MILIEUJAAR- PROGRAMMA 2013 (en rapportering over 2012)

MILIEUJAAR- PROGRAMMA 2013 (en rapportering over 2012) Unanieme goedkeuring door de gemeenteraad op 28 maart 2013 (na gunstig advies van de milieuraad van 18 maart 2013 en gunstig advies van de Raadscommissie Milieu en Duurzame Ontwikkeling van 25 maart 2013) MJP 2013-1/104 Gemeente Schoten

INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 5 1 INSTRUMENTARIUM... 6 1.1 Basis instrumentarium... 6 1.1.1 Gemeentelijke diensten... 6 1.1.2 Handhaving... 8 1.1.3 Milieu Management Informatie Systeem (MMIS)... 9 1.1.4 Milieuraad (lokale mina-raad)... 10 1.1.5 Gemeentelijk milieubeleid (Visienota gemeentelijk leefmilieu )/ BBC... 10 1.2 Onderscheidingsniveau instrumentarium... 11 1.2.1 Duurzaamheidsambtenaar en Lokaal Toezichter... 11 1.2.2 Milieubeleidsplan 2010-2014... 11 1.2.3 Milieubarometer: 53 indicatoren... 11 1.2.4 MMIS... 11 1.2.5 Milieuraad... 12 1.2.6 Handhaving... 12 2 AFVAL... 14 2.1 Basis afval... 14 2.1.1 Afvalpreventie en hergebruik... 14 2.1.2 Selectieve inzameling en restafval... 14 2.1.3 Opruimen achtergelaten afvalstoffen... 15 2.2 Onderscheidingsniveau afval... 15 2.2.1 Acties mbt afvalpreventie en hergebruik... 15 2.2.2 Acties mbt selectieve inzameling... 18 2.2.3 Doelstelling mbt restafval... 21 2.2.4 Acties en maatregelen mbt illegaal ontwijkgedrag... 22 3 MILIEUVERANTWOORD PRODUCTGEBRUIK... 25 3.1 Basis milieuverantwoord productgebruik... 25 3.1.1 Milieuverantwoord productgebruik binnen gemeentelijke diensten... 25 3.1.2 Passieve sensibilisatie... 25 3.2 Onderscheidingsniveau milieuverantwoord productgebruik... 25 3.2.1 Verplicht milieuverantwoord productgebruik binnen de gemeentelijke diensten... 25 3.2.2 Milieuverantwoord productgebruik bij burgers... 30 4 WATER... 32 4.1 Basis water... 32 4.1.1 Pesticidenreductie / zonder-is-gezonder... 32 4.1.2 Passieve sensibilisatie... 32 4.2 Projecten water... 33 4.2.1 Hemelwaterinstallaties en infiltratievoorzieningen... 33 4.2.2 Overzicht weg en rioleringswerken 2012... 34 4.2.3 DULO-waterplannen... 34 4.2.4 Individuele afvalwaterbehandelingsinstallaties (IBA)... 35 5 HINDER... 36 5.1 Basis hinder... 36 5.1.1 Digitaal opvolgen milieuklachten... 36 5.1.2 Passieve sensibilisatie... 36 5.2 Onderscheidingsniveau hinder... 36 5.2.1 Beheer, opvolging en rapportering van milieuklachten... 36 5.2.2 Beleidskader geluidshinder... 40 5.2.3 Beleidskader geurhinder... 41 5.2.4 Beleidskader lichthinder... 42 5.2.5 Actieve sensibilisatie... 42 5.2.6 Hinder door niet-ingedeelde inrichtingen... 45 MJP 2013-2/104 Gemeente Schoten

5.2.7 Opstellen en bijhouden van een hinderinventaris... 45 6 ENERGIE... 46 6.1 Basis energie... 46 6.1.1 Elektronische opvolgingssysteem bouwaanvragen... 46 6.1.2 Uitvoering energieboekhouding en EPC... 46 6.1.3 Passieve sensibilisering... 49 6.2 Onderscheidingsniveau energie... 49 6.2.1 Uitbreiden energieboekhouding naar andere gebouwen... 49 6.2.2 Opmaken EPC voor publieke gebouwen < 500 m²... 50 6.2.3 Actieve sensibilisatie... 50 6.2.4 Aankoop minimum percentage groene stroom... 57 6.2.5 Opleiding energie... 58 6.2.6 Opname energie-efficiëntie als criterium bij overheidsopdrachten... 58 6.2.7 Rapportage lager energieverbruik... 60 6.2.8 Stimuleren kleine energiebesparende maatregelen... 61 6.2.9 Openbare verlichting... 62 6.2.10 Hernieuwbare energie... 65 7 MOBILITEIT... 68 7.1 Basis mobiliteit... 68 7.1.1 Passieve sensibilisatie... 68 7.1.2 Gemeentelijke begeleidingscommissie mobiliteitsplan... 68 7.2 Onderscheidingsniveau mobiliteit... 68 7.2.1 Stimuleren milieuvriendelijk rijgedrag gemeentepersoneel... 68 7.2.2 Sneltoets GBC... 70 7.2.3 Luchtverontreiniging door verkeer... 70 7.2.4 Actieve sensibilisatie... 71 7.2.5 Milieuvriendelijke voertuigen... 75 7.2.6 Bedrijfsvervoersplannen... 79 8 NATUUR... 80 8.1 Basis natuur... 80 8.1.1 Bermbeheer... 80 8.1.2 Promotie streekeigen soorten... 80 8.1.3 Code van goede natuurpraktijk... 82 8.2 Onderscheidingsniveau natuur... 82 8.2.1 Subsidiereglement... 82 8.2.2 Vorming... 83 8.2.3 Deelname Dag van het Park... 83 8.2.4 Aanplanten streekeigen soorten... 84 8.2.5 Inventarisatie en actieplan kleine landschapselementen en landschappelijk waardevolle percelen... 84 8.2.6 Soortenbeleid en biodiversiteit... 84 8.2.7 Natuurbeheer in gemeentelijke domeinen... 86 8.2.8 Bosgroep Antwerpen Noord... 87 8.2.9 Regionaal landschap de Voorkempen en Antitankgracht... 87 8.2.10 Ontsnippering... 87 8.2.11 Natuurgebied Bonte Hannek... 88 8.2.12 Bestrijding invasieve exoten en probleemsoorten... 89 9 BODEM... 90 9.1 Basis bodem... 90 9.1.1 Inschakelen van een erkend bodemsaneringsdeskundige... 90 9.1.2 Vergunnen tijdelijke grondopslagplaatsen (TOP)... 90 9.2 Onderscheidingsniveau bodem... 90 9.2.1 Acties en maatregelen binnen het Vlaamse bodembeleid... 90 9.2.2 Erosiebestrijding... 90 MJP 2013-3/104 Gemeente Schoten

9.2.3 Inventaris gemeentelijke gronden... 90 9.2.4 Inzamelplaats kleine partijen verontreinigde grond... 91 9.2.5 Tankslag: kaap 200 oude mazouttanks in zicht!... 91 9.2.6 Algemene info m.b.t. bodemonderzoek... 91 10 DUURZAME ONTWIKKELING... 93 10.1 Basis duurzame ontwikkeling... 93 10.1.1 Passieve sensibilisatie... 93 10.2 Onderscheidingsniveau duurzame ontwikkeling... 93 10.2.1 Participerende en sensibiliserende initiatieven... 93 10.2.2 Duurzaam bouwen en wonen... 93 10.2.3 Maatschappelijk verantwoord ondernemen... 94 10.2.4 Initiatieven m.b.t. duurzame ontwikkeling in een Noord-Zuidcontext... 95 10.2.5 Projecten i.v.m. educatie voor duurzame ontwikkeling... 96 10.2.6 Vlaams implementatieplan educatie voor duurzame ontwikkeling... 96 11 MILIEUCOÖRDINATOR... 97 12 BEGROTING 2013... 98 13 GEBRUIKTE AFKORTINGEN... 100 14 BIJLAGEN... 102 Instrumentarium... 102 Afval... 102 Milieuverantwoord productgebruik... 102 Water... 103 Hinder... 103 Energie... 103 Mobiliteit... 104 Natuur... 104 Bodem... 104 Duurzame ontwikkeling... 104 MJP 2013-4/104 Gemeente Schoten

MILIEUJAARPROGRAMMA 2013 INLEIDING Vorig jaar is het gemeentebestuur van Schoten (zoals alle voorgaande jaren trouwens) met verve onderscheiden bij de evaluatie van ons milieujaarprogramma. Met de nadruk op ons want, het MJP zoals het genoegzaam wordt afgekort is niet alleen een realisatie van de milieudienst en zoveel andere diensten, maar ook van de Raadscommissie Milieu & Duurzame Ontwikkeling, de Milieuraad en uiteindelijk de Gemeenteraad. We zijn dan ook altijd verheugd en trots dat deze nota uiteindelijk unaniem wordt goedgekeurd over alle partijgrenzen heen. We mogen dus stellen dat we er al enkele decennia een mina-beleid hebben kunnen voeren met een breed maatschappelijk en politiek draagvlak. De opmaak van dit milieujaarprogramma 2013 is niet zo vlot verlopen als verwacht. Het plan bevat tientallen acties, maar die kan je dus enkel uitvoeren als je weet welk instrumentarium en welke middelen je daarvoor kan inzetten. Het MJP is meer dan plannen, het is ook achteruit kijken en durven kijken wat wel en wat niet (en waarom) iets niet werd uitgevoerd. En om vooruit te kijken, moet je ook weten hoeveel personeel je kan inzetten. Het doek hierover is gevallen, en half februari kon begonnen worden met de opmaak van het MJP2013. Er zitten geen trendbreuken in. Het is nog altijd afgestemd op het nog steeds geldige Milieubeleidsplan 2010-2014 dat toenertijd unaniem door de Gemeenteraad werd goedgekeurd. De acties vertalen dus de beleidsdoelen die toen werden uitgezet, maar afgestemd op een actualisering van het beleid, alsook een verschuiving van prioriteiten. Zo staat handhaving, energie en biodiversiteit nu op stip genoteerd. Een gemeente vaart natuurlijk op de stroom mee die de UN, Europa en het Gewest samen vormen. Het MJP2013 legt wel enkele klemtonen, maar is in wezen niet zo anders dan dat van 2012. Dat zal geen verbazing wekken omdat dit ook het laatste jaar is van de huidige samenwerkingsovereenkomst. Om de subsidies (60.460 euro + loon duurzaamheidsambtenaar 30.000) te kunnen krijgen, volstaat het niet om te plannen, maar moet er ook actie en reflectie zijn. De gewestelijke administratie (CAPLO) kijkt hier nauwgezet op toe, punten en komma s tellen, motivaties evenzeer. We stellen hierbij dus het MJP2013 voor, dat uiterlijk op 1 april moet ingediend zijn bij het Gewest. Vanaf dan is het afwachten voor het verdict, maar zullen we misschien ook iets meer te weten komen over de nieuwe samenwerkingsovereenkomst 2.0 (inmiddels omgedoopt tot SO-light ). Gemeenten zullen nog wel degelijk kunnen rekenen op subsidies voor de mina-werking, er zijn voor de BBC een aantal prioriteiten bepaald, handhaving blijft op gemeentelijk niveau en duurzame ontwikkeling/transitie blijft het thema voor de volgende decennia (VIA). Los hiervan mogen we dit jaar al een tsunami van maatregelen verwachten : de nood om projecten op te maken, het feit dat de milieuvergunning wellicht een permanente vergunning wordt, strikte handhaving, herindeling van de VLAREM-ingedeelde bedrijven (de meeste klasse 1 worden klasse 2 en dus onder de gemeentelijke bevoegdheid), en diverse verplichte data- en rapportagebanken. Met de klimaatwijziging, mondiale problemen als fijn stof en geluidshinder, stijgende energieprijzen, de transitie, en de noodzaak voor een eerlijke en transparante lokale handhaving ligt er opnieuw veel werk op de plank. Een FSC-gelabelde alleszins. Dirk Vercammen Diensthoofd gemeentelijke milieudienst MJP 2013-5/104 Gemeente Schoten

1 INSTRUMENTARIUM 1.1 Basis instrumentarium 1.1.1 Gemeentelijke diensten 1.1.1.1 Samenstelling milieudienst Naam medewerker Functie Aanstellingsniveau % VTE bezig met gemeentelijk milieu- en natuurbeleid Dirk Vercammen* Milieuambtenaardiensthoofd A statutair 100 Joke Ossaer Landschapsecoloog A statutair 80( loopbaanonderbreking), uit dienst op 06/12/12 Jorg Helsen* Milieudeskundige B - bepaalde duur SO 80 Mattias Vercammen Milieudeskundige B interim 100 (vervanging Haidi), uit dienst 01/02/2013 Bie Vanderbeck Milieudeskundige B - statutair 66 Katty Michielsen duurz.ambtenaar B bepaalde duur SO 100 Vanessa Dierckx admin.medewerker C gesco 100 Mieke van Gorp Projectmedewerker C gesco 80 (loopbaanonderbreking) (*) = tevens lokaal toezichter (B.VL.R. 12-12-2008) Afwezig in 2012: Haidi Leroy* Milieudeskundige B gesco 0 / loopbaanonderbreking Een turbulente periode. Joke Ossaer vond een 4/5 de betrekking als curator in het gerenomeerde wetenschappelijk Arboretum van Wespelaer en verliet ons op 6 december 2012. Mattias Vercammen werd op 1 februari 2013 benoemd als milieu-ambtenaar (statutair) in de gemeente Kapellen. Jorg Helsen vroeg loopbaanonderbreking (20 %) en ging terug studeren (Master in de Milieuwetenschappen UIAntwerpen). Alhoewel we reeds 16 jaar over een duurzaamheidambtenaar beschikken, en het feit dat Katty Michielsen ook aangeduid werd als energiecoördinator, maakte dat het einde van de thans lopende samenwerkingsovereenkomst een precaire situatie werd. Hetzelfde voor Jorg Helsen die werd erkend en aangesteld als lokaal toezichter. Het was dan ook een mijlpaal dat het CBS besloot een contractueel kader voor milieuhandhaver en duurzaamheidsambtenaar op te maken. Ir Joke Ossaer zal vanaf 1 mei worden vervangen door iemand van niveau B (bachelor) of C (mits attesten), in de hoop deze vooral in te zetten voor het rijke bomen en bossenpatrimonium en kleine ontwerpen (groenplantsoenen, verkeersgeleiders, dat soort dingen). Het valt nog te bekijken of Haidi Leroy terug zal komen werken op 1/6 e.k., of dat zij ontslag neemt. In elk geval werd haar vervanger Mattias op zijn beurt niet vervangen. MJP 2013-6/104 Gemeente Schoten

Recente veranderingen in de personeelsformatie milieudienst. In het voorjaar wordt de landschapsecoloog A nog vervangen door een groendeskundige B (4/5 de ). 1.1.1.2 De functie van milieuambtenaar en staf in het personeelsbehoeftenplan Al de functies in bovenstaande tabel werden opgenomen in het personeelsbehoeftenplan en goedgekeurd door de provinciale overheid. De milieudienst, als deel van de afdeling Grondgebiedzaken, werd ondergebracht in een gerenoveerd burgerhuis (Verbertstraat 7), vlak naast de Technische Dienst, met mogelijkheid tot gemeenschappelijke balie en goede verbindingen. Er is in de praktijk sprake van een gemeenschappelijk loket vergunningen en een centraal aanspreekpunt voor milieuklachten! Hieraan is ook een energie- en dubowo (duurzaam bouwen & wonen)loket toegevoegd. In 2013 worden er wijzigingen voorzien. Bedoeling blijft dat er 3 mensen Vlarem-bevoegdheid behouden. Jorg Helsen volgde de cursus milieuhandhaving in 2010 met succes. De artikel 58- ambtenaren werden vorig jaar omgevormd tot lokale toezichter zoals het handhavingsdecreet dit voorziet als overgangsmaatregel. Mattias Vercammen beëindigde de cursus lokaal toezichter in 2012 eveneens met succes, maar daar hebben ze nu vooral in Kapellen voordeel bij. De groenambtenaar 4/5 de verwachten we op 1/5 (examenprocedure loopt). Onze administratieve peiler is met 2 personen erg smal, maar toch werden in 2012 werden 2.082 originele brieven vanuit de milieudienst verstuurd. Daarnaast werden 55 nieuwe Vlarem-dossiers behandeld. Louter ter overweging : bij een openbaar onderzoek voor klasse 1 bedrijf versturen we soms 500 bewonersbrieven (aangetekend via postdienst). Het aantal mails dat dagelijks wordt verstuurd is gigantisch. Veel zaken worden trouwens via die weg opgelost als modern nietbureaucratisch bestuur (behalve bij handhaving steeds met cc aan de vakschepen). Interne procedures worden steeds ingewikkelder en omslachtiger en wegen op het tijdsbestek van de dienst (facturatie bv). MJP 2013-7/104 Gemeente Schoten

1.1.1.3 Meldpunt milieuklachtenbehandeling De inwoners van Schoten (en bedrijfsleiders) hebben verschillende mogelijkheden om milieuklachten in te dienen, en dat kan 24 op 24 uur, 7 dagen in de week! In geval van rampensituaties speelt de milieudienst ook een rol en is deze oproepbaar. Klachten kunnen ingediend worden: - balie milieudienst (mondeling, e-mail, telefonisch, brief of zelfs elektronisch via www.schoten.be (interne dispatching zal een milieuklacht afleiden naar de milieudienst) Op de gemeentelijke website wordt onder het item milieuklachten aangegeven op welk telefoonnummer (politie) men buiten de kantooruren contact dient op te nemen. - politiepermanentie (meestal vragen zij aan milieudienst bijstand) - inspraakambtenaar (zal milieuklachten afleiden naar milieuloket) - coördinator integrale veiligheid (interne verwijzing) - andere overheidsinstanties (bv Gouverneur, een ministerieel kabinet,.) - milieuraad (eventueel publiek met spreekrecht) - afvallijn 0800/94.039 - enzovoort Milieuklachten krijgen een volgnummer en worden ingegeven op MKROS, het Milieu Klachtenregistratie en opsporingsssysteem van de Vlaamse overheid. Dankzij een tussen de Gemeenteraad en de Politiezone Schoten afgesloten protocol (bekrachtigd in de gemeenteraad van 24 juni 2010) neemt de politie na de werkuren dit aspect over, doch wel met bereikbaarheid van de milieudeskundigen in geval van rampsituaties, acute hinder, enzovoort. De oproepbaarheid kan gebeuren door Burgemeester, Rampenambtenaar, Politiechef of Procureur des Konings. De politie maakt geregeld klachten over aan de milieudienst wanneer dit gaat om VLAREM ingedeelde inrichtingen. 1.1.1.4 Voor welke taken wordt beroep gedaan op intercommunale medewerkers? De milieudienst is niet aangesloten bij de intercommunale milieudienst van IGEAN, behalve dan voor het aspect veiligheid, vertrouwenspersoon en afvalverwerking. Er is frequent overleg en een goede samenwerking. IGEAN heeft wel in het verleden diverse taken opgenomen binnen het werkingsveld van de ruimtelijke ordening (opmaak BPA s bijvoorbeeld). Voor bepaalde tijdelijke initiatieven zoals de projecten: IGEAN-energielening, tankslag en de PMD- sorteerkampioen wordt op ad hoc basis goed samengewerkt met IGEAN. Er wordt bekeken in hoeverre IGEAN kan instaan als milieucoördinator A voor het containerpark (zie hoofdstuk interne milieuzorg over containerpark). Wegens langdurige afwezigheid van onze milieucoördinator zal dit in de loop van 2013 op punt worden gezet. Bie Vanderbeck is begin februari 2012 terug in dienst gekomen. 1.1.2 Handhaving De milieudienst beschikt over 4 personen in het bezit van een bekwaamheidsbewijs (tussen haakjes het erkend opleidingsinstituut). - Dirk Vercammen (UIAntwerpen) (volgde tevens Politieschool in functie van het attest KB77); - Bie Vanderbeck (OVO) (afwezig van 1/5/2010 tot januari 2012); - Haidi Leroy (OVO) wel 6 jaar afwezig met loopbaanonderbreking; - Jorg Helsen (Inovant) contract verbonden aan samenwerkingsovereenkomst - Mattias Vercammen (Inovant) verliet dienst op 01/02/2013 MJP 2013-8/104 Gemeente Schoten

