Kansrijk toelatingsbeleid Onderzoeksverantwoording
Colofon Titel Auteurs Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording Barbara van Wijk. M.m.v. Sandra van den Dungen, Anneke Westerhuis en Patricia Brouwer Datum Maart 2013 Projectnummer 30256.01 / ecbo.13-172 ecbo s-hertogenbosch Postbus 1585 5200 BP s-hertogenbosch T 073 680 08 00 F 073 612 34 25 www.ecbo.nl ecbo Utrecht Postbus 19194 3501 DD Utrecht T 030 296 04 75 F 030 636 04 31 www.ecbo.nl ecbo 2013 Gebruik en overname van de teksten, ideeen en resultaten uit deze publicatie is vrijelijk toegestaan, mits met bronvermelding.
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 5 2 Achtergrond en vraagstelling... 7 2.1 Achtergrond... 7 2.2 Het onderzoek... 8 3 Methode... 9 3.1 Fase 1: informatie verzamelen over toelating en selectie... 9 3.2 Fase 2: inzicht krijgen in de vormgeving toelatingsbeleid mbo-instellingen... 9 3.3 Fase 3: percepties van betrokkenen in kaart brengen... 10 3.4 Fase 4: achterhalen van wet- en regelgeving... 11 3.5 Data-analyse... 12 Bijlage 1 Fase 1... 13 Bijlage 2 Fase 2... 17 Bijlage 3 Fase 3... 23 Bijlage 4 Fase 4... 33 Bijlage 5 Afkortingen... 34 Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 3
4 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording
1 Inleiding Het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ecbo) verricht onder andere onderzoek naar leerloopbanen in en rond het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Geconstateerd is dat het toelatingsbeleid van instellingen van invloed is op onderwijsloopbanen van deelnemers (Westerhuis & van Wijk, 2011). Voorliggend onderzoek bouwt voort op deze onderzoeksresultaten. Het brengt de diversiteit en de implicaties van toelatingsbeleid in beeld. We hopen dat het bijdraagt aan de kennis en de discussie over de inrichting van het toelatingsbeleid en een kader biedt dat onderwijsinstellingen kunnen gebruiken om hun eigen beleid kritisch te beschouwen en om inspirerende ideeën op te doen. De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in een drieluik. Het eerste deel van het drieluik beschrijft de wet- en regelgeving omtrent het toelatingsbeleid en hoe wet- en regelgeving soms botsen met ontwikkelingen in het beleid. Het tweede deel bevat de verschillende functies van het toelatingsbeleid: de deelnemer leren kennen, helpen met de beroepskeuze en hem of haar een haalbare opleiding laten kiezen. Het derde deel gaat over de organisatorische keuzes die instellingen maken bij de vormgeving van hun toelatingsbeleid. De publicaties zijn te downloaden op www.ecbo.nl. Deze onderzoeksverantwoording informeert over de gehanteerde methoden van dataverzameling en analyse in het onderzoek. Hoofdstuk 2 beschrijft de achtergrond en vraagstelling van het onderzoek. Hoofdstuk 3 bevat de methode, waaronder een beschrijving van de participanten, de instrumenten en de data-analyse. In de bijlagen zijn alle instrumenten weergegeven. Verder is een overzicht van betrokkenen bij het onderzoek opgenomen. We danken hen voor medewerking aan dit onderzoek. Marc van der Meer Directeur Expertisecentrum Beroepsonderwijs Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 5
6 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording
2 Achtergrond en vraagstelling 2.1 Achtergrond Deelnemers stromen niet via diverse vaste routes door het onderwijs. Logische routes en onlogische routes. De deelnemersstromen tussen onderwijstypen veranderen in omvang. Ook de samenstelling van leerlingengroepen deelnemersgroepen binnen de stromen verandert (Westerhuis & Van Wijk, 2011). In de organisatie van die veranderende stromen is een spanning zichtbaar tussen het bieden van kansen aan deelnemers die net iets meer begeleiding nodig hebben en de noodzaak om onderwijs te verzorgen binnen een gegeven financieel kaderkosten die het met zich meebrengt als een deelnemer de kans niet weet te verzilveren. Enerzijds is er recht op onderwijs, anderzijds staan instellingen voor de vraag hoe zij om moeten gaan met de toegenomen diversiteit aan deelnemers in de klassen en hoe zij kunnen zorgen dat alle deelnemers daadwerkelijk een voor de arbeidsmarkt