Voortgang belangenbehartiging Unie KBO 2013 15 september tot 15 november 2013 Dit overzicht bevat een selectie van de belangrijkste belangenbehartigingactiviteiten van de Unie KBO. In de tekst is regelmatig sprake van activiteiten die zijn uitgevoerd in CSO-verband. De CSO is het samenwerkingsverband voor landelijke belangenbehartiging van Unie KBO, PCOB, NVOG en NOOM. Deze organisaties werken samen op de terreinen: inkomen/koopkracht/aow, pensioenen, zorg en welzijn, en mobiliteit. WERKBEZOEK STAATSSECRETARIS VAN RIJN Staatssecretaris Van Rijn van het ministerie van VWS en enkele van zijn medewerkers brachten op 5 november jongstleden een werkbezoek aan de Unie KBO en de andere drie lidorganisaties van de CSO. Zij hebben met grote instemming gehoord hoezeer de vrijwillige ouderenadviseurs en andere vrijwilligers zich inzetten voor ondersteuning van kwetsbare ouderen. Ik heb jullie nodig, liet hij volmondig weten. Hij heeft toegezegd de ouderenorganisaties bij zijn plannen te betrekken. Ook zegde de staatssecretaris toe om te bekijken of preventie van ouderen via lokaal beleid (wet publieke gezondheid, artikel 5a) versterkt kan worden. Tijdens dezelfde bijeenkomst vertelde staatssecretaris Van Rijn, dat hij besloten had om persoonlijke verzorging niet over te hevelen naar de Wmo, maar persoonlijke verzorging en verpleging in één hand te houden en onder te brengen binnen de Zorgverzekeringswet (Zvw). Op 6 november jongstleden heeft hij de Tweede Kamer hierover geïnformeerd in een brief over de hervormingen Langdurige Zorg. De Unie KBO en de CSO zijn blij met dit besluit, omdat overheveling naar de Wmo rechtsongelijkheid en willekeur zou betekenen en omdat ondersteuning en zorg adequater en meer op maat geregeld kunnen worden als financiering van alle zorg (van huisarts, ziekenhuis, verpleging en verzorging thuis) in één hand is. De CSO had met andere landelijke koepels van cliëntenorganisaties al eerder zijn zorgen uitgesproken over de financiering van langdurige zorg uit verschillende financieringsbronnen. Met deze maatregel komt de staatssecretaris ook tegemoet aan de voorwaarde van de Unie KBO, dat er een integraal zorg- en ondersteuningspakket geboden moet worden en dat er geen knip mag zijn tussen persoonlijke verzorging en verpleging. OVERLEG POLITIEKE PARTIJEN Op 23 september sprak een delegatie van de CSO met mevrouw Voortman, Kamerlid van GroenLinks voor Zorg over hervormingen in de ouderenzorg. CSO en GroenLinks vinden elkaar als het gaat over het belang van onafhankelijke cliëntondersteuning. Naar aanleiding van een mondelinge bijdrage van de CSO tijdens de hoorzitting van de Tweede Kamer over langdurige 2013 12 19 Voortgang landelijke belangenbehartiging 15 september tot 15 november Pagina 1 van 7
Zorg diende mevrouw Voortman een motie in over onafhankelijke cliëntondersteuning. GroenLinks erkent ook de rol die vrijwillige ouderenadviseurs hierbij kunnen spelen. In een overleg van een delegatie van de ouderenorganisaties met D66 op 26 september jongstleden, bleek dat D66 het met de Unie KBO eens is over de onduidelijkheid van de regels over samenwonen en de AOW. D66 heeft de voorstellen van staatssecretaris Klijnsma hierover ondersteund (zie hieronder). D66 heeft toegezegd om de ouderenorganisaties betrokken te houden bij alle lopende processen en heeft ons verzocht om D66 te laten weten wat wij van de gemaakte voorstellen vinden. Op 6 november jongstleden vond overleg plaats tussen Unie KBO en PCOB en de Tweede Kamerfractie van de CDA. Onderwerpen die de Unie KBO ter harte gaan, zijn door mevrouw Keijzer via moties in de Tweede Kamer aan de orde gesteld. Haar motie om naderend levenseinde en kwaliteit van leven maatschappelijk meer bespreekbaar te maken en daarover in gesprek te gaan met de ouderenorganisaties is door de Tweede Kamer aangenomen. Ook een motie om het onderwerp eenzaamheid onderdeel te laten uitmaken van het keukentafelgesprek in het kader van de Wmo is aangenomen. De ouderenorganisaties hebben aangegeven dat zij graag een vervolgoverleg willen