Haidi Leroy is (mits jaarlijkse verlenging) tot 31/06/2013 met loopbaanonderbreking. Ze werd tot 1 februari 2013 vervangen door Mattias Vercammen - bachelor milieuadministratie. De gemeente voert de klachten actief in op het MKROS. Er wordt ook veel aandacht besteed aan het digitaal opvolgen van de klachten (alle tussenstappen worden gedetailleerd ingegeven in MKROS). In het nieuwe handhavingsdecreet staat het de lokale toezichthouders en officieren van de gerechtelijke politie toe om een kopie van het proces verbaal over te maken aan de bevoegde gewestelijke entiteit. De gemeente rapporteert over de uitgevoerde proactieve en reactieve controles aan de hand van het opgelegde format. In bijlage vindt u een omschrijving van de gevolgde werkwijze en een overzicht van de uitgevoerde controles. Er werden controles uitgevoerd naar aanleiding van: - klachten en incidenten; - vergunningsaanvragen of meldingen; - opgezette campagnes (bv. een bepaalde sector of bedrijvenzone); - routinematige controles. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de administratieve opvolging, de hercontrole enz. een veelvoud aan tijdseenheden vergt in vergelijking met de initiële controle op zich. In 2012 lag het accent van de controles vooral op de bedrijven waarbij de vergunning spoedig dreigde te vervallen en op de horecazaken die met de nieuwe wetgeving inzake de geluidsnormen indelingsplichtig/vergunningsplichtig werden. Er werden een aantal raadgevingen/aanmaningen gestuurd naar bedrijven om hen in te lichten over het nakende verval van hun milieu- of exploitatievergunning en hen aan te sporen het nodige te doen opdat men in regel zou zijn met VLAREM. Ook enkele garages en carrosseriebedrijven werden bezocht. Wat ook werd gecontroleerd was de regeling op grondverzet, hoewel dit eigenlijk geen materie is waar de lokale toezichters bevoegdheid in hebben (ondanks interpretatie en verwarring met het afvalstoffendecreet zoals in het arrest Van de Walle ). Waar nodig, werd tussenkomst gevraagd van de dienst werftoezicht van OVAM. In de eindejaarsperiode werd ook controle uitgevoerd door de lokale politie op de opslag en verkoop van feestvuurwerk. 1.1.3 Milieu Management Informatie Systeem (MMIS) De gemeente voert via het internet vergunningen in op een milieudatabank van Remmicon, de klachten vinden hun weg naar het MKROS (het milieuklachten registratie- en opvolgingssysteem). Daarnaast houdt de gemeente een jaarlijkse inventaris van de gebruikte hoeveelheden bestrijdingsmiddelen bij in het kader van het pesticidenreductieprogramma. De gemeente is aangesloten op het elektronische opvolgingssysteem voor bouwaanvragen. Via deze weg worden de bouwaanvragen doorgestuurd naar de energieprestatiedatabank. De milieudienst houdt eveneens een gemeentelijke inventaris van de risicogronden bij. Deze werd tevens reeds uitgewisseld met OVAM in 2011. In 2012 bleek dat de omschakeling van deze gegevens niet volledig op punt stond. In 2013 zal hier dan ook verder aan worden geschaafd. MJP 2013-9/104 Gemeente Schoten

1.1.4 Milieuraad (lokale mina-raad) De gemeentelijke milieuraad werkt conform de statuten en het huishoudelijke reglement dat door de gemeenteraad werd goedgekeurd. Alle milieuraden staan open voor de bevolking en er is spreekrecht. Uitnodigingen staan op de digitale gemeentelijke agenda (www.schoten.be) en op de webstek www.milieuraad.be/schoten. Stukken zijn voor iedereen raadpleegbaar, ook voor niet leden van de milieuraad. De statuten en het huishoudelijke reglement werden vroeger reeds ingestuurd naar het gewest, maar blijven op eenvoudig verzoek ter beschikking. De milieuraad heeft een erg brede samenstelling en 1/3 van de leden is van het vrouwelijke geslacht. Het bewijs werd vorig jaar geleverd en is eveneens controleerbaar aan de hand van het jaarverslag van de milieuraad (bijlage). In 2010 werden de nieuwe statuten en het nieuwe subsidiereglement van de milieuraad, na gunstig advies van milieuraad zelf en RCMDO, goedgekeurd (Gemeenteraad 23 maart 2010). Ook het subsidiereglement duurzame ontwikkeling milieuraad waarin de voorwaarden voor de toekenning van de milieuprijs worden vastgelegd, werd in 2010 herwerkt (gemeenteraad 23 maart 2010). De milieuprijs is een waardering voor verenigingen die buiten hun kernwerking specifieke activiteiten op het getouw zetten rond duurzame ontwikkeling. De MILIEUPRIJS 2012 werd geschonken aan het erkend VOC Vogelasiel Brasschaat/Kapellen dat op het grondgebied Schoten actief is. 1.1.5 Gemeentelijk milieubeleid (Visienota gemeentelijk leefmilieu )/ BBC De gemeente Schoten heeft een beleidsnota 2007-2012, die door de gemeenteraad werd goedgekeurd. In deze nota werd een hoofdstuk Milieu, groen en natuur opgenomen. Milieu in BBC. 2013 is een eerste startjaar voor de opmaak van BBC. Er is dan ook weinig terug te vinden in deze (begrotings)nota. Voor 2014 zal men zich moeten richten op de prioriteiten die de Vlaamse Regering heeft opgesteld : - behoud en verbetering van de biodiversiteit - lokale handhaving - erosiepreventie (geen topic voor Schoten!) - vergroening economie en bestekken - lokaal klimaatbeleid (+ terugdringen uitstoot CO2) - integraal waterbeleid Deze beleidsprioriteiten zullen trouwens ook de ruggengraat vormen voor de volgende samenwerkingsovereenkomst 2.0 Terloops : het milieujaarprogramma vloeit voort uit het Milieubeleidsplan. In 2010 werd het ontwerp Milieubeleidsplan door de Gemeenteraad van 28 januari 2010 vastgelegd, na unaniem gunstig advies van milieuraad en RCMDO. Het openbaar onderzoek liep van 8 februari tot en met 8 april en er was een openbare hearing op 8 maart 2010. Opmerkingen van overheden, instellingen en burgers werden meegenomen in het eindrapport. De definitieve goedkeuring van het MBP 2010-2014 gebeurde door de unanieme Gemeenteraad van 27 mei 2010. Het milieubeleidsplan 2010-2014 is beschikbaar op de gemeentelijk website (www.schoten.be, milieudienst, milieubeleidsplan) en de website van de milieuraad (www.milieuraad.be/schoten). Burgers kunnen het lezen in de openbare bibliotheek, op de milieudienst of een print in ontvangst nemen. MJP 2013-10/104 Gemeente Schoten

1.2 Onderscheidingsniveau instrumentarium 1.2.1 Duurzaamheidsambtenaar en Lokaal Toezichter De verplicht gestelde duurzaamheidsambtenaar (B-niveau) werd aangesteld met een contract dat gelijk loopt met de duurtijd van de samenwerkingsovereenkomst. De functiebeschrijving en het contract/aanstellingsbesluit is reeds bezorgd aan het Caplo. In het milieubeleidsplan 2010-2014 wordt ingezet om deze functie een vast karakter te laten krijgen, vermits we reeds 16 jaar lang een voltijds duurzaamheidsambtenaar in dienst hebben. Het CBS heeft op 8/11/2011 beslist dat hierop zal ingespeeld worden, doch de loonlast van de milieudienst mag niet stijgen. Deze functie is niet meer weg te denken uit het personeelskader, temeer omdat de duurzaamheidsambtenaar ook energiecoördinator is, het energieloket bemand, epc-attesten mag opstellen, instaat voor subsidies, alle administratie rond de samenwerkingsovereenkomst, inmiddels erkend werd als energiedeskundige A en C, enz. Inmiddels werd in CBS besloten tot opmaak van een contractueel kader voor onbepaalde duur voor de functie van duurzaamheidsambtenaar/energiecoördinator. De lokaal toezichter werd aangesteld in het kader van het Handhavingsdecreet en werd inmiddels door de Vrederechter beëdigd na het behalen van zijn erkenning. Ook voor de lokaal toezichter wordt voorzien in een contractueel kader voor onbepaalde duur. De gemeente rekent via VVSG nog op het terugkrijgen van beloofde investeringen en vergoedingen voor pro-actieve inspecties (addendum samenwerkingsovereenkomst, eenzijdig opgezegd door Vlaamse Regering). 1.2.2 Milieubeleidsplan 2010-2014 De gemeente heeft een door de gemeenteraad unaniem goedgekeurd milieubeleidsplan 2010-2014. Dit document wordt ondermeer afgestemd op de desiderata van het gewest, provincie en gemeente. Er was geen vacuüm tussen de planperioden. Een openbaar onderzoek en inspraak werd voorzien. Input van Raden en commissies moet zorgen voor een breed maatschappelijk draagvlak in de gemeente. Zie hoger voor diverse data. De gemeenteraad van 17 mei 2010 legde het definitieve milieubeleidsplan 2010-2014 vast. Het milieujaarprogramma 2013 wordt afgestemd op het milieubeleidsplan en is vooral nodig voor een reflectie op het gevoerde beleid in 2012. 1.2.3 Milieubarometer: 53 indicatoren De milieubarometer is al enkele jaren een essentieel beleidsdocument, waarover ook op diverse fora wordt gecommuniceerd. Er zijn ondertussen 53 indicatoren. De milieubarometer met interpretatie (zie verschillende fiches) van de resultaten wordt in bijlage meegegeven. De volledige milieubarometer heeft tevens een vaste stek op de gemeentelijke website. Tijdens interne en externe infosessies wordt regelmatig verwezen naar bepaalde indicator(en) uit de milieubarometer (bv evolutie energieverbruik binnen de gemeente). De 53 indicatoren worden jaarlijks in de mate van het mogelijke (niet van alle parameters zijn de jaarlijkse gegevens beschikbaar) bijgehouden. Er zou wel iets meer interactie moeten kunnen gerealiseerd worden met de bevolking en het middenveld. De gegevens worden nu enkel maar door thesisstudenten of consultants geraadpleegd, en dat is jammer. 1.2.4 MMIS Zoals vermeld in 1.1.3 worden onderstaande databanken nauwgezet aangevuld en opgevolgd: - digitaal loket van de Samenwerkingsovereenkomst (nog niet beschikbaar); - jaarlijkse inventaris gebruikt bestrijdingsmiddelen; - milieuvergunningendatabank; MJP 2013-11/104 Gemeente Schoten

- MKROS; - Gemeentelijke inventaris van risicogronden; - Energieprestatiedatabank. Hier kruipt zeer veel werk in, maar aan deze verplichting kan niet worden voorbij gegaan! 1.2.5 Milieuraad Elke milieuraad heeft sowieso een open karakter, mét spreekrecht voor het publiek. De burger kan op voorhand de stukken inzien de agenda wordt op voorhand op de websites van schoten en milieuraad gezet. Op de digitale kalender wordt tijdig de agenda gepubliceerd. De open milieuraad is een traditie anno 1987. Tot zover de inspraakbasis. De milieuraad is echter meer en meer het overlegforum tussen gemeente, fracties, natuur- en milieubeweging, gezinnen, wijkraden, landbouwers en andere belanghebbenden. De milieuraad wil echter ook participatief werken, ondermeer door een subsidiereglement voor basis- en bijkomende activiteiten op het vlak van duurzame activiteiten, het geven van een milieuprijs, het mede inrichten van vormingsavonden, de participatie aan diverse voordrachten en campagnes. In 2012 werd de website www.milieuraad.be/schoten opnieuw intensief gebruikt als medium om verslagen en data en diverse beleidsdocumenten ter beschikking te stellen van het publiek en het middenveld. In 2013 wordt verder gewerkt met deze Vlaamse website. 1.2.6 Handhaving De gemeente volgt vergunde sloopwerken met betrekking tot het selectief slopen op overeenkomstig het uitvoeringsplan milieuverantwoord materiaalgebruik en afvalbeheer in de bouw. (Ver)bouwers die sloopwerken uitvoeren worden hieromtrent mondeling geïnformeerd en kunnen verder informatie op de gemeentelijke website (www.schoten.be, milieudienst, bouw en sloopafval) terugvinden. De afgeleverde sloopvergunningen worden opgelijst (lijst 2012 in bijlage) zodat hierop de nodige controles kunnen worden uitgevoerd. Dit geschiedt in zeer nauwe samenwerking met de stedenbouwkundige cel en de bouwtoezichter. De sloopvergunningen blijven steeds ter beschikking van de overheid. Bijkomend toezicht geeft voordelen op het vlak van preventie van asbestproblematiek, ongeoorloofde reliëfwijzigingen, sluikstort, enzovoort. De gemeentelijke bouwtoezichter bezoekt de werven (tijdens of na afloop van de werken) waarvoor een stedenbouwkundige vergunning werd afgeleverd. Tijdens deze werfbezoeken wijst hij de bouwheer op zijn verplichtingen betreffende het selectief inzamelen van bouw- en sloopafval. Wanneer inbreuken worden vastgesteld wordt de milieudienst hiervan op de hoogte gesteld. Wanneer alles in orde blijkt te zijn, wordt meestal geen verslag opgemaakt aangezien dit enkel een administratieve werklast zonder meerwaarde zou betekenen. Indien inbreuken worden vastgesteld zal de milieuhandhaver een verslag opmaken en de nodige verdere stappen ondernemen. In 2012 werden echter geen inbreuken vastgesteld. MJP 2013-12/104 Gemeente Schoten

Daarnaast wordt sinds 2011 standaard volgende bepaling bij elke stedenbouwkundige vergunning opgenomen: De bouwheer of zijn daartoe gemachtigde architect of afgevaardigde wordt erop gewezen dat sloopwerken volledig moeten gebeuren conform de eventuele sloopvergunning. Alle afvalstoffen waarvan men zich wil ontdoen, dienen op een selectieve manier te worden afgevoerd, waarbij de belangrijkste fracties hout, puin, zand, kunststoffen en asbest zijn. In het laatste geval is er ook een meldingsplicht (meer info bij de gemeentelijke milieudienst). In elk geval dient de bouwheer erop toe te zien dat de containerdienst een OVAM-erkenning heeft, en dat de gescheiden afvalstromen worden afgevoerd naar erkende verwerkingsinstallaties. Facturen met erkenningsnummer OVAM dienen bijgehouden te worden ifv controle en toezicht door de gemeente of OVAM. In 2012 werd geen afbraak gerealiseerd van de oude breekinstallatie, vermits er eerst een GRUP dient goedgekeurd (oud stort) en er een samenwerking werd afgesloten met de POM-Antwerpen ifv een herbestemming en herlocatie van oud stort en Dienst der Werken. In 2012 vond er een controlecampagne plaats van Individuele Behandelingsinstallaties voor Afvalwater (IBA s). Deze was vanwege de werkdruk kleiner dan de controlecampagne in 2011. Naar aanleiding van een groot aantal te hernieuwen attesten van de burgemeester voor vrijstelling van de saneringsbijdrage en een aantal subsidiedossiers voerde de milieudienst een visuele controle en staalname van het effluent uit, gevolgd door een COD analyse in het gemeentelijk labo wat een totaal van ongeveer 19 gecontroleerde IBA s geeft. Hierbij hoorde ook telkens een administratieve afhandeling van het dossier. We willen er bij deze op drukken dat de gemeente Schoten de attesten niet pro forma aflevert, maar wel degelijk labo-analyses doet en de eigenaars actief zal begeleiden om de IBA goed te doen functioneren! Ook in 2013 zullen er door de milieudienst in geval van subsidie- of vrijstellingsaanvragen opnieuw IBA s worden gecontroleerd (visueel + analyse effluent). Bedoeling is wel hiermee te stoppen in 2014. De milieudienst kan beschikken over een ph-meter en een geleidbaarheidsmeter. Tevens werden een kogelklepmonsternemer (voor de bemonstering van vaten), recipiënten en een bodempan aangekocht (om kwalitatief en tevens kwantitatief na te gaan of bodemstalen verontreinigd zijn met minerale oliën). Zulke apparatuur is onontbeerlijk voor een milieudienst die regelmatig proactieve en reactieve controles uitvoert, maar kan opgevorderd worden in het kader van het handhavingsdecreet door de Procureur, bevolking of politie. De milieudienst streeft ernaar om dergelijke basisapparatuur bij zich te hebben wanneer er zich calamiteiten voordoen omdat men er altijd van moet uitgaan dat de externe diensten waarop normaliter beroep wordt gedaan, niet kunnen aanwezig zijn vanwege het dringende karakter. Het aantal proactieve handhavingsdossiers zal in 2013 onvermijdelijk worden teruggeschroefd vanwege een inkrimping van het personeelsbestand met 1 voltijds equivalent. Het dossier geurhinder asfalt zal niet meer proactief kunnen opgevolgd worden zoals dit in het verleden gebeurde (bijna dagelijks olfactorische metingen). Wel is er terug een daling van het aantal klachten terug te vinden ten opzichte van het recordjaar 2011. Het is echter nog steeds wachten op de aanpassing van het standaardbestek 250 versie 2.2 en de bijhorende toepassing van het lage temperatuur asfalt om van een, naar alle waarschijnlijkheid, definitieve doorbraak in het dossier te kunnen spreken. MJP 2013-13/104 Gemeente Schoten

2 AFVAL 2.1 Basis afval 2.1.1 Afvalpreventie en hergebruik Het gemeentebestuur verklaart op erewoord dat: - dankzij de compostmeesterwerking de bevolking de beschikking krijgt over middelen om thuis te composteren (aan te kopen via containerpark) (zie www.schoten.be en dan doorklikken naar compostmeesterwerking); - de snoeihoutophaling is van tweemaal/jaar naar eenmaal per jaar (najaar) gegaan omwille van het feit dat dit weinig rendabel bleek te zijn. De voorjaarse ophaling was een maat voor niets. Tegelijkertijd (voorjaar = composteringtijd = verhakseltijd) is dit een ideale moment om het composteren/verhakselen te promoten. - er nog steeds antireclamestickers gratis ter beschikking worden gesteld (+ promotie robinsonlijst!); - de gemeente een overeenkomst heeft afgesloten met een door OVAM erkende kringwinkel, - de gemeente een ophaler huis-aan-huis van textiel heeft erkend, naast de reeds bestaande inzameling op containerpark en met kledingsboxen, - de gemeente de selectieve ophaling en inzameling organiseert van huishoudelijke afvalstoffen. De rapportering hierover gebeurt via de jaarlijkse enquête van OVAM; - in 2012 werd ook verder gesensibiliseerd om bestrijdingsmiddelen in te leveren op het containerpark, dit in het kader van de selectieve inzameling van kga; - het een betrachting blijft van de gemeente om de fractie restafval beneden de 100 kg/inwoner/jaar te krijgen. Hoe dan ook zit de gemeente Schoten al jàren onder de opgelegde norm van 150 kg/jaar (in 2012 ongeveer 123 kg, incl bedrijven). - er herhaaldelijke passief gesensibiliseerd (via website, afvalkrant en media) wordt mbt afvalpreventie en hergebruik. In bijlage zijn de gepubliceerde artikels mbt afvalpreventie en hergebruik terug te vinden. (Deze clausule werd voorgeschreven in het vademecum samenwerkingsovereenkomst) In 2013 wordt verder gewerkt aan het lokale afvalbeleid, daarin aangestuurd door de gemeentelijke diftar-werkgroep (milieuambtenaar, diensthoofd dienst der werken, afvalcoördinator, belastingsambtenaar en onder voorzitterschap van Schepen voor Afvalbeleid L. Van Gastel). Focus wordt gelegd op - vermindering tuin- en probleemafvalstoffen Containerpark De Breker (de gemeente mag ook niet in de plaats treden van de private sector, en moet zich strikt houden aan huishoudelijk afval!) - vermindering rest- en gft-afval - initiatieven om de blauwe zak te onluchten (geef geen lucht mee!) - een volledig vernieuwd scholenconvenant - weren bedrijfsafval en afvaltoerisme (ontwijkingsgedrag) - opvolging en evaluatie eigen diftar-dienst (overgenomen miv 1/1/2012 van PlasticOmnium) - studie naar omvorming containerpark met diftar-regeling, een verplichting die ingaat op 1/7/2013 trouwens conform het VLAREMA-besluit - studie weegbrug en software, slagbomen, - studie ondergrondse diftar-afvalstraten (dichtbevolkte wijken, flatgebouwen) - prille verkenning biomassa-installatie groenafval Schoten (hernieuwbare energie) 2.1.2 Selectieve inzameling en restafval Worden ondermeer selectief ingezameld/opgehaald: restafval, papier, karton, kga, glas, snoeihout, GFT+, PMD, metaal, groenafval, batterijen, piepschuim, grof vuil, puin, afbraakhout, frituurvet, MJP 2013-14/104 Gemeente Schoten

afvalolie, dierlijk afval, asbesthoudend afval, elektrische en elektronische toestellen, hout, niet-pmd kunststofafval, zand, textiel, kringloopwinkel. De gemeente beschikt over een vergund containerpark waarop inwoners voorlopig nog gratis terecht kunnen. VLAREMA laat dit echter voor bepaalde fracties niet meer toe vanaf 1/7/2013. Gebonden asbesthoudend afval wordt hier ingezameld overeenkomstig de bepalingen van het vigerende Uitvoeringsplan voor huishoudelijke afvalstoffen. Bermmaaisel wordt in een bosrijke en verstedelijkte gemeente nauwelijks geproduceerd, maar indien dit terecht komt in de maai- en opzuigmachines, worden deze afgevoerd naar de intercommunale composteringsunit van IGEAN (of afgevoerd indien gecontamineerd). De gemeentelijke website www.schoten.be bevat onder de dienst milieudienst een vaste rubriek bouw en sloopafval. Er wordt tevens een infofiche omtrent selectief slopen en sorteren van bouwafval meegegeven aan het loket van de stedenbouwkundige dienst aan (ver)bouwers (infofiche in bijlage). 2.1.3 Opruimen achtergelaten afvalstoffen Er werden dit jaar gelukkig geen partijen achtergelaten gevaarlijke afvalstoffen gevonden en/of afgevoerd. Uiteraard voeren we wel een proactief beleid inzake opruimen van zwerfvuil en dergelijke. Wanneer er ergens sluikstort wordt gevonden, wordt dit zo snel mogelijk gesaneerd. De gemeente heeft capaciteit om igv het voorkomen van chemisch sluikstort de nodige bewarende maatregelen te nemen. Er is ook een overeenkomst met de civiele bescherming ifv mobiele koolwaterstofafscheiders en pompen. 2.2 Onderscheidingsniveau afval 2.2.1 Acties mbt afvalpreventie en hergebruik Ondersteunen compostmeesterwerking De gemeente ondersteunt de compostmeesterwerking door: - de organisatie en inhoudelijke begeleiding door de afvalcoördinator (avondvergaderingen, jaarlijkse evaluatie met etentje, ); - de ter beschikking stelling van kledij om de herkenbaarheid van de compostmeesters bij huisbezoeken, begeleiding van wijkgroepen en verenigingen of de compoststands te bevorderen; - het ter beschikking stellen van een uitplooibaar marktkraam (opvouwbare tent), een houtversnipperaar en een aanhangwagen voor sensibiliseringsacties op de publieke markten en evenementen (bijvoorbeeld Dag v/h Park, Schotense evenementen, openbare markt, milieubeurs, onthaaldag nieuwe schotenaren,...); - de mogelijkheid voor de compostmeesters om cursussen van VLACO e.d. te volgen, - de participatie aan de maand van de compost (juni 2012) met een compostlus. MJP 2013-15/104 Gemeente Schoten

