Stripverhaal (/Beeldverhaal) met Comic Life Schrijver: Emilie Resink Doelgroep: middenbouw (groep 5) basisonderwijs Datum: 2 maart 2012
Inhoudelijke omschrijving Strips en animaties hebben vanouds een grote aantrekkingskracht op jonge lezers maar worden vaak juist met argusogen bekeken door ouders en andere opvoeders. Als je het medium als zodanig bekijkt, los van de inhoud, blijkt echter dat er talloze mogelijkheden zijn om strips te gebruiken voor educatieve doeleinden. ( website van de Stichting Beeldverhaal Nederland) Bron: http://www.stichtingbeeldverhaal.nl/345/workshop-strips-en-onderwijs.htm Onderhavig lesarrangement beschrijft een van de vele mogelijkheden om leerlingen digitaal een beeldverhaal te laten maken. Het maken van het beeldverhaal is de eindopdracht die wordt ingeleid met verkennende opdrachten in bestaande strips. Strips en beeldverhalen bieden een aantrekkelijke kans om ingewikkelde concepten zoals de opbouwstructuur van verhalen voor een jonge onervaren lezers voorstelbaar te maken. worden leerlingen zich bewust van de opbouw van een (kort) verhaal, en van technieken zoals kaders en strandpunten om het verhaal in beeld te brengen. In dit lesarrangement draait alles om beeldtaal. Er is voor gekozen om in de verwerkingsopdracht te werken met foto s in plaats van tekeningen. De lessen zijn dan ook niet in eerste instantie gericht op tekenvaardigheden, maar de genoemde aspecten zoals kaders en standpunten, zijn natuurlijk óók van toepassing op keuzes bij tekenen. Niets staat de docent in de weg om de verwerkingsopdracht met tekeningen in plaats van foto s te laten uitwerken. In dit lesarrangement is bewust gekozen voor het werken met foto s in de verwerkingsopdracht. Het maken van foto s is een waardevolle activiteit vanwege de expressieve component, maar ook vanwege de noodzaak om samen te werken bij het schieten van het juiste plaatje. Ook is het gebruik van foto s laagdrempeliger dan digitaal tekenen. Daarbij is het omzetten van de theorie in beelden, makkelijker met een fototoestel, dan door te tekenen. In de bovenbouw is dit lesarrangement natuurlijk wel in te zetten bij het werken met digitale strip-software. De muis- en computervaardigheden van een oudere doelgroep zijn immers aanzienlijk groter. 2
Software Voor dit lesarrangement is gekozen voor Comic Life. Voor de verwerkingsopdracht van les 4 en les 5 kan natuurlijk ook met andere software voor het maken van strips worden gewerkt. Voor de middenbouw zijn andere programma s dan Comic Life echter behoorlijk ingewikkeld, omdat er vooral online getekend en geselecteerd kan worden. Dit zijn vaardigheden die in de bovenbouw beter op hun plek zijn. Met Comic Life kun je werken met foto s, in plaats van tekenfiguren, waardoor het voor de doelgroep middenbouw beter geschikt is Comic Life: http://plasq.com/education/ Voor groep 7/ 8 is het interessant om in les 4, 5 met Pixton of Stripgenerator te werken. Er zijn gratis versies en schoolversies Pixton: http://www.pixton.com/nl/schools/overview Stripgenerator: http://stripgenerator.com/ Een aantrekkelijk beeldtaal-programma is ook Storyjumper. Dit is software om een digitaal prentenboek te maken. Het biedt allerlei kant en klare figuren en decors, maar je kunt er ook gezichten, foto s en andere plaatjes naar keuze uit je eigen computer in laden. Storyjumper: http://www.storyjumper.com (ook Classroom-edition) Doelgroep en vakgebied Groep 5, basisonderwijs Taal Mediawijsheid Doel van de lessen Doel van de lessen is dat leerlingen uiteindelijk een beeldverhaal van 3 foto s produceren, waarin de plot van een mop wordt verbeeld. In de