Journalistiek & Media Beschrijving De afstudeerrichting Journalistiek & Media (JM) leidt op voor een functie in de journalistiek of op het brede terrein van de media. Bijvoorbeeld correspondent bij een krant, bureauredacteur bij een tijdschrift, of webmaster bij een online nieuwsdienst. Een studie filosofie vormt een uitstekende voorbereiding op een carrière in de journalistiek. Bij deze richting wordt gebruikgemaakt van inzichten uit verschillende filosofische vakgebieden zoals wijsgerige ethiek, sociale/politieke filosofie, wetenschapsfilosofie, en wijsgerige antropologie. Een centrale draad die door alle vakken heenloopt, is de voortdurende wijsgerige bezinning op en bewustmaking van de rol en de taak van de journalist en het perspectief van waaruit zij/hij opereert. Specifieke onderdelen van de afstudeerrichting JM zijn: Journalistieke vaardigheden: je leert wat je moet weten en kunnen om als journalist werkzaam te kunnen zijn. Redactioneel schrijven: je ontwikkelt een eigen journalistieke stijl en leert teksten van anderen te redigeren. Nieuwe media: je krijgt inzicht in de betekenis van nieuwe media voor de journalistiek en actuele ontwikkelingen op dit gebied. Vakken In het tweede worden zowel algemeen-filosofische als richtingspecifieke vakken gegeven. In het derde en laatste leerjaar worden uitsluitend richtingspecifieke vakken gegeven. Dit jaar wordt afgesloten met het schrijven van een scriptie. Stage In het tweede leerjaar dienen studenten een oriënterende stage bij een krant, tijdschrift of mediabedrijf te lopen. In het derde jaar is dit een participerende stage, waarbij in hoofdzaak journalistieke activiteiten verricht dienen te worden. 1
ALGEMEEN: Journalistieke vaardigheden Eindtermen: Het verkrijgen van inzicht in de grondbeginselen van de journalistiek en het verwerven van journalistieke basisvaardigheden. In deze inleidende module wordt aandacht besteed aan de grondbeginselen van de journalistiek en geoefend met journalistieke basisvaardigheden. Vragen die aan de orde komen zijn: Wat betekent journalistiek vandaag? Wat zijn de verschillende genres van de journalistiek? Ook zullen meer filosofische reflecties aan de orde komen, zoals: Wie is de persoon van de journalist? Wat is het perspectief van waaruit de journalist opereert? Mag/moet de journalist zelf stelling innemen? Is journalistiek neutraal? Wat houdt objectiviteit in? Journalistieke genres die aan de orde komen en geoefend worden zijn o.a.: het achtergrondverhaal, de reportage, samengestelde productie en het interview. Toetsvorm: digitaal portfolio - N. Kussendrager en D. van der Lugt, Basisboek Journalistiek. Groningen, 2007. - Rob Wijnberg, De nieuwsfabriek: Hoe media ons wereldbeeld vervormen. Amsterdam, 2013. Journalistieke en redactionele vaardigheden Dr. Taede A. Smedes Eindtermen: Het verkrijgen van inzicht in en ervaring met het schrijven van het journalistieke artikel en andere redactionele vaardigheden. Het artikel vormt nog altijd de basis van de journalistiek. In deze module zal aandacht worden besteed aan de kunst van het schrijven van een journalistiek artikel (bijv. achtergrondverhaal). Er worden journalistieke teksten geanalyseerd om te kijken hoe een degelijk artikel in elkaar zit, hoe het is opgebouwd, welke stijlmiddelen worden gebruikt om maximaal effect te creëren, etc. Er zal ook worden nagedacht over de vraag hoever een journalist mag gaan in het gebruiken van retorische 2
technieken. De nadruk van de module zal liggen op het artikel als een vertelling via de feiten, die de lezer meeneemt van begin tot eind. Daarmee wordt ook geoefend, want uiteindelijk gaat het bij redactionele vaardigheden om het schrijven van heldere en journalistiek verantwoorde teksten of het bewerken van bestaande teksten in deze richting. Cruciaal is het ontwikkelen van een persoonlijke, journalistieke schrijfstijl. Toetsvorm: digitaal portfolio - Jack Hart, Story Craft: The Complete Guide to Writing Narrative Nonfiction. Chicago/London, 2011. - Peter Burger & Jaap de Jong, Handboek stijl: Adviezen voor aantrekkelijk schrijven. Groningen, 2009. - Jan Renkema, Schrijfwijzer. Amsterdam 2012. (Sterk aanbevolen!) DUURZAAMHEID: Journalistiek, media en de macht van de wetenschap Dr. Taede A. Smedes Eindtermen: Het verkrijgen van inzicht in de beginselen van de wetenschapsjournalistiek en in staat zijn om filosofisch na te denken over de plaats van wetenschap in onze cultuur en samenleving. Wetenschap en techniek zijn in onze samenleving niet meer weg te denken. In deze module wordt aandacht besteed aan de journalistieke omgang met wetenschap en techniek. Er wordt aandacht besteed aan wetenschapsfilosofie: wat is wetenschap en wat mag je er realistisch gesproken van verwachten? Hoe kan een journalist wetenschap vertalen naar een breder publiek? Ook wordt er aandacht besteed aan wetenschappelijke controverses, zoals fraude en plagiaat (bijv. de affaire Stapel ). Wat was de rol van de journalistiek daarin? En hoe ga je als journalist om met discussies over bijv. klimaatverandering en duurzaamheid? Ook hier zal weer de nodige filosofische aandacht worden besteed aan de plaats en rol van de journalist als filter tussen wetenschap en samenleving. 3