De compostmeesterwerking bestaat uit zes vrijwilligers die hun taak als compostmeesters onder begeleiding van de afvalcoördinator steeds vol enthousiasme vervullen. Ze hebben een eigen website ontworpen (https://sites.google.com/site/compostmeestersschoten of compost.schoten.be). Inrichten demonstratieplaats thuiscomposteren De gemeente bouwde een demoplaats op het containerpark uit. Compostmeesters zijn aanwezig om het publiek uitleg te geven. Er worden verschillende manieren om compost te maken voorgesteld. De financiële middelen en logistiek wordt ter beschikking gesteld door de gemeente en gecoördineerd door de afvalcoördinator. In 2012 werd het proefproject rond wijkcomposteren in de wijk Atheneum verder uitgewerkt. De buurtbewoners die zelf niet kunnen composteren kunnen hierdoor hun groente- en fruitafval naar het compostpaviljoen in deze wijk brengen. De compostmeesters en enkele verantwoordelijken van de wijken begeleiden het project. De contacten met de wijkvereniging en de aangrenzende school werden reeds gelegd en de nodige materialen werden aangekocht. Een bouwschets werd opgemaakt, en voorziet in een onderrichtruimte, compostunit, omheining in kastanjepalen en FSC-houten constructies. Vertragingen te wijten aan de besprekingen met de wijkvereniging, de technische school en het indienen van de bouwvergunningsaanvraag (wijkcompostpaviljoen) hebben ervoor gezorgd dat de uitvoering van de project uitgelopen is. Uitstel werd bekomen in het kader van de projecten S.O. Op 19 oktober 2012 vond een nieuwe bespreking met het schoolbestuur, de wijkvereniging en de gemeente plaats. Het KA Schoten bevestigde dat ze principieel akkoord was om buurtcomposteringsproject op de terreinen van het buurtplein uit te voeren. De geactualiseerde overeenkomst van bruikleen voor het buurtplein diende echter nog besproken te worden op een koepelvergadering van het Gemeenschapsonderwijs (GO). Hier werd gesteld dat de school zelf beter de overeenkomst uitwerkt. De directie is hier nog mee bezig. Wat betreft het composteringsproject is er bij de school ongerustheid over geur en ongediertehinder. In 2013 zal dit project hopelijk effectief ten uitvoering gebracht kunnen worden. Ontwerp inplanting bouwvergunning MJP 2013-16/104 Gemeente Schoten

Uitvoeren actieve sensibilisatieactie afvalpreventie 1 afvalstof Bedoeling is jaarlijks een andere afvalstof te kiezen, met de nadruk op preventie. In 2012 werd o.a. opnieuw gesensibiliseerd rond hout- en bladafval. In juni, de compostmaand, hebben de compostmeesters zich vol overgave gestort op het kringlooptuinieren. Op de openbare markt hadden ze een goed uitgebouwde demo/infostand (o.a. groot lcd-scherm met visualisatie kringlooptuinieren, composteren,...) uitgewerkt. Dit initiatief werd ook doorgetrokken op de demostand op het containerpark. Met een wijk werden plannen gesmeed voor een compostpaviljoen (zie hoger). Er werd door de compostmeesters een bloemekeswedstrijd georganiseerd. Gebruik van compost, het weren van turf, en het weren van herbiciden waren cruciaal in deze druk geparticipeerde campagne 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Aantal verkochte compostvaten 78 73 79 61 44 64 47 45 37 22 Aantal verkochte compostbakken 14 21 30 19 Een afnemend aantal compostvaten/bakken is niet noodzakelijk een slecht resultaat. Meer en meer propageren we het gebruik van niet-behandelde transpaletten of stevige draadconstructies. We hebben de indruk dat stilaan de grotere tuinen aan bod komen, en die kunnen met zo n klein vat niets doen. Stimuleren gebruik herbruikbare bekers De jeugddienst stelt herbruikbekers ter beschikking van jeugdcentra en verenigingen. Die kunnen gratis ontleend worden, mits de vereniging zich schikt naar de lokale feest- en fuifgids en de daarin voorgestelde vereisten inzake lawaaibeheersing, selectieve inzameling, vergunningen, enzovoort. Er kunnen vragen gesteld worden over het gebruik van polycarbonaat, doch deze zijn licht, veilig, kunnen vele malen (industrieel) afgewassen worden en er wordt maar zeer occasioneel uit gedronken (en dan nog geen warme dranken!). In 2012 werden deze bekers 19 keer ontleend. Ook in 2013 worden deze bekers verder ontleend. Afvalarme evenementen In september 2007 reeds werd het politiereglement op het voorkomen, sorteren en verwijderen van huishoudelijke afvalstoffen aangepast in kader van de organisatie van afvalarme evenementen. Alle organisatoren van evenementen zijn nu verplicht in te staan voor de voorkoming en de selectieve inzameling en verwijdering van de vrijgekomen afvalstoffen. Het ondertekenen van het afvalplan wordt verplicht. In de in 2011 geactualiseerde evenementengids werd een hoofdstuk mbt afvalbeheersing op activiteiten opgenomen. In dit hoofdstuk wordt onder andere gesteld dat de organisator een afvalplan dient te onderschrijven. Als de organisator voldoende inspanningen levert leent de gemeente (naast restafvalcontainers) gratis containers uit voor plastiek en gft. Alleen voor de restafval dient betaald te worden. Indien niet voldoende gesorteerd wordt, wordt de afgekeurde container als restafvalcontainer aangerekend. Op deze wijze tracht de gemeente organisatoren van evenementen ertoe aan te zetten afval te voorkomen en te sorteren. Bijkomend kunnen verenigingen de toelating tot het containerpark vragen om bepaalde, geselecteerde afvalfracties gratis aan te bieden. MJP 2013-17/104 Gemeente Schoten

2.2.2 Acties mbt selectieve inzameling Textielafval De gemeente Schoten volgt het keurmerk SolidAir en sluit in het licht daarvan verder contracten af met een inzamelfirma voor oud textiel. In 2009 was dit, net zoals de vorige jaren, Oxfam Solidariteit via kledingcontainers (wijk en recyclagepark). In 2010 werd de inzameling op het containerpark en de textielcontainers aangevuld met een huis-aan-huisophaling via een erkende ophaler. Hierbij werden ook de principes van schone kleren in het oog houden. Aankondigingen gebeuren met FSC-papieren infofolders en inkten van plantaardige basis. Deze werkwijze werd ook in 2012 verdergezet. Bedoeling is dat de ophaalfirma (een vzw) Solid R onderschrijft, maar er werd bewijs geleverd dat dit milieukeurmerk blijkbaar op non-aktief staat. Het CBS heeft in 2012 een beslissing genomen en deze firma 2 jaar langer erkenning gegeven tot het mogen ophalen. Het OCMW van Schoten ontving in 2012 een gift (gerelateerd aan het opgehaalde volume textiel) voor haar project met langdurige werklozen. De vzw Mensenzorg streeft geen winst na, maar als die er toch is wordt die onder de gemeenten verdeeld onder sociale werken. Mensenzorg selecteert niet maar brengt het textiel naar door ovam erkende inrichtingen. In 2012 werd 43.016 kg kleding ingezameld. In 2013 loopt deze overeenkomst door. Er wordt door Mensenzorg vzw opnieuw een gift aan het OCMW gedaan. Bedoeling is deze te gebruiken in het kader van de bestrijding van energie & armoede. Selectief slopen De gemeente gebruikt zelf CERTIPRO/COPRO-gecertificeerd puin in bepaalde werken. Het is daarom ook evident dat er wordt toegezien op het selectief slopen, en het passief sensibiliseren hierover. De gemeente Schoten was één van de eerste gemeenten om (nog voor de verplichting!) selectief asbesthoudend puin in te zamelen op het containerpark. Wij zetten die lijn uiteraard verder in het belang van de volksgezondheid. Het cementgebonden asbest wordt conform het afvalstoffenplan ingezameld op het containerpark. In 2012 werden de sloopvergunningen verder opgelijst & opgevolgd (overzicht in bijlage), dankzij een intern waarschuwingsmechanisme tussen dienst stedenbouw en milieudienst. In 2012 werd ook een handhavingsdossier opgestart met betrekking tot het vermoedelijk gebruik van niet gecertificeerd puin als bouwperceelophoging. Uit de analyses bleek dat er geen sprake was van een overschrijding van de bodemsaneringsnormen. Bermbeheersplan Alhoewel Schoten zich kenmerkt door weinig natuurlijke bermen (meeste wegbermen binnen bebouwde kom, bovendien veelal bosgebied en vooral geen landbouwgemeente) beschikt het over een goedgekeurd bermbeheersplan dat stapsgewijze uitgevoerd en geëvalueerd wordt. De evaluatie naar Agentschap Natuur & Bos wordt bestendigd. Het eerste bermbeheersplan dateert van 2002. In 2010 lieten we dit bermbeheersplan actualiseren door de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid (DMN) van de provincie waarbij ook een evaluatie werd gemaakt van het gevoerde beheer. Hierbij werden 73 locaties geïnventariseerd. In totaal werden 159 plantensoorten gevonden. Het gemiddeld aantal soorten per berm is 13. Het hoogste aantal soorten werd aangetroffen in de Peerdsbosbaan (25 soorten). Andere soortenrijke bermen: Hoogmolendijk en Eksterdreef (24 soorten), Sint-Jobsebaan (23 soorten). De meeste bermen zijn vrij breed (gemiddeld 3 m). Enkele opvallende of kenmerkende soorten zijn Geel nagelkruid, Breedbladige wespenorchis, Dalkruid en Gewoon biggenkruid. MJP 2013-18/104 Gemeente Schoten

In Schoten komen 6 bermtypes voor. Op schaduwrijke plaatsen: bosbermtype en bosrandtype (De Zeurt). Op meer zonnige plaatsen het voedselarme en ijle bermtype (De Zeurt en Peerdsbosbaan + omgeving Ruusbroeckplein - Koningshof) en op voedselrijke plaatsen het ruigbermtype (Schotenhof) of de overgangsbermen. Dit laatste type bevat bermen die in de overgang van voedselarm naar voedselrijk of omgekeerd zitten. Bermen van bosrandtype, bosbermtype, voedselarme en ijle bermtype worden best slechts eenmaal per jaar gemaaid. Overgangsbermen en bermen van het ruigbermtype worden best tweemaal per jaar gemaaid. Japanse duizendknoop (woekerende exoot) vormt een probleem in een aantal bermen. Op basis van de resultaten van de inventarisaties en de vergelijking van de opnames van 2001 zien we dat het huidige maaibeheer voor de Schotense bermen goede resultaten oplevert. De verschuivingen die plaatsvonden tussen 2001 en 2011 wijzen erop dat de meeste bermen in de juiste richting evolueren. Enkel een stabiel maaibeheer met voldoende hoge frequentie kan verruiging en vergrassing van de ruigere bermen tegengaan en het schrale karakter van de voedselarmere bermen behouden. Over het algemeen is de soortenrijkdom en samenstelling vrij goed. Typisch voor Schoten zijn de dreven met volgroeide bomen en daarbij horende ondergroei. Er zijn ook heel wat schrale waardevolle bermen, vooral op brughellingen. In het rapport wordt uitgebreid aandacht besteed aan het verwerken van het maaiafval, zodat het bermbeheersplan tegemoet komt aan de samenwerkingsovereenkomst gemeente-vlaams gewest. Sommige bermen worden éénmaal gemaaid, anderen tweemaal en dit in functie van de voedselrijkheid en/of veiligheid van de weg. De bermen met de meeste ecologische potenties werden gemaaid door een aannemer. De overige bermen werden door de gemeente gemaaid. Het maaien gebeurt telkens met afvoer van maaisel. Er wordt gemaaid met een slagmaaier. Enkel op locaties die te smal zijn voor een slagmaaier in combinatie met opraapwagen kan gebruik gemaakt worden van een klepelmaaier met afzuiginstallatie. Totaal aantal kilometer berm dat gemaaid wordt: 86 km Aantal kilometer berm waarvoor een door ANB goedgekeurd bermbeheersplan opgemaakt is: 63,5 km Aantal kilometer dat gemaaid wordt volgens een door het ANB goedgekeurd bermbeheersplan: 57,5 km Planning 2013: - Screening lastenboek door nieuwe groendeskundige - verderzetting ecologisch bermbeheer cfr. bermbeheersplan Rapportage bedrijfsafvalstoffen gemeentelijke diensten De gemeente zal verder aan OVAM rapporteren waar fracties als bermmaaisel, ruimingsspecie, veegvuil, puin, grond en rioolkolkenslib naar wordt afgevoerd (en door wie). De afvalstoffenmelding wordt digitaal overgemaakt, conform de richtlijnen van de samenwerkingsovereenkomst. Het document gemeentelijke inventarisatie afvalstoffen wordt verder verzorgd mbt afvalpreventie, selectieve inzameling, restafval en illegaal ontwijkgedrag. Bedoeling is dat onze cijfers ook effectief kunnen gehomologeerd worden door OVAM. Er wordt geen wijziging voorgesteld naar 2013 toe, behoudens implementatie aanpassing S.O. Dierlijk afval Schoten en Gent waren de eerste gemeenten die een inzamelplaats inrichtten voor dierlijk afval. Wij ervaren dit als een zeer nuttig instrument om bepaalde problemen te kunnen ondervangen (bv verkeersslachtoffers), of het illegaal begraven van huisdieren in de tuin te kunnen vermijden. Bovendien is het ook niet hygiënisch om dode dieren in het straatbeeld te laten verdwijnen. We MJP 2013-19/104 Gemeente Schoten

zullen deze inzamelplaats dus verder uitbouwen, en hierover ook communiceren met de bevolking. Ook in 2012 bleek dit project nog steeds succesvol. De Schotense bevolking kent dit project goed. De verplichte aanstelling van een milieucoördinator B voor deze inzameling, verviel en dit t.g.v. verregaande wijzigingen aan de indelingslijst uit Vlarem I (01.03.2009). Ook politie, brandweer en DDW gebruiken de koelcontainer voor verkeersslachtoffers. Er wordt meegewerkt aan onderzoek ivm voorkomen van teken (krengen ree-wild) met UIAntwerpen. Wegwerpluiers De gemeente zamelde tot en met 1 september 2009 wegwerpluiers tweewekelijks in, samen met het GFT. De luiers werden afgevoerd naar de IGEAN Dranco-installatie en hier verwerkt. In het najaar van 2009 werd deze regeling stopgezet en nu moeten de luiers bij het restafval. De gemeente anticipeerde met het aanschrijven van OVAM en IGEAN (gemeente is tegen het op de markt brengen van materialen die meer afval genereren dan een vorige generatie producten) en het inrichten van een studieavonden. In 2012 sensibiliseerden we verder door het ter beschikking stellen van informatiebrochures. Er werd tevens een infoavond (20 november 2012) georganiseerd. Alle jonge ouders (met kinderen jonger dan 1 jaar) werden schriftelijk gecontacteerd. Hiervoor werden meer dan 300 brieven verstuurd. Daarnaast werden alle onthaalouders en kinderdagverblijven gecontacteerd. Ondanks de zeer uitgebreide communicatie waren er slechts 9 personen op de infoavond aanwezig. Onder de aanwezigen werd een mooi startpakket verloot. De aanwezigen waren echter zeer enthousiast over de bekomen informatie. Het gebruik van deze luiers is kostenbesparend, en wellicht is het huidige economische klimaat gunstig voor een hernieuwde introductie. Bedrijfsafval De gemeente wenst zich niet als concurrent op de markt te begeven inzake bedrijfsafval. Bedrijven en KMO s dienen zich te richten tot de private containersector. Uitzondering wordt gemaakt voor de ophaling van papier & karton. Het gemeentebestuur sensibiliseert echter actief naar de bedrijven toe, met name mbt Val-i-Pack, verplichtingen inzake (verpakkings- of sectoraal) afval, sorteerverplichtingen, enzovoort. De gemeente heeft een convenant lopen met middenstanders, dit met het oog op het binnenbrengen van niet problematisch afval (meestal papier en karton) op het containerpark. Indien een diftarregeling zou worden opgestart, kan aan de eis van het gewest inzake marktconforme prijzen een verschil gemaakt worden tussen particulieren en bedrijven. Met scholen loopt een apart convenant, waar we liefst niet aan raken alhoewel het dient geactualiseerd te worden. MOS-scholen hebben een specifieke werking mbt afvalpreventie! In 2013 zal een nagelnieuw scholenconvenant worden afgesloten met de scholen. Dit zal veel verder gaan dan alle voorgaande jaren, en meer gewicht leggen op preventie en selectieve inzameling. Er mag niet worden vergeten dat schoolafval volgens VLAREA bedrijfsafval is. Er kan worden bekeken in hoeverre ook scholen kunnen toetreden tot Val-i-pack bijvoorbeeld. In 2013 zal ook het effect van de invoering van een diftarregeling cfr VLAREMA voelbaar worden. We denken dan het afvaltoerisme van de omliggende gemeenten een halt te kunnen toeroepen. MJP 2013-20/104 Gemeente Schoten

2.2.3 Doelstelling mbt restafval De gemeente blijft verder werken om de doelstelling restafval minder dan 150 kg/inwoner/jaar te blijven halen. De gemeente verzorgt jaarlijks een rapport aan OVAM via de jaarlijkse gemeentelijke inventarisatie afvalstoffen. MJP 2013-21/104 Gemeente Schoten

Voor 2013 blijven we streven naar een daling tot beneden de 100 kg. Dit wordt wel moeilijker, want de bevolking stijgt. We verwachten van bijkomende diftarformules wel minder ontwijkingsgedrag vanuit andere gemeenten, en ook de crisis gaat zich wellicht doen gevoelen. Na de deprivatisering van de gemeentelijke huisvuilophaling (met nog steeds dezelfde gunstige budgettaire resultaten!) werd ook een einde gesteld aan het contract met PlasticOmnium. Alhoewel 100 % tevreden over dit bedrijf, bleek uit een businessplan dat het voeren van de administratie, uitzetten containers, herstellen, leveren en de groene lijn beter in eigen beheer kon gebeuren. Vanaf 1/1/2012 werd dus een nieuw diftar-team aangesteld. 2.2.4 Acties en maatregelen mbt illegaal ontwijkgedrag Zwerfvuilactie Schoten heeft in samenwerking met verschillende wijkverenigingen zwerfvuilopruimacties (zie tabel) georganiseerd binnen het kader van in de vuilbak. Bijkomend is dat hieruit een mooi buurtproject is voortgekomen, waarbij de wijk ook actief heeft ingespeeld op onze Behaagactie. Er ontwikkelt zich nu een speelhoekje, compostdemo, zitbanken, kortom een verblijfsruimte voor de wijkbewoners (site ligt naast Rijksschool op grond school). De link met de campagne Zwerfvuil in de vuilbak wordt herhaaldelijk gemaakt. Het herkenbare logo (met vermelding van de campagnewebsite) wordt o.a. geplaatst op communicatiemiddelen (afvalkrant) en de gemeentelijke vuilniswagens. MJP 2013-22/104 Gemeente Schoten

