Dataprofiel voor Artefacten Auteur: Bert Lemmens Date: 2013-01-29 Subject: modelprofielen Versie Datum Wijzigingen Auteur 0.1 2013-01-29 Start document Bert Lemmens 1
2
Inleiding Dit document beschrijft het PACKED Dataprofiel voor Artefacten. Dit profiel is een hulpmiddel bij de implementatie van databanken voor collectiebeheer. Het ondersteunt de beschrijving van artefacten : zaken die door de mens met een bijzondere vaardigheid tot stand zijn gebracht zijn, zoals kunstwerken (schilderijen, prenten, beeldbouwwerken) en gebruiksvoorwerpen (meubilair, instrumenten). Het PACKED Dataprofiel heeft als doel: de inhoudelijke consistentie van collectiedata te verzekeren ten behoeve van het beheer van de collectie; en de uitwisselbaarheid en doorzoekbaarheid van collectiedata te vergroten ten behoeve van online ontsluiting. Hierbij wordt beroep gedaan op erfgoedstandaarden: standaard datastructuren zoals de CIDOCrichtlijnen, de basisregistratie, CDWA core en Spectrum worden gebruikt voor de structuur van het dataprofiel. Standaard beschrijvingsregels zoals CDWA en het MovE invulboek worden gebruikt om de inhoud van de beschrijving te normaliseren. Dit document bevat informatie over de standaarden die in dit profiel gebruikt worden en de specificaties van de datastructuur van het profiel, inclusief verwijzingen naar corresponderende standaard beschrijvingselementen en beschrijvingsregels. Wat is een dataprofiel? Een dataprofiel is geen standaard, maar een hulpmiddel bij de ontwikkeling van een collectiebeheersysteem. Een dataprofiel is bijvoorbeeld nuttig wanneer je een lege databank wil configureren voor het beschrijven van je collectie. Maar je kan het profiel ook gebruiken wanneer je je collectie beschrijft in een rekenblad of op papier. Een dataprofiel is een verzameling beschrijvingselementen die inhoudelijk gegroepeerd zijn volgens een bepaalde structuur. Dit dataprofiel bestaat bijvoorbeeld uit acht groepen. De groep Identificatie verzamelt alle beschrijvingselementen die het artefact identificeren. De groep Beschrijving alle elementen die het artefact formeel beschrijven, enz. Een beschrijvingselement is een duidelijk omschreven inhoud die aangeduid wordt met een label en vormelijk beantwoord aan een aantal beschrijvingsregels. Een voorbeeld is het element vervaardiger : vervaardiger: Rubens, Pieter Paul Het element vervaardiger verwijst naar de maker van een schilderij in je collectie en wordt geïdentificeerd met het label vervaardiger. De bijhorende beschrijvingsregel vereist bijvoorbeeld dat de familienaam gevolgd wordt door een komma-spatie en de voornamen. Dit dataprofiel is zelf geen normatief document. Het vormt een vertrekpunt voor de ontwikkeling van een collectiebeheersysteem en is een instrument om de eigen beschrijvingsprocedures te 3
normeren met behulp van erfgoedstandaarden. Gebruikers worden uitgenodigd om, met behulp van deze standaarden, het profiel verder uit te breiden in functie van de aard van hun collectie. Daarbij vormen de onderliggende erfgoedstandaarden de eigenlijke norm. Voor wie? Collectiebeheerders kunnen dit dataprofiel gebruiken om het registratieproces in hun collectie te evalueren en eventueel bij te sturen. Ontwikkelaars kunnen dit dataprofiel gebruiken als vertrekpunt voor het datamodel van het collectiebeheersysteem dat ze ontwikkelen. Standaarden? Een dataprofiel is een selectie van beschrijvingselementen. Voor het maken van die selectie werd gebruik gemaakt van een aantal erfgoedstandaarden die diep geworteld zijn in de museale praktijk. Deze selectie is gebaseerd op een vergelijking van een aantal bestaande lijsten met minimale en aanbevolen beschrijvingselementen (m.n. CIDOC, de Basisregistratie en CDWA Core), uitgebreid met een aantal beschrijvingselementen die belangrijk zijn voor de online ontsluiting van de collectie (m.n. rechten en representaties). Om de inhoudelijk consistentie en uitwisselbaarheid van de collectiedata te