te voorkomen. Indirecte ondersteuning Wellicht heeft uw organisatie leuke klussen waar u met de krappe bezetting niet aan toekomt, maar die wel een positieve prikkel kunnen geven aan cliënten, vrijwilligers en uw organisatie. Maak ook deze maatschappelijke stageplaatsen kenbaar bij school of stagemakelaar. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld een website, flyer of krantje maken (en verspreiden). Of ze kunnen uw organisatie wegwijs maken in de wereld van chat en Hyves. Of misschien wilt u de uitstraling van uw ontmoetingsruimte wat verfrissen en verjongen en is er een creatief clubje leerlingen dat daar wel ideeën over heeft 14 Maatschappelijke stage
Hoe aan de slag? Tip Als uw organisatie maatschappelijke stages wil aanbieden, krijgt u te maken met de volgende fasen: voorbereiding, voorlichting en werving, screening/intake/matching, training en begeleiding, beoordeling en beloning, nazorg en borgen van het aanbod. In dit hoofdstuk worden deze fasen verder uitgewerkt. Werk altijd met een projectplan. Start met een klein schalig project met één of twee scholen en een beperkt aantal leerlingen, zodat bijsturing en opschaling op grond van praktijkervaring goed mogelijk is. Wie doet wat? School: verantwoordelijk voor de voorbereiding van leerlingen, het opstellen van een stagecontract, het begeleiden van jongeren en het reflecteren op de stage met jongeren. De school blijft altijd eindverantwoordelijk voor leer lingen die hun maatschappelijke stage lopen. Leerling: voert de stage uit, houdt een logboek bij en reflecteert op de stage. Stagebieder: is verantwoordelijk voor het organiseren van een stageplek, het onder tekenen van een stagecontract en het bieden van begeleiding op de stagevloer. Stagemakelaar: brengt vraag en aanbod van en naar stageplaatsen bij elkaar. Bovendien denkt een stagemakelaar mee met organisaties om stageplaatsen te creëren. Gemeente: richt de makelaarsfunctie in en ondersteunt vrijwilligersorganisaties bij het effectief plaatsen van maatschappelijke stagiairs. Wilt u ook aan de slag met maatschappelijke stage? Kijk voor formulieren, tips en instrumenten op www.mezzoplaza.nl in de MaS Toolkit (dossier jonge zorgvrijwilligers). Maatschappelijke stage 15
Praktijk Voorbereiding kost veel tijd De voorbereiding voor het creëren van maatschappelijke stages in de informele zorg kost veel tijd. De informele zorg neemt niet vanzelf jongeren in de gelederen op. Inmiddels lopen organisaties warm, maar dat wil helaas nog niet zeggen dat ze gelijk aan de slag kunnen. Dat is afhankelijk van onderhandeling over taakverdeling en bekostiging tussen scholen, stagebieders, vrijwilligerscentrale en gemeente. Daarnaast zijn organisaties afhankelijk van de stageperiode in het schoolprogramma. Vrijwilligerscentrale Arnhem Voorbereiding Neem contact op met een collega-organisatie (in de regio) die ervaring heeft met de maatschappelijke stage en/of werken met jonge zorgvrijwilligers, om ideeën op te doen en relevante aandachtspunten te bespreken. Creëer intern draagvlak om aan de slag te gaan met maatschappelijke stage. Voorkom dat alleen knelpunten aandacht krijgen, benoem ook de kansen en kom samen tot randvoorwaarden. Inventariseer welke bestaande klussen en hulpvragen geschikt zijn voor maatschappelijke stage. Neem bijvoorbeeld als criterium dat de cliënt kan begrenzen en verantwoordelijkheid kan dragen. Houd een creatieve brainstorm met collega s over welke aanvullende directe of indirecte, individuele of groepsgewijze klussen geschikt kunnen zijn. Maak (korte) beschrijvingen van de klussen en de minimale verwachtingen die gesteld worden aan de leerling (duur, taken en verantwoordelijkheden, profiel leerling). Bedenk in welke periode inzet van leerlingen het beste uitkomt voor de organisatie. Maak een eerste inschatting van de benodigde tijdsinvestering van de organisatie. Denk aan algemene - en begeleidingsuren. Inventariseer welke scholen voor voortgezet onderwijs er in de regio zijn en of zij al actief zijn op het gebied van maatschappelijke stage. Ga na welke rol een stagemakelaar (vaak via vrijwilligerscentrale) vervult. Aangezien de coördinatie in sommige regio s bij de scholen ligt, en in andere regio s juist wordt uitbesteed aan de stagemakelaar, is het belangrijk om tijdig uit te vinden hoe de lijnen lopen. Ga na of gemeenten of provincie stimulerend beleid hebben op het gebied van maatschappelijke stage en welke (financiële) mogelijkheden dit uw organisatie kan bieden. 16 Maatschappelijke stage