In 2013 wordt uiteraard verder gewerkt, maar ook vanuit de structurele werking van de Dienst der Werken (per wijk verantwoordelijken). Prioriteit zal worden gelegd naar de woonkernen, vermits het straatbeeld erg belangrijk is voor het welzijn van de omwonenden. De gemeentediensten zullen zelf ook enkele zwarte punten saneren indien geen vrijwillige medewerking kan bekomen worden. De Coördinator integrale veiligheidszorg startte in het voorjaar 2011 ook een project Gemeentelijke Administratieve Sanctie (GAS) op. Aan de preventieve, educatieve en curatieve acties komt derhalve een repressief sluitstuk. De eerste GAS-boetes werden in 2012 uitgeschreven. In totaal werden er in 2012 34 GAS-dossiers voor een vorm van illegaal ontwijkgedrag opgesteld. Daarnaast werden 11 retributies (totaal: 2.750) voor het opruimen van sluikstort uitgeschreven. Overzicht opruimacties 2012 door wijkverenigingen: wijkvereniging? Wat? Periode? DE ZEURT + Paddenoverzet februari maart DONK bladcontainer Dineur- en Doncklaan + Kanaallei 7-14 november bladcontainer Schijndallei Ransuildreef 9-12 november bladcontainer Veerhuisdreef 27 november - 4 december LINDEHOF Bladopkuis 24 november GEUZENVELDEN opruimactie speelterrein & opendeurdag 18 april TER HEIDE Bladcontainers 22 en 23 december ATHENEUM schoonmaak en groenzorg buurtplein 30 maart / 2 juli / 13 oktober DEUZELD LEEFT! Opruimactie bosjes rond waterzuiveringsstation Toekomstlaan 23 september Straatvuilbakjes Momenteel staan er 450 bakjes in het straatbeeld en in de gemeentelijke domeinen. Een duur project met GPS werd afgevoerd, na een vergelijkende evaluatie van een gelijkaardig proefproject in de gemeente Mol. Ook in 2013 vormen straatvuilnisbakjes de ruggengraat van het zwerfvuilbeleid, doch ingaan op alle vragen zou de fractie gemeentevuil enorm doen stijgen. Er moet dus een goede mix worden gevonden naar verspreiding, dichtheid, lediging en het ongeschikt maken voor kunststof zakjes gevuld met huisvuil. Ook hier zal GAS (zie boven) een belangrijke rol kunnen spelen. Sluikstorten en sluikverbranden Het verbranden van ALLE afval (ook groen) is verboden op het grondgebied van Schoten. Klachten leiden onmiddellijk tot inspecties en controles, eventueel opmaken van PV (via politiezone). Hier wordt ook over gecommuniceerd met de bevolking. De Dienst der Werken heeft ook een ploeg die onmiddellijk na de registratie van de klacht overgaat tot sanering van een sluikstort. Hierbij worden ook controles uitgevoerd naar de mogelijke identiteit van de sluikstorter(s). Er waren in 2012 geen aanvragen voor een kerstboomverbranding. Volgens de heemkundige kring is dit ook geen traditie in deze gemeente. Kerstbomen zijn niet gedroogd en het verbranden ervan geeft bijzonder veel hinderlijke rook, gevaar en problemen voor omwonenden. Het is bovendien al te gek dat deze biomassa wordt herleid tot brandstof (CO 2 -uitstoot!) ondanks de andere nuttige toepassingen. Uitvoeren van controleacties huisvuil Dankzij het diftarsysteem (containers met chip) kunnen handhavingsacties worden opgezet naar de burgers toe. Er kan automatisch worden bekeken wie nooit restafval op de stoep zet, en daar (zoals in het verleden) een specifieke communicatie over voeren. Hetzelfde kan worden gedaan met GFT+. Het diftarsysteem van de gemeente is gebaseerd op het principe van lediging. M.a.w. een aangeboden container die wordt als vol aangerekend, ook al is hij maar halfvol. In dit laatste geval moet er worden overgeschakeld naar een kleinere container. Daarentegen dienen containers die overvol worden MJP 2013-23/104 Gemeente Schoten

aangeboden (met zak erboven op bijvoorbeeld) geweigerd te worden. De aanbieder dient in dit geval een grotere container te krijgen, wat in de meeste gevallen mogelijk is (tot 240 liter). Ook in 2012 werden systematisch overvolle containers geweigerd (na waarschuwing). Door expliciet de te volle containers te weigeren, wordt de burger gelijkberechtigd. Wie meer wil buiten zetten, kan dat. In de individuele communicatie (label met duidelijke tekst aan container en meestal ook de individuele begeleiding) met de burger wordt trouwens de GRATIS service (!) gegeven om een groter volume te bekomen. De oude container wordt op individuele afspraak aan huis opgehaald, en een nieuwe chipcontainer wordt geplaatst, zonder echter ook te vergeten de expliciete boodschap mee te geven dat de vervuiler betaalt. Dat blijkt ook uit de veelvuldige berichten en teksten in onze media en informatiekanalen. Wat GFT-containers betreft, deden we ook in 2012 inspanningen om mensen tot thuiscompostering aan te zetten, uit de cijfers en de massale reacties mbt de werking van de compostmeesters is dit aantoonbaar gelukt! Het is dus niet zo dat de volle containers zomaar blijven staan. Deze actie (aangekondigd in info Schoten) is een bewustmakingsproces. Ze worden geregistreerd, en bij herhaling komen ze zelfs in een zgn black-list (lediging onmogelijk). Er hangt ook sensibilisering aan vast. MJP 2013-24/104 Gemeente Schoten

3 MILIEUVERANTWOORD PRODUCTGEBRUIK 3.1 Basis milieuverantwoord productgebruik 3.1.1 Milieuverantwoord productgebruik binnen gemeentelijke diensten Hout en breekpuin (interne werking) De gemeente implementeert het gebruik van duurzaam geëxploiteerd hout in de werking van de gemeentelijke diensten. De gemeente neemt standaard in elk bestek voor de aankoop van hout en houtproducten het standaardbestek duurzaam geëxploiteerd hout op. De Vlaamse Overheid stelt dit bestek immers ter beschikking. Verder neemt de gemeente ook het gebruik van gekeurd breekpuin op in de bestekken. Voor de rapportering wordt gebruik gemaakt van de Copro-attesten en de regels van de Chain-of- Custody Certificering (hiervoor bestaat nog geen Nederlandstalig synoniem vermits het een gedeponeerde term of keurmerk is in de houtnijverheid). Bestekken zullen ter beschikking gehouden worden van het gewest. Een voorbeeld waar de gemeente in 2012 duurzaam geëxploiteerd hout gebruikt heeft: Toepassing aangekochte houtsoort t Arsenaal: toren CU-COC-803341-AG balken voor houten vloeren 170x58 x 2500 RNG planken vloer 160x20 lariks 3.1.2 Passieve sensibilisatie Via de website en de media wordt passief gesensibiliseerd naar het publiek toe ivm FSC-hout (of gelijkwaardig), compost, kantoormateriaal, catering, bioproducten, schoonmaakmiddelen, houtverduurzaming en verf. Tevens worden op regelmatige tijdstippen infostanden in de bibliotheek voorzien. In 2012 werd het aantal infostanden beperkt aangezien de bibliotheek door verbouwingswerkzaamheden niet gebruikt kon worden. 3.2 Onderscheidingsniveau milieuverantwoord productgebruik 3.2.1 Verplicht milieuverantwoord productgebruik binnen de gemeentelijke diensten De gemeente verklaart op erewoord dat werk werd gemaakt van het gebruik van: - compost met VLACO-label; - gekeurd breekpuin (copro); - milieuverantwoorde kantoormaterialen (zeer specifiek lastenboek opgemaakt!); - milieuverantwoorde print -en kopietoestellen (zeer specifiek lastenboek opgemaakt met een groot aantal afgeleide acties: bv standaard dubbelzijdig copiëren, meer gebruik van grote printers ipv persoonlijke printers, afprinten als je bij de printer staat ipv op je PC, ); - milieuverantwoorde catering; - milieuverantwoorde schoonmaakmiddelen (zeer specifiek lastenboek); - milieuverantwoorde materialen uit gerecycleerde kunststoffen; - milieuverantwoorde verven en vernissen. MJP 2013-25/104 Gemeente Schoten

Uiteindelijk is dit een verderzetting van onze acties die opgestart werden met Presti V, inmiddels al vele jaren geleden. Vlaco-compost In 2012 werd 162,60 ton Vlaco-compost door de gemeente afgehaald bij IGEAN voor het planten van bomen en struiken. Volgende tabel geeft een overzicht van de opgehaalde hoeveelheden: Weegbon Nrplaat Datum Netto (kg) B-2012-001489 1BKH777 26/01/2012 12250 B-2012-005242 1BKH777 27/03/2012 9600 B-2012-005283 1BKH777 27/03/2012 14050 B-2012-005403 1BKH777 28/03/2012 13500 B-2012-006221 1BKH777 06/04/2012 14100 B-2012-007652 1BKH777 02/05/2012 9350 B-2012-007725 1BKH777 03/05/2012 12500 B-2012-007858 1BKH777 04/05/2012 14300 B-2012-010437 1BKH777 14/06/2012 9800 B-2012-018367 1BKH777 16/10/2012 10850 B-2012-018973 1BKH777 24/10/2012 11750 B-2012-020871 1BKH777 23/11/2012 10600 B-2012-020966 1BKH777 26/11/2012 9700 B-2012-021199 1BKH777 28/11/2012 10250 opgehaald tonnage jaar VLACO-compost 2006 82,8 2007 160,0 2008 145,0 2009 177,8 2010 169,6 2011 219,4 2012 162,6 162600 Er werd geen turf meer aangekocht, want ook compost kan de bodem luchtig en vochtig houden, zeker in combinatie met de houtsnippers die door het containerpark en de mobiele breker van de groendienst worden gefabriceerd igv kappings- of snoeiwerken. Turfwinning is een erg ingrijpende activiteit, die oergebieden in bv Ierland volledig van de kaart veegt. Er bestaat duurzame turf, voortspruitende uit natuurbeheerswerken, maar in een openbaar bestuur kan perfect zonder deze zure spons worden gewerkt. Gekeurd breekpuin Volgende werken werden in 2012 uitgevoerd met met COPRO-gecertificeerde recuperatiematerialen: - Beveiliging schoolomgeving Lindelei Jozef Cogelslei 11/SV/07, startdatum: 10/04/2012 In lastenboeken wordt steeds de COPRO/CERTIPRO vermelding opgenomen. Milieuverantwoorde schoonmaakmiddelen Na veel voorbereidingswerk werd in het voorjaar 2010 het bestek de levering van ecologische onderhoudsproducten voor alle gemeentediensten en de politie toegewezen. Volgende gunningscriteria werden in het bestek opgenomen: MJP 2013-26/104 Gemeente Schoten

- ecologie (45 %); - prijs (40 %); - vorming en opleiding (15 %). De ecologische weging werd uitgevoerd door middel van zogenaamde ecologische fiches die werden opgesteld op basis van de webapplicatie Producttest van OVAM. Na toewijzing van de opdracht werd een bezoek voorzien aan de fabriekshallen van Ecover en een opleidingsvoormiddag mbt ecologisch schoonmaken. Deze werd als zeer positief ervaren bij de deelnemende sanitaire medewerkers. In 2012 werd het gebruik van ecologische poetsmiddelen verder gezet. Algemeen wordt het gebruik van ecologisch poetsmiddelen zeer positief ervaren. In 2012 volgden opnieuw 3 personeelsleden een opleiding betreffende milieuverantwoorde poetstechnieken. In de loop van 2013 dient een nieuwe overheidsopdracht ecologische poetsmiddelen te worden uitgeschreven (startdatum nieuwe contract: 1 januari 2014). Hiervoor zal het project worden geëvalueerd olv de duurzaamheidsambtenaar in samenwerking met alle betrokken mensen op de werkvloer. Ruitenreinigingsfirma In 2012 werd de opdracht voor het wassen van de ramen van de gemeentegebouwen uitgeschreven. In het lastenboek werd de milieubeoordeling (30 %) gebaseerd op enerzijds de milieuvriendelijkheid van de schoonmaakfirma (oa aan te tonen via EMAS of ISO 140001-certificatie) en anderzijds de milieuvriendelijkheid van het gebruikte reinigingsproduct. Voor de beoordeling van de reinigingsproducten werd gebruik gemaakt van het berekeningsmodel de producttest van OVAM. Milieuverantwoorde catering Net zoals in 2008 werd in het najaar van 2012 een nieuwe aanbesteding voor de aankoop van koffie voor het gemeentehuis en de politiediensten uitgeschreven. Enkel aanbieders van koffie met het Max Havelaar keurmerk of gelijkwaardig, werden bij de beoordeling in aanmerking genomen. De overeenkomst werd afgesloten voor een duurtijd van één jaar vanaf 1 januari 2013, verlengbaar met maximaal drie jaar (dus ten laatste tot 31 december 2016). De beoordeling op kwaliteit gebeurde door een smaaktest uitgevoerd door (17) personeelsleden van verschillende diensten, waargenomen door gemeenteraadslid en voorzitter van de Raadscommissie Milieu en Duurzame Ontwikkeling. Wanneer milieudienst of milieuraad recepties of informatieavonden organiseren wordt steevast gekozen voor fairtrade & bioproducten. Voor een aantal gemeentelijk evenementen en infosessies werd de catering uitbesteed aan de Oxfam-Wereldwinkel met de vraag enkel biofruitsappen en wijn te verkopen. Alle diensten (dus ook op alle vergaderingen, commissies, raden) zorgen voor water en melk in glazen flessen. Die worden trouwens aangeleverd door een lokale melkboer. Suiker, melk, thee worden op deze vergaderingen aangeboden in bulk en echte servies, dus geen onhandige melkvlootjes, suikerzakjes en plastieken roerstokjes! In 2013 stellen we voor om ook bij de aankoop van thee en suiker met het duurzaamheidsaspect rekening te houden. Verdeeltoestellen drinkwater In 2012 werd de aankoop van flessenwater door de administratieve gemeentediensten geanalyseerd. Uit deze analyse bleek dat een de omschakeling van flessenwater naar een verdeelsysteem van leidingwater zowel wat betreft ecologisch (vermindering transport en verpakking) als economisch aspect enkel voordelen heeft. MJP 2013-27/104 Gemeente Schoten

Er werd een prijsvraag voor vier verdeeltoestellen van leidingwater (geen warm water!) uitgevoerd. Hierbij werd rekening gehouden met het energieverbruik van het toestel en het gebruikte koelmiddel (geen CFK s of HCFK s). Daarnaast werd voor elk personeelslid een hervulbare drinkfles (1 l) aangekocht om. De opdracht werd eind december 2012 toegewezen aan de firma SipWell. De vier verdeeltoestellen werden in februari 2013 geplaatst. Een evaluatie van de omschakeling dient bijgevolg later op het jaar plaats te vinden. Milieuverantwoorde multifunctionals In 2011 werd het lastenboek huur milieuverantwoorde digitale multifunctionele kantoormachines + all in onderhoudscontract opgesteld. Het milieuaspect werd opgenomen als gunningscriteria (15 %) en er werden een aantal minimale milieueisen (o.a. beschikken over het EnergyStar label) vooropgesteld. Elke inschrijver werd gevraagd de ecologische fiche (deels opgesteld op basis van de producttest van OVAM) te vervolledigen. De opdracht werd toegewezen aan Canon en er werd resoluut gekozen voor een aantal energiezuinige en papierbesparende instellingen: - standaardinstelling zwart/wit en dubbelzijdig; - werken met een individuele aanlogcode; - rules and routing (grotere oplages worden automatisch naar een multifunctional doorgestuurd); - genereren van maandelijkse rapporten; - voorzien van een opleiding voor alle werknemers. De opdracht voor de drukkerijmachine werd in 2012 voor een tweede keer uitgeschreven (eerste maal werd de opdracht niet toegewezen) en toegewezen. In het lastenboek werd opnieuw de nodige aandacht aan milieucriteria besteed (ecologische fiche en minimale milieueisen identiek aan deze van het lastenboek van de multifunctionals). Op basis van de maandelijkse rapporten kan het printgedrag geanalyseerd en geoptimaliseerd worden. Uit de rapporten van 2012 blijkt o.a. dat gemiddeld 54 % van de afdrukken dubbelzijdig uitgevoerd worden en 81 % zwart/wit afdrukken zijn. Er gebeuren gemiddeld 102.000 prints/maand op de 23 multifunctionals. In totaal werden er 400.000 pagina s die vroeger zouden afgedrukt worden, geannuleerd aan het toestel zelf. Voorbeeld grafieken uit het maandelijkse rapport MJP 2013-28/104 Gemeente Schoten

Analyse van het printgedrag via deze rapporten is enkel waardevol indien het afdrukken voornamelijk op de multifunctionals gebeurt. Op dit moment zijn er echter nog een groot aantal lokale printers in gebruik. In 2012 werd een grondige analyse van het bestaande arsenaal aan lokale printers gemaakt. Hieruit bleek dat er naast de 25 nieuwe multifunctionals nog 35 netwerkprinters en 27 USB-printers gebruikt werden (totaal: 87). Gelet op de vele nadelen verbonden aan het gebruik van lokale printers (hoger energieverbruik, beperkte afdrukopties bv enkelzijdig, uitstootwaarden gebruiker, onderhoudskost, hoge printkost, ) werd beslist dat het aantal lokale printers afgebouwd dient te worden. Er worden geen nieuwe USBprinters of USB-inktpatronen meer aangekocht. Na de rondgang werden er alvast 15 lokale printers buiten dienst gesteld. Bedoeling is om het aantal lokale printers nog te beperken en een uniform type netwerkprinter te voorzien voor diegene die onmisbaar zijn (bijlage: presentatie voor RCMDO inzake printbeleid). In 2013 dient een nieuwe stand van zaken en ev. bijkomende richtlijnen opgesteld te worden. Milieuverantwoorde kantoormaterialen Papier en drukwerk Wat betreft de aankoop van papier voor intern gebruik worden twee soorten kopieerpapier van 80 gram aangekocht (recyclage papier met blauwe engel-label en FSC-gelabeld papier met een hogere witheidsgraad). Ook het gemeentelijke infoblad InfoSchoten wordt op 100 % gerecycleerd papier (Blauwe Engel-label) gedrukt. In het bestek voor het drukwerk (2012) werd opnieuw gekozen voor een FSC-gecertificeerde drukker. Op het FSC-gelabelde drukwerk wordt steeds het FSC-logo opgenomen zodat ook de burger ziet dat de gemeente resoluut kiest voor duurzame papierproducten. MJP 2013-29/104 Gemeente Schoten

In 2013 zal een testproject met een alternatief papiertype (eveneens FSC-gelabeld) waarvan het gewicht slechts 75 ipv 80 gram bedraagt (overige kenmerken zijn identiek), uitgevoerd worden. De productie van dit papier vergt 32 % minder energie en er wordt 6 % afval geproduceerd. De leverancier meldt dat het verschil tussen beide papierdiktes nauwelijks waarneembaar is en geen invloed op de printerwerking heeft. Kleine kantoormaterialen Een oplijsting van de meest frequent aangekochte kantoormaterialen resulteerde in een standaardlijst van 74 producten. Voor de aankoop van deze (standaard) kantoormaterialen werd in 2011 het bestek leveren kleine ecologische kantoormaterialen gemeentediensten met volgende gunningcriteria opgesteld: - Milieuvriendelijkheid: 33 % van de punten - Prijs: 34 % van de punten - Kwaliteit: 33 % van de punten De opdracht werd eind 2011 toegewezen en loopt telkens voor één jaar (bij een positieve evaluatie verlengbaar tot eind 2014). Al de bestellingen van de kantoormaterialen uit de standaardlijst worden nu bij één leverancier geplaatst. Op deze manier wordt het transport beperkt, werd een lagere prijs bedongen en bepaalde milieu, -gezondheid -en kwaliteitscriteria geïntegreerd. Elke dienst ontving een dienstgebonden code waarmee de producten uit de catalogus rechtstreeks via een interne webapplicatie besteld kunnen worden. Na een periode van een jaar blijkt deze nieuwe bestelwijze zeer efficiënt te werken. De bestellingen worden tijdig en correct door de leverancier afgeleverd en gefactureerd. In 2013 wordt de bestaande opdracht (met uitbreiding van de bestaande standaardlijst) verlengd. 3.2.2 Milieuverantwoord productgebruik bij burgers Via verschillende infostanden en demonstratiemateriaal wordt actief gesensibiliseerd naar het publiek toe ivm FSC-hout (of gelijkwaardig), compost, schoonmaakmiddelen, schone kleren, milieuverantwoord schoolmateriaal en bioproducten. Dit gebeurt o.a. door middel van infostanden die in de gemeentelijke bibliotheek of op beursmomenten worden opgesteld. Op verschillende gemeentelijke activiteiten wordt meer info omtrent het gebruik van duurzaam geëxploiteerd hout verleend. Zo wordt jaarlijks tijdens de Dag van het Park een infostand met betrekking tot FSC-hout opgesteld. Tijdens de geschenkenbeurs van de GROS (1 & 2 december 2012) liep doorlopend een presentatie met meer informatie omtrent duurzaam geëxploiteerd hout en duurzaam consumeren (oa omtrent eerlijke handel). Op de gemeentelijke milieudienst is een brochure met betrekking tot het gebruik van duurzaam geëxploiteerd hout verkrijgbaar. Ook de gemeentelijke Ecoklas werd ommanteld met 4 verschillende FSC-houtsoorten. De gemeente beschikt eveneens over houtstalenkistjes met verschillende FSChoutsoorten en bijhorende technische uitleg. Dit didactisch materiaal wordt o.a. gebruikt bij infostanden. MJP 2013-30/104 Gemeente Schoten

Ecoklas (op containerpark) Sinds 1 januari 2010 voorziet de gemeente tevens een gemeentelijke subsidie voor het gebruik van duurzaam geëxploiteerd hout. In 2010, 2011 en 2012 ontvingen we respectievelijk 3, 5 en 6 subsidieaanvragen. Naar de toekomst toe zullen we trachten het gebruik van duurzaam geëxploiteerd blijvend in de kijker te plaatsen. Deze sensibilisatieacties worden in 2013 verder gezet! De subsidiëringformule blijft bestaan. MJP 2013-31/104 Gemeente Schoten