lessen die aan deze eindopdracht vooraf gaan, worden leerlingen zich bewust van technieken waar je op kunt letten bij het maken van foto s of illustraties De belangrijkste aspecten die worden belicht: - hoe vertel je een verhaal: inleiding, kern, ontknoping - kaders (close up, medium, totaal) - standpunten (kikker-, vogel-, ooghoogteperspectief) - gezichtsuitdrukkingen Materiaal Per les wordt aangegeven welke materialen nodig zijn. Voorbereiding Iedere lesbrief begint met het kopje voorbereiding. Lees na afronding van een les meteen even door wat er ter voorbereiding van de volgende les moet gebeuren. Duur 5 lessen van minimaal 60 minuten 3
Les 1 Kaders Voorbereiding Vraag leerlingen van tevoren om een stripboek / een strip mee te nemen. Het liefst stripboeken met korte strips van een pagina of van 3 plaatjes. Deel werkblad 1 en werkblad 2 uit aan de leerlingen. Materialen - deze lesbrief - stripboeken (door leerlingen, of aanwezig) - Werkblad 1 & Werkblad 2 voor iedere leerling Inleiding (10 minuten) Vertel de leerlingen dat ze in deze lessen uiteindelijk een beeldverhaal gaan maken. In een beeldverhaal vertel je je verhaal in beelden, dus met plaatjes. Een strip is een voorbeeld van een beeldverhaal. Bespreek de ervaringen van leerlingen met strips in een klassengesprek - Wie leest er wel eens strips? - Wie leest er heel vaak strips? Waarom lees je graag strips? - Welke strips lees je graag en waarom? Uitleg Kaders (5 minuten) Bij een foto of een plaatje kijk je als het ware door een raam. Dat noem je het kader. Je ziet alleen wat er binnen het kader wordt laten zien. De tekening of de foto kan heel dichtbij zijn gemaakt. Dat heet close-up. Als de tekening of foto van een grotere afstand is gemaakt, dan heet het totaal. Maar natuurlijk kan een foto of tekening ook tussen heel dichtbij, en heel veraf zijn gemaakt. Dat noem je medium. Werkblad 1 - Opdracht 1 & 2 (10 minuten) Leerlingen maken opdracht 1 en opdracht 2 van werkblad 1. Bespreken Werkblad 1 (10 minuten) Antwoorden opdracht 1: van boven naar beneden close-up, medium, totaal. Antwoorden opdracht 2: 1)close-up, 2) totaal, 3)totaal, 4)close-up, 5) medium Bespreek met de leerlingen wanneer een fotograaf of tekenaar een close-up maakt en wanneer hij een totaalkader gebruikt. Close-up: om een reactie op het gezicht te laten zien schrik, blijdschap, angst, enz. Totaal : om te laten zien in welke omgeving de gebeurtenis zich afspeelt. Je wilt laten zien wie en wat er allemaal in de buurt is. 4
Werkblad 2 (15 minuten) Leerlingen gaan in twee- of drietallen op zoek naar een voorbeeld van de 3 kaders: close-up, medium, totaal. Dat doen ze in een stripboek. (meegenomen of in de klas). Iedere leerling neemt een plaatje voor zijn rekening om na te tekenen op werkblad 2. Bespreken of inleveren Werkblad 2 (10 minuten) Werkblad 2 kan worden ingeleverd en worden nagekeken. Als je ervoor kiest werkblad 2 in de klas te bespreken, kun je een paar leerlingen voor de klas laten komen. Wie wil graag zijn voorbeeld van Close-Up laten zien? Enz. 5
Les 2 Perspectieven Voorbereiding Vraag leerlingen van tevoren om een stripboek / een strip mee te nemen. Het liefst stripboeken met korte strips van een pagina of van 3 plaatjes. Deel werkblad 3 en werkblad 4 uit aan de leerlingen. Voor deze les is werkblad 5 een extra optie. Beoordeel zelf of je deze inzet of niet. Materialen - deze lesbrief - stripboeken (door de leerlingen of aanwezig) - Werkblad 3 & Werkblad 4 voor iedere leerling - eventueel Werkblad 5 Inleiding (10 minuten) Breng les 1 bij de leerlingen in herinneringen. - De vorige les hebben we het gehad over