BIM TOPOS FIELDS POSTBUS 37 2740 AA WADDINXVEEN T 0182-39 43 44 INFO@TOPOSFIELDS.NL WWW.TOPOSFIELDS.NL contactpersoon: dhr. J. van Leeuwen BIM wie - wat - waarom - hoe...
BIM nader verklaard TOPOS FIELDS POSTBUS 37 2740 AA WADDINXVEEN T 0182-39 43 44 INFO@TOPOSFIELDS.NL WWW.TOPOSFIELDS.NL contactpersoon: dhr. J. van Leeuwen Topos Fields heeft jaren ervaring in het uitwerken van bouwprojecten met de BIM methodiek. BIM staat hierbij voor Bouw Informatie Model. Nagenoeg al onze projecten worden uitgewerkt volgens deze methodiek, ongeacht of dit een specifieke wens is van onze opdrachtgevers. Maar wat betekent dit nu in de praktijk? BIM zingt overal rond, maar vrijwel nergens is een duidelijke uitleg te vinden wat BIM concreet in de praktijk betekent en wat er momenteel wel en niet kan met BIM. Met deze folder willen wij deze leegte invullen en u informeren over wat BIM is en welke winst het kan opleveren in verschillende situaties. Ook wat momenteel nog niet mogelijk is met BIM en wat het van de betrokken partijen vraagt komt aan bod. Kortom een praktisch verhaal met een reële voorstelling van zaken. Waddinxveen, juni 2012 MFA De Wielslag Rotterdam
Wat is BIM? BIM De Wielslag Begin 2011 heeft Topos Fields de opdracht gekregen van bouwbedrijf Waal om voor het project De Wielslag in Rotterdam een Bouw Informatie Model (BIM) op te zetten ten behoeve van de uitvoering van het project. Er was een definitief ontwerp van de architect beschikbaar, maar aangezien dit niet in BIM uitgewerkt was is het hele plan opnieuw opgezet als BIM, met als doel faalkosten tijdens de bouw te minimaliseren en de uitvoering optimaal te ondersteunen. De Wielslag is een multifunctionele accommodatie waarin opgenomen een VMBO school met twee gymzalen, 71 huurwoningen, winkels, zorgvoorzieningen en een drielaags parkeerdek met 131 parkeerplekken. De totale omvang is circa 24.000 m2. De school bestaat uit een vierlaags volume en het woongebouw varieert van 3 tot 11 laags, met daaronder 2 lagen met winkels en zorgvoorzieningen. Traditioneel wordt gewerkt vanuit een 3D beeld van het gebouw, dat vervolgens zo goed mogelijk wordt benadert middels 2D tekeningen en impressies van hoe het er uit moet komen te zien. BIM werkt anders. In BIM wordt in aanvang een virtueel 3D gebouwmodel opgezet, waarin alle belangrijke zaken worden opgenomen en vroegtijdig knooppunten 3D worden oplost. In BIM wordt informatie aan getekende elementen toegevoegd, waardoor ze intelligent worden en relaties gelegd kunnen worden tussen elementen onderling. Vanuit dit gebouwmodel worden de gewenste tekeningen gegenereerd, omdat alle tekeningen uit hetzelfde model komen zijn deze tekeningen onderling altijd consistent. Naast inzicht in de tekeningen hebben partijen (middels viewers) ook inzicht in het model en kunnen daarin opmerkingen plaatsen of zelf bijvoorbeeld doorsneden genereren. Een situatie waarin de architect / het bouwkundig buro in BIM werken en andere partijen alleen de tekeningen hieruit gebruiken, wordt little BIM genoemd. Nu vraagt u zich waarschijnlijk af of er ook big BIM bestaat. Men noemt het big BIM zodra andere adviseurs (constructeur en installatie-adviseur) in BIM werken en vanuit hun discipline meewerken aan het gebouwmodel, zodat een geïntegreerd gebouwmodel ontstaat. Dit brengt het BIM weer een stap verder, omdat nu de constructies gedetailleerder worden ingevoerd en de installaties worden toegevoegd. Door dit in BIM te doen en het uiteindelijke gebouw dus vooraf virtueel te bouwen, los je in de uitwerkingsfase problemen op die anders op de bouw zouden ontstaan. Tot slot wordt er ook nog gesproken over