Colofon Kollum, n wrldplaats En mondial spurtocht door Kollum voor d hoogst gropn van ht basisondrwijs. Dit projct bstaat uit: n handliding voor docntn, vrdipingsopdrachtn voor op school dit wrkbokj voor ondrwg Kollum, n wrldplaats! En mondial spurtocht door Kollum Tkst: Oostrhoff & Wijnsma ducativ projctn Aanpassingn tn bhov van Kollum: Pyk Kros / Anj Gron Tkningn: Ronald Drkzn Voorblad: Vra Damhuis Id: Alic O, ducati in wrldprspctif Amstrdam Vormgving: Argiop Projctliding n Organisati: Pyk Kros Suprvisi: Marjolin Staal D mondial spurtocht is uitggvn door: NME-Cntrum D Klystr Trkwi 8b 904 AB Damwâld Erst uitgav juni 0 0 tkst n tkningn: Oostrhoff & Wijnsma ducativ projctn, Rard Spurtochtbokj
Blangrijk aanwijzingn vooraf Blijf bij lkaar n lt op ht vrkr. Nm j pn m n zt j naam op ht bokj.! Wrk zovl moglijk samn. Idr vult zijn ign bokj in, vaak zijn mrdr antwoordn moglijk. Kom j r nit uit dan sla j d vraag ovr. Achtr lk opdracht staat (binnn) of (buitn). Als r binnn staat kan j mt j gropj naar binnn. Als r buitn staat blijf j buitn n bantwoord daar d vragn di bij ht wrkblad horn. Als r achtr n wrkblad binnn staat n d winkl is gslotn do j d opdracht buitn. Als r al n gropj binnn is, wacht j tot dat gropj klaar is voordat julli naar binnn gaan. Er zijn dus nooit tw gropjs tglijk in n winkl. Sla vntul n wrkblad ovr als j vrwacht dat ht t lang gaat durn voordat julli aan d burt zijn. Mt n wapn wil n stad its van zichzlf latn zin. Mt n Fris vlag wil d provinci Frisland its van zich zlf latn zin. Wat is nog mr typisch Fris? Dnk ns aan tn, taal n sport............................................................................................................................................................................ Als ht druk is in d winkl, ga dan nit allmaal naar binnn, maar stuur tw lrlingn naar binnn om d vragn t bantwoordn. Maak gn lawaai n kom nrgns aan als dat nit nodig is. Loop vrdr door d Voorstraat. J komt wr bij ht gmnthuis. Wannr j mt j gropj bgonnn bnt mt wrkblad, dan bn j nu klaar mt d wandltocht! Bn j bij n andr wrkblad bgonnn, dan ga j nu naar wrkopdracht. 5
Ht wapn van KOLLUM (buitn) Bovn d dur van ht oud gmnthuis zi j ht wapn van Kollumrland. o Ik vind ht n mooi wapn. o Ik vind ht gn mooi wapn. o Ik knd ht wapn van Kollumrland c.a. al. o Ik wist nit dat ht wapn r zo uit zit. wrkblad 5 Ho j mot lopn kun j lzn in d tkst na ht pijltj. Als j d wg nit mr wt kun j ook nog op d plattgrond kijkn (in ht middn van ht bokj). Nm dit bokj na d wandling wr m naar school. J hbt ht nog nodig! Ook idr land hft zijn ign wapn. o In ht Ndrlands wapn staat n luw. o In ht Ndrlands wapn staat n ko. 4
Vooraf Dz tocht laat zin hovl d inwonrs van Dokkum, dus ook julli zlf, t makn hbbn mt d rst van d wrld. Julli gaan in Dokkum n mondial spurtocht lopn. Ht woord mondiaal komt uit ht Frans: l mond n btknt: d wrld. Wlk productn in d snackbar komn uit ht buitnland? Soms is ht gmakklijk, omdat ht product n buitnlands naam hft. Soms mot j r langr ovr nadnkn, omdat alln d ingrdiëntn waar ht product van gmaakt is uit ht buitnland komn. Product: Land: Buitnlands omdat:.................................................. Ht grootst dl van d wrld nomn wij d Drd Wrld. Wat is dat ignlijk d Drd Wrld? Mr dan vrtig jaar gldn hft imand di trm bdacht. Hij zi: D Erst Wrld, dat zijn wij, d rijk wstrs landn. D Twd