strips. Wat hebben we geleerd? De vorige les ging dus over kaders. Het kader bepaalt of je het plaatje van dichtbij, of van ver af maakt. Maar een tekenaar of fotograaf kan zijn plaatje ook van onder, van boven, of op ooghoogte maken. Dat noemen we perspectief. Deze les gaan we het hebben over perspectieven. Uitleg (10 minuten) Er zijn drie soorten perspectief: vogelperspectief (van boven): dan kijk je als een vogel op het plaatje neer. Er is dus van bovenaf getekend of een foto gemaakt. ooghoogte: (gewoon) op ooghoogte kijk je gewoon, dus recht tegen het plaatje aan. kikkerperspectief (van onder): dan kijk je als een kikker vanaf de grond, omhoog naar het plaatje. Er is dus een tekening of foto van onderen gemaakt. Werkblad 3 (5 a 10 minuten) Leerlingen maken werkblad 3. Bespreken Werkblad 3 (10 minuten) Antwoorden : kikker ooghoogte vogel 6
Werkblad 4 (10 minuten) Leerlingen maken werkblad 4. Bespreken Werkblad 4 (15 minuten) Antwoorden: 1) vogel (van boven naar beneden) 2) ooghoogte (recht ervoor) 3) vogel (van boven naar beneden) 4) vogel 5) vogel 6) kikker 7) ooghoogte 8) kikker 9) kikker Mogelijke Extra Opdracht Werkblad 5 De leerlingen zoeken een voorbeeld van ieder perspectief in een stripboek dat ze leuk vinden. 7
Les 3 Zelf een strip maken (1) Voorbereiding Verdeel de leerlingen in het gewenste aantal groepjes. Deel werkblad 6 en werkblad 7 uit. Stel eventueel een briefje op aan de ouders van de kinderen die voor les 4 thuis een digitaal fototoestel vragen. Materialen - deze lesbrief - tekenpotloden (kleur net per se nodig) - Werkblad 6 & Werkblad 7 voor iedere leerling Inleiding (15 minuten) Breng les 1 en les 2 bij de leerlingen in herinneringen. - in de eerste les hebben we het gehad over close-up, medium, totaal. Wie kan deze begrippen uitleggen? - in de les erna hebben we het gehad over de perspectieven van kikker, ooghoogte en vogel. Wie kan deze begrippen uitleggen? In deze les gaan we beginnen met het maken van een eigen beeldverhaal. In het groepje overleggen: welke mop? - Werkblad 6 (10 minuten) Leerlingen kiezen in hun groepje een mop om uit te werken. Voorbeelden van moppen staan op werkblad 6, maar je kunt er ook voor kiezen leerlingen met een eigen mop te laten werken. (zelf bedacht, of eentje die ze kennen.) Een schets maken - Werkblad 7 (30 minuten) De leerlingen gebruiken werkblad 7 om met elkaar te bedenken hoe ze de mop in plaatjes kunnen vertellen. Het gaat niet om de tekenkwaliteiten, maar het gaat erom dat ze binnen het groepje eens worden wat er straks op ieder van de foto s moet komen. Instructies - De leerlingen werken in groepjes van twee tot vier. - Het beelverhaal wordt volgende les een stripje van 3 foto s. - Het beeldverhaal vertelt een mopje. - Als het kan, maak je één foto (dus nu een schets) in Close-up of Totaal. - Als het kan, maak je één foto (dus nu een schets) met kikker- of vogelperspectief. - Zet in de wolkjes wat er wordt gezegd op ieder plaatje. - Je hoeft niet supermooi te tekenen. Als je maar bedenkt wat er volgende les voor foto s moeten worden gemaakt. Afspraken volgende les (5 minuten) Vertel de leerlingen: Jullie weten nu wat voor foto s je volgende les moet maken. Wie neemt er een digitaal fototoestel mee van thuis? Misschien heb je nog voorwerpen of verkleedkleren nodig. Spreek met elkaar af wie wat meeneemt voor volgende les. Misschien wil je thuis al oefenen, dat mag. 8