ultimate BIM. U kunt zich wellicht voorstellen dat een gebouwmodel waardevol is voor een bouwer. Op zich is het feit dat knooppunten goed zijn opgelost en veel meer inzicht in het gebouw wordt verschaft al van grote waarde voor de bouwer aangezien de faalkosten daarmee tot aan minimum worden teruggebracht. Om echter echt met het gebouwmodel aan het werk te kunnen gaan, moet het gebouwmodel opgebouwd zijn conform de uitvoeringswijze van de bouwer. Bij een optimaal BIM-proces wordt de bouwer eerder in het proces betrokken, zodat de uitvoeringsexpertise van de bouwer kan worden gebruikt tijdens de uitwerking (o.a. het bouwsysteem). Door hiernaast tevens de uitwerking af te stemmen op de wijze waarmee de bouwer het gebouwmodel gaat gebruiken, kan enorme tijdwinst geboekt worden in de sfase. Het vroegtijdig betrekken van de bouwer en deze laten participeren in het BIM-proces wordt ultimate BIM genoemd. BIM is dus eigenlijk een proces, een wijze van samenwerken. Het gebouwmodel is het product en dit kan op verschillende manieren tot stand komen. MFA De Wielslag Rotterdam
Wie Waarom Evaluatie ketenintegratie en BIM Wie (moeten) participeren in het BIM proces? In opdracht van bouwbedrijf Waal te Vlaardingen heeft Topos Fields een BIM model uitgewerkt ten behoeve van de uitvoering van MFA De Wielslag te Rotterdam. Het proces is door Waal lean opgezet en er is sprake van ketenintegratie. De bouw is inmiddels gestart en er heeft een evaluatie plaatsgevonden van het BIM uitwerkingsproces. Hieronder kort een aantal leerpunten voor Topos Fields uit deze evaluatie, meer informatie hierover en over dit project vindt u op onze website. Bij de start van de uitwerking begin 2011, zijn afspraken gemaakt over de samenwerking, de wijze van communicatie en de wijze van modelleren. Terugkijkend is duidelijk dat Topos Fields bij een volgend BIM project een meeromvattend BIM protocol zal opstellen om nog gedetailleerder alle belangrijke uitgangspunten en afspraken vast te leggen en daarmee miscommunicatie te voorkomen. Vanuit de gedachte zo geïntegreerd mogelijk te werken, is eerst een constructiemodel opgezet en vervolgens de bouwkundige schil en inbouw uitgewerkt. De uitwisseling hiertussen vond plaats middels het uitwisselingsformaat IFC. Het constructieve model werd ingeladen in het bouwkundige model om hiermee verder te kunnen. In een andere software omgeving verliest het constructieve model echter zijn functionaliteit en in de laatste conversie ontstaan discrepanties. Dit leverde zoveel nadelige bijwerkingen op dat dit niet opweegt tegen de voordelen die het zou moeten bieden. Een ander punt in deze samenwerking betrof de uitwerking van geprefabriceerde betonnen bouwdelen, die volledig door de constructeur zijn uitgewerkt. De bouwkundige aansluitingen (hekwerken etc.) zijn afhankelijk van de uitwerking van het prefab beton. Het is daarom verstandig om het prefab beton bouwkundig uit te werken en de constructeur dit te laten overnemen. Door het in één hand te houden worden coördinatieproblemen voorkomen en wordt tijdwinst geboekt. Bij dit project zijn onderaannemers en leveranciers vroegtijdig betrokken om hun expertise in te brengen. Dit heeft geresulteerd in een uitvoeringsmodel dat is afgestemd op de uitvoerende partijen. Het is van belang gebleken direct de uitvoerder en de werkvoorbereider bij het proces te betrekken, zodat hun expertise vroegtijdig wordt ingezet om wijzigingen aan het eind te voorkomen. Hiernaast dient altijd goed ingespeeld te worden op de informatiebehoefte in de keten tot en met de werkvloer. Dit vergt een andere manier van denken. MFA De Wielslag Rotterdam