LANDELIJKE BELANGENBEHARTIGING UNIE KBO RAPPORTAGE VIERDE KWARTAAL 2014

Transcriptie

1 LANDELIJKE BELANGENBEHARTIGING UNIE KBO RAPPORTAGE VIERDE KWARTAAL 2014 De kabinetsplannen voor 2015 die op Prinsjesdag bekend werden gemaakt, luidden het begin van een stevig lobbytraject in. Duidelijk was dat ouderen qua koopkracht en qua zorg in zwaar weer terecht zouden komen. De Unie KBO richtte haar pijlen daarom op de begroting van de ministeries van Sociale Zaken en van Volksgezondheid. We bestookten de Tweede Kamer met brieven en spraken persoonlijk met Tweede Kamerleden. We voerden gesprekken met ministers en ambtenaren van verschillende ministeries. We verwoordden onze standpunten op radio en t.v. en in opinieartikelen in kranten. Ook dit kwartaal behaalden we een aantal successen op het gebied van zorg, veiligheid en digitalisering. Op het gebied van koopkracht hield de overheid helaas strak vast aan haar eigen beleid en behaalden we nauwelijks resultaat. Ook over de gevolgen van de decentralisering van de zorg blijft de Unie KBO zich grote zorgen maken. We besloten daarom samen met Omroep MAX en de PCOB een Nationaal Meldpunt Ouderenzorg in te stellen, zodat we in 2015 gewapend met feiten en ervaringen die ouderen aandragen de lobby kunnen voortzetten. U leest het allemaal in deze rapportage belangenbehartiging van het vierde kwartaal KOOPKRACHT Koopkracht Onze achterban liet het dit najaar duidelijk merken: we zijn zwaar teleurgesteld in het kabinet. In de begroting van het kabinet voor 2015 gaan ouderen er opnieuw in koopkracht op achteruit. Ten behoeve van de begrotingsbehandeling van het ministerie van Sociale Zaken schreef de Unie KBO een brief aan de Tweede Kamer over de stapeling van kosten in Daarnaast zette de Unie KBO permanent haar sociale media in. Vooral Twitter bleek een goed instrument voor rechtstreekse benadering van Tweede Kamerleden. Ook het NOS-journaal besteedde aandacht aan de zorgen van de Unie KBO over de onevenredig zware achteruitgang van de koopkracht van ouderen. De stapeling van kosten treft vooral ouderen met zorgkosten. De Unie KBO maakt zich grote zorgen of gemeenten deze ouderen gaan compenseren. Het onderwerp koopkracht is helaas nauwelijks aan de orde geweest bij de behandeling van de begroting van SZW in de Tweede Kamer. Ook in de Eerste Kamer was er geen aandacht voor. Dit ondanks de actie van de Unie KBO Stop de stapeling. Tegemoetkoming koopkracht Op 30 oktober konden we onze achterban berichten over een positief resultaat van onze lobby: mensen met een laag inkomen kunnen aanspraak maken op een tegemoetkoming van 100 per echtpaar of 70 voor alleenstaanden. Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, vierde kwartaal 2014 pagina 1 van 7

2 Inkomensondersteuning AOW Het kabinet stuurde een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer om AOW-ers op een nieuwe manier te ondersteunen in hun inkomen. Het kabinet stelde voor de AOW-tegemoetkoming te schrappen en in plaats daarvan een AOW-inkomensondersteuning in te stellen. De hoogte van deze AOWondersteuning zou dan afhankelijk moeten zijn van het aantal jaren dat men AOW heeft opgebouwd. Hoe lager de AOW-opbouw, hoe lager de ondersteuning. Veel ouderen met een onvolledige AOW - vooral met een inkomen net boven het sociaal minimum - komen er in dit nieuwe voorstel slecht vanaf. De Unie KBO pleitte begin oktober bij de Tweede kamer om deze nieuwe wet alleen te laten gelden voor nieuwe gevallen. Degenen die nu al onder de huidige regeling voor inkomensondersteuning vallen, moeten ook in de toekomst kunnen rekenen op een ondersteuning die los staat van AOW-opbouw. De Tweede Kamer heeft ons pleidooi