Wrld, dat zijn d socialistisch landn (China, d Sovjt-Uni n Oost Europa). D Drd Wrld, dat zijn d arm landn. D vrschilln tussn d arm landn zijn vl grotr gwordn. Sommig arm landn zijn rijkr gwordn, andr armr. Ook binnn arm landn zijn soms grot vrschilln: in zo n land zijn sommig mnsn bhoorlijk rijk gwordn, maar n groot dl van d mnsn is nog rg arm. D Drd Wrld bstaat dus ignlijk ook nit mr..................................................................................................... Loop door d Eyso d Wndtstraat trug naar d Voorstraat. Ga daar links. Stop daar voor ht oud gmnthuis. 4
Caftaria, lunchroom D Pruttlpot (binnn) o Ik koop wl ns n patatj. o Ik t graag patat mt:......................................... wrkblad 4 Bovndin klinkt ht n btj of ht d uitslagn van n wdstrijd zijn. Maar omdat idrn daaraan gwnd is gbruikn w d trm Drd Wrld nog stds. Ook in d opdrachtn di horn bij dz tocht. Mijn tw livlingsgrchtn in ht thuisj zijn:........................ n........................ W sprkn af dat w ondr d Drd Wrld vrstaan: d landn waarin vl mnsn wonn di arm zijn. Ht zijn ongvr d wrlddln Afrika, Azië n ht zuidn van Amrika. Ls voor j gaat wandln d aanwijzingn op bladzijd n god door! 5
Ht Gmnthuis (binnn) J bnt t gast in ht gmnthuis van Kollum. Wlkom! Wat gburt r ignlijk allmaal in ht gmnthuis? Kruis aan wat waar is: o J kunt hir informati haln ovr allrli dingn. o Idrn di in d gmnt Kollumrland c.a. gborn wordt staat hir ingschrvn. o J kunt hir n paspoort haln. o J kunt hir gzllig n kaartj lggn. o Ambtnarn hbbn in ht gmnthuis hun wrkplk. In ht gmnthuis drinkn z koffi n th. Thplantn groin ondrmr in China n India. Koffi wordt gmaakt van d koffiboon, di groit in d Drd Wrldlandn. Kruis aan wat waar is: o Th wordt gmaakt van thbonn. o Th wordt gmaakt van thblaadjs. o Thblaadjs groin in ons land. o Thblaadjs groin nit in ons land. o Thblaadjs wordn vooral gplukt door misjs n vrouwn. o Thblaadjs wordn vooral gplukt door jongns n mannn. o Ik lust graag th. Als j ht Gmnthuis vrlaat, stk j d van Limburg Stirumwg ovr n loop j naar d Voorstraat. wrkblad o Ndrlands koin tn vl gras n hooi uit Ndrland o Ndrlands koin tn vl krachtvor uit ht buitnland, zoals soja. o Dz slagr slacht d dirn zlf. o D dirn wordn in n slachtrij gslacht. o Dz slagr vrkoopt ook biologisch (EKO) vls. o En karbonad is afkomstig van n varkn. o En karbonad is afkomstig van n ko. o En bifstuk is afkomstig van n varkn. o En bifstuk is afkomstig van n ko. Loop vrdr langs d Voorstraat. J komt links d Eyso d Wndtstraat tgn. Ga di straat in. Aan d rchtrkant zi j n snackbar. 6
Slagrij Jan n Grtj van dr Bijl (binnn) o Ik bn gk op vls. o Ik lust gn vls. o Ik bn vgtariër. D slagr vrkoopt: o paardnvls o schapnvls o struisvoglvls o koinvls o gitnvls o konijnnvls wrkblad risburau VakantiXprts (buitn) Kijk in d talag of op ht bord buitn naar d aanbidingn van dit risburau. o Ik zi rizn naar landn waar ik wl ns gwst bn. o Ik zi rizn naar landn waar ik nooit bn gwst. o Ik bn nog nooit in n andr land gwst. o Ik zi landn waar ik wl naar to zou willn o Ik hb wl ns in n vligtuig gztn. o Ik hb wl ns op z gvarn. o Ik hb wl ns n lang ris mt d auto gmaakt. o Ik bn wl ns mt d fits op vakanti gwst. o Ik bn wl ns mt d trin op vakanti gwst. wrkblad 0 7