met de heer Omtzigt over inkomen van ouderen en de wet ULB (zie hieronder). INKOMEN EN KOOPKRACHT Het Nibud heeft in opdracht van de ouderenorganisaties op Prinsjesdag koopkrachtberekeningen gemaakt voor een groot aantal standaardhuishoudens van ouderen met en zonder zorgvraag. In deze berekeningen wordt rekening gehouden met de wijzigingen die de overheid op 1 januari 2014 gaat doorvoeren. In deze berekeningen wordt ook rekening gehouden met de inkomensafhankelijke premie die ouderen betalen. De CSO heeft op Prinsjesdag een persbericht naar de media gestuurd, waarin de koopkrachtdaling tot soms wel 6,1% aan de kaak wordt gesteld. Diverse nieuwssites, waaronder Kassa en RTL-Nieuws, plaatsten onze kritiek op de miljoenennota. De Unie KBO en CSO gebruiken de uitkomsten van deze berekeningen voor de lobby richting politiek met als inzet dat ouderen er niet meer op achteruit mogen gaan dan andere huishoudens in de samenleving. Daarbij hanteren we als standpunt dat die groepen ouderen die er naar verhouding meer op achteruit gaan, gecompenseerd moeten worden. Er is een belangrijk succes geboekt in de lobby tegen onduidelijke en onterechte criteria voor het voeren van een gezamenlijk huishouden. Dit is des te belangrijker omdat in 2013 de boetes voor AOW-ers die niet melden dat ze een gezamenlijk huishouden voeren, fors zijn verhoogd. Volgens de huidige criteria van de overheid voeren senioren een gezamenlijk huishouding als ze in eenzelfde huis wonen (huisvestingscriterium), maar ook als ze de kosten van het huishouden delen of voor elkaar zorgen (zorgcriterium). Er kan dus sprake zijn van samenwonen ook al beschikken beide AOW-ers over een eigen woning. De Unie KBO heeft in CSO-verband protest aangetekend tegen dit laatste criterium. Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en 2013 12 19 Voortgang landelijke belangenbehartiging 15 september tot 15 november Pagina 2 van 7
Werkgelegenheid heeft daarop erkend dat de regels voor samenwonen niet helder zijn. Het kabinet heeft besloten om de regels voor AOW en samenwonen in 2014 eenvoudiger te maken. In een brief aan de Tweede Kamer geeft de staatssecretaris aan, dat senioren met een AOWuitkering die nog een eigen (huur)huis hebben waarvoor zij de kosten dragen, niet als samenwonend worden beschouwd. Het zorgcriterium vervalt dus. Het wetsvoorstel hierover ligt nu bij de Raad van State en wordt naar verwachting nog in november ingediend bij de Tweede Kamer. In de brief aan de Tweede Kamer schrijft staatssecretaris Klijnsma dat zij de Sociale Verzekeringsbank (SVB) zal vragen om te gaan anticiperen op de nieuwe wetgeving vanaf het moment dat het wetsvoorstel openbaar is. De Unie KBO en CSO-partners hadden dat eerder bij de SVB bepleit, die dit onderwerp op zijn beurt bij de staatssecretaris had aangekaart. De lobby tegen de vermogensbijtelling voor senioren bij het bepalen van de eigen bijdrage AWBZ duurt voort. De ouderenorganisaties hebben eerder dit jaar voorgesteld om het vermogen dat niet meegerekend wordt voor de eigen bijdrage te verhogen met 10.000 euro. Op grond van de lobby van de CSO heeft een aantal fracties van politieke partijen aan de staatssecretaris van VWS gevraagd waarom ouderen niet in aanmerking komen voor de extra vermogensvrijlating. De staatssecretaris heeft dit afgedaan met een verwijzing naar de ouderenkorting waar ouderen met een laag inkomen recht op hebben. De ouderenorganisaties hebben de staatssecretaris geantwoord dat de ouderenkorting in 2001 is ingevoerd ter compensatie van nadelige effecten voor ouderen van het nieuwe belastingstelsel in 2001 en dat die korting nu niet als argument tegen vermogensvrijstelling van ouderen gebruikt mag worden. Het overleg tussen de Tweede Kamer en de staatssecretaris hierover is nog gaande. Op verzoek van de ouderenorganisaties heeft staatssecretaris Weekers de evaluatie van de Wet Uniformering Loonbegrip (Wet ULB) deze zomer uitgevoerd; eerder dan gepland. De belastingverhoging als gevolg van deze wet had gevolgen voor senioren. Uit deze evaluatie bleek