Tip Ga uit van concrete klussen, maar zorg er wel voor dat daarbinnen nog ruimte is voor eigen - vaak creatieve en verrassende - inbreng van de jongeren zelf, bijvoorbeeld op het gebied van PR. Zorg dat beslissers (directie scholen en stagebieder en eventueel wethouder) tijdig met elkaar om tafel zitten om tot een serieus gedragen plan voor maatschappelijke stage te komen. Zo voorkomt u dat een goed initiatief blijft steken op coördinatoren/of ambtelijk niveau. Maatschappelijke stage 17
Tip Betrouwbaarheid richting de cliënt hangt niet alleen af van de opstelling van de leerling maar ook van de school. Als stagebieder kunt u als randvoorwaarde stellen dat de school de leerling(en) een vaste middag per week vrijroostert en dat de school op die middag ook geen andere bijeenkomsten plant, zoals excursies. Maak afspraken voor kennismakingsgesprekken met de stagecoördinator van een school en/of stagemakelaar en bespreek voorbeeldklussen en profielen. Probeer een aantal zaken te achterhalen: - Kiest de school voor een vrije of strakke invulling van de maatschappelijke stage? Ofwel: is er ruimte voor maatschappelijke stage op maat, zoals individuele inzet in de informele zorg buiten schooltijd? Wordt er ook gewerkt met actiedagen en/of lintstages (estafettevorm)? - In welk(e) ja(a)ren lopen leerlingen stage? - Werkt de school met (reële) stagevergoedingen voor stagebieders? Werk de afspraken die u met een school maakt uit in een samenwerkingsovereenkomst. Dit is niet verplicht maar biedt wel ruimte om afspraken en resultaten vast te leggen, bijvoorbeeld over verdeling taken en verantwoordelijkheden (zie bijlage 1). Soms wil de gemeente ook partner zijn in het project. Gemeente(n), school/scholen, stagebieder(s) kunnen ook gezamenlijk een convenant ondertekenen. Wie verzekert de stageleerling? Gezien de eindverantwoordelijkheid van scholen, moeten zij in principe nagaan of de bestaande verzekeringen (bijvoorbeeld WA- en ongevallenverzekering) dekkend zijn voor stageactiviteiten die leerlingen gaan doen. Bij stages in de informele zorg gaat het niet alleen om stages buiten de school, veelal buiten schooltijd, maar ook om stages waarin leerlingen direct te maken hebben met kwetsbare mensen. Voor al deze aspecten moet de risicodekking voldoende zijn. U kunt de afspraken vastleggen in een samenwerkingsovereenkomst met de school. Daarnaast is er in alle gevallen een stagecontract tussen leerling en stagebieder, meeondertekend door school, nodig voor de verzekering. Met ingang van 1 januari 2011 is de vrijwilligersverzekering van de VNG ook van toepassing op MaS-ers. 18 Maatschappelijke stage
Voorlichting en werving Geef gastlessen aan leerlingen over informele zorg en de eigen organisatie. Zet ervaren, enthousiaste jongeren in voor voorlichting. Dit zorgt voor een positieve beeldvorming en een jong imago. Dit kan voor deze jongeren ook meetellen als maatschappelijke stage. Stem een deel van de website af op scholieren: een plek waar ze kunnen lezen en zien hoe leuk een maatschappelijke stage bij uw organisatie kan zijn en welke klussen er openstaan. Sommige scholen/stagemakelaars organiseren stagemarkten voor hun leerlingen. Zorg dat uw organisatie daar staat. Ga na de voorlichting actief na welke leerlingen geïnteresseerd zijn in een stage bij uw organisatie. Zorg ervoor dat uw stageaanbod een zichtbare plek heeft op de (digitale) stagevacature banken van de stagemakelaar en/of school. Sommige scholen hebben ook een digitaal schoolplein of prikbord waar oproepen gedaan kunnen worden. En onthoud: niets werkt zo goed als mond-op-mond reclame, dus zorg vooral voor positieve stage-ervaringen! Maak hierbij gebruik van de Mezzo-materialen in de MaS Toolkit op Mezzoplaza. Denk ook aan de folder Maatschappelijke stage in de informele zorg, Grijp die kans! voor scholen en aan de Freecard MaS voor scholieren. Maatschappelijke stage 19