relevant diploma halen. hun rendement op orde moeten houden. Zijn scholen bereid om een extra stap te zetten voor deelnemers of passen zij door middel van het toelatingsbeleid hun deelnemers aan het aangeboden onderwijs en de doelmatigheid? Scholen zetten hun toelatingsbeleid in om met deze spanning om te gaan. Onder toelatingsbeleid verstaan we in deze publicatie het proces van aanmelding tot plaatsing van de deelnemer. De voorlichting voorafgaand aan de aanmelding blijft buiten beschouwing. Vrijwel alle mbo-instellingen zijn meer aandacht gaan besteden aan hun toelatingsprocedures (Inspectie van het Onderwijs, 2011). Veel scholen zijn echter nog zoekende in de vormgeving van hun toelatingsprocedure. Ze proberen het toelatingsbeleid aan te passen aan de ontwikkelingen in het landelijk beleid en de opvattingen binnen de onderwijsinstelling. De instellingen Zij hebben behoefte aan houvast over wat toegestaan is binnen wettelijke kaders en willen inzicht in de mogelijkheden wat betreft de functie en de organisatorische invulling van de toelatingsprocedure. De vraag hoe het toelatingsbeleid kan bijdragen aan het oplossen van de spanning tussen kansen enerzijds en het wettelijk en financieel kaderrendement anderzijds kent geen eenduidig antwoord. De vormgeving van het toelatingsbeleid is namelijk niet uitsluitend een technisch proces. Op diverse momenten tijdens de toelating moeten maar vraagt ook bewustzijn ten aanzien van de keuzes die onderwijsprofessionals moeilijke keuzes moeten maken. Keuzes die voor alle betrokkenen implicaties hebben. Het doel van het onderzoek is om de bouwstenen van de toelatingsprocedure, de te maken keuzes, hun implicaties en argumenten voor de te maken keuzes in beeld te brengen. We hopen dat het beschrijven van het wettelijk kader en het in beeld brengen van de worsteling van de onderwijsinstellingen bijdraagt aan de kennis en de discussie over de inrichting van het toelatingsbeleid. Daarnaast biedt dit onderzoek een kader dat onderwijsinstellingen kunnen gebruiken om hun eigen beleid kritisch te beschouwen en om inspirerende ideeën op te doen. Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 7
2.2 Het onderzoek Dit onderzoek gaat over de diversiteit aan toelatingsbeleid, over kansen en valkuilen en over de worsteling die een deel van de instellingen ervaart. Centraal staat de vraag: Welke invulling kunnen mbo-instellingen geven aan het beleid inzake de toelating van vmbo ers en wat zijn de implicaties van de keuzes? Het antwoord op de vraag is uitgesplitst in drie onderwerpen. Over ieder onderwerp is een aparte publicatie geschreven die samen een drieluik vormen (zie figuur 1.1): 1 DE KADERS BENUTTEN. Het eerste deel van het drieluik beschrijft de wet- en regelgeving omtrent toelating. Dit wettelijk kader blijkt niet altijd te passen bij ontwikkelingen die tot de school komen. Met moeilijke keuzes tot gevolg als het gaat om het al dan niet plaatsen van deelnemers in de opleiding waarvoor zij zich aanmelden. 2 DE RICHTING BEPALEN. Het tweede deel van het drieluik beschrijft de drie verschillende functies die toelatingsbeleid kan hebben: de deelnemer leren kennen, helpen met de beroepskeuze en hem een haalbare opleiding laten kiezen. De publicatie voedt de discussie over de belangen die de verschillende betrokkenen deelnemer, docent, instelling of maatschappij - hebben bij deze functies, aan de hand van een aantal casussen. 3 DE PROCEDURE INVULLEN. Het derde deel van het drieluik beschrijft de organisatorische keuzes die instellingen maken bij de vormgeving van hun toelatingsbeleid. Bijvoorbeeld over de te hanteren criteria, de betrokkenen of de afweging tussen standaardisatie en maatwerk. Vervolgens bespreekt de publicatie twee implicaties van de keuzes die op instellingen vaak onbesproken blijven: wat zijn de gevolgen als instellingen verschillende keuzes maken en hoe open communiceer je als instelling over de gemaakte keuzes? Figuur 1.1 Drie deelonderwerpen van het onderzoek Deel 1: de kaders van het toelatingsbeleid Deel 2: de richting van het toelatingsbeleid Deel 3: de invulling van de toelatingsprocedure 8 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording
3 Methode Het onderzoek is uitgevoerd om de diversiteit aan en implicaties van toelatingsbeleid in beeld te brengen. Het onderzoek bestond uit een aantal fases: 1) Het verzamelen van informatie over toelating en selectie, 2) Inzicht krijgen in hoe mbo-instellingen hun toelatingsbeleid vormgeven, 3) Percepties van betrokkenen in kaart brengen en tot slot 4) Het achterhalen van wet- en regelgeving. De participanten, de gebruikte instrumenten, de manier waarop deze zijn ingezet en de data-analyse zijn in de volgende paragrafen uitgewerkt. 3.1 Fase 1: informatie verzamelen over toelating en selectie In de eerste fase van het onderzoek is informatie verzameld over toelating en selectie. Allereerst heeft een literatuuronderzoek plaatsgevonden, waarbij in diverse databanken is gezocht naar publicaties uit binnen- en buitenland over het toelatingsbeleid van scholen en over selectiemechanismen. Ook is een overzicht gemaakt van relevante beleidsdocumenten van het ministerie van OCW en haar adviserende organisaties zoals MBO15 en tijdelijke commissies. Een volledig overzocht van alle literatuur is opgenomen in bijlage 1. Daarnaast is gebruik gemaakt van relevante data uit onlangs uitgevoerd ecbo-onderzoek. Het betreft onderzoek naar mbo-instellingen die versnelde opleidingen aanbieden. Met hen was (onder andere) gesproken over de toelatingsprocedure. Deze data is benut om een eerste indruk te krijgen van het toelatingsbeleid op de scholen. Met behulp van deze informatie zijn topiclijsten opgesteld van wat allemaal bij toelating op het mbo komt kijken. Het betreft topiclijsten over zowel uitvoeringszaken zoals procedures en criteria, als meer strategische opvattingen over bijvoorbeeld de wenselijkheid van selectie aan de poort. Op grond van de topiclijsten zijn eerste versies opgesteld van het instrumentarium voor fase 2 en fase 3 van het onderzoek. 3.2 Fase 2: inzicht krijgen in de vormgeving toelatingsbeleid mbo-instellingen Om een eerste inzicht te krijgen in hoe mbo-instellingen hun toelatingsbeleid vormgeven zijn websites van mbo-instellingen bekeken. In totaal zijn de websites van 38 roc s, 6 vakscholen en 11 aoc s bekeken. Dit betekent dat vrijwel alle mbo-instellingen in Nederland zijn onderzocht 1. Het toelatingsbeleid van de instellingen is in zijn totaliteit in beeld gebracht, daarnaast is specifiek gekeken naar een achttal opleidingen (zie bijlage 2 tabel 2.1). De opleidingen zijn geselecteerd op basis van diversiteit; verschillende onderwijsniveaus 2, verschillende 1 1 roc en 7 vakscholen zijn niet in de analyse betrokken, omdat zij geen van de 8 opleidingen aanbieden die in dit deel van het onderzoek zijn opgenomen. 2 Niveau 1 is in dit deel van het onderzoek buiten beschouwing gelaten omdat het daar gaat om kleine aantallen deelnemers en een zeer diverse en veeleisende doelgroep. Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 9
sectoren 3 en enkele opleidingen waar onderzoekers op grond van eerder onderzoek specifieke uitdagingen rond de toelating verwachten zoals intensieve selectie, onderplaatsing of toelating tot brede domeinopleidingen. De analyse van de websites heeft plaatsgevonden met behulp van het format webanalyse (zie bijlage 2, leidraad 2.1). Negen onderwijsinstellingen zijn uitgebreid bekeken. Er is gezocht naar beleidsdocumenten, informatie voor ouders, decanen en deelnemers in de beschrijvingen van het achttal opleidingen. De overige 46 onderwijsinstellingen zijn bekeken met de blik van deelnemer en/of ouder. Welke informatie over de toelatingsprocedure kunnen zij eenvoudig verkrijgen? We hebben gekeken naar de informatie bij één van de acht opleidingen en naar informatie die te vinden was onder links als aanmelden of toelatingsvoorwaarden. De resultaten zijn verwerkt tot een beschrijving per instelling. De webanalyse is gebruikt bij het bepalen van de focus van het onderzoek en het bijstellen van het instrumentarium voor de interviews. Overigens is voor ieder interview de website van de onderwijsinstelling ook uitgebreid bekeken om goed geïnformeerd aan het interview te kunnen beginnen. 