Les 4 Zelf een strip maken (2) Voorbereiding Denk aan een USB-stick mee om de foto s van verschillende groepjes te verzamelen. Vraag in les 3 al in elk groepje een leerling om een digitaal fototoestel mee te nemen. Eventueel: vraag in les 3 aan de leerlingen verkleedkleren of voorwerpen mee te nemen. Materialen - deze lesbrief - een digitaal fototoestel per groepje (door de leerlingen of aanwezig) - een USB-stick om de foto s op te verzamelen en op ander computers te zetten. - de schetsen van les 3 Foto s maken (> 40 minuten) Dit uur krijgen de leerlingen de tijd om hun foto s te maken voor hun beeldverhaal. Daarvoor gebruiken ze de schets van de vorige les. Als het goed is hebben leerlingen ook spullen of verkleedkleren meegenomen voor deze les. Spreek nogmaals met de leerlingen door waarop ze moeten letten bij de foto. - Het moeten 3 foto s worden waarin een korte mop wordt uitgebeeld. - Neem je de foto van dichtbij (close-up), of van grotere afstand (totaal)? - Neem je de foto recht (ooghoogte), of maak je de foto van boven naar beneden (vogelperspectief), of van beneden naar boven (kikkerperspectief) - Welke houding nemen de spelers in de foto aan? - Hoe kijk je op de foto (gezichtsuitdrukkingen): blij, verbaasd, geschrokken, bang, gelukkig, verliefd, boos, verdrietig, enz. enz. - Verwijder foto s die niet gelukt zijn meteen. Foto s verzamelen. Laat ieder groepje een voor een bij je langskomen om de foto s van de camera te halen. Mogelijk vraagt u ouders om de 3 foto s thuis vanaf de camera aan u op te sturen. Zorg in ieder geval voor volgende les dat je van ieder groepjes de 3 foto s op een USB-stick heeft staan. 9
Les 5 Het beeldverhaal in Comic Life Voorbereiding Zorg dat er voor ieder groepje een computer beschikbaar is. Zet in een map (bijvoorbeeld op het Bureaublad) van de computer de 3 foto s van het betreffende groepje alvast op de computer. Zorg dat Comic Life op iedere computer geïnstalleerd is. Zet Comic Life alvast voor ieder groepje open en stel het volgende in: Selecteer hier een werkblad van 3 plaatjes Open de map met de 3 foto s van het groepje Materialen - deze lesbrief - de foto s: voor ieder groepje een mapje met 3 foto s - voor ieder groepje een computer met Comic Life erop geinstalleerd. Het programma Comic Life, te downloaden op : http://plasq.com/products/comiclife/mac Voor installatie op een windows-computer, klik: Voor installatie op een apple-computer, klik: 10
Aan de slag (40 minuten) Als Comic Life en daarin het fotomapje openstaan kunnen leerlingen heel eenvoudig hun strip in elkaar zetten. De foto s zowel als de tekstballonnetjes kunnen ze naar het gewenste vakje slepen. Als leerlingen klaar zijn, kunt u het resultaat in hetzelfde mapje als de foto s en op de USB-stick opslaan. Bespreken (20 minuten) Laat leerlingen voor de klas vertellen over hun strip. Demonstreer iedere strip op het digibord. Vraag leerlingen waarom ze close-up, medium, of totaal hebben gekozen. En vraag naar de keuze voor kikker-, vogel-, ooghoogteperspectief. Laat de leerlingen reageren. Wat vinden ze goed aan dit beeldverhaal? Hebben ze tips hoe het beter kan? Natuurlijk kunt u ook een moppen-album samenstellen met de beeldverhalen van alle groepjes. 11
WERKBLAD 1 Kaders - De tekening of de foto kan heel dichtbij zijn gemaakt. Dat heet close-up. - Tussen veraf en heel dichtbij heet: medium. - Een plaatje van een grotere afstand heet totaal. Opdracht 1 Zet bij de volgende plaatjes neer of het gaat om een totaal, medium of close-up. KADER: KADER: KADER: 12
(Vervolg Werkblad 1) Opdracht 2 Hieronder zie je een paar plaatjes uit de strip Kasper en Hobbes. Schrijf onder ieder plaatje of het kader close-up, medium of totaal is. 1) KADER: 2) KADER: 3) KADER: 4) KADER: 5) KADER: bron: http://www.dekeukenprinses.nl/erwin/casper&hobbes/ 13