niet overgenomen en heeft het wetsvoorstel aangenomen. Het wetsvoorstel ligt nu bij de Eerste Kamer, waar de Unie KBO opnieuw haar pleidooi heeft neergelegd. Belastingplan 2015 De staatssecretaris van Financiën stelde in een voorstel aan de Tweede Kamer over het belastingplan 2015 voor om de ouderentoeslag en de ouderenkorting per 1 januari 2016 te schrappen. In een brief aan de Tweede Kamer liet de Unie KBO weten dat de suggestie van de staatssecretaris dat de ouderentoeslag en de ouderenkorting een extraatje waren voor ouderen, niet klopte. De ouderenkorting (vroeger ouderenaftrek genoemd) was een pleister op de wonde voor het bevriezen van de AOW in De ouderentoeslag is in het leven geroepen om nadelige effecten van fiscale maatregelen voor ouderen te compenseren. De Tweede Kamer heeft het belastingplan desondanks geaccepteerd en een motie voor handhaving van de ouderentoeslag afgewezen. Ook de daaropvolgende lobby richting Eerste Kamer had geen succes. Deze keurde half december het belastingplan goed. Pensioenen Dit kwartaal lobbyde de Unie KBO samen met andere organisaties van ouderen en jongeren en met de vakbonden tegen voorstellen van de overheid voor een nieuw financieel toetsingskader voor pensioenen. De voorstellen van de overheid bieden de pensioenfondsen, ook de gezonde pensioenfondsen, minder ruimte om de pensioenen te indexeren. De staatssecretaris wil een schijnzekerheid creëren die slecht zal uitpakken voor ouderen én voor jongeren. In de aanloop naar de besluitvorming in de Tweede Kamer lieten we deze kritiek horen in enkele demonstraties van de ouderenorganisaties samen met de vakbonden. Vergeefs. Met kleine aanpassingen op aandringen van de oppositie nam de Tweede Kamer de voorstellen aan. Vervolgens richtte onze lobby zich op de Eerste Kamer. We stuurden een brief met onze kritiek en een grote lijst vragen en suggesties naar de senatoren. We deden ons standpunt uit de doeken tijdens een deskundigenbijeenkomst in de Eerste Kamer. Op 2 december kwamen 500 ouderen samen in de Nieuwe Kerk, waar jong en oud hun problemen met het nieuwe toetsingskader uit de doeken deden. Onze lobby droeg bij aan vele goede vragen door Eerste Kamerleden aan de bewindspersoon, staatssecretaris Klijnsma. Desondanks stemde de Eerste Kamer half december in met het nieuwe toetsingskader. Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, vierde kwartaal 2014 pagina 2 van 7

3 LANGDURIGE ZORG Begrotingsbehandelingen In de tweede helft van november sprak de Tweede Kamer over de begrotingsbehandeling van het ministerie van Volksgezondheid. In een brief aan de Tweede Kamer eisten de Unie KBO samen met een groot aantal organisaties voor cliënten, patiënten en mantelzorgers een aantal maatregelen, dat tot doel heeft om de kwaliteit en de continuïteit van zorg te verbeteren. Er moet meer transparantie komen waar het geld van de zorg aan wordt besteed. Er moeten faciliteiten geboden worden die het ouderen makkelijker maakt langer thuis te wonen. De zorg moet betaalbaar blijven. Ook drongen we aan om de decentralisatie van de zorg zorgvuldig uit te voeren en ook op lokaal niveau te garanderen dat zorg en ondersteuning doorloopt. Er moet een goed lokaal mantelzorgbeleid komen. Faciliteiten moeten het ouderen mogelijk maken om op een goede manier langer zelfstandig thuis te wonen. En ouderen moeten kunnen rekenen op onafhankelijke clientondersteuning en moeten inspraak hebben bij de veranderingen. Het belangrijkste resultaat van deze lobby is dat de Tweede Kamer een amendement aan nam om landelijke vrijwilligersorganisaties die onafhankelijke informele cliëntondersteuning bieden, te financieren. Een motie die zich