Tip Vuistregels jongerencommunicatie Probeer in uw presentatie en in gesprek met jongeren niet om hun taal en gedrag te imiteren. Jongeren vinden dat nep. speel in op de belevingswereld van jongeren neem jongeren serieus humor is onontbeerlijk, maar mik niet alleen op fun communiceer open en eerlijk niet voorschrijven, verbieden of verkopen communiceer eenvoudig en snel kom beloftes altijd na wees uitdagend en verrassend vertaal abstracte begrippen naar concrete voorbeelden en situaties uit de dagelijkse omgeving van jongeren betrek jongeren zelf zoveel mogelijk bij het ontwikkelen en uitvoeren van ideeën, je prikkelt niet alleen de fantasie en creativiteit van de jongeren, maar ook die van jezelf (Bron: Mezzo-uitgave 2006 de 7 B s van Blij maken ) Screening/intake/matching Deze fase kost voor stages in de informele zorg relatief veel tijd, bijvoorbeeld vergeleken bij sectoren als natuurbeheer en cultuur. Daar hebben leerlingen níet met kwetsbare cliënten te maken. Calculeer deze tijd in, organisatorisch én financieel! Nodig geïnteresseerden die zich voor een (individuele) stage bij uw organisatie melden zo snel mogelijk uit voor een intakegesprek. 20 Maatschappelijke stage
Praktijk Verjonging cliënten bestand De ervaring leert dat 17-jarige scholieren meestal willen omgaan met een jongere van 14 tot 18 jaar. Iemand van twintig vinden zij veel te oud. Dit vereiste een vernieuwing van het cliëntenbestand met jonge cliënten, zodat goede matches mogelijk waren. Dat kostte tijd en energie, maar is wel gelukt. Vriendendienst Dordrecht Maatschappelijke stage 21
Praktijk Leerlingen nemen verantwoordelijkheid Twee meiden die wekelijks een rondje gingen rijden met een 99-jarige mevrouw in haar rolstoel, vonden het zo vervelend dat zij in de zomervakantie weer aan huis gekluisterd zou zijn, dat ze er gewoon mee doorgingen. Omdat mevrouw er zo van genoot en het volgens de twee meiden zo n kleine moeite was. Informele Zorg Midden-Holland 22 Maatschappelijke stage
Vervolg screening/intake/matching Zorg voor een warm onthaal dat is toegesneden op jongeren: geen thee maar fris! Geef uitleg over uw aanpak en spelregels rond maatschappelijke stage. Het is essentieel dat de leerling voldoende motivatie heeft voor een stage in de informele zorg. Als zij hier zélf voor kiezen, is de kans van slagen het grootst. Kijk ook naar verantwoordelijkheidsgevoel en betrouwbaarheid (afspraken nakomen). Laat de leerling aangeven en motiveren bij welk type cliënt/klus hij/zij het liefst wordt ingezet. Kijk naar de individuele leerling, niet direct naar leeftijd of schoolniveau. Dit voorkomt over- of onderschatting van de leerling en zorgt voor de beste matches! Leg de gemaakte afspraken ook vast in een stagecontract tussen uw organisatie en de leerling, meeondertekend door de school (zie bijlage 2). Het stagecontract is noodzakelijk voor de verzekering en biedt de stagebieder de mogelijkheid om leerlingen te corrigeren en aan afspraken te houden. Training en begeleiding Bij groepsinzet kan de stage klassikaal worden voorbereid en begeleid. In overleg met stagecoördinator van de school kunnen binnen diverse vaklessen bijvoorbeeld voorbereidende en uitvoerende taken worden opgenomen. Bij individuele inzet is het verstandig om een aparte training voor de stagiairs te verzorgen. Mocht dit niet lukken, dan kan worden aangehaakt bij een reguliere training, mits deze ook voldoende op jonge vrijwilligers is gericht. Bijvoorbeeld door beleving centraal te stellen: zelf rijden in rolstoel om te zien wat wel en niet kan of een eindje wandelen met een blinddoek om te ervaren welke hulp nodig is. Leerling traint leerling: maak gebruik van (oud-)stagiairs om nieuwe stagiairs te (helpen) trainen. Dit kan voor deze jongeren ook meetellen als maatschappelijke stage. Maatschappelijke stage 23