dat de koopkrachteffecten voor ouderen in 2013 niet alleen door de invoering van de wet ULB veroorzaakt werden maar vooral door andere overheidsmaatregelen. De Unie KBO heeft, in CSO-verband, er bij de staatssecretaris en de Kamerleden op aangedrongen om compenserende maatregelen te nemen voor de koopkrachtachteruitgang van ouderen in 2013. Op 12 november jongstleden hebben Kamerleden in een bespreking over de wet ULB drie moties ingediend, die ertoe moeten leiden dat de koopkrachtachteruitgang van senioren in 2013 wordt gecompenseerd. Deze moties zijn op 19 november in stemming gebracht. In de eerste helft van november hebben de zorgverzekeraars de premies van basisverzekering en aanvullende verzekering bekend gemaakt. De Unie KBO is verheugd over de premieverlaging voor de basisverzekering. Bij sommige zorgverzekeraars moeten ouderen in 2014 meer voor de aanvullende verzekering betalen dan jongeren. Dit geldt alleen voor de individueel verzekerden. De Unie KBO heeft getracht een klacht in te dienen bij College Rechten van de Mens. Deze zijn niet bevoegd om de klacht over leeftijdsdiscriminatie in behandeling te nemen. De Unie KBO heeft daarop haar kaderleden die zitting hebben in ledenraden van de zorgverzekeraars gevraagd hieraan aandacht te schenken. 2013 12 19 Voortgang landelijke belangenbehartiging 15 september tot 15 november Pagina 3 van 7
PENSIOENEN Begin oktober maakte staatssecretaris Klijnsma de definitieve voorstellen voor de aanpassing van het pensioenstelsel bekend. Deze voorstellen kwamen grotendeels overeen met de voorstellen die de CSO, samen met de jongerenorganisaties, de Raad van de Arbeid en de Pensioenfederatie, in september in een brief aan de staatssecretaris hadden gedaan. In die brief werd aangedrongen op dezelfde spelregels voor alle pensioencontracten, meer duidelijkheid in contacten over indexatie, meer duidelijkheid over het risico op kortingen en meer stabiliteit in uitkeringen en premies. De ouderenorganisaties zullen kritisch en constructief meewerken aan de uitwerking van de voorstellen van de staatssecretaris. GEZONDHEID EN ZORG In september consulteerde het ministerie van VWS de Unie KBO en haar CSO-partners over een concept van de Wet Langdurige Intensieve Zorg (LIZ) die in 2015 de AWBZ zal vervangen. De eerder in deze rapportage genoemde overheveling van persoonlijke verzorging wordt onderdeel van die wet. Na de consultatie schreven de CSO en cliëntenorganisaties als NPCF (Nederlandse Patiënten/Consumenten Federatie) en de CG-Raad (Chronisch Zieken en Gehandicapten Raad) gezamenlijk een brief aan het ministerie met hun standpunten over de LIZ. De organisaties vinden dat de zorgvragen en niet de zorginstelling centraal moet staan bij het opstellen van zorgleefplannen. Zij pleitten voor een onafhankelijke indicatiestelling. Ze vroegen om waarborgen voor goede ondersteuning van mantelzorgers en om de opstelling van een kwaliteitskader waaraan zorg onder deze nieuwe wet zal moeten voldoen. Aan de zorgen van de seniorenorganisaties en de cliëntenorganisaties over de gebrekkige aansluiting van Wmo en LIZ is de staatssecretaris Van Rijn inmiddels tegemoetgekomen (zie bovenstaande verslaggeving van het werkbezoek van Van Rijn aan de CSO). Eind oktober vond in de Tweede Kamer de begrotingsbehandeling van VWS plaats. De Unie KBO heeft daaraan voorafgaand in CSO-verband in een brief onder meer aangegeven dat de ouderenorganisaties bezorgd zijn over de veranderingen in de langdurige zorg, het wegvallen van compensatiemaatregelen in de zorg en dat er volop aandacht dient te zijn voor preventie bij ouderen, omdat preventie loont. Op 1 oktober presenteerden de Unie KBO en haar partners in de CSO tijdens een congres het keurmerk Seniorvriendelijk Ziekenhuis. Unie KBO is initiatiefnemer en trekker van dit project. Het Keurmerk Seniorvriendelijk Ziekenhuis is bedoeld om ziekenhuizen te stimuleren om hun zorgprocessen, beleid en fysieke omgeving beter af te stemmen op de toenemende groep kwetsbare oudere patiënten. Na een uitgebreid onderzoek onder 130 ziekenhuizen heeft de Unie KBO op 1 oktober aan een derde van deze ziekenhuizen het keurmerk toegediend. Deze vorm van toegepaste belangenbehartiging blijkt zeer effectief. Ziekenhuizen blijken het belangrijk te vinden om voor dit keurmerk in aanmerking te komen. Zorgverzekeraar Achmea heeft aangekondigd dat gecontracteerde ziekenhuizen die het keurmerk hebben behaald, in aanmerking komen voor het Pluscertificaat Ouderenzorg. Tijdens het congres van de landelijke 2013 12 19 Voortgang landelijke belangenbehartiging 15 september tot 15 november Pagina 4 van 7