WERKBLAD 2 Zoek in een stripboek een voorbeeld van de 3 kaders: close-up, medium, totaal. Probeer de plaatjes zo goed mogelijk na te tekenen. Waarom heeft de tekenaar hier gekozen voor Close-up? Kader: Close-up Waarom heeft de tekenaar hier gekozen voor Medium? Kader: Medium Z.O.Z Z.O.Z. Z.O.Z. Z.O.Z. 14
Kader: Totaal Waarom heeft de tekenaar hier gekozen voor Totaal? 15
WERKBLAD 3 - vogelperspectief: je kijkt vanaf boven naar beneden naar de gebeurtenis. - ooghoogte: je kijkt gewoon / recht tegen de gebeurtenis aan. - kikkerperspectief: je kijkt van onder / vanaf de grond naar iets omhoog. Schrijf bij de volgende plaatjes of het om vogelperspectief, ooghoogte, of kikkerperspectief gaat. Perspectief: bron: http://www.rsnl.eu/forum Perspectief: bron: http://www.rsnl.eu/forum Perspectief: bron: http://www.rsnl.eu/forum 16
WERKBLAD 4 - vogelperspectief: je kijkt vanaf boven naar beneden naar de gebeurtenis. - ooghoogte: je kijkt gewoon / recht tegen de gebeurtenis aan. - kikkerperspectief: je kijkt van onder / vanaf de grond naar iets omhoog. Bekijk de volgende plaatjes. Sommige plaatjes zin in het engels, maar je hoeft alleen het plaatje te bestuderen. 1) Perspectief: bron: http://www.dekeukenprinses.nl/erwin/casper&hobbes/ 2) Perspectief: bron: http://www.dekeukenprinses.nl/erwin/casper&hobbes/ 17
3) Perspectief: 4) Perspectief: 5) Perspectief: 6) Perspectief: bron: http://www.davem.nl/casperhobbes5.html 18
7) Perspectief: 8) Perspectief: 9) Perspectief: bron: http://www.pearltrees.com/#/n-play=1&n-f=1_626875&n-s=1_626875&np=3694966&n-fa=626869&n-u=1_53521 19
WERKBLAD 5 Zoek in een stripboek een voorbeeld van een kikkerperspectief en van een vogelperspectief. Probeer de plaatjes zo goed mogelijk na te tekenen. 1) Kikkerperspectief (van onder naar boven) 2) Vogelperspectief (van boven naar beneden) 20
WERKBLAD 6 Jullie gaan een stripverhaal maken dat bestaat uit drie foto s. Je stripverhaal vertelt een mop. Overleg met je groepje, welke mop jullie willen uitwerken. Je kunt kiezen: - Bedenk zelf een mop. - Weet iemand een leuke mop? - Kies een van onderstaande moppen. Jantje zit in de klas. Hij zegt: Broem, broem, broem. De juf zegt: Als je dat nog één keer doet, dan ga je naar de gang. Even later zegt Jantje weer: Broem, broem, broem. De juffrouw zegt: Nou ga je naar de gang. Jantje antwoordt: Dat kan niet, juf, mijn benzine is op. Een jongetje komt op school. Hij zegt tegen zijn meester: Ik heeft gisteren bij mama geslapen. Nee, zegt de meester: Ik HEB gisteren bij mama geslapen. Het jongetje antwoordt: Ik heeft u niet gezien. Jantje komt te laat op school De juf vraagt: "Waarom ben je te laat Jantje?" "Ik droomde over voetbal, juf." "En is dat een reden om te laat te komen?" "Nee juf, maar de wedstrijd werd verlengd.. Jantje zit in de klas. Hij zegt: Ik moet naar de WC. De meester zegt: Nu even niet. Even later Jantje vraagt: Mag ik naar de WC? De meester zegt weer: Nu even niet Weer even later De meester staat voor de landkaart en zegt: War ligt de stille ocean? Jantje steekt zijn vinger op en zegt: Onder mijn stoel, meester. Jantje komt de klas binnen. Hij vraagt aan de juf: Word je gestraft voor iets wat je niet gedaan hebt? De juffrouw zegt: Nee Jantje, waarom vraag je dat? Jantje zegt: Omdat ik mijn huiswerk niet heb gedaan. 21
WERKBLAD 7 EEN VOORBEELD Kader Medium Standpunt: Ooghoogte Kader Medium Standpunt: Ooghoogte Kader Totaal Standpunt: Kikker 22
WERKBLAD 7 EEN MOP IN BEELD Kader Close-up Medium Totaal Standpunt: Kikker Ooghoogte Vogel Kader Close-up Medium Totaal Standpunt: Kikker Ooghoogte Vogel Kader Close-up Medium Totaal Standpunt: Kikker Ooghoogte Vogel 23