4 WATER 4.1 Basis water 4.1.1 Pesticidenreductie / zonder-is-gezonder 4.1.1.1 Risico-evaluatie De gemeente dringt het gebruik van bestrijdingsmiddelen terug en voert een risico-evaluatie door. Dit gebeurt aan de hand van de lijst met gedoogde producten die de Vlaamse Overheid jaarlijks aanpast en publiceert op www.zonderisgezonder.be. De gemeente volgt het gebruik van bestrijdingsmiddelen nauwgezet op aan de hand van de jaarlijks bijgewerkte rapportering en inventaris van de gebruikte bestrijdingsmiddelen. Er is een zeer lichte toename in 2012, maar verwaarloosbaar. De nul-norm blijft zeker in zicht. Hoeveelheid gebruikte bestrijdingsmiddelen 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 185 kg 95 kg 60 kg 45 kg 42 kg 39 kg 36 kg 43 kg 1,2 kg 1,25 kg De gemeente gebruikt GEEN herbiciden in parken, plantsoenen, beken, sloten, vijvers! Eventuele kruidruimingen gebeuren enkel machinaal of, in de kwetsbare gebieden, manueel. In 2011 werd voor het eerst de selectsprayronde met Roundup weggelaten die voordien werd uitbesteed aan een externe firma. De dienst der werken ging het onkruid te lijf met extra veegbeurten, de onkruidbrander en manuele verwijdering (schoffelen, maaien) door een ploeg van de groendienst. 4.1.1.2 Pesticidentoets Om het pesticidenvrij beheer efficiënter te laten verlopen en betaalbaar te houden, is een heraanleg of omvorming van het openbaar domein vaak aangewezen. Dit kan zich beperken tot het aanbrengen van voegvulmiddelen maar kan ook de heraanleg van een volledig terrein inhouden. Alle nieuwe ontwerpen dienen getoetst te worden aan de pesticidentoets. In 2012 werd gezocht naar een alternatief rattenbestrijdingsmiddel ter vervanging van Target. Er werd gekozen voor Rodex G. Via de website en Info Schoten worden de bewoners geregeld attent gemaakt op hun taak om het voetpad onkruidvrij te houden zonder gebruik van pesticiden. Hierbij worden tips meegegeven hoe dit concreet kan worden aangepakt samen met tips voor onkruidbeheer in eigen tuin. Verder werd het onkruidbeheer op voetpaden door particulieren ook weer mee opgenomen in het nieuwe politiereglement van de gemeente. Planning 2013: - toepassing pesticidentoets op nieuwe ontwerpen - evolutie van alternatieve technieken bij onkruidbestrijding op de voet volgen - opvolging geplande vernieuwingen van het pesticidendecreet - specifieke aandacht voor biociden die bijen doden! 4.1.2 Passieve sensibilisatie De gemeente Schoten sensibiliseert blijvend rond integraal waterbeleid, met name het belang van (sterf)grachten, waterlopen, beken, oevervegetatie, gebruik milieusparende kuisproducten, wadi s, MJP 2013-32/104 Gemeente Schoten

biodiversiteit, rationeel watergebruik, enzovoort. Het materiaal dat we hiervoor aanmaken wordt ook ter beschikking van het gewest gesteld. Omtrent de gemeentelijke premies voor infiltratie en hergebruik van hemelwater wordt uitgebreid gecommuniceerd. Een overzicht van de gepubliceerde artikels is in bijlage terug te vinden. In de adviezen die worden opgemaakt bij de milieuvergunningsaanvragen, wordt - indien technisch mogelijke en mits respecteren van het BATNEEC-principe - opvang en hergebruik en/of infiltratie van hemelwater, opgelegd. In 2012 werd op dezelfde manier verder gewerkt. Er werden opnieuw bijkomende grachten gegraven om zo de zuiveringsgraad op te trekken, doch ook om infiltratie in de hand te werken. In m³/jaar 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Gemeentelijk verbruik leidingwater 5,67 6,46 6,53 8,83 7,94 6,32 5,73 9,59 16,86* 9,75 per VTE Drinkwaterverbruik per aangesloten 42,74 42,80 41,81 42,30 40,32 42,88 41,31 40,01 38,91 38,33 inwoner ** Opvolging gemeentelijke verbruiken (administratieve diensten en inwoners) * door een vernieuwde opvolgwijze van de waterverbruiken (door middel van webapplicatie nutsvoorzieningen) zijn een aantal rechtzettingen gebeurd. Dit heeft tot gevolg dat op papier het waterverbruik aanzienlijk stijgt. Dit is echter voornamelijk te wijten aan het feit dat het waterverbruik op het recyclagepark de afgelopen foutief werd ingeschat en in 2011 werd rechtgezet. De overzichtstabel met waterverbruiken van de gemeentelijke gebouwen is in bijlage terug te vinden. ** het gemiddelde verbruikscijfer in Vlaanderen bedraagt 36-40 m³ drinkbaar leidingwater per jaar (of 99 110 liter pp/dag, bron: Mira-T). 4.2 Projecten water 4.2.1 Hemelwaterinstallaties en infiltratievoorzieningen In het jaar 2012 verleende de gemeente een subsidie van maximaal 500 euro per hemelwaterinstallatie en/of infiltratievoorziening. Eind 2008 werd het subsidiereglement en aanvraagformulier 2009 aangepast aan de hand van het voorbeeldreglement dat door de Vlaamse Overheid ter beschikking wordt gesteld. Dit reglement werd in december 2008 ter goedkeuring aan het Caplo voorgelegd en aanvaard. In 2012 werd hetzelfde reglement gehanteerd (geen wijzigingen). In 2012 behandelde de gemeente 6 aanvragen (waarvan 4 goedgekeurd) voor het hergebruik van een hemelwaterinstallatie en/of voor de plaatsing van een infiltratievoorziening. De weigeringen hadden betrekking op hemelwaterputten horende bij een nieuwbouw (dus verplicht te voorzien volgens de gewestelijke stedenbouwkundige verordening inzake hemelwaterputten e.a. en bijgevolg in strijd met de voorwaarden uit het subsidiereglement). overzicht goedgekeurde subsidies hemelwater sinds de invoering in 2001: 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Aantal goedgekeurde subsidies hemelwater 8 6 8 5 7 4 9 11 6 4 11 4 MJP 2013-33/104 Gemeente Schoten

Vijf medewerkers van de stedenbouwkundige dienst volgden in 2012 een studiedag omtrent het aangepaste uitvoeringsbesluit met betrekking tot de watertoets. In 2013 blijft hetzelfde subsidiereglement van kracht. Via de stedenbouwkundige dienst zal worden gepoogd om meer wandelwegen en parkings te laten inrichten met een volledig doorlaatbare bodem (bv niddagravelplaten met kiezel). 4.2.2 Overzicht weg en rioleringswerken 2012 Volgende projecten gingen in 2012 in uitvoering: - Weg- en rioleringswerken Sint-Cordulastraat en omgeving - Riolerings- en wegeniswerken Erikadreef Bremdreef - Weg- en rioleringswerken Laarsebeekdreef (loopt door in 2013) Alle projecten houden volgende werkzaamheden in: - Aanleg van riolering; - Afkoppeling van hemelwater. 4.2.3 DULO-waterplannen De goedgekeurde deelbekkenbeheerplannen werden reeds aan de Vlaamse regering overgemaakt. In de (deel)bekkenwerkgroepen worden de dulo-waterplannen verder geconcretiseerd. Schoten volgt deze besprekingen mee door het aanleveren van de actieve trekker van de ambtelijke werkgroep (milieuambtenaar) en een afgevaardigde in de stuurgroep (schepen van leefmilieu). Milieudienst en conducteur volgen ook het lokaal wateroverleg en de ad hoc groepen rond overstromingsgebieden, duiker Klein Schijn, enzovoort. MJP 2013-34/104 Gemeente Schoten

De provincie is in 2010 gestart met de opbouw van een oppervlakte- en grondwatermeetnet in de vallei van de Laarse Beek. Dit om meer zicht te krijgen op de verdrogingsproblematiek. Deze metingen liepen verder in 2012. In een latere fase wordt de werking van de huidige vistrappen verbeterd. De milieudienst volgt deze plannen van nabij op. Ze kaderen in een door Europa goedgekeurd SURFproject, aangestuurd door de provincie omwille van het grensoverschrijdende aspect. 4.2.4 Individuele afvalwaterbehandelingsinstallaties (IBA) De premie voor de plaatsing van individuele afvalwaterbehandelingsinstallaties (IBA s) werd ook in 2012 op de begroting ingeschreven. In het jaar 2012 verleende de gemeente een subsidie van maximaal 1.000 euro. In het college van 4 september 2012 werd beslist akkoord te gaan om het instappen in het collectieve project van rio-link m.b.t. IBA s ook mogelijk te maken wanneer het plaatsen van een IBA wordt opgelegd via de stedenbouwkundige vergunning. Het gaat dan om nieuwbouwwoningen of ingrijpende, stedenbouwkundig vergunningsplichtige werken in rode zone van het zoneringsplan. Oorspronkelijk was deelname aan het collectieve project enkel toegestaan voor burgers met een bestaande woning. Het CBS gaf in datzelfde besluit van 4 september 2012 opdracht aan de betrokkenen om over te gaan tot een verdere praktische uitwerking. Na overleg werd dan ook overeengekomen dat de technische dienst in stedenbouwkundige vergunningen waarbij een IBA wordt opgelegd een paragraaf zal opnemen waarin staat dat men kan deelnemen aan het collectieve project van rio-link m.b.t. IBA s of dat men zelf voor een IBA moet zorgen. De paragraaf zal tevens vermelden dat men bij interesse in het collectieve project contact moet opnemen met de afkoppelingsdeskundige van rio-link Aantal goedgekeurde subsidiedossie rs 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 7 7 56 9 6 8 8 3 8 0 Geen administratieve formaliteit maar effectieve controle in het veld! In 2012 nam het controleren van IBA s wel wat minder tijd in beslag dan tijdens 2011. Er diende toen namelijk een groot aantal attesten van de burgemeester voor vrijstelling van de saneringsbijdrage hernieuwd te worden. Hiervoor voerde de milieudienst op een 19 tal adressen een visuele controle en staalname van het effluent uit, gevolgd door een COD analyse in het gemeentelijk labo. In 2013 wordt de gemeentelijke subsidiëring van de iba s stopgezet. Het is nog niet duidelijk of de controles (visueel + analyse effluent in gemeentelijk labo) van iba s die in het verleden door de milieudienst uitgevoerd werden in het kader van een aanvraag voor vrijstelling van de saneringsbijdrage/heffing, verdergezet zullen kunnen worden. Hierbij hoort ook telkens de administratieve afhandeling van het dossier. MJP 2013-35/104 Gemeente Schoten

5 HINDER 5.1 Basis hinder 5.1.1 Digitaal opvolgen milieuklachten De gemeente maakte in 2012 intensief gebruik van de registratie- opvolgingsmodule in MKROS, afkorting voor het milieuklachten registratie- en opvolgingssysteem. Deze werkwijze werd al toegepast via het reguliere klachtensysteem van de gemeente Schoten zelf maar in samenspraak met de duurzaamheidsambtenaar, en de link naar de samenwerkingsovereenkomst, werd finaal gekozen voor de verdere uitwerking via MKROS. 5.1.2 Passieve sensibilisatie De gemeente communiceert met de bevolking over de mogelijkheid om milieuklachten in te dienen, en wat er vervolgens mee gedaan wordt. Daarnaast worden jaarlijks verschillende infostanden rond geluids-, geur-, stof-, rook- en/of lichthinder uitgewerkt en opgesteld. Een overzicht van de gepubliceerde artikels is in bijlage terug te vinden. 5.2 Onderscheidingsniveau hinder 5.2.1 Beheer, opvolging en rapportering van milieuklachten 5.2.1.1 Analyseren en rapporteren (+ opvolgen) van hinderklachten De gemeente zorgt voor de uitvoering van deze verplichting via MKROS. In 2012 werden er 151 klachten gerapporteerd (anonieme klachten worden buiten beschouwing gelaten). Voor het eerst in jaren zien we dus een afname in het aantal milieuklachten. Dit is vooral te wijten aan een afname van het aantal geurklachten. Bij andere compartimenten bleef het aantal klachten min of meer stabiel. Type klacht Geurhinder Geluidshinder Waterverontreiniging/-overlast/-hinder Bodem/grondverzet/grondwater Andere aantal 110 klachten 22 klachten 4 klachten 7 klachten 8 klachten De klagers worden steeds op de hoogte gebracht van de ondernomen acties. In veel gevallen staat 1 klacht voor wekenlange activiteiten m.b.t. aanvraag, dossier, controle, enzovoort. 5.2.1.2 Analyse van de opvolging van hinderklachten (volgens opvolgingsmodule MKROS) De gemeente analyseert de klachten via de opvolgingsmodule van MKROS. Digitaal opvolgen milieuklachten Iedere klacht wordt onderzocht. Afhankelijk van de aard van de klacht wordt er contact opgenomen met het desbetreffende bedrijf en de toezichthoudende instantie (OVAM, gewestelijke milieuinspectie, technische dienst, politie). Deze samenwerking verloopt goed. Via het samenwerkingsverband tussen milieudienst en politie worden de klachten die binnenkomen na de kantooruren ook overgemaakt aan de milieudienst. MJP 2013-36/104 Gemeente Schoten

Elke bedrijfsgerelateerde klacht wordt ook in het dossier van het desbetreffende bedrijf gestoken. De klachten worden mee in overweging genomen bij een eventuele hervergunning van het bedrijf. De gemeente heeft eveneens een opvolgingssysteem voor klachten (in het algemeen), met e-knop op www.schoten.be en automatische doorsturing naar de bevoegde dienst. Klachten betreffende geurhinder dienen wel zo snel mogelijk ingediend te worden. Indien dit niet gebeurt, is het zeer moeilijk voor de milieudienst om de bron op te sporen. Analyse van de opvolging van hinderklachten De gemeente bracht ook in 2012 traditiegetrouw zijn klachten in het MKROS (milieuklachten registratie- en opvolgingssysteem). Ook de tool opvolging werd in 2012 intensief gebruikt (zie de gedetailleerde opvolgingsstappen in MKROS). Deze werkwijze werd al toegepast via het reguliere klachtensysteem van de gemeente Schoten zelf maar er werd gekozen voor de verdere uitwerking via MKROS (In het kader van de SO). In 2013 gaan we op dit elan voort. Dit betekent registratie en gedetailleerde opvolging in MKROS. klachten per jaartal 250 200 150 100 155 56 83 128 162 211 151 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 50 0 1 Aantal milieuklachten per jaar in Schoten MJP 2013-37/104 Gemeente Schoten

Verhouding van het type klachten die in 2012 zijn geregistreerd Milieuklachten sinds 2006 geregistreerd per compartiment Geluidshinder In het kader van geluidshinder kwamen de meeste meldingen binnen van inwoners van Schoten die hinder ondervonden van inrichtingen ingedeeld in de 2 de klasse van het Vlarem I en niet-ingedeelde inrichtingen. Gezien de gemeente bevoegd is voor het toezicht op inrichtingen van de 2 de klasse werden de geluidsmetingen uitgevoerd door de milieudienst zelf. In 2012 vonden er 2 meetcampagnes plaats in samenwerking met de politie om een duidelijk beeld te krijgen welke implicaties de nieuwe reglementering rond de geluidsnormen zou hebben op de Schotense horecagelegenheden. Op basis van de bevindingen werden de horecazaken aangeschreven en gevraagd zich te regulariseren. Enkele andere bedrijven werden eveneens op de hoogte gebracht MJP 2013-38/104 Gemeente Schoten

van het feit dat zij geluidshinder veroorzaakten. Bij de niet-ingedeelde inrichtingen werden de klagers op de hoogte gebracht van de gepaste wetgeving. Geurhinder Opvallend is dat er in Schoten vooral veel klachten worden geuit m.b.t. geurhinder (opgenomen partim lucht). Dit is al jaren zo. In 2011 bereikte het aantal klachten rond geurhinder een piek. De geurhinder is al sedert 2006 bezig en heeft geleid tot diverse aanpassingen vanuit de kant van de bedrijven. De aanpassingen vonden vooral in 2007 plaats waardoor het aantal klachten in de materie lucht in 2007 gevoelig afnam. In 2011 zagen we echter een nieuwe influx van klachten. Er bleven echter klachten binnenkomen. Op basis hiervan werd beslist om in samenwerking met de gewestelijke milieu-inspectie een intensieve campagne op te starten. De gemeente beschikt sinds 2008 over de code van de goede praktijk voor het uitvoeren van snuffelmetingen. Het is reeds enkele jaren de bedoeling dat we bij klachten onmiddellijk ter plaatse gaan en het onderzoek uitvoeren zoals beschreven in de code van de goede praktijk voor het uitvoeren van snuffelmetingen. Daarna volgt er feedback met het bedrijf omtrent de productie (+ mogelijke storingen/defecten) en daarna eventueel nog met de gewestelijke milieu-inspectie en natuurlijk met de klagers zelf. Vanwege tijdsgebrek werd in 2012 slechts uitzonderlijk overgegaan tot het uitvoeren van snuffelmetingen. Dankzij deze zeer arbeidsintensieve campagne werd al in 2008 ontdekt dat er meerdere bedrijven zijn die geurhinder veroorzaken (m.a.w. zorgde niet alleen het bedrijf dat zich in 2006-2007 in regel stelde voor geurhinder, maar waren er nog twee bedrijven die te pas en onpas geurhinder veroorzaakten). In 2009 werden ook de twee andere bedrijven gewezen op hun verantwoordelijkheden en de noodzaak om de BBT toe te passen Als we de cijfers van 2012 bekijken valt op dat er nog steeds veel klachten binnenkomen. Daarom zal milieu-inspectie ook in 2013 verder onderzoek verrichten naar de geurhinder. De bedrijven doen al het nodige om zich aan te passen (hiervoor worden reeds technieken gebruikt die nog niet in de BBT zijn opgenomen) en er vindt op geregelde tijdstippen overleg plaats. De bewuste BBT studies zijn trouwens verouderd en vaak aan herziening toe. Beide bedrijven werden trouwens doorgelicht door het VITO. De meeste klachten die dit jaar binnen kwamen waren van bedrijven die onder het toezicht van milieuinspectie vallen en van niet-ingedeelde inrichtingen. Hier werden de klachten behandeld in samenspraak met de bedrijven, milieu-inspectie en de lokale politie. In 2012 merken we voor het eerst sinds jaren een gevoelige afname van het aantal geurklachten. Reden hiervoor zijn waarschijnlijk gewijzigde (gunstige) klimatologische omstandigheden waardoor de benedenwindse wijken minder te kampen hadden met geurhinder. Immers de productieprocessen en de technische aanpassingen zijn de laatste jaren quasi ongewijzigd gebleven. Volgens de buurt is de daling van het aantal klachten eerder te wijten aan het feit dat de burgers de geurhinder niet meer melden als er sprake is van lichte hinder en enkel nog bij zware geurhinder de milieudienst en milieuinspectie inlichten. Wij hopen dat de daling van het aantal klachten zich in 2013 zal voortzetten. Er vond het afgelopen jaar wederom uitgebreid overleg plaats met de betrokken partijen. Zo waren er vergaderingen op 3 juli en op 20 november 2012. In 2012 trachtten de bedrijven vooral via preventieve maatregelen greep te krijgen op de aanhoudende geurhinder. De bedrijven zelf maken melding van kleine stapjes en het fine tunen van de bestaande technieken en meetsystemen. Inzake het LT- asfalt zijn de bedrijven zelf vragende partij om dit ook effectief te mogen produceren. Immers, sinds 2013 zijn ook de asfaltbedrijven onderhevig aan een CO 2 taks. Echter, de omzetting van het LT- asfalt in de lastenboeken loopt niet zonder slag of stoot. MJP 2013-39/104 Gemeente Schoten

Om het dossier geurhinder asfalt ook in 2013 te blijven opvolgen, is er al een nieuw overlegmoment ingepland. De vastgelegde datum is dinsdag 25 juni 2013. De recente/aanhoudende hinder legt ook de pijnpunten van de BBT-studies bloot. Soms is geurhinder eerder te situeren als een vrederechterdossier, maar staan we de buurtbewoners en/of de bedrijfsleider toch bij om tot een milieuverantwoorde oplossing te komen. Een voorbeeld is bv de frituurproblematiek, waarbij niemand een dergelijk bedrijf in een kmo-zone wil situeren, maar waar de aanwezigheid in een woonzone soms als hinderlijk wordt beschouwd voor bepaalde omwonenden. 5.2.2 Beleidskader geluidshinder In 2009 werden de eerste stappen gezet om het gemeentelijke politiereglement te herwerken. De hoofdstukken mbt geluidshinder werden herzien en aangepast op basis van het voorbeeldreglement dat door de Vlaamse Overheid ter beschikking wordt gesteld. Het politiereglement wordt in bijlage toegevoegd. Het herwerkte politiereglement werd goedgekeurd in de gemeenteraad van februari 2011. Vergelijk politiereglement met modelreglementen SO Het modelreglement geluidshinder werd gebruikt als startdocument maar werd in een weliswaar gewijzigde vorm overgenomen. In de verschillende zogenaamde bijzondere politiereglementen (bv. voor nachtwinkels, kermissen, speelpleinen, sportterreinen, ) worden bijkomende bepalingen mbt geluidshinder opgenomen. Van volgende aspecten werd omwille van een welbepaalde reden van het modelreglement afgeweken: 4. Muziek, geluidsinstallaties, voertuigen en speeltuigen De politie is er voorstander van om zo weinig mogelijk met db(a) te werken, omdat dit de controle bemoeilijkt. IN het politiereglement legt men op dat geen nodeloos lawaai mag gemaakt worden dat de rust van de buren stoort (dat kan zelfs overdag zijn). Het is erg makkelijk voor de politieman om dit te controleren. Alle zaken werden opgenomen in het politiereglement, maar er dient op gewezen dat ook hier de Vrederechter een belangrijke rol kan spelen (hanen, hondengeblaf, enz...). Werken op zon- en feestdagen, die de rust der buren kan storen, zijn sowieso niet toegelaten (bv gras afrijden). 5. Laden en lossen Behoudens VLAREM-vergunning (met buitengewone voorwaarden) zijn dergelijke activiteiten sowieso verboden 's avonds en 's nachts cfr het politiereglement. 6. Vogelschrikkannon Onbestaand fenomeen in Schoten wegens geen akkerbouw. Dirk Vercammen heeft in 1989 een attest van de Antwerpse politieschool inzake het KB van 1977 behaald, het is echter na 10 jaar niet verlengd wegens het behalen van een hoger vlarem-attest aan de UIAntwerpen. Er zal worden bekeken hoe deze situatie kan worden geactualiseerd, maar in de praktijk zijn dergelijke delicten toch eerder het terrein van de politiezone Schoten die hierover eveneens beschikken over iemand die het bekwaamheidsbewijs heeft behaald (en een sonometer bezit). In 2012 werden de campagnes die in 2008 (ondermeer rond horeca) werden opgestart in samenwerking met de coördinator integrale veiligheid en de lokale politie verder gezet. Gezien de positieve resultaten kunnen we hier spreken over een klein succes. Ook de samenwerking met de bedrijven en de desbetreffende milieucoördinatoren verloopt vlot. De toegenomen knowhow betekent een grote stap voorwaarts in de afhandeling van hinderdossiers. MJP 2013-40/104 Gemeente Schoten