Schrijf landn op waar j ht lifst naar to zou willn. Vul in: Ik zou ht lifst op vakanti gaan in d volgnd dri landn:.................................................... 4 Kijk of r n aquarium staat mt gklurd vissn. Vol voorzichtig aan d buitnkant van dit aquarium. Wat vol j? Waarom is dat dnk j? Dit aquarium volt:............................................................................................. aan........................................................................................................ Ik dnk dat dat is omdat:........................................................................................... Loop naar binnn, ga rchtdoor, dan kom j bij d Rabobank. Loop d winkl uit. Ga links. Stop voor ht raam van d slagr. 8 9
Dirnspciaalzaak Numan (binnn) In dz winkl vrkopn z: o slangn o hondn o kattn o knaagdirn o hagdissn o vogls o vissn o D dirn uit dz winkl zijn in andr landn gvangn. o D dirn uit dz winkl zijn in Ndrland gfokt. o In Ndrland komn dz dirn ook in ht wild voor. Vul in. Ik zou graag n...................... als huisdir willn. wrkblad Rabobank (binnn) Tip: Als j d bank binnn loopt, loop dan dirct naar rchts, j komt dan bij d kluis. Daar bwaart dz bank ht gld. All landn di mt d uro btaln, kunnn gmakklijk mt lkaar handln. Dit komt omdat r nit mr gwissld hoft t wordn n r gn moilijk rknsommn gmaakt hovn wordn. wrkblad 8 Wat dnk j? Dit dir lft in ht wild in: o Europa o Afrika o Amrika o Azië o Australië o Dit dir is n cht huisdir n lft nit in ht wild. o Als j op vakanti gaat naar Oostnrijk dan kun j mt d uro btaln. o Als j op vakanti gaat naar Dnmarkn dan kun j mt d uro btaln. o Duitsland n Blgië hbbn d uro. o Landn in d Drd Wrld hbbn gn Euro. o England n Zwdn hbbn wl d Euro 9
Aan n uromunt kun j zin in wlk land ht muntstuk gmaakt is. Vraag j bglidr of di muntgld bij zich hft n vraag of j n muntj mag bkijkn. Bkijk ht muntj. Kan jij ontdkkn in wlk land dz uro gmaakt is? Ht muntstuk dat ik hb bkkn is gmaakt in:................................................. 4 Tgnovr d gvangniscl zit n luikj in d muur. D gvangnn wrdn mt n gvangnisboot naar dz gvangnis gbracht, n kwamn door ht luikj naar binnn. o Gvangnn wordn nu ook pr boot vrvord. o Gvangnn wordn nu mt n spciaal busj vrvord. Wi dnk j dat ht btr hbbn? o Gvangnn van ton haddn ht btr. o Gvangn van nu hbbn ht btr. o Ht is glijk. Kijk rond in d oud gvangnis. Als j god kijkt zi j zlfs n schdl staan. Als j ht gbouw uitloopt ga j links. D rst straat links is d Krkstraat. Loop di straat in. Loop trug door d aquariumkldr, mt d trap naar bovn. J staat nu in d dirnspciaalzaak. Daar mot j zijn voor d volgnd vragn. 0 7
Oud gvangniscl (binnn) J staat hir in ht oud Rchthuis van Kollum. In d kldr van ht Rchthuis zat n gvangnis. Eén gvangniscl uit 60 is gmaakt zoals di ton was. Kijk naar binnn in d gvangniscl. Wat zi j? o Tralis o Stnn bd o Lkkr zacht bd o Gvangn o Wc o Bal mt ktting aan vot Gvangnn zijn bprkt in hun vrijhid. o Vrogr wrdn gvangnn opgslotn n krgn z n koglktting aan hun bn o Nu wordn koglkttingn nooit mr gbruikt in Ndrland o Nu wordn r af n to lktronisch nklbandn gbruikt. wrkblad chins rstaurant (buitn) Bij n chins rstaurant makn z Chins grchtn. J kunt dz grchtn mnmn naar huis, maar ook optn in ht rstaurant. o Ik hb wl ns in n Chins rstaurant ggtn. o Ik hb wl ns thuis Chins ggtn dat w opghaald hbbn. o Er zijn Chins grchtn di ik rg lkkr vind. o Er zijn Chins grchtn di ik nit lust. o Chins productn kan j kopn in idr suprmarkt. o Als j Chins wilt kokn mot j boodschappn don in n spcial winkl. o Mstal kun j aan d ignaars van n Chins rstaurant zin dat z oorspronklijk uit China komn. o J kan aan d buitnkant van dit rstaurant zin dat ht Chins is. Vul in. Tw Chins grchtn zijn:................................................. wrkblad 4................................................. 6