toespitste op de financiering van vrijwillige ouderenadvisering van de ouderenorganisaties heeft het helaas niet gehaald. Ook een motie dat ziekenhuizen seniorvriendelijk moeten zijn, heeft het niet gehaald. Wel heeft de Tweede Kamer een amendement aangenomen dat er meer geld uitgetrokken moet worden voor ondervoeding van ouderen, een probleem dat de Unie KBO bij herhaling bij de politiek heeft aangekaart. Wmo 2015 De decentralisatie van de zorg naar de WMO hield in het najaar de gemoederen bezig. De Unie KBO schreef op 1 oktober samen met andere maatschappelijke organisaties een brief aan de Tweede Kamer over de invoering van de WMO in We eisten betere informatievoorziening en een garantie van continuïteit van zorg en ondersteuning. We spraken onze zorgen uit over de haalbaarheid van een verantwoorde invoering. Een aantal gemeenten liep achter met beleidsvorming en zorginkoop. Tot slot vroegen we de Tweede Kamer in onze brief om volgend jaar te gaan toetsen hoe gemeenten het doen. Succesvol was de lobby voor minder bezuiniging op huishoudelijke hulp. Het kabinet stelde voor 2015 en 2016 aan gemeenten 75 miljoen euro extra beschikbaar voor huishoudelijke hulp. Gezien de berichten uit het land over het verlagen of schrappen van uren huishoudelijke hulp zullen KBOafdelingen sterk moeten lobbyen bij gemeenten om dit geld ook daadwerkelijk in te zetten waar het voor bestemd is. De directeur van de Unie KBO kwam met regelmaat in het nieuws over de invoering van de WMO, onder andere via het radioprogramma Dit is de dag (Radio 1). Mantelzorg Als gevolg van de decentralisering van de zorg worden lokale besturen verantwoordelijk voor de ondersteuning van en blijken van waardering voor mantelzorgers in hun gemeenten. De Unie KBO riep de gemeenten op om te zorgen voor een goed beleid voor de vaak overbelaste mantelzorgers die een centrale rol spelen in de zorg. Wij adviseerden gemeenten dringend om in de vorm van een vakantiecheque voldoende financiën in te zetten voor vervangende mantelzorg, zodat mantelzorgers ook echt van huis weg kunnen. Mantelzorgers kunnen met die cheque enkele weken per jaar Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, vierde kwartaal 2014 pagina 3 van 7

4 zogenaamde respijtzorg kunnen inkopen. Deze cheque komt dan in de plaats van het jaarlijkse mantelzorgcompliment. Het advies van de Unie KBO heeft ervoor gezorgd dat journalisten bij gemeenten onderzocht hebben op welke wijze het beleid op het gebied van mantelzorgondersteuning gestalte kreeg. Lokaal beleid voor mantelzorg is vaak nog onduidelijk. Nationaal Meldpunt Ouderenzorg Al in de laatste maanden van 2014 tekenden zich de gevolgen van de decentralisatie af. Onze achterban gaf signalen af over het zonder meer stopzetten van huishoudelijke hulp, hoge premies voor de zorgverzekering, onbetaalbare zorgkosten, veel onzekerheid vanwege slechte voorlichting en onvoorbereide gemeenten. Voor onze lobby over deze ontwikkelingen is een goed inzicht in de knelpunten nodig. De Unie KBO opende 1 december samen met Omroep MAX en de PCOB het Nationaal Meldpunt Ouderenzorg, waar ouderen, familieleden, mantelzorgers, vrijwilligers in de zorg én zorgverleners kunnen aangeven hoe de veranderingen het dagelijks leven beïnvloeden. In de eerste maand reageerden al ruim 400 mensen. Het meldpunt loopt tot eind maart. Daarna zullen de resultaten van alle meldingen gepresenteerd worden. De programma's van Omroep Max (zoals Meldpunt Max) maar ook andere omroepen besteedden aandacht aan het meldpunt. De directeur van de Unie KBO, Manon Vanderkaa, kwam meerdere malen op radio en t.v., onder andere bij de programma s van Omroep MAX en op radio 1 De