Het optimale resultaat wordt verkregen indien alle partijen met BIM werken. Voor een bouwproject levert het echter al voordeel op als er één participant is die gebruik maakt van BIM. Momenteel komen allerlei samenwerkingsovereenkomsten voor en dient steeds gezocht te worden naar de beste samenwerkingsvorm voor ieder specifiek project. Partijen die niet met BIM werken gebruiken de 2D tekeningen die uit het model gegenereerd worden, maar kunnen tevens met gratis viewers het 3D model bekijken en bijvoorbeeld doorsneden genereren op iedere gewenste plek. Uitvoerders op de bouw maken daar bij sommige projecten al gebruik van. Partijen kunnen dus op verschillende manieren in het BIM proces participeren en iedereen heeft inzicht in het BIM. Waarom BIM? BIM is samenwerken, het model is slechts een middel om werkelijk integraal te kunnen samenwerken. Faalkosten ontstaan op de snijvlakken tussen de verschillende disciplines. Als alle partijen in het BIM werken en dus gezamenlijk een virtueel 3D gebouwmodel opzetten, moeten alle knooppunten tijdens het ontwerp en de uitwerking worden opgelost. In het traditionele proces, waarin gefragmenteerd wordt gewerkt en iedere discipline eigen (2D) tekeningen maakt die onderling geen directe relatie hebben, ontstaan afstemmingsproblemen en moeten vaak (3D) knooppunten tijdens de bouw worden opgelost. Hierdoor ontstaan faalkosten, deze faalkosten worden met een goed BIM proces voorkomen. BIM is uitermate geschikt voor geïntegreerde contracten waarbij uitvoerende partijen al in een vroeg stadium betrokken zijn. De bouwmethoden en de wensen aangaande de werkvoorbereiding van de uitvoerende partijen kunnen al in een vroeg stadium in het model verwerkt worden. Hierdoor ontstaat een efficiënte bouwkundige uitwerking en wordt de voorbereidingstijd verkort. De bouwtijd en daarmee de bouwkosten gaan dan dus omlaag. Tot slot kan een BIM zeer waardevol zijn in de gebruiksfase. Tijdens de levensduur van een gebouw kan het BIM dienen als centaal medium voor de facilitaire dienst. Vanuit het model kan relevante informatie van bouwdelen worden opgevraagd en bijgehouden. Ook het meerjarenonderhoud kan hierin worden bijgehouden alsmede de aanwezigheid en inzetbaarheid van apparatuur en hulpmiddelen (zoals in een ziekenhuis). Omdat het tijd vergt het BIM model vanaf de basis op te zetten, is het niet eenvoudig om snel goede tekeningen te genereren waarop 2D informatie is toegevoegd. Deze (nieuwe) werkwijze resulteerde er echter wel in dat de opdrachtgever na een paar maanden zich begon af te vragen waar de tekeningen bleven. In de aanloopfase van de uitwerking is het daarom verstandig om toch momenten in te bouwen waarbij 2D tekeningen met de traditionele 2D informatie worden verstrekt.
Hoe Inzetbaarheid BIM Brede School Lekboulevard Hoe kun je BIMmen? De nieuwe brede school aan de Lekboulevard in de wijk Hoog Zandveld in Nieuwegein zal gebouwd gaan worden naar een ontwerp van Topos Architecten. In het ontwerp zijn drie scholen, een kinderdagverblijf en buitenschoolse opvang ondergebracht. Er wordt gestreefd naar een oplevering van de brede school in oktober 2013. Voor dit project heeft Topos Fields een bouwkundig BIM model opgezet. Het constructieve model is uitgewerkt door Pieters Bouwtechniek en het installatietechnische model door Valstar Simonis. Alle partijen hebben daarbij gebruik gemaakt van Revit, waardoor een integraal BIM model ontstond. Topos Fields verzorgde daarbij de coördinatie en het BIM management. BIMmen kan op verschillende manieren. Het verschil tussen BIMmen en 3D tekenen is dat bij BIM de elementen intelligent zijn, ze