Kn j nog mr buitnlands rstaurants in Kollum? En andr buitnlands rstaurant in Kollum is:................................................. Computr is oorspronklijk n Engls woord, maar wordt ook in d Ndrlands taal gbruikt. Kruis aan wat waar is: o Wij gbruikn vl woordn di uit ht buitnland komn. o Alln in Ndrland wordt Ndrlands gsprokn. o Engls is n wrldtaal, ht wordt in vl landn gsprokn o Er sprkn mr mnsn Chins dan Engls. 4 Wt j nog mr woordn di uit n andr taal komn maar di in ht Ndrlands gbruikt wordn? Vul in: Woord: Taal:.............................................................................................................. Loop trug door d Krkstraat naar d Voorstraat. Ga daar links naar d Krk........................................................ Loop door. Blijf vn staan op d brug, links voor j zi j ht oud rchthuis van Kollum. Ga naar binnn in d dirnspciaalzaak. Loop r doorhn, n ga mt d trap naar bndn. Loop door d aquariumkldr, j komt nu bij d vrogr gvangnis. 5
Computrwinkl G Po Systms (buitn) Z vrkopn in dz winkl computrs n computrondrdln. o Wij hbbn thuis ook n computr. o Ik vind ht luk om achtr d computr t zittn. o Ik vind computrs niks aan. Via Intrnt: o MSN j nt zo makklijk mt j buurjongn als mt n vrind in Australië. o wordn idën snl wrldwijd vrsprid. o is all informati di j vindt waar. o is all informati di j vindt gratis. o kan j norm opglicht wordn! wrkblad 0 Krk (buitn) Bkijk ht gbouw. Kruis aan wat waar is: o Ik vind dit n mooi gbouw. o Ik vind dit gn mooi gbouw. o Ik bn wl ns in dz krk gwst. o Ik gloof in God. o Ik gloof in Allah. o Ik gloof nit in n god. o In Ndrland mag idrn zlf kizn waarin hij glooft. o Ik bn blij dat idrn hir zlf mag kizn waarin hij glooft. Er bstaan vl vrschillnd glovn. Kun jij r dri nomn?................................................................................................ wrkblad 5 Loop door in dzlfd richting, aan d linkr kant staat n grontwinkl. Ga daar naar binnn. 4
gront n fruit winkl (binnn) Ga d winkl binnn n kijk wlk vrs grontn n fruitsoortn r t koop zijn. o Ik zi dingn di ik hrlijk vind. o Ik zi dingn di ik nit lust. Ik zi gront of fruit dat: o in Ndrland buitn op ht land wordt vrbouwd. o in Ndrland in kassn wordt gtld. o in andr landn wordt gtld. wrkblad 6 D buitnband van n fits is gmaakt van: (tip: d band bstaat uit mr dan één grondstof ) o hout o rubbr o katon o lr o staaldraad o karton o Rubbr komt van d rubbrboom. o D rubbrboom groit in Ndrland. Bij d grontn n fruit di hir uitgstald zijn staat soms gschrvn uit wlk land ht komt (zo nit, vraag n mdwrkr). Schrijf van productn op wat ht is n waar ht vandaan komt. Vul in. Ik zi......................................... uit......................................... Ik zi......................................... uit......................................... Ik zi......................................... uit......................................... Loop nu trug langs d andr kant van d Voorstraat. Blijf staan voor d computrwinkl. 4