Tip In de begeleiding kan worden gewerkt met: Terugkoppelingsvragen: was je op tijd, was het gezellig, etc.? Coachingsvragen: hoe zou je het de volgende keer aanpakken? STARR-methode: Situatie: wat speelde er? Taak: wat waren je taken? Activiteiten: wat heb je concreet gezegd of gedaan? Resultaat: wat gebeurde er daarna? Reflectie: hoe kijk je terug op de situatie? Ga mee naar de eerste ontmoeting tussen leerling en cliënt. De begeleiding van maatschappelijke stagiairs kost meer tijd dan de begeleiding van reguliere vrijwilligers. De organisatie kan er om die reden ook voor kiezen om de begeleiding (deels) over te laten aan bijvoorbeeld reguliere vrijwilligers, vrijwilligers die hiervoor speciaal zijn aangetrokken of hbo-stagiaires. Begeleiding richt zich vooral op: grenzen stellen, afspraken nakomen en beter bekend raken met de doelgroep. Houd regelmatig contact met de jongeren, bijvoorbeeld eens per twee weken. Dit kan individueel (persoonlijk, maar zeker ook per e-mail of chat) en/of groepsgewijs: jongeren delen en vergelijken hun ervaringen graag met anderen. Leer als begeleider van de leerlingen ook op je handen te zitten : binnen de afgesproken kaders ruimte geven aan de jongeren voor eigen creatieve inbreng/oplossingen en zelfstandige werkwijze. Beloning en waardering Kenmerkend voor de maatschappelijke stage is dat een leerling onbezoldigd iets voor een ander doet. Onbezoldigd betekent overigens niet dat leerlingen geen beloning of waardering krijgen. Die krijgen zij vooralsnog in een andere vorm, zoals een certificaat, een Erkenning Verworven Competentie (EVC) of een aanvulling op het persoonlijk portfolio van een leerling. Vanaf 2011 wordt de maatschappelijke stage vermeld op diploma of cijferlijst. Bron: www.maatschappelijkestage.nl 24 Maatschappelijke stage
Beoordeling en beloning Bespreek vooraf wat de school van u als stagebieder verwacht qua beoordeling van de leerling. Is dit bijvoorbeeld realistisch qua tijdsinvestering? Hoewel de leerlingen doorgaans al veel waardering uit hun stage in de informele zorg halen door reacties van cliënten, kunt u er als organisatie natuurlijk altijd voor kiezen ze extra in het zonnetje te zetten en te bedanken. Naast waardering en interesse in het regelmatige contact, kan belonen bijvoorbeeld door: het geven van een cadeaubon, een certificaat, een feestelijke slotbijeenkomst met gebak of een foto van de leerling aan het werk. Zorg dat de beloning wel in verhouding staat tot de beloning van reguliere vrijwilligers. Evaluatie, nazorg en contact houden Door met alle stagiairs een persoonlijke of groepsgewijze evaluatie te houden, is er de mogelijkheid goed af te ronden met de leerling. Ook kunnen verbetermogelijkheden voor uw organisatie zichtbaar worden. In de meeste gevallen is nazorg niet nodig, maar het komt voor dat een leerling moeilijk afstand kan nemen. De relatie moet tijdig, soms wat langzamer, worden afgebouwd. Sommige leerlingen willen direct na hun stage actief blijven voor uw organisatie. Bedenk dus vooraf welke uitdagende klus u te bieden heeft. Probeer ook contact te houden met de leerlingen die afscheid nemen. Bijvoorbeeld door ze regelmatig op de hoogte te houden van de jongerenactiviteiten in uw organisatie. Maatschappelijke stage 25