In 2010 werd een nieuwe integrerende klasse 1 geluidsmeter aangekocht door de milieudienst. Reden was dat de oude geluidsmeter niet meer voldeed aan de wettelijke bepalingen (beoordeling tonaal karakter/geluiden die minder dan 10% van de tijd voorkomen). We kunnen wel stellen dat de investering voor dit toestel door de hoeveelheid metingen die sedert 2010 zijn uitgevoerd zichzelf reeds heeft terugverdiend. In 2012 werd in samenwerking met de lokale politie enkele malen controle uitgeoefend op de naleving van het KB van 1977. Er vonden ook enkele metingen plaats op basis van het Vlarem. In 2012 vonden er een 17-tal officiële geluidsmetingen plaats (Vlarem +KB van 1977), naast een aantal oriënterende metingen her en der. Het is evident dat deze activiteiten in 2013 op dezelfde leest zullen geschoeid worden. Er is een goede samenwerking met politie, maar ook meer en meer met de jeugddienst (deze zijn betrokken bij het dossier ten gevolge van de heisa rond de maximum waarden die Minister Schauvliege wenst te implementeren). In 2013 verwacht de milieudienst wel een gevoelige toename van het aantal, dat volledig zal te wijten zijn aan de reglementering rond de nieuwe geluidsnormen die vanaf 2013 bindend van kracht zal worden. 5.2.3 Beleidskader geurhinder In het herwerkte politiereglement wordt een partim geurhinder toegevoegd gebaseerd op het voorbeeldreglement dat de Vlaamse overheid ter beschikking stelt. In 2011 volgden 2 personeelsleden van de milieudienst de opleiding geurhinder voor lokale vergunningverleners en lokale toezichthouders (28 februari 2011). Het politiereglement werd goedgekeurd in gemeenteraad van februari 2011 en liep verder in 2012. Vergelijk politiereglement met modelreglementen SO Wat betreft geurhinder werd enkel een specifieke bijkomende bepaling naar ingedeelde inrichtingen opgenomen. We wensen hierbij evenwel op te merken dat Schoten de traditie heeft om nav vlaremplichtige inrichtingen zeer gericht te werk te gaan met geuronderzoeken, geurpanels en antennes in de wijkverenigingen. Geurhinder wordt derhalve in kaart gebracht in zeer nauwe samenwerking met Milieu-inspectie. Van volgende aspecten werd omwille van een welbepaalde reden van het modelreglement afgeweken: 1. Geurhinder van dieren - er wordt van het modelreglement afgeweken omdat de gemeente Schoten geen landbouwsector kent, - de meeste problemen inherent aan het houden van dieren worden daarom privaatrechterlijk behandeld, meestal door bemiddeling van wijkagent, soms door iemand van milieudienst, en in het geval geen afdoende oplossing haalbaar lijkt, door de Vrederechter, - in het politiereglement staat duidelijk dat niemand geurhinder mag veroorzaken, en de politie is eigenlijk blij met deze algemene vermelding die gemakkelijk olfactorisch kan gecontroleerd worden. 2. Opslag, verspreiden, vervoeren en lozen van goederen waardoor geurhinder of luchtverontreiniging ontstaat Hier wordt van afgeweken op vraag van de milieudienst omdat we hier VLAREM toepassen, en er in het politiereglement staat dat niemand geurhinder mag veroorzaken, wat ook de bron of aanleiding moge zijn. 3. Luchtafvoeropening dampkap MJP 2013-41/104 Gemeente Schoten

De technische dienst (stedenbouw) heeft ons erop attent gemaakt dat dit niet in het politiereglement dient opgenomen, gelet op de reeds geldende stedenbouwkundige voorschriften, en het burgerlijk wetboek. 5.2.4 Beleidskader lichthinder Wat betreft lichthinder werd in het politiereglement slechts een beperkt deel, gebaseerd op het voorbeeldreglement dat de Vlaamse overheid ter beschikking stelt, toegevoegd. Vergelijk politiereglement met modelreglementen SO: De bepalingen inzake doven van lichtreclame, klemtoonverlichting, etalageverlichting,verlichten sportterreinen, binnenverlichting kantoorgebouwen en terreinverlichting werden niet opgenomen in het definitieve politiereglement. De gemeente blijft hierbij een vernieuwend beleid nastreven, waarbij er structureel wordt gekozen voor lage energielampen, betere armaturen, lichtonderzoek, advisering van sportclubs en middenstanders, energieboekhouding, enzovoort. Hiervoor wordt samengewerkt met de Vereniging Lichthinder Vlaanderen. De nacht van de duisternis wordt jaarlijks georganiseerd om te sensibiliseren. In 2012 zijn diverse bedrijven aangeschreven na klachten van omwonenden of gedepriveerde gebruikers van de openbare weg. In 2013 gaan we strenger toezien op dit handhavingspartim. We stellen sedert enkele weken vast dat bedrijven mobiele installaties huren met LED-verlichting. Deze zijn zo fel dat ze omwonenden en gebruikers van de openbare weg hinderen. Soms dient handhaving te gebeuren via de handhaving bouwtoezicht, maar op zich telt het resultaat. 5.2.5 Actieve sensibilisatie Er wordt actief gesensibiliseerd rond de preventie van sluikstoken en jaarlijks worden bepaalde hinderthema s via infostanden in de focus gesteld. Lichthinder Op 31 maart 2012 organiseerde WWF voor de derde maal de internationale campagne Earth Hour in België. De gemeente nam symbolisch deel aan deze actie door het voeren van de nodige communicatie (aankondiging actie via affiches en website). Daarnaast werd de klemtoonverlichting op de openbare gebouwen (van het gemeentehuis, het kasteel, de beelden in het park) gedoofd. Deze actie wordt niet meer georganiseerd in 2013. Naar jaarlijkse gewoonte nam de gemeente deel aan de nacht van de duisternis (20 oktober 2012). Die nacht wordt speciale aandacht gevraagd voor lichtverontreiniging. Klemtoonverlichting werd gedoofd met een persoonlijk schrijven, gevraagd de tuin- en buitenverlichting die nacht te doven. In park Vordenstein werd een sterrenkijkactiviteit begeleid door de Volkssterrenwacht Urania van Hove. Er werden ook twee, door de gidsen van VMPA, begeleide wandelingen georganiseerd. Ook in 2013 zal opnieuw deelgenomen worden aan deze sensibilisatieactie. MJP 2013-42/104 Gemeente Schoten

Rookhinder Het stookverbod in Schoten blijft gedurende de ganse planperiode van kracht. Het verbranden van tuin- en bosafval (toegestaan krachtens veldwetboek, KB tegen luchtverontreiniging, bosdecreet) veroorzaakt in een dichtbevolkte gemeente als Schoten steeds luchtverontreiniging. Bovendien zijn er voldoende alternatieven om deze secundaire grondstof niet te verbranden, en zo de verspreiding van dioxines in de lucht te vermijden. Volgens onze informatie werd er in 2012 geen enkele kerstboomverbranding meer uitgevoerd door een wijkgroepering of vereniging. Milieukundig gezien zou het jammer zijn dat een wijkgroep nog een kerstboomverbranding organiseert omwille van een gemeenschapsgevoel. Dat is aan te moedigen maar kan evengoed gebeuren door middel van droog houtbrandkorven. De verspreiden tenminste geen PAKS of andere carcinogene stoffen. We blijven hier rond sensibiliseren. De milieudienst krijgt via klachten ook vaak melding van particulieren die hinder ondervinden van het stookgedrag van hun buren. Deze mensen worden hiervan op de hoogte gesteld en standaard wordt een folder slimmer stoken gevoegd bij het schrijven. Ook tijdens de infosessies gezond binnenmilieu en hout verbranden die werd gegeven door respectievelijk LOGO en Stroomop kwam dit thema aan bod. De infoavonden kende een grote opkomst (66 en 24 aanwezigen). Zwerfkattenproblematiek Een 5-tal jaar geleden heeft de gemeente Schoten het initiatief genomen om op een structurele wijze de zwerfkattenproblematiek aan te pakken. Het gemeentebestuur heeft op 20 december 2007 een samenwerkingsverband opgezet met het Schotense dierenasiel en de daaraan verbonden dierenartsen. Zwerfkatten worden gevangen, gecastreerd of gesteriliseerd en opnieuw uitgezet. In bepaalde gevallen (bv. ziekte) worden ze geëuthanaseerd. In principe mogen enkel de houders van een kattenvoederpas katten voederen. Met dit pasje kunnen ze zich legitimeren aan de politie want in principe is het verboden zwerfkatten en andere wilde dieren te voederen. Er waren in 2012 9 voederplaatsen in Schoten waarvoor in totaal 10 voederpassen werden uitgereikt. De afgelopen 5 jaar werd er actief meegewerkt aan het zwerfkattenproject. Er waren in totaal 113 aanvragen tot sterilisatie en/of euthanasie (tot eind november 2012!), verdeeld als volgt: * t.e.m. eind november 2012 MJP 2013-43/104 Gemeente Schoten

Hoewel het jaar 2012 nog niet volledig om was bij deze evaluatie en 2011 eerder een uitschieter lijkt te zijn, kan vastgesteld worden dat de vraag tot het steriel maken van katten in Schoten langzaam maar zeker daalt. Over een periode van 5 jaar werden 238 zwerfkatten gesteriliseerd en 176 geëuthanaseerd: Mede door het uitreiken van de kattenvoederpas, alsook het zwerfkattenbeleid zelf, wordt een beter zicht verkregen op hinderlijke plaatsen en kan er beter worden ingespeeld wanneer de zwerfkattenpopulatie uit de hand dreigt te lopen. Een kattin kan nl. twee maal per jaar jongen, met een gemiddelde van 4 katjes per worp, die na 6 maanden al zelf kunnen jongen. Als men weet dat een zwerfkat gemiddeld 4 tot 6 jaar oud wordt, en op die tijd een veertigtal kleintjes kan voortbrengen, die op hun beurt ook verder kweken, wordt het duidelijk dat dit onvermijdelijk tot overpopulatie leidt. Op voorstel van minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx, belast met dierenwelzijn, werden onlangs twee ontwerpen van koninklijk besluit goedgekeurd met betrekking tot het meerjarenplan voor de sterilisatie van huis- en zwerfkatten. Het ontwerp wil de groei van het kattenbestand, dat elk jaar met 6% toeneemt, indijken. Die toename zorgt voor een overbezetting van de dierenasielen en een verbreiding van zwerfkatten. Dat veroorzaakt meer euthanasieën in de overbevolkte asielen en meer zwerfkatten verhogen het risico op de verspreiding van besmettelijke ziekten (leucose, kattenaids, neusziekte, besmettelijke kattenbuikvliesontsteking en zoönosen als toxoplasmose, hoofdzeer en dolheid). Het eerste koninklijk besluit vormt de wettelijke basis voor het Meerjarenplan voor de sterilisatie van katten van de FOD Volksgezondheid. Het voorziet een geleidelijke sterilisatie van alle huiskatten in ons land. En een tweede koninklijk besluit zegt dat elke gemeente voor een contactpunt moet zorgen waar inwoners zwerfkatten kunnen melden zodat ze gevangen, gesteriliseerd en terug vrijgelaten kunnen worden, of desnoods geëuthanaseerd. De gemeenten moeten er voor zorgen dat de gesteriliseerde zwerfkatten gevoederd worden en dat ze beschutting hebben tegen extreme weersomstandigheden. De gemeenten zullen via een specifiek formulier bepaalde gegevens over hun zwerfkattenbeleid moeten bijhouden. Vanuit dit standpunt zou dus gesteld kunnen worden dat de gemeente Schoten een behoorlijk zwerfkattenbeleid voert. Maar wanneer men bekijkt dat er momenteel maandelijks 30 à 40 katten MJP 2013-44/104 Gemeente Schoten

worden binnengebracht in het dierenasiel, die na castratie of sterilisatie en chipping overgedragen worden, is er blijkbaar toch nog werk aan de winkel. In 2013 gaan we door met het zwerfkattenbeleid, niet enkel omdat de wettelijke verantwoordelijkheid voor de gemeente belangrijk is, het is vanzelfsprekend dat hoe minder zwerfkatten, hoe minder kosten er gemaakt dienen te worden. Ook wordt gedacht aan de leefbaarheid voor de burgers, de handhaving voor de openbare orde (verminderen van overlast), bijdrage aan het dierenwelzijn en de ecologische impact (vb. op vogels) om er enkele te noemen. De positieve profilering van de gemeente is hierbij meegenomen. Geurhinder (niet van industrie) Het gebeurt wel eens dat de milieudienst klachten binnen krijgt van particulieren die last hebben van de composthoop van de buren. Hier proberen we dan om de buurman contact te laten opnemen met de gemeentelijke compostmeesters. De compostmeesters zijn ook op de meeste evenementen aanwezig met een eigen infostand om de burger bij te staan met raad en daad (o.a. met praktisch advies omtrent het vermijden van geurhinder). Onze gemeentelijke afvalambtenaar is tevens lid van de compostmeesters. Het aantal verkochte compostvaten is een parameter van de gemeentelijke milieubarometer en wordt er reeds gedurende enkele jaren mee in verwerkt. Vanaf 1 januari 2009 worden eveneens compostvaten via de gemeente verkocht. Hier wordt verder mee gegaan in 2013. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Aantal verkochte compostvaten 78 73 79 61 44 64 47 45 37 22 Aantal verkochte compostbakken 14 21 30 19 5.2.6 Hinder door niet-ingedeelde inrichtingen De gemeente wordt dagelijks geconfronteerd met hinderproblemen die niet verbonden zijn aan vlaremplichtige activiteiten of opslag. We denken hier aan burenruzies, kappen van bomen, schaduw, ratten, zwerfpoezen, enzovoort. De milieudienst geeft deze door aan de Dienst der Werken, jeugddienst, enz. afhankelijk van de aard van de hinder. In sommige gevallen begeleidt de inspraakambtenaar ze mee naar een oplossing toe. M.b.t. groen wordt wel heel vaak de bemiddeling van de milieudienst verwacht. Tot op zekere hoogte kan dat wel, maar een gemeente mag zich niet mengen in een private burentwist. Het is dus soms op eieren lopen. 5.2.7 Opstellen en bijhouden van een hinderinventaris In 2012 werd mede door het grote aantal klachten nog geen werk gemaakt van de uitwerking van een hinderinventaris. Natuurlijk worden alle klachten ingegeven in MKROS, en houden we ze ook per dossier en per bedrijf actief bij! De gegevens gaan dus zeker niet verloren. Wel is het zo dat bedrijven die hinder veroorzaakten regelmatig bezoek kregen van medewerkers van de milieudienst. MJP 2013-45/104 Gemeente Schoten

6 ENERGIE 6.1 Basis energie 6.1.1 Elektronische opvolgingssysteem bouwaanvragen De gemeente werkt mee aan de implementatie van de energieprestatieregelgeving. Ze is aangesloten op het elektronische opvolgsysteem voor bouwaanvragen. Hierdoor worden de gegevens van stedebouwkundige vergunningen automatisch elektronisch doorgestuurd naar het Vlaams Energieagentschap (VEA) en is er vanuit de gemeente geen extra verplichte rapportering nodig. 6.1.2 Uitvoering energieboekhouding en EPC De gemeente inventariseert het energieverbruik van de gemeentelijke infrastructuur. Een aantal grote gemeentelijke gebouwen werden in de energieboekhouding opgenomen. Bij de screening van de gebouwen werd enerzijds rekening gehouden met de selectie van de grootverbruikers en anderzijds de verplichting tot het beschikken van een energieboekhouding voor gebouwen die dienen te beschikken over een EPC. De meterstanden van gas, elektriciteit en water worden maandelijks genoteerd en ingegeven in het energieboekhoudprogramma Comeet van de netbeheerder Eandis. Voor alle gebouwen met een bruikbare vloeroppervlakte van meer dan 500 m² en een loketfunctie werd een energieprestatiecertificaat (EPC) opgesteld en uitgehangen. Naast de energieboekhouding van deze gebouwen verzamelt de gemeente ook het verbruik van alle aansluitingspunten voor elektriciteit, gas en water binnen de gemeentelijke infrastructuur. Op basis van de gefactureerde verbruiksgegevens werd alvast onderstaande evolutie van de jaarlijkse CO 2 -uitstoot te wijten aan energieverbruik binnen de gemeentelijke gebouwen, opgesteld. We stellen vast dat de totale CO 2 -uitstoot binnen de gemeentelijke gebouwen in 2012 afgenomen is. Dit resulteert in een daling van de CO 2 -uitstoot van 8,58 % tov 2011. MJP 2013-46/104 Gemeente Schoten

Deze daling is voornamelijk te wijten aan het afgenomen elektriciteitsverbruik (- 20,55 %). Bijna in alle gemeentelijke gebouwen is het elektriciteitsverbruik gedaald. Het gemeentehuis vormt hierop echter een uitzondering! Omdat dit gebouw één van de grote elektriciteitsverbruikers van de gemeente is, dient in 2013 zeker prioritair bekeken te worden hoe dit elektriciteitsverbruik verminderd kan worden. Ook het mazoutverbruik (-14,12 %) daalde aangezien de verwarming van de bibliotheek in het najaar buiten gebruik werd gesteld. Aangezien in de bibliotheek de mazoutverwarming vervangen zal worden door een gasketel, is het gelmelenhof het enige gebouw waar nog op mazout verwarmd wordt. Voor een (meestal) leegstaand gebouw is er hier echter nog een aanzienlijk verbruik (10.000 12.000 liter/jaar) zodat dient bekeken te worden of er tijdelijke maatregelen genomen kunnen worden zonder de staat van het gebouw in gevaar te brengen. MJP 2013-47/104 Gemeente Schoten

Het gasverbruik kende een stijging van 13,08 %. Er is geen algemene tendens vast te stellen in de verbruiksgegevens. Sommige gebouwen kenden een aanzienlijke stijging in het gasverbruik, andere kende dan weer een sterke daling. Zowel het gas- als mazoutverbruik is sterk afhankelijk van de sterkte van de winter. Een objectieve maatstaf om deze per jaar te bepalen zijn graaddagen. Graaddagen geven een invers beeld van de temperatuur weer. Ze zijn dus een maatstaf voor de koude over een periode (totaal graaddagen 2010: 2.703, 2011: 1.928, 2012: 2.327). Onderstaande grafiek geeft de graaddagen vanaf 2007 weer. We stellen vast dat 2012 in vergelijking met 2011 een kouder jaar was (zeker wat betreft de maanden februari en april). MJP 2013-48/104 Gemeente Schoten

Bovenstaande overzichtsgrafieken worden opgesteld op basis van de van Eandis bekomen verbruiksgegevens. Deze verbruiksgegevens wijken echter soms af van de zelf genoteerde metergegevens doordat Eandis niet altijd met reële meterstanden werkt en een eigen herberekening uitvoert voor het bekomen van de jaarverbruiken. Bovenstaande cijfergegevens geven dus enkel een globaal beeld van het totale energieverbruik. Om een correctere weergave van het jaarverbruik te bekomen werd in 2011 een inventaris van alle nutsmeters gemaakt. Hiervoor werd een rondgang in alle gemeentelijke gebouwen uitgevoerd. Op basis van de verzamelde gegevens werd in samenwerking met systeembeheer een webapplicatie uitgewerkt. Per meter werden twee gebouwverantwoordelijken aangeduid die instaan voor de halfjaarlijkse of maandelijkse (afhankelijk van het type gebouw) notatie en ingave van de meterstand in de webapplicatie. Daarnaast zijn zij ook verantwoordelijk voor de controle van de energiefacturen. Dit maakt het eenvoudiger om onregelmatigheden vroeger vast te stellen. Deze vernieuwde wijze van opvolging is sinds juni 2011 in voege. Alle gebouwverantwoordelijken werden bij de opstart op een interne opleiding uitgenodigd. We stellen echter vast dat de meterstanden niet door alle gebouwverantwoordelijken tijdig ingegeven worden. Zolang de registratie niet stipt en zorgvuldig wordt uitgevoerd, is het moeilijk en bijzonder tijdsrovend om analyses op te stellen. De vernieuwde werkwijze heeft wel reeds tot een rechtzetting van enkele historisch foutieve gegevens, geleid. In samenwerking met systeembeheer zal de webapplicatie nog verder geoptimaliseerd worden en aan de opmerkingen van de gebruikers aangepast worden. Naar de toekomst toe zal het verzamelen van de gegevens steeds eenvoudiger worden en wordt het makkelijker om de verbruiksgegevens beter te analyseren en sneller correcte conclusies te koppelen. 6.1.3 Passieve sensibilisering Gemeentelijke webapplicatie voor de opvolging van de nutsmeters Via de media en de gemeentelijke website wordt de nodige communicatie aan de bevolking, doelgroepen en eigen diensten mbt rationeel energiegebruik en hernieuwbare energie gevoerd. Een overzicht van de gepubliceerde artikels is in bijlage terug te vinden. Aan het loket van de technische dienst en het energieloket van de milieudienst is tevens een uitgebreid gamma aan brochures terug te vinden. Soms hebben andere adviezen ook indirect te maken met energie, bv het aanmoedigen tot installatie van een extensief groendak. 6.2 Onderscheidingsniveau energie 6.2.1 Uitbreiden energieboekhouding naar andere gebouwen De gemeente blijft de energieboekhouding op de voet volgen, en communiceert over de resultaten met het Gewest, de eigen diensten en de bevolking. Hierin wordt ook een stuk voorbeeldgedrag geuit naar de bevolking toe. In 2012 werd geen nieuw gebouw aan het energieboekhoudprogramma Comeet toegevoegd (wel aan het eigen opvolgsysteem, zie 6.1.2.). De jaarrapporten van de verschillende gebouwen die in Comeet worden opgevolgd, worden in bijlage toegevoegd. MJP 2013-49/104 Gemeente Schoten