3.3 Fase 3: percepties van betrokkenen in kaart brengen Op zes roc s, één aoc en één vakschool hebben één of meerdere interviews plaatsgevonden met stafmedewerkers en intakers. In totaal is gesproken met 26 medewerkers (zie bijlage 3, tabel 3.1). Sommigen waren uitsluitend stafmedewerker of intaker, anderen vervulden een dubbelrol. Op één instelling is uitsluitend met een stafmedewerker gesproken. Op de andere instellingen met zowel stafmedewerkers als intakers dan wel met personen die beide rollen vervulden. Bij de selectie van de scholen is niet gestreefd naar representativiteit, maar naar diversiteit. Met een deel van de scholen is contact verkregen via de werkgroep Intake die onderdeel uitmaakte van het project Loopbaanoriëntatie en begeleiding onder begeleiding van MBO Diensten. De overige scholen zijn geselecteerd op grond van in de webanalyse gebleken kenmerken. De geïnterviewden zijn deels direct benaderd op grond van het in de werkgroep gelegde contact of via contactgegevens die vermeld stonden op de website van de instelling. In andere gevallen zijn de contactgegevens geleverd door één of meerdere coördinatoren binnen de school (zie bijlage 3, tabel 3.2). De coördinatoren is gevraagd om in het aanleveren van de contactgegevens te streven naar diversiteit in toelatingsprocedures, rekening houdend met de bereidheid om aan onderzoek mee te werken. De meeste interviews betroffen een één op één gesprek tussen de interviewer en de geïnterviewde. Bij een enkel interview met stafmedewerkers waren meerdere stafmedewerkers aanwezig. Er hebben geen interviews plaats gevonden waar zowel stafmedewerkers als intakers aanwezig waren, om sociaal wenselijke antwoorden te voorkomen. De interviews zijn uitgevoerd door twee interviewers. Een deel van de interviews is opgenomen. Van ieder interview is een uitgebreid verslag gemaakt dat is 3 In het onderzoek zijn zowel roc s, aoc s als vakscholen betrokken. 10 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording
teruggelegd bij de geïnterviewde voor juistheid en volledigheid. Bij de interviews die niet zijn opgenomen hebben de interviewers als extra check elkaars verslagen becommentarieerd op juistheid en volledigheid. Alle interviews zijn tevens teruggeven aan de geïnterviewden. Voor de interviews met de stafmedewerkers en de intakers is gebruik gemaakt van twee instrumenten: de interviewleidraad (zie bijlage 3 leidraad 3.1) en de praatplaat (zie bijlage 3 leidraad 3.2). De beide instrumenten zijn tijdens het eerste interview met medeweten van de geïnterviewde getest. Daarna zijn enkele kleine aanpassingen doorgevoerd, met name in de prioritering van de vragen. Omdat slechts kleine aanpassingen zijn aangebracht is ook het eerste interview meegenomen in de dataset. De interviewleidraad is tijdens het interview losjes gebruikt. De diversiteit in het toelatingsbeleid maakte het niet mogelijk om overal precies dezelfde vragen te stellen. Deze aanpak past in een onderzoek dat zoekt naar diversiteit en niet naar representativiteit. Via de semigestructureerde aard van het interview is gesproken over de procedure, ervaringen, afwegingen, belemmeringen en oplossingen. De antwoordcategorieën onder de vragen zijn niet voorgelegd aan de geïnterviewde, maar uitsluitend gebruikt door de interviewer om na het antwoord na te gaan of de geïnterviewde aan alle aspecten heeft gedacht. Zo is geprobeerd het toelatingsbeleid in de instelling zo volledig mogelijk in beeld te brengen. Ook de praatplaat had als doel het toelatingsbeleid in de instelling zo volledig mogelijk in beeld te brengen. Indien een geïnterviewde een in de breedte beperkt antwoord gaf werd de praatplaat voorgelegd met de vraag of op de plaat nog begrippen stonden die relevant zijn in het gevoerde toelatingsbeleid. Zo is gecheckt of alle interessante aspecten van het toelatingsbeleid daadwerkelijk zijn besproken. 