- Klaas van Egmond, Een vorm van beschaving. Zeist, 2013. - Jan Bransen, Laat je niets wijsmaken: Over de macht van experts en de kracht van gezond verstand. Zoetermeer, 2013. - Frans van Kolfschooten, Ontspoorde wetenschap: Over fraude, plagiaat en academische mores. Amsterdam, 2012. POLITIEK: Journalistiek, media, en politiek Eindtermen: Het verkrijgen van inzicht in de beginselen van de politieke journalistiek en het filosofisch leren nadenken over de journalistieke omgang met de politieke waan van de dag. Alles in het leven is politiek, maar politiek is niet alles, hoort men soms zeggen. Er gaat geen dag voorbij zonder dat de politiek in kranten en in journaals een rol speelt. Hoe ga je als journalist met de politiek om? Wat betekent de politiek voor de journalist? Speciale aandacht zal ook worden besteed aan de retorische rol van taal in de politiek, zoals bij framing en soundbites. - Marin Terpstra (red.), Onenigheid en gemeenschap: Basisboek politieke filosofie. Amsterdam, 2012. - Hans de Bruijn, Framing: Over de macht van taal in de politiek. Amsterdam, 2011. - Joris Luyendijk: Je hebt het niet van mij, maar Een maand aan het binnenhof. Amsterdam, 2010. - Rob Wijnberg, En mijn tafelheer is Plato: Een filosofische kijk op de actualiteit. Amsterdam, 2010. 4
CULTUUR: Nieuwe media en het publieke debat Eindtermen: Het verkrijgen van inzicht in de geschiedenis van mediagebruik, de ontwikkeling van nieuwe (sociale) media en de invloed daarvan op de politieke, economische, sociale en culturele aspecten van de samenleving. De digitale cultuur is een nieuw paradigma van de journalistiek. Hoe heeft dit paradigma zich ontwikkeld? In deze module wordt de invloed van de nieuwe media op de huidige samenleving en de bijdrage van de digitale cultuur op journalistiek aan de orde gesteld. Hoe hebben Facebook, Twitter, LinkedIn, en vele andere digitale media de journalistiek veranderd? Welke kansen én bedreigingen zijn er hier voor de journalist? Er zal in het bijzonder aandacht worden besteed aan de filosofische achtergrond en grondpatronen van nieuwe journalistieke ontwikkelingen. Ook zal aandacht worden besteed aan cultuurbeleid. - Paulus Van Bortel (red.), Wij en de media: Kritische reflecties over media, waarheid & vertrouwen. Zoetermeer 2013. - De nieuwe regels van het spel: Over de betekenis van nieuwe media voor het publieke debat, Raad voor maatschappelijke ontwikkeling, 2011. - Chatfield: Floreren in het digitale tijdperk. Hoe doe je dat? Amsterdam, 2012. - René Boomkens, Erfenissen van de Verlichting: Basisboek cultuurfilosofie. Amsterdam, 2011. LEVENSBESCHOUWING: Media en religie Dr. Taede A. Smedes 5
Eindtermen: Het verkrijgen van inzicht in het religieuze en spirituele landschap van Nederland, als basis voor religie-journalistiek. Voor sommige mensen is religie hun drijfveer voor alles wat ze doen. Anderen zijn veel pragmatischer aangelegd en lenen van religies en sommige eeuwenoude mystieke stromingen wat ze kunnen gebruiken voor hun eigen levensbeschouwing. Weer anderen verzetten zich tegen iedere vorm van religie en spiritualiteit als zweverig wensdenken. In deze module zal aandacht worden besteed aan de manier hoe er in onze samenleving tegen religie en levensbeschouwing wordt aangekeken, welke veranderingen en trends er zichtbaar zijn (bijvoorbeeld van geïnstitutionaliseerde religie naar spiritualiteit; het opkomende nieuwe atheïsme ), en hoe er in de media met religie wordt omgegaan. Ook hier weer zal weer kritisch worden gekeken naar het perspectief van de journalist zelf. - Emiel Hakkenes, God van de gewone mensen: Hoe het geloof uit een Nederlands gezin verdween. Amsterdam, 2013. - Alain de Botton, Religie voor atheïsten: Een heidense gebruikersgids. Amsterdam, 2012. - Joep de Hart, Zwevende gelovigen: Oude religie en nieuwe spiritualiteit. Sociaal en Cultureel Planbureau 2013. (http://www.scp.nl/content.jsp?objectid=34256.) Media en ethiek Eindtermen: Het verkrijgen van inzicht in en het leren nadenken over de rol van ethiek in de journalistiek en de media. Journalisten hebben dagelijks te maken met het maken van morele beslissingen. Hoe ga je om met je bronnen? Mag je als journalist betalen voor exclusieve informatie? Hoever gaat de vrijheid van meningsuiting? Wat voor morele kwesties spelen een rol bij burgerjournalistiek, zoals bij onthullingen op weblogs of bij schokkende filmpjes op Youtube, Twitter en Facebook? En hoe gaat de journalist zelf om met deze media? Doel van deze module is om gevoeligheid te ontwikkelen voor de complexiteit van ethische en morele aspecten van de journalistiek. 6
- Huub Evers, Media-ethiek: morele dilemma's in journalistiek, communicatie en reclame. Groningen, 2012. - Henk Blanken, Mediamores: Over Digitale Cultuur, Bloggende Burgers en Journalistieke Ethiek. Amsterdam, 2009. - Ethische code van de journalistiek, opgesteld door de NVJ: http://www.nvj.nl/ethiek/codevoor-de-journalistiek. - Huub Evers, Kan dat zomaar? Over ethische kwesties in de journalistiek. Amsterdam, 2011. 7