6.2.2 Opmaken EPC voor publieke gebouwen < 500 m² In het Vlaamse Gewest geldt een wettelijke verplichting voor de opmaak van EPC s voor publieke gebouwen met een loketfunctie. De invoering van het EPC verloopt gefaseerd, namelijk afhankelijk van de bruikbare vloeroppervlakte van het publieke gebouw: - gebouwen groter dan 1.000 m²: EPC verplicht sinds 1 januari 2009 ; - gebouwen groter dan 500 m²: EPC verplicht vanaf 1 januari 2013; - gebouwen groter dan 250 m²: EPC verplicht vanaf 1 januari 2015. Voor de gebouwen van meer dan 1.000 m² werd het EPC reeds in het verleden opgesteld (zie onderstaande tabel). Sinds de opstelling van deze EPC s werden drie gebouwen (gemeentehuis, LDC en sporthal Vordenstein) grondig gerenoveerd/verbouwd zodat het oorspronkelijke EPC niet meer representatief is. Voor het gemeentehuis en het lokale dienstencentrum werd een nieuw EPC opgesteld. Voor sporthal Vordenstein wordt hiermee gewacht tot ook de luchtgroepen vernieuwd zijn (luchtgroepen worden vernieuwd in de loop van 2013). De bibliotheek wordt in 2013 volledig gerenoveerd. Een jaar na de renovaties zal ook voor dit gebouw een nieuw certificaat opgesteld worden. Daarnaast werd voor de gebouwen groter dan 500 m² eveneens een EPC opgesteld (zie tabel). Deze EPC s werden opgesteld door de interne deskundigen (technisch gebouwverantwoordelijke en duurzaamheidsambtenaar). De verslaggeving verloopt via het Vlaams Energie Agentschap. Gebouw bruikbare vloeropp. EPC Cogelshof dienstencentrum (LDC) > 1.000 m² Hernieuwd Gemeentehuis > 1.000 m² Hernieuwd Sporthal Vordenstein > 1.000 m² Aanwezig (hernieuwen na verbouwingen in 2013: vervangen luchtgroepen) GAMW > 1.000 m² Aanwezig Bibliotheek > 1.000 m² Aanwezig (maar hernieuwen na verbouwingen) kasteel gemeentepark > 1.000 m² Aanwezig Sporthal De Zeurt > 1.000 m² Aanwezig Politiegebouw > 1.000 m² Aanwezig De Kaekelaar > 1.000 m² Aanwezig school L. weytenstraat 32B > 500 m² Aanwezig school ABK > 500 m² Aanwezig Milieudienst* < 500 m² Aanwezig * Aangezien de milieudienst een bruikbare vloeroppervlakte van 277 m² is de opmaak van een EPC nog niet verplicht. Gelet op de voorbeeldfunctie (energieloket) werd er echter voor geopteerd reeds een EPC voor dit gebouw op te stellen en uit te hangen. 6.2.3 Actieve sensibilisatie De gemeente onderneemt verschillende doelgerichte acties mbt actieve sensibilisatie met betrekking tot rationeel energiegebruik (REG) en hernieuwbare energie (HE) naar de burgers toe. Hierbij wordt tevens aandacht besteed aan de socio-economisch zwakkere bevolkingslaag. Hiertoe wordt intensief samengewerkt met het OCMW van Schoten. Jaarlijks ontvangen we van Eandis de (residentiële en niet residentiële) verbruiksgegevens voor energie -en gas. Deze worden opgenomen in de milieubarometer en geven een beeld van het globale MJP 2013-50/104 Gemeente Schoten

energieverbruik binnen Schoten en een effect van gevoerde sensibilisatieacties. Een directe correlatie tussen deze acties en het effect op het energieverbruik is echter moeilijk vast te stellen. Het residentieel aardgasverbruik kende een stijging van 10 % tov 2011. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het aansluitpunten beperkt (1%) steeg. Deze stijging zal vermoedelijk te wijten zijn aan de koudere winter tov 2011. Het gemiddelde aardgasverbruik van een gezin bevindt zich echter onder het Vlaams gemiddelde (18.110 kwh versus 23.000 kwh). Het gemiddelde residentieel elektriciteitsverbruik per gezin blijft min of meer constant en schommelt dan weer rond het Vlaams gemiddelde (4.500 kwh). Wat betreft niet-residentiële verbruikers zijn er enkele grote warmte/elektriciteitsverbruikers op het grondgebied. We denken hierbij aan o.a. voedingsnijverheid, asfaltindustrie, productieprocessen oliën en een melkfabriek. Dit zijn stuk voor stuk bedrijven met een grote warmte en/of elektriciteitsvraag! MJP 2013-51/104 Gemeente Schoten

Communicatie gemeentelijke premie zonne-energie en rationeel energiegebruik Het subsidiereglement zonne-energie werd vanaf januari 2008 uitgebreid zodat de gemeente eveneens subsidies verleende voor fotovoltaïsche zonne-installaties. Dit bleek zeer succesvol. Naast de vele informatievragen steeg het aantal subsidieaanvragen voor zowel zonneboilers als fotovoltaïsche installaties exponentieel. Begin 2011 werd ervoor gekozen de subsidie voor fotovoltaïsche installaties te schrappen (subsidies konden nog ingediend worden tot 1 maart 2011). De subsidie voor zonneboilers bleef behouden. Een overzicht van de goedgekeurde premieaanvragen: Gemeentelijke subsidie Aantal goedgekeurde dossiers zonneboilers Aantal ingediende dossiers PVinstallaties 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2 2 3 0 3 7 10 15 17 20 / / / / / 16 112 107 49 X Het gemeentelijke subsidiereglement wordt op actieve wijze gepromoot. Naast de traditionele gemeentelijke infokanalen (website, infobladen, brochures, loket) worden de subsidies voor zonneenergie gepromoot o.a. op onze informatiekramen, energiebeurs en infoavonden. We besteden hierbij steeds de nodige aandacht aan het algemene kader betreffende de energieproblematiek. De gemeente stelde een informatiebundel met betrekking tot zonne-energie samen zodat ook burgers aan het loket de nodige informatie ontvangen. Op de milieudienst en aan de infobalie van de gemeente Schoten worden tevens verschillende algemene brochures rond rationeel energiegebruik en hernieuwbare energie ter beschikking gesteld. Vragen omtrent REG en HE zijn dagelijkse materie voor de medewerkers van de milieudienst. MJP 2013-52/104 Gemeente Schoten

Cijfergegevens milieubarometer omtrent geïnstalleerd PV-vermogen in Schoten (bron: vreg) Schotenaren hebben eveneens de mogelijkheid om gratis een energiemeter te ontlenen op de milieudienst. Van deze mogelijkheid wordt frequent gebruik gemaakt. Project huishoudelijke energiescans Het besluit van de Vlaamse Regering d.d. 2 maart 2007 inzake de openbare dienstverplichtingen ter bevordering van het rationeel energiegebruik, stelde actieverplichtingen voor de netbeheerders vast. Eén van deze actieverplichtingen omvat de verplichting voor de netbeheerder in de periode 2007-2009 een aantal energiescans uit te voeren bij specifieke doelgroepen van huishoudelijke afnemers (voor Schoten betekende dit 279 energiescans). In een eerste fase werden deze scans uitgevoerd door het scanbedrijf Imtech (aangesteld door de netbeheerder). Op 16 oktober 2009 ontvingen we het bericht van de netbeheerder dat alle 279 toegekende scans werden uitgevoerd. Een nieuw besluit van de Vlaamse regering d.d. 18 december 2008 voorziet per gemeente in de uitvoering van extra energiescans bij ongeveer 0,5 % van het aantal huishoudelijke afnemers uit te voeren voor eind 2011 en vanaf 2010 jaarlijkse bij 1 % van het aantal huishoudelijke afnemers. Voor Schoten betekent 70 extra energiescans voor de periode 2009 2011 en vanaf 2010 140 extra energiescans per jaar. De gemeente Schoten laat sinds eind 2009 deze huishoudelijke scans uitvoeren door de sociaal economie organisatie Goed Wonen vzw. Deze werkt volgens de kwaliteitsnormen van Komosie (Koepel van de energiesnoeiers). Dit is een sociaal economieproject waarbij aandachtsvragende arbeidskrachten (o.a. laaggeschoolden, langdurig werklozen, ) op de arbeidsmarkt onder leiding van ervaren werkleiders nieuwe tewerkstellingskansen in de energiemarkt aangeboden krijgen. De energiesnoeiers van Goed Wonen specialiseren zich in energiebesparende maatregelen met prioriteit voor eenvoudige en kwetsbare gezinnen. In 2012 werden 105 energiescans uitgevoerd. In totaal werden er 728 huishoudelijke energiescans binnen Schoten uitgevoerd (stand van zaken 31 december 2012). MJP 2013-53/104 Gemeente Schoten

Overzicht geplaatste materialen tijdens energiescans (Schoten, 2012) Ook in 2013 wordt op dezelfde wijze verder samengewerkt met het OCMW en het energiesnoeibedrijf Goed-Wonen vzw. Voor 2013 heeft de gemeente recht op 70 scans. Kansengroepen hebben onbeperkt recht op een scan. Intergemeentelijke ecotoer In het najaar 2012 organiseerde de gemeente Schoten, in samenwerking met de gemeenten Stabroek en Kapellen, een tweede intergemeentelijke informatietoer rond duurzaam (ver)bouwen en wonen. Meerdere thema s kwamen op deze manier aan bod (zie onderstaande tabel en folder in bijalge). Tevens werd individueel planadvies aangeboden aan (ver)bouwers. Zij konden hun (ver)bouwplannen gratis gedurende één uur bespreken met een deskundige van Kamp C. Algemeen stellen we vast dat dergelijke adviesverlening op maat en door een onafhankelijk deskundige ten zeerste geapprecieerd wordt. Individueel planadvies (Kamp C) 24 nov Schoten 4 personen 28 nov Kapellen 6 personen Nieuw dit jaar was het begeleid bezoek aan het provinciaal centrum voor duurzaam (ver)bouwen en wonen, Kamp C. Er werd een autobus ingezet om de 24 ingeschreven naar Westerlo te brengen. Daarnaast ontving iedereen die minimaal drie informatieactiviteiten bijwoonde een duurzaam verrassingspakket (met oa verdeelstekker, spaarlampen, buisisolatie, douchetimer, ). In totaal werden 11 pakketten verdeeld. Deze intergemeentelijke samenwerking had verschillende voordelen zoals het bereiken van een grotere doelgroep door het voeren van een gezamenlijke communicatiecampagne, toehoorders uit buurgemeenten werden eveneens bereikt, lage kostprijs doordat de kosten gespreid worden en minder arbeidsintensief door verdeling van het werk. MJP 2013-54/104 Gemeente Schoten

Onderwerp Spreker gemeente Aanwezigen 4 okt 12 energiezuinig stappenplan Eco2Eco Stabroek geannuleerd 24 okt 12 energie verminderen duurzaamheidsambtenaar Schoten 15 6 nov 12 zonnewering Kamp C Kapellen 14 8 nov 12 zonnepanelen Eco2Eco Stabroek 26 17 nov 12 bezoek Kamp C Kamp C 24 19 nov 12 dakisolatie Kamp C Schoten 25 29 nov 12 hout verbranden Stroomop Kapellen 24 10 nov 12 gezond binnenmilieu LOGO Schoten 66 In 2013 wordt voorgesteld om met enkele buurgemeenten een gelijkaardige infotoer uit te werken. Groepsaankoop groene stroom (mei tot november 2012) De provincie Antwerpen organiseerde voor een derde maal een groepsaankoop groene stroom waaraan de gemeente Schoten actief deelnam. Alle inwoners konden vrijblijvend intekenen op een groepsaankoop van 100% groene stroom. Tijdens een online veiling gecoördineerd door het bedrijf ichoosr brachten verschillende energieleveranciers hun beste bod uit. De gemeente maakte van de campagne gebruik om de keuze voor groene stroom, het belang van rationeel energiegebruik en de milieu-impact bijkomend onder de aandacht te brengen. De actie kende in 2012 een ongekend succes! Om de toeloop aan het loket te verminderen werden verschillende infomomenten (zowel tijdens de inschrijvingsperiode als tijdens de acceptatieperiode) georganiseerd. Deze bleken echter onvoldoende om wachtrijen aan het loket te vermijden. Ook na afloop van de actie blijven de mensen met hun vragen omtrent hun energieverbruik en energierekening naar het energieloket komen. Inschrijvingsperiode (juni september): - doorlopend loketinschrijvingen; - 2 gezamenlijke inschrijfmomenten: o spa: ongeveer 150 aanwezigen (geen inbreng gemeente, met uitzondering van het oplossen van foutief ingebrachte inschrijvingen) o 27/9 eigen infoavond: 600-tal aanwezigen - 2.468 Schotense gezinnen (= 17,8 % van de Schotense huishoudens) o 1.646 online inschrijvingen o 822 loketinschrijvingen Acceptatieperiode (oktober november): - doorlopend aan het loket; - 3 overstap momenten: totaal ongeveer 500 aanwezigen - 1.705 Schotense gezinnen (12 % van de Schotense huishoudens) accepteerden het voorstel en stapten over: MJP 2013-55/104 Gemeente Schoten

o o 1.079 online acceptaties 626 loketacceptaties Aantal Schotense huishoudens 2010 2011 2012 Inschrijvingen als geïnteresseerden 578 728 2.468 (5,3 %) (17,81 %) Effectieve overstappers 234 406 1.705 (2,93 %) (12 %) Gelet op de verminderde personeelsbezetting zal het zeker niet mogelijk zijn om in 2013 met dezelfde intensiteit aan een gelijkaardige campagne deel te nemen. Een nieuwe deelname is enkel mogelijk indien de loketinschrijvingen beperkt of liever zelfs uitgesloten worden! Campagne Federale overheid Durf vergelijken (sept-okt 2012) Reeds verschillende jaren wordt aan het energieloket het energieleveranciersvergelijk van de VREG (Vlaamse regulator van de elektriciteit- en gasmarkt) uitgelegd en uitgevoerd. Door de nationale campagne steeg het aantal uitgevoerde leveranciersvergelijken aanzienlijk. In de periode september/oktober 2012 werden aan het energieloket meer dan 200 vregvergelijkingen uitgevoerd. Infosessie Hoe verminder ik mijn energierekening? (12 juni 2012) Herhaaldelijk wordt de vraag gesteld of de milieudienst op lokale evenementen een toelichting omtrent energiepremies en/of gemeentelijke energieacties kan geven. In de mate van het mogelijke wordt hier op ingegaan. Zo organiseerde het Lokale Dienstencentrum een thema-namiddag hoe verminder ik mijn energierekening? De duurzaamheidsambtenaar verzorgde de toelichting. Ook in 2013 wordt bekeken op welke vragen wordt ingegaan en zal er onder andere in het lokale dienstencentrum een toelichtingsessie rond energiebesparing georganiseerd worden. FRGE (Fonds ter reductie van de globale Energiekost) Het FRGE stelt financiële middelen ter beschikking van een lokale entiteit. IGEAN neemt voor 21 gemeentebesturen de rol van lokale entiteit op zich. De gemeente en het OCMW Schoten ondertekenden in het voorjaar een samenwerkingsovereenkomst met IGEAN zodat ook Schotenaren via deze lokale entiteit financiële middelen voor het uitvoeren van energiebesparende maatregelen (tegen een lage rentevoet) kunnen ontlenen. Dit project heeft in de eerste plaats tot doel inwoners te stimuleren om energiebesparende maatregelen aan hun woning uit te voeren. Een goede begeleiding omtrent rationeel energiegebruik leidt enerzijds tot een daling van de jaarlijkse energiekost (en op lange termijn bijkomend budget dat vrijkomt). Anderzijds bieden bepaalde investeringen ook voordelen op vlak van gezondheid en veiligheid (bv. vervanging oude ketels). In oorsprong was het de bedoeling om in het najaar van 2011 reeds van start te gaan met de communicatie omtrent het project en toekenning van leningen. Het project liep echter vertraging op en de communicatiecampagne ging pas effectief van start in december 2012. MJP 2013-56/104 Gemeente Schoten

Deelname campagne klimaatneutrale gemeente 2020 De provincie Antwerpen wil tegen 2020 op een duurzame manier een klimaatneutrale organisatie worden. Dit wil zeggen de ze de eigen uitstoot van CO 2, N 2 O en CH 4 tegen 2020 tot nul wenst te reduceren. Ze biedt de gemeenten ondersteuning aan om dit engagement samen met hen aan te gaan. De gemeente Schoten bevestigde dat ze dit engagement eveneens wenst aan te gaan. We bereiden ons hiermee voor op de Europese richtlijn die stelt dat tegen 2019 elk nieuw overheidsgebouw energieneutraal dient te zijn. Het unieke voordeel is dat investeringen op dit vlak het potentieel hebben zichzelf terug te verdienen aangezien prognoses stellen dat de energiekost enkel zal blijven toenemen. De gemeente Schoten voert reeds doorlopend verschillende klimaatacties uit binnen de organisatie (bv energieboekhouding, plaatsing hernieuwbare energie-installaties, aankoop groene stroom, renovatie gebouwen, ). Vanzelfsprekend is er steeds ruimte voor verbetering en dient er blijvend ingezet te worden op energiebesparing. Deze campagne kadert al de bestaande acties en geeft tevens duidelijk aan dat de gemeente naar de toekomst toe ook ten volle voor een duurzaam klimaatbeleid wil gaan. In 2013 zal voorgesteld worden om dit engagement (of het Convenant of Mayors) door het nieuwe bestuur te laten ondertekenen. Vervolgens zal in het kader van deze campagne een lokaal klimaatsbeleidsplan opgesteld worden. In dit lokaal klimaatsbeleidsplan zal een omschrijving van de huidige toestand, een stappenplan van de geplande acties en de concreet vooropgestelde doelen, gemaakt worden. Het Burgemeestersconvenant of Klimaatneutrale organisatie 2020, ook hier zal omwille van logistieke redenen moeten gekozen worden. Het is nog vroeg op het jaar, maar we hebben wel de indruk dat de provincie Antwerpen vooral het convenant wil propageren na het weergaloos succes in Limburg (alle gemeenten over alle partijgrenzen heen!). Gemeentelijke fietsroute In 2012 werden voorbereidingen getroffen voor een stripfietsroute. Die zal in mei 2013 van start gaan, en zal de fietser langs de mooiste stukjes erfgoed en natuur brengen. Dit in het verlengde van de ecofietsroute die nog altijd bestaat. Ter herinnering : in 2011 werd een fietsroute langsheen allerlei Schotense eco-projecten (20 km) uitgewerkt. Een omschrijving van de verschillende eco-projecten waarlangs deze route loopt, wordt in bijlage toegevoegd. Geïnteresseerden konden deze route tijdens het mobiliteitsevenement -onder begeleiding van de Schotense Fietsersbond- afleggen. De route met beschrijving bleef ook in 2012 beschikbaar op www.fietsroute.org (fietsroute Ecotripperij ). Deze route passeert een aantal van de gemeentelijke energieprojecten: - zonnepanelen HSL-lijn - oplaadpunt elektrische fietsen - zonneboiler van het lokale dienstencentrum - lage-energie zorgflats - het nieuwe duurzame politiekantoor 6.2.4 Aankoop minimum percentage groene stroom De gemeente koopt haar energie in groep aan. In de loop van 2011 werd een nieuw lastenboek voor de aankoop van elektriciteit en gas vanaf 1 januari 2012 opgesteld. In dit nieuwe lastenboek werd de voorwaarde van 100 % groene stroom opgenomen. Dit betekent dat de gemeente vanaf 1 januari 2012 standaard 100 % groene stroom afneemt. 2013. Bij een volgende aanbesteding zal ervoor gepleit worden te kiezen voor 100 % klimaatneutrale stroom (naar analogie van de stad Antwerpen). MJP 2013-57/104 Gemeente Schoten