3.4 Fase 4: achterhalen van wet- en regelgeving Tijdens de gesprekken met de onderwijsinstellingen werd duidelijk dat op de instellingen veel vragen zijn over wat toegestaan is in de selectie van deelnemers. Daarom is aanvullend gesproken met een zestal juridische experts werkzaam bij Tilburg University, de Inspectie van het Onderwijs en het ministerie van OCW (zie bijlage 4, tabel 4.1). De experts zijn geselecteerd op basis van door hen uitgebrachte literatuur, of na doorverwijzing binnen de organisatie waar zij werkzaam zijn. De experts kregen vragen voorgelegd zoals die spelen onder de geïnterviewde stafmedewerkers en intakers. Daarnaast zijn situaties besproken waarvan de interviewer, na bestudering van de wet- en regelgeving, twijfelde of deze toegestaan zijn. In de gesprekken met de experts werd telkens voortgebouwd op de antwoorden van de eerdere experts. Dit werd gedaan door experts telkens te confronteren met uitspraken van vorige experts. Het doel van deze opzet was om consensus te bereiken over de wet- en regelgeving aangezien is gebleken dat de interpretatie hiervan kan verschillen. Aan de hand van de gesprekken is een tekst opgesteld met een beschrijving van de wet- en regelgeving. Deze is teruggelegd bij de experts ter verbetering en aanvulling. Vervolgens hebben twee stafmedewerkers die tijdens het interview uit fase 3 te kennen gaven vragen te Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 11
hebben over de wet- en regelgeving de tekst gelezen en geholpen om deze te verhelderen voor de specifieke doelgroep. De uiteindelijke tekst is integraal opgenomen in het eerste deel van het drieluik dat naar aanleiding van het onderzoek is gepubliceerd. 3.5 Data-analyse De onderzoeksdata van het literatuuronderzoek, de webanalyse, de interviews en de gesprekken zijn met behulp van kleurcoderingen ingedeeld op onderwerp. In eerste instantie is daarbij gebruik gemaakt van de onderwerpen zoals benoemd in de interviewleidraad, later zijn de data meer thema-gestuurd geordend volgens de indeling van het drieluik van publicaties dat is uitgebracht. De data zijn teruggebracht tot de essentie. Dit is gedaan door eerst de data per thema te ordenen en als tweede de data samen te vatten. Hierbij is niet gestreefd naar volledigheid, maar is de doelstelling van het onderzoek inspireren- leidend geweest in de afweging hoe de onderzoeksresultaten beschreven zijn. Hierdoor hebben soms details de publicaties gehaald. Daarbij is wel steeds vermeld of het beschreven kenmerk gangbaar is, of eerder een uitzondering in de onderzoekspopulatie. 12 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording
Bijlage 1 Fase 1 Albeda (2012). Marja van Bijsterveld woont ombuiggesprekken branche Welzijn & Zorg bij. Nieuwsbericht 12-09-2012 op www.albeda.nl. Borleffs, J., Cohen, J., Hiemstra, R. (2010). Selectie is beter dan loting. Volkskrant. 02/03-2010. Brandsen, T,. Donk, W. van de & Kenis, P. (2006). De opkomst van hybride organisaties. In: T. Brandsen, W van de Donk & P Kenis (Eds). Meervoudig bestuur: Publieke dienstverlening door hybride organisaties. Den Haag: Lemma. Bragt, C., Bakx, A., Bergen, T. en Croon, M. (2010). Looking for students personal characteristics predicting study outcome. High Educ 61, 59-75. Commissie Oudeman (2010). Naar meer focus in het mbo! Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.Commissie Toekomstbestendig Hoger Onderwijs Stelsel (2010). Differentiëren in drievoud. Omwille van kwaliteit en verscheidenheid in het Hoger Onderwijs. Den Haag: Rijksoverheid. Commissie Oudeman (2010). Naar meer focus in het mbo! Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Commissie Toekomstbestendig Hoger Onderwijs Stelsel (2010). Differentiëren in drievoud. Omwille van kwaliteit en verscheidenheid in het Hoger Onderwijs. Den Haag: Rijksoverheid. Commissie Ruim baan voor Talent (2008). Wegen voor talent. Den Haag: Rijksoverheid. Dekker, B., Esch, W. van, Leenen, H. van & Krooneman, P. (2008). Doorstroom en stapelen in het onderwijs. s-hertogenbosch/amsterdam: CINOP, Regioplan. Derriks, M. & Vergeer, M. (2010). Doorstroom in het ROC. Een kwestie van goed kiezen en doorzetten? Amsterdam: Kohnstamm Instituut. Dyck, M. van (1995). Selectie voor Hoger Onderwijs. Utrecht: Adviesraad voor het onderwijs. Eimers, T. (2006). Vroeg is nog niet voortijdig. Naar een nieuwe beleidstheorie van het voortijdig schoolverlaten. Nijmegen: Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt. Eimers, T. (2006). Vroeg