Borgen van het aanbod Bekijk of de school het project maatschappelijke stage binnen uw organisatie wil adopteren. Bijvoorbeeld als een jaarlijks terugkerende stageactiviteit. Houd contacten met (potentiële) samenwerkingspartners warm. Oók op beslisserniveau. Besteed in het netwerk blijvend aandacht aan de meerwaarde van maatschappelijke stages in de informele zorg en de geldende randvoorwaarden. Zoek tijdig naar (aanvullende) financiële middelen. Neem uw stageactiviteiten bijvoorbeeld op in de subsidieaanvraag richting gemeenten. Als uw organisatie echt werk wil maken van jonge vrijwilligers, onder meer via de maatschappelijke stage, zorg dan voor een vast aanspreekpunt. Het is belangrijk dat een jongerencoach/stagebegeleider daar uren en middelen voor heeft! 26 Maatschappelijke stage
Financiën Tip Verwerk de kosten die uw organisatie verwacht te maken voor de te realiseren maatschappelijke stages in een (project)begroting. Maak onderscheid tussen reguliere inzet van mensen en middelen zoals die voor iedere vrijwilliger gelden en de extra inzet die nodig is voor coördinatie, intake, matching, training en begeleiding van de leerling maatschappelijke stage. Voor het verkrijgen van financiering kunt u zich richten op scholen, gemeenten of provincie. Denk ook aan fondsen of bedrijven die (vanuit maatschappelijk betrokken ondernemen) een bijdrage willen leveren. Scholen Het stagebedrag is volgens de OCWregeling onder andere bedoeld als tegemoetkoming in de personele en materiële kosten die gemoeid zijn met het coördineren en organiseren van de maatschappelijke stage (bij scholen en stagebieders) Hoewel scholen niet verplicht zijn uw organisatie een bijdrage te geven, is het wel raadzaam ze nadrukkelijk op deze frase uit de regeling te wijzen! De scholen ontvangen de financiële middelen voor de maatschappelijke stage voor het schooljaar 2011/2012 via het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Het gaat in het totaal om een bedrag van ruim 55 miljoen euro. Het bedrag per maatschappelijke stage-leerling is voor alle schoolsoorten gelijk. Maatschappelijke stage 27
Tip Een bedrag dat genoemd wordt voor de extra inzet per stageleerling in de informele zorg is 75. Dit kan een richtbedrag zijn voor stagebieders die met maatschappelijke stage starten. Het bedrag is gebaseerd op intensieve begeleiding in één op één contact. Ook wordt wel het uurbedrag voor de stagecoördinator/-begeleider (vanuit de stagebieder) doorberekend aan de school. De specifieke lokale of regionale situatie kan medebepalend zijn bij vaststellen van een acceptabele vergoeding. Gemeenten Gemeenten hebben beschikking over de zogenaamde makelaarsgelden en over de Wmo-gelden. Makelaarsgelden Gemeenten krijgen op grond van een convenant tussen de ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en de Vereniging Neder landse Gemeenten (VNG) geld om een makelaarsfunctie vrijwilligerswerk op te zetten. Deze makelaar moet zich onder andere richten op het verwezenlijken van maatschappelijke stages. Iedere gemeente krijgt een specifiek bedrag, gebaseerd op het aantal leerlingen en inwoners. Dit betekent dat indirect geld beschikbaar is voor stagebieders. Zij kunnen volgens het convenant een beroep doen op de stagemakelaar voor ondersteuning bij het effectief plaatsen van maatschappelijke stagiairs en om te bevorderen dat de maatschappelijke stagiair van nu de vrijwilliger van de toekomst wordt. In 2011 is bijna 20 miljoen euro beschikbaar voor de gemeenten. Wmo-gelden De voorbeelden van maatschappelijke stages zoals eerder in deze handreiking genoemd, sluiten goed aan bij (prestatievelden uit) de Wet maatschappelijke ondersteuning. Bijvoorbeeld: Prestatieveld 1) Prestatieveld 4) Prestatieveld 5) Het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten. Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers. Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem. 28 Maatschappelijke stage