6.2.5 Opleiding energie Zowel medewerkers van de technische dienst als medewerkers van de milieudienst volgen occasioneel aangepaste cursussen en infodagen waar mogelijk en nuttig. onderwerp? Wie? Organisator? Ventilatietechnieken (1 studiedag) duurzaamheidsambtenaar VIBE Renovatie bestaande vensters gebouwverantwoordelijken (4) WTCB Condensatieketels gebouwverantwoordelijken (2) DESCO Zonne-energie (1 studiedag) duurzaamheidsambtenaar DUBO-limburg thermal grid: gebouwen goedkoper verwarmen, en toch meer comfort? (1 studiedag) Energiewinsten (2 studieavonden) duurzaamheidsambtenaar Karel de Grote Hogeschool Duurzaamheidsambtenaar en technisch gebouwverantwoordelijke Vitrivius Academy 6.2.6 Opname energie-efficiëntie als criterium bij overheidsopdrachten Het is evident dat een energieboekhouding louter registreert. Het is echter de bedoeling dat het verbruik van de gemeente structureel daalt. Bij de aankoop van wagens, toestellen, installaties is het daarom billijk dat de leverancier aangeeft hoe energie-efficiënt zijn aanbieding is. Dit kan gebeuren met labels (bv bij koelkasten of auto s) of met een specifiek rapport. Bij de aankoop van andere elektrische toestellen wordt er steeds gewezen op de opname van energie-efficiëntie als beoordelingscriterium. Milieuverantwoorde multifunctionals Voorgeschiedenis : In 2011 werd het lastenboek huur milieuverantwoorde digitale multifunctionele kantoormachines + all in onderhoudscontract opgesteld. Het milieuaspect werd opgenomen als gunningscriteria (15 %) en er werden een aantal minimale milieueisen (o.a. beschikken over het EnergyStar label) vooropgesteld. Elke inschrijver werd gevraagd de ecologische fiche (deels opgesteld op basis van de producttest van OVAM) te vervolledigen. De opdracht werd toegewezen aan Canon en er werd resoluut gekozen voor een aantal energiezuinige en papierbesparende instellingen: - standaardinstelling zwart/wit en dubbelzijdig; - werken met een individuele aanlogcode; - rules and routing (grotere oplages worden automatisch naar een multifunctional doorgestuurd); - genereren van maandelijkse rapporten; - voorzien van een opleiding voor alle werknemers. De opdracht voor de drukkerijmachine werd in 2012 voor een tweede keer uitgeschreven en toegewezen. In het lastenboek werd opnieuw de nodige aandacht aan milieucriteria besteed (ecologische fiche en minimale milieueisen identiek aan deze van het lastenboek van de multifunctionals). Op basis van de maandelijkse rapporten kan het printgedrag geanalyseerd en geoptimaliseerd worden. Uit de rapporten van 2012 blijkt o.a. dat gemiddeld 54 % van de afdrukken dubbelzijdig uitgevoerd worden en 81 % zwart/wit afdrukken zijn. Er gebeuren gemiddeld 102.000 prints/maand op de 23 multifunctionals. Opmerkelijk : In totaal werden er 400.000 pagina s (1.600 pakken!), die vroeger zouden afgedrukt worden, geannuleerd aan het toestel zelf. Hierbij dient opgemerkt te worden dat dit aantal één grote opdracht (in mei) omvatte. Dit is duidelijk op onderstaande grafiek. MJP 2013-58/104 Gemeente Schoten

Analyse van het printgedrag via deze rapporten is enkel waardevol indien het afdrukken voornamelijk op de multifunctionals gebeurt. Op dit moment zijn er echter nog een groot aantal lokale printers in gebruik. In 2012 werd een grondige analyse van het bestaande arsenaal aan lokale printers gemaakt. Hieruit bleek dat er naast de 25 nieuwe multifunctionals nog 35 netwerkprinters en 27 USB-printers gebruikt werden (totaal: 87). Gelet op de vele nadelen verbonden aan het gebruik van lokale printers (hoger energieverbruik, beperkte afdrukopties bv enkelzijdig, uitstootwaarden gebruiker, onderhoudskost, hoge printkost, ) werd beslist dat het aantal lokale printers afgebouwd dient te worden. Er worden geen nieuwe USBprinters of USB-inktpatronen meer aangekocht. Na de rondgang werden er alvast 15 lokale printers buiten dienst gesteld. Bedoeling is om het aantal lokale printers nog te beperken en een uniform type netwerkprinter te voorzien voor diegene die onmisbaar zijn (bijlage: presentatie voor RCMDO inzake printbeleid). In 2013 dient een nieuwe stand van zaken en ev. bijkomende richtlijnen opgesteld te worden. Vanuit energetisch oogpunt is het noodzakelijk om die 72 persoonlijke printers flink te reduceren. Als dit in andere overheidsorganen of private bedrijven kan, mag een inspanning verwacht worden. Verdeeltoestellen drinkwater In 2012 werd de aankoop van flessenwater door de administratieve gemeentediensten geanalyseerd. Uit deze analyse bleek dat een de omschakeling van flessenwater naar een verdeelsysteem van leidingwater zowel wat betreft ecologisch (vermindering transport en verpakking) als economisch aspect enkel voordelen heeft. Er werd een prijsvraag voor vier verdeeltoestellen van leidingwater (geen warm water!) uitgevoerd. Hierbij werd tevens rekening gehouden met het energieverbruik van het toestel en het gebruikte MJP 2013-59/104 Gemeente Schoten

koelmiddel (geen CFK s of HCFK s). Daarnaast werd voor elk personeelslid een hervulbare drinkfles (1 l) aangekocht om. De opdracht werd eind december 2012 toegewezen aan de firma SipWell. De vier verdeeltoestellen werden in februari 2013 geplaatst. Een evaluatie van de omschakeling dient bijgevolg later op het jaar plaats te vinden. Aankoop energiemeter In 2012 kocht de gemeente een driefasige powerlogger aan (FLUKE). De bedoeling is om met dit meetinstrument de grote elektriciteitsverbruikers te lokaliseren en te bekijken waar verbetering mogelijk zijn. De geregistreerde gegevens kunnen rechtstreeks op de pc uitgelezen worden. In 2013 zal deze meter gebruikt worden bij het analyseren van de elektriciteitsverbruiken van de gemeentelijke gebouwen. 6.2.7 Rapportage lager energieverbruik Zoals elk jaar wordt gestreefd naar een minderverbruik in elk gemeentelijk gebouw. Globaal zien we dat de reflex om energie te besparen toch te klein is. Dat merk je bij een rondgang s avonds waarbij overal nog schermen, printers, faxen, copiers blijven functioneren. Sensibilisering in samenwerking met systeembeheer blijft nodig. Bovendien lijkt iedereen een airco te willen plaatsen, ongeacht de energie dat deze vragen en soms aanleiding geven tot SBS (sick building syndrome) en chronische verkoudheden. Dat vooral een te warme werkomgeving niet aangenaam is, blijkt evident maar had zeker kunnen voorkomen worden met structurele maatregelen. Het mag een les zijn voor toekomstige bouwsels. Toch zijn er reeds verschillende positieve tendensen merkbaar. Tijdsinstellingen van verwarmingssystemen worden correct ingesteld, niet elke vraag tot de plaatsing van een airco wordt positief beantwoord en verbruiksfacturen worden kritisch bekeken. De duurzaamheidsambtenaar maakt deel uit van de patrimoniumwerkgroep. In deze werkgroep worden de werkzaamheden aan gemeentelijke gebouwen besproken. Het afgelopen jaar stonden verschillende werken met betrekking tot energiebesparing op het programma. In 2012 uitgevoerde werken met betrekking tot energie en waterbesparing: - Bibliotheek (start renovatiewerken): o Vervanging stookolieketel door gascondensatieketel (vervolg uitvoering 2013) o Vervanging koepels (vervolg uitvoering 2013) o Plaatsing dakisolatie boven keukenruimte (vervolg uitvoering 2013) o Vervanging beglazing door isolerende beglazing (vervolg uitvoering 2013) - Sporthal Vordenstein: o Plaatsen en aansluiten regenwaterput (aansluiting 2013) o Plaatsing hoogrendementsbeglazing 2 e verdiep en geïsoleerde aluminium raamprofielen o Isoleren dak conciërgewoning (2 x 8 cm PIR) o Lastenboek luchtgroepen met warmterecuperatie - SABK: o Ombouw tot bureauruimte o Plaatsing condensatieketel - Kasteel: o aanstelling studiebureau vervanging, aanpassing en optimalisatie van de verwarmingen luchtgroepinstallatie met inbegrip van alternatieve verwarmingstechnieken o Vervanging luchter (7.000 W => 340 W, daling met > 90 %) en voorzien schakelsysteem - Ontspanningslokaal Curielaan: o Vervanging ketel door condensatieketel o Aanpassen tijdsinstelling verwarming MJP 2013-60/104 Gemeente Schoten

- Pastorij Cordula: o Gunning vervanging gasketel - Atletiekpiste: o Aanpassing verlichting - Politie: o Uitvoering stabiliteitsstudie dak ikv plaatsing fotovoltaïsche installatie In 2013 geplande werken met betrekking tot energie en waterbesparing: - Bibliotheek (verderzetting renovatiewerken): o Vervanging stookolieketel door gascondensatieketel o Vervanging dakkoepels o Isoleren dak keukenruimte o Vervanging beglazing door isolerende beglazing - GAMW: o Renovatie stookruimte (incl. sturing) o Isoleren dak drumlokaal en refter (6 cm PUR bestaande + 8 cm PIR nieuwe isolatie) o Isolerende panelen en ventilatieroosters ter vervanging van niet-geïsoleerde opvulpanelen - Sporthal Vordenstein: o vernieuwing luchtgroepen met warmterecuperatie o Isoleren buitengevel - Brandweer: o Sanitair warm water met zonneboiler o Voorzien regelsysteem verwarming - gemeentehuis: o schrijnwerk (en beglazing) gemeentehuis ter hoogte van aankoopdienst vernieuwen o schrijnwerk (en beglazing) geklasseerd gedeelte gemeentehuis vernieuwen - Politie: o plaatsing fotovoltaïsche installatie - Kasteel: o aanpassing en optimalisatie van de verwarming- en luchtgroepinstallatie met inbegrip van alternatieve verwarmingstechnieken - ontspanningslokaal Lariksdreef: o vervanging ketel door condensatieketel - ontspanningslokaal Schijnparklaan: o isoleren dak - SABK: o Vernieuwen verlichting - Doorgangswoning Paalstraat: o isolerende beglazing en geïsoleerde aluminium raamprofielen o isoleren schuin en plat dak o - isoleren voorgevel - Pastorij Bloemendaal: o isoleren dak - Pastorij Cordula: o Vernieuwen boiler keuken - Inventariseren alle CV-ketels - verlichting korfbal: o vervanging verlichting 6.2.8 Stimuleren kleine energiebesparende maatregelen Alle kleintjes maken een groot! Die kennis indachtig wordt op de werkvloer gevraagd aandacht te hebben voor sluimerverbruik, maatregelen als relighting, uitdraaien overbodige lampen, gebruik thermos ipv warmhoudplaat koffie, enzovoort. MJP 2013-61/104 Gemeente Schoten

Verder sensibiliseert de duurzaamheidsambtenaar het gemeentepersoneel doorlopend aan de hand van een milieutip op de interne website. In 2012 nam de gemeente tevens voor de vijfde maal deel aan de Dikke Truiendag. Die dag werd er extra aandacht besteed aan rationeel energiegebruik en werden extra besparingstips verspreid onder het personeel. De verwarming werd enkele graden lager gezet. Tevens werd met een breicampagne de actie op ludieke wijze bijkomend onder de aandacht gebracht. De activiteiten dreven op het enthousiasme van de deelnemers en werden buiten de werkuren gepresteerd, dat maakt een dergelijke actie extra aanstekelijk. Binnen de gemeentelijke gebouwen worden de traditionele gloeilampen systematisch vervangen door energiezuinige modellen (spaarlampen of LED). Bij renovaties wordt er in de eerste plaats aandacht besteed aan de vervanging van oude verwarmingsketels, de vervanging van enkel glas door hoogrendementsglas en de plaatsing van bijkomende isolatie 6.2.9 Openbare verlichting Openbare verlichting neemt een groot deel (meer dan de helft!) van het gemeentelijke elektriciteitsverbruik voor haar rekening. Dit komt overeen met een jaarlijks energieverbruik van bijna 2 GWh of een verbruikskost van ongeveer 320.000 /jaar voor de openbare verlichting. Dit is dus meer dan 12.750.000 oude Belgische Franken, een vergelijking om even bij stil te staan. Daar zet je bij wijze van spreken een kleine sporthal voor neer, hoorden we van een lid van de milieuraad. Het elektriciteitsverbruik van de openbare verlichting daalde in 2012 met 8,41 % ten opzichte van 2011. In 2012 werd volgende openbare verlichtingsproject grondig geanalyseerd en geadviseerd: - vervanging van openbare verlichting langsheen de N115 Brechtsebaan (ongeveer vanaf het kruispunt met de Zeurtebaan tot aan het kruispunt met de Botermelkbaan (daling vermogen wegverlichting en voorzien mogelijkheid tot dimming). MJP 2013-62/104 Gemeente Schoten

We nemen het in dit milieujaarprogramma graag nog eens op: in de loop van 2010 voerde de netbeheerder in opdracht van de gemeente een quickscan uit. Deze quickscan bestudeert het besparingspotentieel als wordt ingegrepen op het vermogen. Uit de algemene analyse van deze quickscan blijkt dat Schoten ten opzichte van vergelijkbare steden en gemeenten een aanzienlijk (90 %) hoger opgesteld vermogen per kilometer gemeenteweg (en dus ook hoger verbruik) heeft. Het besparingspotentieel is dus zeker nog groot! Enerzijds heeft de keuze van het armatuur een aanzienlijke invloed. Dit is vooral belangrijk bij de nieuwe inrichting van straten/pleinen. Anderzijds dient het gemeentebestuur een keuze te maken omtrent het brandregime (alternerende doving, dimming, volledige doving tussen bepaalde uren). Dergelijke beheerssystemen zorgen voor zowel een energiebesparing, als een vermindering van lichthinder, als een daling van de onderhoudskosten! In het verleden werd frequent het veiligheidsaspect aangehaald om besparende brandregimes te weren. Studies allerhande hebben echter uitgewezen dat overvloedige verlichting niet zonder meer leidt tot een betere veiligheidssituatie. Op basis van de quickscan wordt een masterplan (visiedocument op lange termijn) uitgewerkt. In dit masterplan dienen keuzes inzake rationeel energiegebruik, sociale veiligheid, lichthinder, onderhoud, technische en esthetische overwegingen gemaakt te worden. Het masterplan vertaalt die keuzes in een concreet meerjarenplan. Om dit document op te stellen werd een werkgroep samengesteld met een afgevaardigde van het college, de politie, de technische dienst, de cel integrale veiligheid, de milieudienst, de wijkverantwoordelijke en preventie Lichthinder vzw. Eandis coördineert en begeleidt het volledige proces. Op 12 december 2011 vond de startvergadering plaats. Tijdens deze bespreking lichtte Eandis o.a. het te volgen stappenplan toe. Vervolgens werd Schoten in 14 deelruimtes ingedeeld. De eerste workshop vond plaats op 28 februari 2012. Tijdens deze workshop werd de (ontwerp) missie en visie waarop het gemeentelijk openbare verlichtingsbeleid geënt kan worden, opgesteld. Daarnaast werden concrete strategieën voor de verschillende deelruimtes uitgewerkt. De vastgestelde strategieën voor de deelruimtes werden na afloop van de workshop gedocumenteerd in technische fiches en dienden als input voor workshop 2. Ontwerpmissie & visie: Met prioritaire aandacht voor duurzaamheid, energiebesparing en milieu wil de gemeente Schoten met behulp van een aangepaste openbare verlichting meer veiligheid creëren op het openbaar domein. Het schept een groter veiligheidsgevoel en een meer sfeervolle omgeving. In de tweede workshop (26 maart 2012) werden de technische fiches per deelruimte besproken. Vijf parameters (straatbeeld, kleurherkenning, herkenning omgeving, veiligheid en nachtverlichting lager) werden tegenover elkaar uitgezet zodat per deelruimte een diagram werd bekomen. MJP 2013-63/104 Gemeente Schoten

Voorbeeld diagram deelruimte Voorgestelde verlichtingsregime 1. doortochten Dimmen 23h-6h 2. toegangs- en verbindingswegen Dimmen 23h-6h 3. lokale ontsluitingswegen Dimmen 23h-6h 4. centrumgebied Dimmen 23h-6h 5. openbare pleinen Dimmen 23h-6h 6. woongebied met gesloten karakter Dimmen 23h-6h 7. woongebied met open karakter Dimmen 23h-6h 8. woongebied met bosrijk karakter Doven 23h-6h 9. bedrijvenzones Doven 23h-6h 10. openbare parken Doven 23h-6h 11. donkertegebieden X 12. monumentverlichting Doven 24h 13. feestverlichting Doven 24h 14. vrijliggende fietspaden Dimmen 23h-6h Op 21 mei 2012 werd een stand van zaken van het masterplan openbare verlichting (gevolgde werkwijze, opgestelde missie, visie en strategiekeuzes voor de verschillende deelgebieden) aan de raadscommissie milieu en duurzame ontwikkeling voorgelegd. De raadscommissie formuleerde nog een aantal belangrijke opmerkingen. Deze handelden enerzijds opnieuw omtrent de voorgestelde missie en anderzijds omtrent de voorstellen op de technische fiches. Voorstel missie RCMDO: "Openbare verlichting staat ten dienste van haar inwoners. De gemeente wil een zo functioneel mogelijke openbare verlichting met aandacht voor veiligheid. Om openbare verlichting vandaag en in de toekomst betaalbaar te houden, streeft Schoten naar een duurzaam, energie-efficiënt openbaar verlichtingspark met een lage investerings- en energiekost, zonder de veiligheid(-sgevoel) en specifieke sfeer in gedrang te brengen". Naar aanleiding van de geformuleerde opmerkingen dient de tweede workshop opnieuw georganiseerd te worden. De herwerkte missie, visie en ontwerp strategieën kan vervolgens in de loop van 2013 aan het nieuwe bestuur voorgelegd worden. Op basis hiervan zal vervolgens een concreet actieplan opgesteld worden. MJP 2013-64/104 Gemeente Schoten

6.2.10 Hernieuwbare energie Solartunnel bovenop koker van de HSL grondgebied Schoten Met de plaatsing van de panelen op de tunnelkoker is gestart in de zomer van 2010. Over een lengte van 3,4 km werden in totaal 16.000 zonnepanelen geplaatst. De totale oppervlakte bedraagt 50.000 m². Op 6 juni 2011 vond de officiële inhuldiging plaats. De installatie produceert gemiddeld op jaarbasis een 3,3 miljoen kwh (geraamd!), dit betekent een jaarlijkse vermindering van 2.500 ton CO 2 -uitstoot! Infrabel gebruikt de opgewekte groene stroom voor de installaties en treinen van de Antwerpse Noord-zuid verbinding. Over een periode van twintig jaar wordt er zo ongeveer 47,3 miljoen kilogram CO 2 - uitstoot vermeden Het totale kostenplaatje bedraagt 14,5 miljoen euro. Schoten is fier in dit project als een beleidskatalysator te hebben opgetreden! Eigen gemeentelijke gebouwen De duurzaamheidsambtenaar maakt deel uit van de gemeentelijke overlegorganen (patrimoniumwerkgroep) voor (ver)bouwprojecten. Voor de afgelopen werkzaamheden werd er door de milieudienst steeds voor gepleit een ontwerper te kiezen die aandacht heeft voor duurzaam bouwen en rationeel energiegebruik. Dit resulteerde in het verleden o.a. in de plaatsing van een zonneboiler op de nieuwe sporthal en het lokale dienstencentrum en de aanleg van een groendak op het gemeentehuis en het lokale dienstencentrum. PV-installatie sporthal Vordenstein groendak gemeentehuis In de inkomhal van de sporthal bevindt zich een digitaal informatiebord waarop onder andere de geproduceerde hoeveelheid energie en de vermeden CO 2 -uitstoot wordt vermeld. Tot op heden (september 2011 februari 2013) werd 95.000 kwh groene stroom opgewekt. Gemiddeld wordt 66 % van de opgewekte hoeveelheid stroom rechtstreeks in het gebouw gebruikt. Het overige gedeelte wordt op het net geïnjecteerd. MJP 2013-65/104 Gemeente Schoten

geproduceerde hoeveelheid elektriciteit in 2012 ( geraamde maandopbrengst) Aan Eandis werd gevraagd om voor alle potentiële gemeentelijke gebouwen een offertevoorstel uit te werken (project energiediensten). Eind 2011 werd in het kader van dit project een fotovoltaïsche installatie van 47 kwp op het OCMW-gebouw geplaatst. Het afgelopen werkingsjaar werd een stabiliteitsstudie voor het dak van het politiegebouw uitgevoerd. Het in 2012 voorziene budget voor de plaatsing van een fotovoltaïsche installatie werd verschoven naar 2013. In 2013 voorzien we de opmaak van een richtlijnenbundel inzake duurzaam bouwen die als leidraad kan dienen bij gemeentelijke verbouw en bouwprojecten. Tevens zal een nieuwe berekening van terugverdientijd opgesteld worden en een lastenboek voor de plaatsing van een fotovoltaïsche installatie op het nieuwe politiegebouw uitgeschreven worden. Windmolenpark Wytschot Reeds geruime tijd is er binnen de gemeente Schoten vraag naar het bekijken van de mogelijkheden met betrekking tot het plaatsen van windturbines. Zowel in het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Schoten als in het BPA Wijtschot (zone 8 en 13) werden hieromtrent specifieke bepalingen opgenomen. Momenteel wordt werk gemaakt van de opmaak van een RUP Wijtschot. Bij de opmaak van dit RUP werd alvast voorgesteld de windturbines zoals opgegeven in onderstaand voorstel (lijnopstelling, zijde Albertkanaal) op te nemen. In het verleden werd reeds herhaaldelijk bekeken welke mogelijkheden er op het terrein van de oude stortplaats waren. Het dossier liep echter vertraging op door de geplande werken met betrekking tot de herlocalisatie van de oude stortplaats en de adviezen van de NATO. Een initiatief van gemeente Wijnegem waaraan we medewerking gaven, heeft ook voor tijdsverlies gezorgd uiteindelijk. In 2012 werd een ontwerplastenboek uitgewerkt. Er vonden reeds verschillende besprekingen plaats. MJP 2013-66/104 Gemeente Schoten