is nog niet voortijdig. Naar een nieuwe beleidstheorie van het voortijdig schoolverlaten. Nijmegen: Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt. Elster, J. (1992). Local Justice. How Institution Allocate Scare Goods and Necesarry Burdens. Cambridge: Cambridge University Press. Groot, A.D. de (1972). Selectie voor en in het hoger onderwijs. Een probleemanalyse. Commissie Ontwikkeling Wetenschappelijk onderwijs, COWO-nota 3. Den Haag: Staatsuitgeverij. Heijtmajer, W.J. (1992) Instroomselectie vergroot ongelijke kansen. "Zwakke" leerlingen wel degelijk in staat diploma te behalen. Didaktief. 22, (3). Holleman, W. (2011) Selectie aan de poort: werkt dat, en kan dat met een slaaggarantie? http://www.onderwijsethiek.nl Honingh, M.E. (2008). Beroepsonderwijs tussen Publiek en Privaat. Een studie naar opvattingen en gedrag van docenten en middenmanagers in bekostigde en nietbekostigde onderwijsinstellingen in het middelbaar beroepsonderwijs. Academisch proefschrift: Universiteit van Amsterdam. Honingh, M. & Thomsen, M. (2011). Kiezen moet! Wat te doen met de contractactiviteiten? NTOR (5) 178-194. Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 13
Hooimaijers. D. (2005). PASS-Project. Prognose Aanstaand StudieSucces. Een onderzoek naar indicatoren die het studiesucces in het eerste jaar van het hbo voorspellen. Fontys Facilitair Bedrijf, afdeling Onderwijs. Hout, E. van (2007). Zorg in spagaat. management van hybride, maatschappelijke organisaties. Den Haag: Lemma. Huisman P.W.A. & Zoontjens, P.J.J. (red.) (2009). Selectie bij toegang tot het onderwijs. Een juridische studie over toelating en verwijdering van onderwijsdeelnemers per thema en onderwijssector. Deventer: Kluwer. IN Holland (geraadpleegd maart 2012). Werken met risicoprofielen. Masterclass Studiekeuzegesprekken. Via www.inholland.nl. Inspectie van het Onderwijs (2009). Een verkennend onderzoek naar de kwaliteit van leerlingenzorg in het mbo. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs. Inspectie van het onderwijs (2011). Aandacht voor kwetsbare studenten in het mbo. Een verkennend onderzoek bij 15 mbo-opleidingen. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.www.job.nl Jongerius, M. (1998). Intake en assessment: tussen toegankelijkheid en kwalificatie. Profiel. 7 (1), 19-21. Kabinet Rutte (2010). Vrijheid en Verantwoordelijkheid. Regeerakkoord VVD-CDA. Den Haag: Kabinet Rutte. Kappe, F.R. (2009). Werken met risicoprofielen. Masterclass Studiekeuzegesprekken. Haarlem: IN Holland dienst Onderwijs en Research. Kayzel (2009). Bouwstenen voor goed onderwijs. Amsterdam: ASHP. Lenssen, L. (2011). Hoe sterk is de eenzame fietser. Tilburg: Universiteit van Tilburg. Lenssen, L. & Neeleman, A. (2011). Vmbo of vhbo. Naar een voorzieningengeheel waarin leerlingen ruimte en mogelijkheden krijgen hun (leer)loopbaan te realiseren vanuit zelforiëntatie en persoonlijkheidsvorming. In K. van der Wolf & P. Huizinga (Red.), Het Nederlandse Beroepsonderwijs: valt daar iets aan te doen? Antwerpen/Apeldoorn: Garant. Luken, T. (2011). Loopbaanbegeleiding schiet de lerende voorbij. Amsterdam: Luken Loopbaan Consult. MBO15 (2012). De basis op orde, de lat omhoog. Startrapportage programmamanagement MBO15. Ede: MBO15. Meijers, F. (2002). Intake, beroepenoriëntatie en studieloopbaanbegeleiding. Wijchen: Meijers Onderzoek en Advies. Min. OCW (2001). Doorstroomregeling vmbo-beroepsonderwijs. Uitleg. Gele Katern nummer 2/3 23 31 januari 2001 Min OCW & VWS (2010). De wet gelijke behandeling op grond van handicap op chronische ziekte. Informatiefolder over WGB in het onderwijs. www.passendonderwijs.nl Min. OCW (2011a). Reactie rapport Commissie-Veerman. 7 februari 2011. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Min. OCW (2011b). Actieplan mbo Focus op Vakmanschap 2011-2015. 16 februari 2011. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Min. OCW (2011c). Beleidsreactie op het advies van de onderwijsraad Vroeg of laat. 23 maart 2011. Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Mulder, R. (2011). Verspreiding van innovaties stimuleren. s-hertogenbosch/ Utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. Neuvel. J. en W. van Esch (2010). Opleidingsniveau en beroepsrichting in de doorstroom van vmbo naar mbo: keuzes en gevolgen voor de schoolloopbaan. s- Hertogenbosch/Utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. 14 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording
Noorlander, N.C.W. (2005). De rechtspositie van leerlingen en ouders in het primair en voortgezet onderwijs (dissertatie Amsterdam VU). Tilburg: Wolf Legal Publishers. Posthumus, K. (1940). Middelbaar onderwijs en schifting. De Gids, 104 deel 2, 24-42. Profiel (2012). Langstudeerdersboete voor instellingen. Profiel. November 2012, 8, 6-9. Profiel (2012). Langstudeerdersboete voor instellingen. Profiel, november 2012 (8), 6-9. ResearchNed (2010). Studiekeuze, entree en studiesucces in het hoger onderwijs. Een selectie van resultaten uit de Startmonitor. Nijmegen: ResearchNed. ROA (2011). De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016. Maastricht: Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt. www.rijksoverheid.nl Schildkamp, (2012). Opbrengsgericht werken: data-geïnformeerd onderwijs voor schoolverbetering. In: R. Zwart & J. Meirink (red). Onderzoek in de school ter discussie: doelen, criteria en dilemma s. (pp. 29-36) Leiden: Universiteit Leiden. Sluijter, C., Treep, J., en Straetmans, G. (2001). Selectie aan de poort: zinvol of onzin? Onderwijsinnovatie. December 2011, 27-29. Smits, A. & Duin, G. van (2005). Afstuderen of afzwaaien. Rapport 158, ICLON, Universiteit Leiden. TUE (2011). Voorspellen en verklaren van studiesucces. Geraadpleegd op 11 maart 2011 via www.tue.nl/cursor/internet/jaargang53/cursor20/onderzoek/onderzoek.php?page=o2. VNG (2012). Risico van meer schooluitval in MBO. Brief aan Staatssecretaris De Krom van SZW, minister Van Bijsterveldt van OCW en staatssecretaris Velthuijzen van Zanten van VWS. Den Haag: Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Waslander, S. (2007). Leren over innoveren. Overzichtsstudie van wetenschappelijk onderzoek naar duurzaam vernieuwen in het voortgezet onderwijs. Utrecht: Vo-raad. Webbink, D., Wolf, I. de, Woessmann, L., Elk, R. van, Minne, B. & Steeg, M. van der (2009). Wat is bekend over de effecten van kenmerken van onderwijsstelsels? Een literatuurstudie. CPB Document No 87. Den Haag: Centraal Planbureau. Westerhuis, A. & Wijk, B. van. (2011). Het Nederlandse onderwijs geketend. Doorstroomroutes in en tussen vo en mbo. s-hertogenbosch/utrecht: Expertisecentrum Beroepsonderwijs. www.wetten.nl Wijngaart, M. van den (2007). De toegankelijkheid van het beroepsonderwijs voor gehandicapten en chronisch zieken. Nijmegen: ITS Wilbrink, B. (1997). Opsomming van de discussie over toelating bij numerus fixus-studies. SCO-Kohnstamm. Bijlage 3 bij Rapport van de commissie Toelating Numerus Fixusopleidingen (voorzitter P. J. D. Drenth) 'Gewogen loting gewogen.' 1997, p. 121-204. Sdu Servicecentrum. Young, I. (1990). Justice and the Politics of Difference. Princeton: Princeton University Press. Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 15
16 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording
Bijlage 2 Fase 2 Tabel 2.1 Overzicht van de bij de webanalyse bekeken opleidingen Naam Specialisatie Niveau Crebo Sector Reden Sport en bewegen 4 Sport- en bewegingscoördinator/ BOS-medewerker 4 95290 4 Zorg- en welzijn Kapper 2 Junior Kapper 2 95120 Zorg- en welzijn Selectie verwacht Onderplaatsing verwacht Timmerman 2 2 94920 Techniek Brede toelating met onderplaatsing verwacht Mediavormgever Administratief medewerker Veiligheid en vakmanschap Grafische vormgeving 4 90400 5 Techniek Zowel roc als vakschool + selectie verwacht Bedrijfsadminstratief medewerker Aankomend onderofficier grondoptreden 2 90470 6 Economie & Handel 3 95090 7 Economie & Handel Brede toelating verwacht, wel veel uitval Selectie verwacht Paarden Instructeur paardensport 4 97240 8 Landbouw Selectie verwacht Groen, grond, infra 2 Medewerker gemechaniseerd loonbedrijf 2 97140 Landbouw Brede toelating verwacht Leidraad 2.1 Leidraad webanalyse 1 Instelling: 2 Naam van de opleiding: Vragen over de overgang van vmbo naar mbo, per opleiding beantwoorden 3 Is op de website informatie over de opleidingseisen vmbo-mbo te vinden en zo ja, waar? Meerdere antwoorden mogelijk (vindplaats website met daarbij een onderscheid tussen opleidingseisen en toelatingsprocedure komt in interview niet aan bod) a Bij de opleiding (eventueel via een link) b Via een directe link op de homepage c Op het aanmeldingsformulier d Alleen via de zoekmachine e Andere plek op de website, namelijk 4 Crebonummer verschilt per specialisatie. Eindigt op 90 tot en met 94. Specialisatie BOS medewerker eindigt op 2. 