bevatten informatie omtrent de eigenschappen, de positie in het bouwwerk en de onderlinge relaties met andere elementen. Ieder element, hoe klein ook, heeft een unieke code waardoor ieder element te lokaliseren is. Er zijn verschillende software pakketten waarin met BIM gewerkt kan worden. Het meest gebruikt is Revit van Autodesk. Uitwisseling tussen verschillende pakketten kan plaatsvinden middels een uitwisselingsbestand (IFC). De wijze van samenwerken binnen een BIM project is wel sterk afhankelijk van de software die partijen gebruiken. Indien er uitgewisseld moet worden middels een uitwisselingsbestand stelt dit andere eisen aan de samenwerking dan wanneer alle partijen binnen dezelfde softwarefamilie werken. Wanneer is BIM inzetbaar? BIM is altijd inzetbaar ongeacht het type project of dat het nu nieuwbouw, uitbreiding of renovatie betreft of een onderwijsgebouw of een woning. Belangrijk is wel dat partijen die met BIM een project gaan uitwerken een niet te grote uitdaging aangaan en de wil hebben werkelijk integraal met alle partijen samen te gaan werken. BIM is namelijk gedoemd te mislukken als partijen onvoldoende kennis hebben en niet over hun eigen discipline heen willen kijken. In het 3D model zijn namelijk zoveel raakvlakken dat een intensieve samenwerking nodig is om alle knooppunten goed met elkaar op te lossen. Participanten moeten zich reële doelen stellen en zorgen dat ze echt op één lijn zitten. Soms is het moeilijk om competenties van partijen goed in te schatten. Op dat moment is het goed er een onafhankelijke BIM manager bij te halen, die kijkt wat partijen kunnen en samen met partijen een realistisch samenwerkingsprotocol opstelt. Dit voorkomt een mogelijk fiasco tijdens de uitwerking. Brede School Nieuwegein woningen Lekkerkerk
BIM protocol Afgelopen jaar heeft Topos Fields samen met 32 bureaus onder leiding van Dik Spekkink van Spekkink C&R, gewerkt aan een model BIM protocol en een aanzet gemaakt voor de beschrijving van het gewenste detailniveau van een BIM per fase. Door maandelijks een dag bij elkaar te komen, te brainstormen en ervaringen te delen, zijn twee documenten ontstaan die een goede basis leggen voor het maken van afspraken binnen de BIM methodiek. Beide documenten zijn vrij beschikbaar en worden gebruikt als onderlegger voor het maken van afspraken welke noodzakelijk zijn om tot een succesvolle inzet van BIM binnen een bouwproject te komen. De documenten zijn te vinden op www.bimguide.nl en onder downloads op www.toposfields.nl. Terugkoppeling van ervaringen en suggesties voor aanpassingen en verbeteringen worden bijzonder op prijs gesteld. Zinvolle bijdragen worden verwerkt in updates, die beschikbaar zijn op BIMguide.nl. Zodoende maken we er samen een Nederlandse best practice van. Brede School Nieuwegein Topos Fields past het model BIM protocol al geruime tijd toe. Onze ervaringen hiermee zijn zeer positief en de projectpartners zijn eveneens erg enthousiast over dit protocol. Door voor aanvang van de uitwerking goede afspraken te maken over de doelstellingen van het BIM, de demarcatie binnen de BIM methodiek en de wijze van samenwerken, komt iedereen op dezelfde lijn en kan een efficiënte uitwerking plaatsvinden. Links ziet u de inhoudsopgave van ons eigen protocol, alsmede een fragment van de tabel waarin aangegeven wordt wie welke elementen modelleert in welke fase en op welk detailniveau. Topos Fields past dit protocol inmiddels altijd toe bij haar modelleerprojecten en bij BIM management opdrachten. Wilt u meer weten over onze ervaringen hiermee, neem dan contact op met Topos Fields. Wij geven graag een toelichting.