Ochtend. Kwaliteit in verpleeghuizen In een artikel in diverse regionale kranten van 21 november riep Manon Vanderkaa zorginstellingen op om naar bewoners en hun familie te luisteren als ze hun kwaliteit willen verbeteren. Stop met het invullen van ellenlange vragenlijsten en het bijhouden van het protocollenboek, maar neem ouderen en hun familie als graadmeter, aldus de directeur van de Unie KBO. Bovendien heeft de Unie KBO een brief met dezelfde strekking aan de Kamerleden gestuurd voor het debat over de kwaliteit van verpleeghuizen in de Tweede Kamer. Deze activiteiten hadden resultaat. Kamerlid Otwin van Dijk van PvdA diende een motie in over meer betrokkenheid van ouderen en mantelzorgers. Deze motie is aangenomen. Wijkverpleegkundigen Berichten over een tekort aan HBO-verpleegkundigen op korte en op lange termijn waren de aanleiding voor een pittige brief van de Unie KBO aan de Tweede Kamer. De Unie KBO heeft zich jarenlang hard gemaakt voor een centrale rol van wijkverpleegkundigen in de ouderenzorg thuis. Deze lobby is succesvol geweest. De wijkverpleegkundige krijgt weer een centrale rol en de financiering van de wijkverpleegkundige valt buiten het eigen risico. Maar dan moeten er wel voldoende deskundige mensen beschikbaar zijn. De Unie KBO wil dat de Tweede Kamer een actieplan opstelt om ervoor te zorgen dat er straks voldoende wijkverpleegkundigen beschikbaar zijn. Niet-reanimeerpenning Na twee jaar lobby heeft minister Schippers van VWS toegezegd de mogelijkheden voor een neutrale niet-reanimeerpenning te gaan onderzoeken. Een penning is een sterker middel dan een nietreanimeerverklaring, omdat zo n penning bij een ongeval buitenshuis beter zichtbaar is. De enige erkende niet-reanimeerpenning wordt nu uitgegeven door de NVVE, de Nederlandse vereniging voor een vrijwillig levenseinde en is daardoor niet beschikbaar voor de 85% van de KBO-leden die volgens Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, vierde kwartaal 2014 pagina 4 van 7

5 een onderzoek van de Unie KBO geen lid willen worden van de NVVE. In januari heeft de Unie KBO opnieuw overleg over de realisatie van een neutrale niet-reanimeerpenning. Levenseinde Manon Vanderkaa, directeur van de Unie KBO, heeft op 29 oktober een constructief gesprek gevoerd met de Vaste Kamercommissie van Volksgezondheid over vraagstukken rond het levenseinde. Hierbij is gesproken over een bredere insteek van bewustwording van het levenseinde dan enkel via zorg of de medische kant. Volgens de Unie KBO neemt een medisch perspectief te snel de aandacht weg van aandacht voor de hele mens. De directeur vertelde de politieke vertegenwoordigers wat er in KBOafdelingen gebeurt in het kader van onze projecten Voltooid leven in gesprek en Omgaan met verlies. MEDISCHE OUDERENZORG EN PREVENTIE Kwaliteit van zorg in ziekenhuizen Het keurmerk Seniorvriendelijk Ziekenhuis van de Unie KBO, PCOB, NVOG en NOOM krijgt steeds meer invloed. Het Algemeen Dagblad publiceerde begin oktober een lijst met Top 100 ziekenhuizen. En gebruikte daarbij voor het eerst ook het keurmerk Seniorvriendelijke Ziekenhuis om de kwaliteit van ziekenhuizen te meten. Een doorbraak in onze lobby voor seniorvriendelijke ziekenhuizen. Ook RTL4 schonk aandacht aan het keurmerk. Vrije artsenkeuze Minister Schippers van Volksgezondheid wilde artikel 13 van de Zorgverzekeringswet aanpassen. Dit artikel waarborgt de vrije artsenkeuze. Zorgverzekeraars zijn volgens artikel 13 verplicht om bij zorg door niet-gecontracteerde zorgverleners een deel van de kosten te vergoeden. De minister wil echter dat niet de patiënt maar zorgverzekeraars de zorg uitkiezen, omdat zorgverzekeraars volgens haar