5 Crebonummer verschilt per kenniscentrum en exacte specialisatie. Eindigt op 01 tot en met 24. Specialisatie grafische vormgeving eindigt op 3 13 of 24. 6 0, 1, 2 of 3. Bedrijfsadminstratief medewerker eindigt op 1. 7 0,1 of 2. Specialisatie betreft 1. 8 0, 1 of 2. Specialisatie betreft 1. Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 17
4 Is op de website informatie over de toelatingsprocedure vmbo-mbo te vinden en zo ja, waar? Meerdere antwoorden mogelijk (interview vraag 12c: wijze van communicatie toelatingsprocedure waaronder de website; maar niet in detail waar op de website) a Bij de opleiding (eventueel via een link) b Via een directe link op de homepage c Op het aanmeldingsformulier d Alleen via de zoekmachine e Andere plek op de website, namelijk 5 In hoeverre is de toelatingsprocedure vmbo-mbo gestandaardiseerd? a Gestandaardiseerd b Decentraal gestandaardiseerd c Op opleidingsniveau d Onduidelijk 6 Kent men een brede oriëntatieperiode/jaar (minimaal domein breedte)? a Ja b Nee c Voor hen die dat willen 7 Wordt op de website iets gezegd over het doel van de toelatingsprocedure? a Ja => naar criteria 8 Is het doel schiften (rendement vergroten)? Zo ja, hoe? a Zien wie gemotiveerd is b Capaciteiten. c Exclusiviteit d Organisatie (behapbaar houden) 9 Is het doel alloceren? Zo ja, hoe? a Beroepsbeeld bijstellen b Helpen met beroepskeuze/ niveaukeuze c Ivm arbeidsmarktperspectief 10 Is het doel voorlichten? Zo ja, hoe? a Kennismaken b Informeren over opleiding/ arbeidsmarkt etc c Vragen beantwoorden 18 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording
11 Is het doel onderwijskundig? (gericht op bijstellen toekomstige opleiding => gebeurt dit ook?). Zo ja, hoe? a Maatwerk b LOB c Zorgtraject 12 Is het doel profileren? (onderscheiden van de opleiding via exclusieve doelgroep) a Ja 13 Is er nog een ander doel? Zo ja, welk? a Ja Tekening 3: Criteria 14 Wordt op de website iets gezegd over de criteria voor toelating? a Ja => ga naar organisatie 15 Wordt bij de toelating gelet op vooropleiding? Zo ja, welke? a Diploma s of certificaten conform doorstroomregeling b Diploma s en certificaten niet conform doorstroomregeling c Cijferlijst d Vakkenpakket e Positief advies voorgaande school/ opleiding f Cito-toetsscore 16 Wordt bij de toelating gelet op aspecten van het werk? Zo ja, welke? a Praktijk-overeenkomst b Stage-overeenkomst c Relevante werkervaring 17 Wordt bij de toelating gelet op de inhoud van een dossier? Zo ja, welke? a Overdrachtsdossier (van vmbo) b Doorstroomdossier (door deelnemer op te stellen) X Nee Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording ecbo 19
18 Wordt bij de toelating gelet op persoonlijke aspecten? Zo ja, welke? a Leeftijd b Lengte c Verklaring omtrent gezondheid/gezondheidsaspecten d Verklaring omtrent gedrag e Sporteisen f Rijbewijs g Zorgbehoefte => afspraken over aantal zorgleerlingen? 19 Wordt bij de toelating gebruik gemaakt van de resultaten van een test door het mbo (competenties: motivatie, capaciteiten)? Zo ja, wat voor test? a Sample: wat weet/ kan een leerling al b Sign: eigenschappen die duiden op potentieel 20 Wordt bij de toelating gelet op niet leerling-gebonden aspecten? Zo ja, welke? a (gewogen) loting b Aanmeldingsvolgorde c Tijdige aanmelding 21 Zijn er nog andere criteria? Zo ja, welke? a Ja, namelijk 22 Zijn er verschillen tussen bol en bbl? Zo ja, welke? a Ja, namelijk 23 Zijn de criteria bindend of adviserend? a Bindend met beroepsmogelijkheden b Bindend c Adviserend 20 ecbo Kansrijk toelatingsbeleid. Onderzoeksverantwoording