Veel gehoorde stellingen, sprookjes of realiteit? Uit een BIM haal je heel gemakkelijk hoeveelheden die je zo kunt gebruiken in een kostenraming. Voordat gestart wordt met het uitwerken van een gebouwmodel is het van belang de doelstellingen van het gebouwmodel vast te leggen. Als een doelstelling is om hoeveelhedenstaten uit het gebouwmodel te genereren stelt dit eisen aan de wijze van modelleren en aan de informatie die aan elementen moet worden toegevoegd. Daarnaast is de gewenste gedetailleerdheid van de hoeveelhedenstaten van belang en is de interpretatie van de hoeveelheden anders dan traditioneel. De verkregen hoeveelheden sluiten namelijk veelal niet meer aan op de beschikbare traditionele kengetallen, hiervoor moeten dus de hoeveelheden of de kengetallen worden aangepast. Een voorbeeld: traditioneel neemt men voor de oppervlakte van de dakbedekking, de oppervlakte van het dak horizontaal gemeten. Als de dakbedekking goed is gemodelleerd, is tevens de opstaande verticale dakbedekking gemodelleerd en wordt dus een grotere hoeveelheid verkregen. In de oorspronkelijke eenheidsprijs zijn de opstanden verwerkt of worden deze per stekkende meter berekend, in beide gevallen moet de verkregen oppervlakte dus worden gecorrigeerd om een juiste calculatie te verkrijgen. Topos Fields heeft inmiddels ervaring met het calculeren vanuit gebouwmodellen en een methode ontwikkeld waarbij de kengetallen afgestemd zijn op de hoeveelheden die door het gebouwmodel worden gegenereerd. Naast hoeveelheden kan allerlei informatie aan het BIM worden onttrokken. Hiernaast een voorbeeld van een toets aan het programma van eisen, die altijd in het model aanwezig is en steeds kan worden geraadpleegd. Een ander voorbeeld is de hiernaast weergegeven deurenstaat, die diverse informatie geeft over de toegepaste deuren in een project. Het bestek zit in het BIM en kan zo worden gegenereerd. Dat is momenteel nog niet mogelijk. Onlangs is de STABU elementmethode gelanceerd. Deze methode zorgt voor een vertaling van de bekende STABU codering naar Nl Sfb elementenniveau. Dit sluit beter aan op het BIM, waarbij gewerkt wordt op elementen niveau. Er is inmiddels ook software beschikbaar om een bestek op deze wijze op te zetten, wat nog ontbreekt is de koppeling tussen dit bestek en het BIM. Topos Fields is met softwareleveranciers in gesprek om deze koppeling tot stand te brengen. Wij verwachten dat dit eind 2012 werkbaar is. Het bestek zit dan niet in het BIM, maar wordt gekoppeld aan het BIM. Een eerste stap is dan de informatie uit het BIM te exporteren naar het bestekprogramma. In het bestekprogramma wordt dit verder opgewerkt en wordt ontbrekende informatie toegevoegd. St. Franciscusschool Bennebroek
Het heeft alleen zin om te BIMmen als de uitvoerende partijen veel eerder in het proces betrokken worden. Indien de uitvoerende partijen vroeg in het proces betrokken wordt, komen de voordelen van BIM optimaal tot zijn recht, doordat er al rekening kan worden gehouden met de uitvoeringswijze en de bouwmethodiek van de bouwer. Indien de bouwer niet vroegtijdig betrokken wordt zal de gedetailleerdheid van de uitwerking van het gebouwmodel minder op de uitvoering zijn afgestemd, maar alle voordelen met betrekking tot consistentheid van tekeningen en het integraal oplossen van alle knooppunten blijven van kracht. uitsnede 3D model MFA Wielslag Rotterdam Alle onderaannemers BIMmen mee. De meeste onderaannemers kunnen (nog) niet in het BIM participeren, ze kunnen echter wel in het BIM proces participeren. Door de essentiële onderaannemers vroegtijdig te vragen naar hun uitvoeringsmethodiek en randvoorwaarden kunnen deze meegenomen worden in het model. Deze onderaannemers kunnen vervolgens (middels een viewer) in het model meekijken en eventuele specifieke knelpunten vroegtijdig signaleren. Middels de open standaard (IFC) kunnen alle modellen gemakkelijk worden uitgewisseld en samengevoegd. Het uitwisselen van geometrische informatie middels IFC is een geëigende methode. IFC modellen kunnen goed met elkaar worden vergeleken, waarbij probleemgebieden