in staat zijn te selecteren op kwaliteit. De Unie KBO was tegen dit voorstel van Schippers omdat het patiënten regie ontneemt, de zorg verder van huis brengt en er bovendien op dit moment nog te weinig transparantie is over goede ouderenzorg. De Tweede Kamer nam het voorstel van de minister desondanks aan. Goedkeuring in de Eerste Kamer werd voorkomen door tegenstemmen van enkele PvdA-senatoren. Dat veroorzaakte een patstelling tussen de coalitiepartners op dit dossier. Deze patstelling was eind december nog niet opgelost. Medicatiebeoordeling Goede medicatiebeoordeling voorkomt jaarlijks vele duizenden ziekenhuisopnamen van ouderen door verkeerd medicijngebruik. Daarom voert de Unie KBO onophoudelijke actie op dit punt. In het najaar schreef de Unie KBO twee brieven naar de Tweede Kamer: een samen met de Patiëntenfederatie NPCF en een samen met de KNMP, de brancheorganisatie voor apothekers. Op 12 december overhandigde directeur Manon Vanderkaa de resultaten van een onderzoek van de Unie KBO over medicatieboordeling aan minister Schippers van Volksgezondheid. De minister onderschrijft het belang van de medicatiebeoordeling en zal dit in haar ministerie op de agenda zetten. De minister nam zelf het initiatief om af te spreken dat zij in 2015 opnieuw met de Unie KBO overlegt over de medicatiebeoordeling. Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, vierde kwartaal 2014 pagina 5 van 7

6 Een ander resultaat van de lobby van de Unie KBO is het besluit dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) in 2015 toezicht gaat houden op de medicatieveiligheid van ouderen. VEILIGHEID Veilig thuis Minister Opstelten van Veiligheid bezocht op 8 oktober de honderdste voorlichtingsbijeenkomst van de KBO voor senioren over een veilig thuis. Ouderen kregen in deze bijeenkomst praktisch advies om te voorkomen dat ze slachtoffer worden van overvallen, babbeltrucs en internetcriminaliteit. De minister zag met eigen ogen hoeveel ouderen zelf kunnen doen om hun veiligheid te vergroten. Ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen. Dat moeten ze ook veilig kunnen doen, vindt de Unie KBO. Wij werken daar aan door de voorlichtingsbijeenkomsten en door praktische veiligheidsadviezen op maat aan huis. Onze inspanningen op dit beleid bleven niet onopgemerkt, getuige de media-aandacht van onder andere Trouw, Parool, het Algemeen Dagblad en RTL 4. Betrokkenheid als wapen tegen geweld Cijfers van het CBS over toegenomen geweld in de vorm van mishandeling en bedreiging waren aanleiding voor een artikel van de Unie KBO in regionale kranten over middelen om dit geweld tegen te gaan. Naast een campagne tegen geweld met voorlichting en training moet er volgens de Unie KBO ook aandacht zijn voor de redenen van geweld. In een maatschappij waarin eigenwaarde een belangrijk goed is geworden, zullen mensen ook eerder in die eigenwaarde worden gekrenkt. De gelijktijdige individualisering vergroot de kans op geweld. De Unie KBO vindt dat burgers en overheid meer moeten investeren in betrokkenheid. Juist die betrokkenheid kan een rol spelen bij het voorkomen van geweld. DIGITALISERING Inspraak digitale overheid De overheid streeft ernaar om alle communicatie tussen overheid en burger vanaf 2017 digitaal te laten verlopen. De Unie KBO is van mening dat alle ouderen moeten kunnen deelnemen aan de digitale samenleving. Nu de overheid haar diensten steeds meer online aanbiedt, vinden wij dat de overheid rekening moet houden met personen die minder digitaal vaardig zijn. De Volkskrant maakte melding van ons standpunt. Een Klankbordgroep Gebruikers e-overheid begeleidt de overgang naar de e-overheid. De Unie KBO drong er