artsenfederatie KNMG over versterking van de ouderenzorg noemde de voorzitter het keurmerk expliciet. De lancering van het keurmerk heeft geleid tot een stroom van media-aandacht. De Unie KBO heeft een vijftal interviews gehouden op de nationale en regionale tv en de radio. Er verschenen zo n 25 artikelen in landelijke en regionale dagbladen. Er heeft een bericht gestaan op tientallen websites van landelijke, regionale en plaatselijke bladen. En tot slot hebben de vaktijdschriften Medisch Contact en Zorginstellingen aandacht besteed aan het keurmerk. Over twee jaar zullen we de ziekenhuizen opnieuw beoordelen. De Unie KBO maakt er werk van om voeding op de agenda van overheid en betrokken organisaties te zetten. Naar aanleiding van een onderzoek over voeding bij senioren pleit de Unie KBO voor uitbreiding van de Schijf van Vijf naar specifieke doelgroepen zoals ouderen (Schijf van Grijs). Het CDA heeft hierover inmiddels een motie ingediend. Ook is het onderwerp opgepakt door het ministerie van VWS. Binnenkort gaat de Unie KBO in gesprek met het Voedingscentrum over vervolgacties. Op basis van een lobby van Unie KBO en de artsenfederatie KNMG heeft het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) besloten dat vanaf 2014 een consult met een behandelende arts over wel of niet doorbehandelen in de laatste levensfase voor vergoeding in aanmerking komt. Dit besluit geeft patiënt en arts de gelegenheid om de tijd te nemen voor dit zo belangrijke onderwerp. De Unie KBO heeft inmiddels de medicatiebeoordeling op de agenda van overheid, zorgverzekeraars en beroepsgroepen gezet. De Unie KBO verwacht veel van de medicatiebeoordeling, omdat onderzoek uitwijst dat ouderen vaak onnodig veel medicijnen slikken. In eerdere voortgangsrapportages hebben we gemeld dat de beroepsgroepen een medische richtlijn voor medicatiebeoordeling hebben opgesteld en dat de minister besloten heeft medicatieboordeling in het basispakket op te nemen. Omdat artsen en apothekers hier desondanks nog te weinig aan doen, onderneemt Unie KBO verdere actie. Jan Festen, bestuurslid van KBO Gelderland en lid van het ouderenpanel van de Radboud Universiteit Nijmegen in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg, is door de NPCF gevraagd als voorzitter van het platform polyfarmacie. Verder heeft de Unie KBO de Inspectie voor de Gezondheidszorg, zorgverzekeraars en zorgverleners toegezegd om de eigen achterban te informeren over de mogelijkheid van medicatiebeoordeling. In de lobby voorafgaand aan het verschijnen van het Nationaal Programma Preventie (NPP) van de overheid in oktober heeft de Unie KBO voor de CSO samen met de zorgverzekeraars, de Landelijke Huisartsen Vereniging, de organisatie van zorgondernemers Actiz en GGD Nederland gelobbyd om het NPP te richten op jongeren, werkenden én ouderen. Helaas is het programma, dat in oktober verscheen, bijna uitsluitend gericht op jongeren en werkenden. Op 29 oktober verscheen hierover in het dagblad Trouw een ingezonden brief, die de Unie KBO samen met de organisatie van kaderhuisartsen ouderengeneeskunde schreef. Het onderwerp is op 6 november 2013 12 19 Voortgang landelijke belangenbehartiging 15 september tot 15 november Pagina 5 van 7