naar boven komen en kunnen worden opgelost. Er wordt dan gewerkt met aspectmodellen, iedere partij heeft haar eigen model en deze modellen worden regelmatig met elkaar vergeleken. Dit is een manier van samenwerken die iets minder integraal is in vergelijking met een samenwerking waarbij alle partijen met hetzelfde softwarepakket in hetzelfde model werken. Er is hierbij echter wel een duidelijke scheiding tussen de verschillende disciplines aanwezig. Sommige partijen zien dit als een voordeel. Topos Fields werkt in allerlei samenwerkingsvormen en past de werkmethodiek en BIM protocol hier steeds op aan. zelfde uitsnede in model voorzien van aanvullende 2D informatie
BIM Referenties fase Nieuwbouw SOW school Alphen aan den Rijn opgeleverd 2012 Nieuwbouw Zorghotel Zwijdrecht opgeleverd 2011 Nieuwbouw MFA Wielslag Rotterdam in uitvoering Nieuwbouw St. Paul College Den Haag in uitvoering Nieuwbouw Willemsparkschool Den Haag start uitvoering Nieuwbouw brede school Breda start uitvoering Nieuwbouw brede school Nieuwegein Nieuwbouw St. Franciscusschool Bennebroek Vervangende nieuwbouw KDV Den Haag Nieuwbouw MFA Oranjepoort Langbroek Nieuwbouw Mariaschool Oudewater Nieuwbouw 11 woningen Lekkerkerk Nieuwbouw brede school Tiel definitief ontwerp Revitalisatie en uitbreiding Hoge Kraats Ede definitief ontwerp Nieuwbouw 72 appartementen Alphen aan den Rijn voorlopig ontwerp St. Paul College Den aag Een BIM is altijd centraal bereikbaar via internet. Een BIM kan centraal bereikbaar worden gemaakt via internet, maar in de meeste gevallen gebeurt dit niet. Indien gewerkt wordt met aspectmodellen per discipline zien we vaak dat alle partijen lokaal werken en dat er regelmatig wordt uitgewisseld. Het beschikbaar stellen van elkaars modellen gebeurt dan vaak wel via internet. Er zijn wel mogelijkheden om samen te werken via internet, zoals middels de TNO BIM server. Deze werkt echter op basis van IFC en biedt dus niet altijd de meest optimale oplossing. Topos Fields biedt de mogelijkheid partijen op haar eigen server in te laten inloggen en daarmee in het echte model gelijktijdig met ons te kunnen werken. MFA Oranjepoort Langbroek Zorghotel Zwijndrecht
Topos BV Topos BV opereert zowel onder de naam Topos Architecten als onder de naam Topos Fields. Met een historie die teruggaat naar 1953 heeft het bureau jarenlange ervaring in diverse sectoren in de bouw en architectuur. Topos is een multidisciplinair bureau. Topos Architecten (voor 1994 Ingenieursbureau Treffers en Polgar) is verantwoordelijk voor de architectonische ontwerpen van het bureau. Bouwadvies en bouwtechniek worden op de markt gebracht onder de naam Topos Fields. Met een inspirerend team vindt Topos al jarenlang continuïteit door zich te blijven ontwikkelen en vernieuwen. Met moderne technieken wordt gewerkt aan eigentijdse ontwerpen, bestand tegen de tijd. Vakmanschap en daadkracht zijn termen die hoog in het vaandel staan bij Topos. TOPOS ARCHITECTEN Topos Architecten is een modern architectenbureau die de klant centraal stelt. Samen werken aan de ideale oplossing is de basis voor een optimaal resultaat. Onze opdrachten concentreren zich op de volgende gebieden: woningbouw; gezondheidszorg projecten; onderwijs & welzijn; herbestemming en revitalisering. TOPOS FIELDS Topos Fields is gespecialiseerd in ondersteunende diensten tijdens alle fasen van bouwprojecten. Er wordt gezorgd voor grip op het proces, deskundige adviezen en een efficiënte uitwerking met oog voor detail. Onze ervaren professionele adviseurs en bouwkundigen vormen een belangrijke schakel in het tot stand brengen en begeleiden van vele soorten bouwprojecten. De missie is doelgericht diepgaand inzicht te verschaffen waarmee bouwprojecten echt verder gebracht kunnen worden. Kernwoorden hierbij zijn betekenis, focus, duurzaamheid, nauwkeurigheid, grip en integraliteit. Werkzaamheden Topos Fields: bouwkundige uitwerking en digitalisering van bouwprojecten; bouwkostenmanagement in alle ontwerpfasen; bouwprocesmanagement en BIM management; bouwdirectievoering en bouwtoezicht. Kantoor Topos BV