bij Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken op aan om ook ouderen in de klankbordgroep zitting te laten hebben. Dit kreeg gehoor: de Unie KBO neemt namens haar leden deel aan de klankbordgroep. We zullen daarin meer aandacht vragen voor een vangnet voor digibeten, onder wie veel ouderen. Digitalisering Belastingdienst De Belastingdienst heeft een voorschot genomen op de plannen van de overheid en heeft eind oktober aangekondigd dat de communicatie tussen Belastingdienst en burgers in de nabije toekomst alleen digitaal zal geschieden. De blauwe enveloppen zullen verdwijnen. De Unie KBO liet de Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, vierde kwartaal 2014 pagina 6 van 7

7 Belastingdienst weten dat digitale communicatie prima is, maar alleen als de ontvanger het ook daadwerkelijk kan ontvangen. Zestig procent van alle senioren boven de 76 jaar heeft geen internet. Deze senioren en een kwart van de mensen tussen 65 en 75 jaar kunnen geen post van de Belastingdienst meer ontvangen als de blauwe enveloppe verdwijnt. Wij pleitten voor het vooralsnog handhaven van de papieren communicatie en voor het realiseren van een vangnet DigiD voor niet-digivaardigen, waarbij de belasting-invulhulpen van de ouderenorganisaties ingezet worden als digitale postbezorgers. Kleine verbeteringen voor reizen met het openbaar vervoer Mede door de Unie KBO zijn vanaf 1 oktober enkele verbeteringen doorgevoerd die het reizen met het openbaar vervoer gemakkelijker maken. Een belangrijke wijziging is de betere vindbaarheid van de eenmalige chipkaart op de NS-kaartautomaat. Ook de knop Samenreiskorting is beter vindbaar. Vanaf nu kunnen reizigers bij de NS-kaartautomaat of Servicebalie producten ook vooraf laden op hun OV-chipkaart. Papieren treinkaartje met een chip De Unie KBO stelde begin oktober de Tweede Kamer op de hoogte van de negatieve ervaringen van oudere reizigers met de eenmalige OV-chipkaart en pleitte nog een keer voor een volwaardig alternatief voor de vroegere papieren kaartjes, waar iedereen mee uit de voeten kan. Het grootste probleem bij de eenmalige OV-chipkaarten (papieren kaartjes met een chip) is dat men eraan moet denken om in en om uit te checken. Wie dat niet doet moet een boete betalen. En dat terwijl men toch betaald heeft voor dit kaartje. De Unie KBO pleit ervoor dat de boete afgeschaft wordt, maar vindt ook dat het verplicht in- en uitchecken van de eenmalige chipkaart moet worden afgeschaft. In januari zal bekend worden of dit pleidooi resultaat had. Geldautomaten dichtbij Eerder berichtten we al over onze lobby tegen het verdwijnen van geldautomaten. De Unie KBO liet de overheid en de banken weten dat de norm van 5 kilometer hemelsbreed als geoorloofde afstand tot een geldautomaat voor veel ouderen een onoverbrugbare afstand is. Mede op aandringen van de Unie KBO zegde een aantal banken in het najaar toe een proef te starten om geldautomaten dichterbij te brengen. Voorwaarde was wel dat de toezichthouder en mededingingsautoriteit geen bezwaar hadden tegen deze proef. Banken mogen namelijk onderling geen afspraak maken over plaatsing van hun geldautomaten om mededingingsredenen. De Unie KBO vindt dat onwenselijk, want we zien met name in het buitengebied te veel automaten verdwijnen. Als banken onderling hun plaatsingsbeleid afstemmen, zijn de problemen opgelost. Het totaal aantal geldautomaten van alle banken is ruim voldoende, maar de spreiding is niet optimaal. Op 18 december heeft de Autoriteit Consument & Markt (ACM) laten weten geen bezwaar te hebben, dus kan de proef in Zeeland starten. Landelijke belangenbehartiging Unie KBO, vierde kwartaal 2014 pagina 7 van 7