Luinstra s FIETSEN (buitn) Kruis aan wat waar is: o Ik hb zlf ook n fits. o Ik fits (bijna) lk dag. o Wij gaan mstal mt d auto. o Ik loop livr. o Mt d auto naar d winkl gaan is handigr dan op d fits, want dan kun j zwar boodschappn in d auto lggn. o In d auto hb j mindr last van slcht wr. o In small straatjs kun j gmakklijkr komn mt d fits. o Ik vind ht vaak gvaarlijk op d wg mt al di auto s. o Als r mindr auto s zoudn rijdn, zou r mr ruimt zijn om t spln. o Als r mindr auto s zoudn rijdn, zou d lucht schonr zijn. o Ik zou bst zondr auto kunnn lvn. o Bwgn is gzond, n daarom is fitsn gzondr dan autorijdn. wrkblad 9 4 Zi j ook gront of fruit di j nog nooit ggtn hbt? o All gront n fruit di ik zi, hbbn wij thuis wl ns ggtn. o......................................... hb ik nog nooit ggtn. Er is fruit dat alln in d zomr in d winkl t vindn is. Kijk om j hn. Zi j nu ook fruit in d winkl liggn di j in d wintr hir nit kunt kopn?.............................................. kan j in d wintr nit kopn. Als j d winkl uit komt ga j links. J loopt vrdr langs d Voorstraat. J komt langs D Wrldwinkl. Ga naar binnn. 5
wrldwinkl (binnn) Ga d winkl binnn. Kijk god wat j hir allmaal kunt kopn Kruis aan wat waar is: Ik zi: o koffi o chocola o klding o aardwrk o th o splgod o bokn o sirradn D dingn di j hir kunt kopn kun j ook in andr winkls kopn. o ja o n wrkblad 7 Kaas wordt gbruikt om op brood t don. Kaas wordt ook gbruikt in andr grchtn. Vul in. Kaas wordt ook gbruikt bij:............................................................................................................................................................ o Ik vind dit n luk winkl. o Ik vind dit gn luk winkl. Ht mooist in dz winkl vind ik:..................... Ht kost:..................... Ht is gmaakt in:..................... Loop door langs d Voorstraat. Rchts zi j n fitsnwinkl. Stk d straat ovr (uitkijkn!). 6
D inloop, t kaashokj annx polir (buitn) Kijk door ht raam naar binnn. Wat kan j hir allmaal kopn? Ik zi: o Kaas o Koinvls o Varknsvls o Kippnvls o Vls van andr vogls o Vis Kijk naar ht gdlt waar d kaas ligt. o Ik lust graag kaas. o Er bstaan vrschillnd soortn kaas. wrkblad 8 Kruis aan wat waar is: D spulln di hir wordn vrkocht o komn uit ons land. o komn uit andr landn. o komn vaak uit Drd Wrldlandn. o zijn mstal duurdr dan in d gwon winkl. o zijn mstal godkopr dan in n gwon winkl. o Als j hir its koopt wt j zkr dat d mnsn di ht product gmaakt hbbn, r ook gnog aan vrdinn. o Bij vl andr winkls wt j dat nit zkr. o D vrkoprs in d Wrldwinkl wrkn hir vrijwillig. Voor j d winkl uit gaat krijgt j gropj n doosj mt 6 rpjs chocola. J hbt straks op school ht doosj van d chocola nodig, bwaar dit dus. D chocola kan j rlijk vrdln n optn. o Vrogr wrd r in Kollum kaas gmaakt. o In Kollum wordt nog stds kaas gmaakt. o Kaas was vrogr n blangrijk xport product. o Kaas is nog stds n blangrijk xport product. 0 Loop d winkl uit n ga links. Loop vrdr langs d Voorstraat tot j bij d Polir bnt. Kijk door ht raam naar binnn. 7
. Gmnthuis. Risburau VakantiXprts. Rabobank 4. Chins rstaurant 5. Krk 6. Grontwinkl 7. Wrldwinkl 8. D inloop, t kaashokj annx polir 9. Luinstra s fitsn 0. Computrwinkl G Po Systms. Oud gvangnis. Dirnspciaalzaak Numan. Slagrij Jan n Grtj van dr Bijl 4. Caftaria lunchroom D Pruttlpot 5. Wapn van Kollum