De lokale overheid is verantwoordelijk voor deze beleidsterreinen en dus een logische partner in het bevorderen van maatschappelijke stages! Provincies Ook provincies hebben de opdracht van de landelijke overheid burgerschapsprojecten te stimuleren waarin de maatschappelijke betrokkenheid van jongeren wordt gestimuleerd. Ga na of er subsidieregelingen zijn en zo ja, bespreek met de betrokken beleidsambtenaar welke type projectvoorstellen welkom zijn. Vaak zijn steekwoorden: innovatie, kennisdeling en regionale samenwerking. Maatschappelijke stage 29
Goede start Hopelijk heeft u met het lezen van deze handreiking inspiratie opgedaan om zelf met de maatschappelijke stage van start te gaan. Aangezien dit fenomeen in de intensieve vrijwilligerszorg nog in de kinderschoenen staat, kan er nieuwe informatie en voorbeeldmateriaal beschikbaar komen. Houd daarom het dossier Jonge zorgvrijwilligers op Mezzo Plaza (besloten deel op www.mezzo.nl voor lidorganisaties) in de gaten. U vindt daar ook de webfilmpjes en u kunt uw eigen ervaringen delen. In het project Informele zorg, kansen voor jongeren is naast de maatschappelijke stage aandacht besteed aan: groepsinzet van jonge zorgvrijwilligers en beloningsvormen voor jonge zorgvrijwilligers. De bijbehorende producten kunt u bestellen via de Servicedesk (servicedesk@mezzo.nl of 030-657 51 32) of downloaden via Mezzo Plaza. 30 Maatschappelijke stage
Bijlage In de bijlagen zijn twee voorbeeldformulieren opgenomen: - een model samenwerkingsovereenkomst - een model stagecontract Beide formulieren kunt u downloaden via het dossier Jonge zorgvrijwilligers op Mezzo Plaza (besloten deel op www.mezzo.nl voor lidorganisaties) via de MaS Toolkit bij het onderdeel Voorbereiding. Maatschappelijke stage 31
Bijlage 1 Model Samenwerkingsovereenkomst School en Stagebieder Informele zorg (o.b.v. Handreiking Rode Kruis en Handboek voor de maatschappelijke stage) Dit formulier kunt u downloaden via het dossier Jonge zorgvrijwilligers op Mezzo Plaza (besloten deel op www.mezzo.nl voor lidorganisaties) 32 Maatschappelijke stage
Bijlage 2 Model Stagecontract Leerling en Stagebieder informele zorg (o.b.v. www.maatschappelijkestage.nl) Dit formulier kunt u downloaden via het dossier Jonge zorgvrijwilligers op Mezzo Plaza (besloten deel op www.mezzo.nl voor lidorganisaties) Maatschappelijke stage 33
Colofon Deze handreiking is gebaseerd op de ervaringen van het project Informele zorg, kansen voor jongeren. De volgende lidorganisaties van Mezzo hebben daaraan deelgenomen: 1. Vriendendienst Dordrecht (GGZ De Grote Rivieren) 2. Vrijwilligers Centrale Barneveld 3. Vrijwilligerscentrale Arnhem 4. Stichting Regionaal Dienstencentrum West-Friesland 5. Informele Zorg Midden-Holland 6. Vrijwilligers Netwerk Veenendaal 7. Handjehelpen regio Utrecht 8. Stichting Amsterdamse Vriendendiensten 9. Carinova Mantelzorgondersteuning 10. Steunpunt Mantelzorg Vorkmeer (Stichting Vorkmeer, Panningen) Opdrachtgever en (eind)redactie: Mezzo, Bunnik Vormgeving: Diet Rademaker Grafisch Ontwerp, Utrecht Drukwerk: Koninklijke Drukkerij Em. de Jong, Baarle Nassau Herdruk: 2011 Het project is financieel mogelijk gemaakt door het ministerie van VWS en het VSBfonds. 34 Maatschappelijke stage
Mezzo Postbus 179 3980 CD Bunnik T 030 659 22 22 F 030 659 22 20 info@mezzo.nl www.mezzo.nl Met de komst van de maatschappelijke stage leveren scholieren uit het voortgezet onderwijs al op jonge leeftijd een bijdrage aan de samenleving. Vanaf het schooljaar 2011-2012 wordt de maatschappelijke stage voor iedere scholier verplicht, maar sinds 2007 zijn scholen al in meer of mindere mate van start gegaan. Dat betekent dat er de komende jaren een groot aantal jonge vrijwilligers op zoek gaat naar een stageplaats. Dit biedt vrijwilligersorganisaties in de informele zorg diverse kansen. De maatschappelijke stagiair van nu is immers de vrijwilliger van de toekomst. Een aantal organisaties in de informele zorg is al aan de slag gegaan. Deze hand reiking is gebaseerd op hun ervaringen met maatschappelijke stages en kan een inspiratiebron zijn voor andere organisaties. Zodat ook zij ja zeggen tegen de maatschappelijke stage. D 45 03 11 00075