jongstleden uitgebreid besproken in een overleg van de Unie KBO en PCOB met de Tweede Kamerfractie van het CDA. In verband met decentralisering van onderdelen van ondersteuning en zorg van de AWBZ naar de gemeenten is de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) begonnen om de modelverordening voor de Wmo aan te passen. De CSO wordt hierover door de VNG geraadpleegd. De CSO zet zich in voor zo laag mogelijke eigen bijdragen, voor goede financiële tegemoetkomingen voor mensen met een laag inkomen en voor blijvende toegankelijkheid van bezwaarregelingen. De nieuwe WMO-wet zelf is overigens nog niet aangekomen en zal weer aangepast moeten worden op de laatste plannen van de staatssecretaris om persoonlijke verzorging niet over te hevelen naar de gemeenten, maar naar de zorgverzekeraar. WONEN In 2011 heeft de minister van Infrastructuur en Milieu een actieplan ouderenhuisvesting toegezegd. Dat actieplan is er nog steeds niet. Volgens de Unie KBO is het onvoldoende om alleen te monitoren, omdat dit niet zorgt voor voldoende aanbod en voor afstemming van zorg en wonen. Op 2 oktober 2013 heeft de Unie KBO via de CSO aan minister Blok en de Algemene Commissie Wonen en Rijksdienst van de Tweede kamer gevraagd om met een actieplan ouderenhuisvesting te komen. De CSO biedt aan om aan zo n actieplan een bijdrage leveren. VERVOER De CSO vormt samen met de reizigersorganisaties het Landelijk Overleg Consumentenbelangen Openbaar Vervoer (LOCOV), dat de NS en het ministerie van Infrastructuur en Milieu adviseert over landelijk vervoer. De Unie KBO neemt namens de CSO deel aan dit overleg. De Unie KBO adviseerde op 25 september in LOCOV-verband om geen wijziging aan te brengen in de concessie aan NS, waarin onder meer voorzien wordt in verhoging van de vergoeding die NS betaalt om gebruik te mogen maken van het spoor. LOCOV vreest dat een dergelijke wijziging NS de mogelijkheid biedt om bij een tariefsverhoging van de treinkaartjes een jaar vooruit te lopen op de verhoging van deze gebruiksvergoeding. De Unie KBO vindt dat een prijsverhoging niet gerechtigd is. Het openbaar vervoer moet betaalbaar blijven; bovendien verwachten wij dat deze extra prijsverhoging niet zal leiden tot verbetering van de dienstverlening. De Unie KBO en het LOCOV adviseerden de NS op 25 september over de aanpassing van abonnementen en keuzedagen 60+. De Unie KBO vindt een prijsverhoging van de keuzedagen met 75% buitenproportioneel. Daarnaast is het moment van verhoging ongelukkig gekozen: op hetzelfde moment dat de papieren kaartjes voor keuzedagen vervangen worden door verchipte keuzedagen. De Unie KBO vreest dat deze combinatie van maatregelen voor kwetsbare senioren de druppel zal zijn om te besluiten niet meer te reizen met NS. Wij vroegen 2013 12 19 Voortgang landelijke belangenbehartiging 15 september tot 15 november Pagina 6 van 7
de NS om de prijsverhoging van de (verchipte) keuzedagen nu niet uit te voeren en het LOCOV een voorstel te doen over de tarieven van de keuzedagen in combinatie met een alternatieve oplossing voor de (verdwenen papieren) keuzedagen. Op 1 november jongstleden schreef het LOCOV een brief aan NS waarin het onder meer zijn waardering uitspreekt voor het voornemen voor een aparte toeslagzuil, die NS-reizigers een mogelijkheid biedt om op een makkelijke manier toeslagkaartjes te komen. Het LOCOV pleit wel voor een goed onderscheid tussen de verschillende apparaten die op stations staan. DIGITALE SAMENLEVING De Unie KBO en de CSO-partners vroegen op 7 november jongstleden in een brief aan de Tweede Kamer om ouderen en hun organisaties expliciet te betrekken bij de ontwikkelingen van de digitale dienstverlening. Hoewel de minister schrijft dat alternatieven voor de digitale dienstverlening (zoals telefoon en papier) beschikbaar moeten blijven, is de Unie KBO daar niet helemaal gerust over. Bij ontwikkelingen bij de banken (internet bankieren) en in het openbaar vervoer (OV-chipkaart) is het fout gegaan. Ook daar werd uitgegaan van alternatieven, maar hier lijkt de digitale weg toch de enige weg te worden. De minister geeft aan dat Digitaal 2017 iets is wat we samen doen. De Unie KBO ziet dat dan ook graag terug in de plannen. 2013 12 19 Voortgang landelijke belangenbehartiging 15 september tot 15 november Pagina 7 van 7