verhogen, werden verwijzingen opgenomen naar een aantal standaardbeschrijvingsregels (m.n. Spectrum, MovE invulboek en CDWA) die de inhoudelijke en vormelijke eisen voor de collectiedata beschrijven. Meer informatie over de standaarden die in dit profiel gebruikt werden vindt U in de volgende paragraaf. Implementaties Een dataprofiel ondersteunt het beschrijvingsproces van een erfgoedobject, onafhankelijk van een bepaalde softwaretoepassing. Het vormt een blauwdruk voor de implementatie van een collectiebeheersysteem in een databanktechnologie naar keuze. Ter evaluatie werd het Dataprofiel voor Artefacten door PACKED geïmplementeerd in Collective Access. Het corresponderende CA metadataprofiel is terug te vinden op de CEST wiki. Implementaties in andere databanksystemen zijn van harte welkom en kan U melden op info@packed.be. 4
Datastructuur De datastructuur van het Dataprofiel voor Artefacten bestaat uit 57 elementen en sub-elementen, verspreid over 8 informatiegroepen. Deze elementen werden ontleend aan de CIDOC-velden, CDWA Core en de basisregistratie. Ze werden verder aangevuld met elementen voor informatie over opschriften en voorstellingen, en administratieve gegevens over representaties en het record zelf. Voor elke element werden de corresponderende beschrijvingsregels in SPECTRUM, het MovEinvulboek en de CDWA toegevoegd. Naargelang de aard van de collectie kan voor een van deze drie regelwerken gekozen worden. Zoals hierboven reeds vermeld kunnen deze elementen, naargelang het type object dat beschrieven wordt, verder uitgebreid worden met elementen uit één van deze drie standaarden. Hieronder vind je een legende bij de technische specificaties van de datastructuur: Naam van de informatiegroep Onderdeel van de CIDOC Richtlijnen? Onderdeel van CDWA Core? Onderdeel van de basisregistratie? Verwijzing naar beschrijvingsregels 3. Vervaardiging CIDOC CDWA BR Beschrijvingsregels 3.1 vervaardiging beschrijving 0,1 tekst x 3.2 techniek 0,* selectielijst 3.3 datum 0,* datum x 3.4 vervaardiger 0,* Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging bijzonderheden CDWA: 7.1 Materials/Techniques Description Spectrum: objectvervaardiging techniek MovE: fysieke kenmerken technieken techniek CDWA: 7.5 Materials/techniques Name Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging datum MovE: vervaardiging/datering datering datering van + datering tot CDWA: 4.2.1. Earliest Date+4.2.2. Latest Date 3.4.1 naam 0,1 persoon/ 3.4.2 rol 0,1 selectielijst x 3.5 plaats 0,* plaats x x Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging persoon + MovE: vervaardiging/datering vervaardiging vervaardiger CDWA: 4.1.3 Creator Identity Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging persoon + MovE: vervaardiging/datering vervaardiging rol CDWA: 4.1.4. Creator Role Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging plaats MovE: vervaardiging/datering vervaardiging plaats CDWA: 4.3 Creation Place/Original Location Naam van het beschrijvingselement Minimum en maximum aantal instanties van het element, m.a.w. is het element verplicht of optioneel, uniek of herhaalbaar? 0,1: optioneel, uniek 1,1: verplicht, uniek 0,*: optioneel, herhaalbaar 1,* : verplicht, herhaalbaar Welke vorm heeft de data: tekst, datum, term uit een selectielijst, een plaatsnaam, URL, etc.? 5
1. Identificatie CIDOC CDWA BR Beschrijvingsregels 1.1 objectnummer 1,1 tekst x x x 1.2 beschrijvingsniveau 0,1 selectielijst x 1.3 objectnaam 1,* selectielijst x x x 1.4 titel 1,* Spectrum: objectidentificatie objectnummer MovE: identificatie identificatie objectnummer CDWA: 21.3 Current Repository Number Spectrum: recordbeheer record type CDWA: 1.1 Catalog Level Spectrum: objectidentificatie objectnaam MovE: identificatie objectnaam CDWA: 1.2 Object/Work Type 1.4.1 titel 1,1 tekst x x x 1.4.2 type 0,1 selectielijst 1.5 classificatie 0,1 selectielijst x 1.6 beschrijvende notitie 0,* tekst 1.7 instellingsnaam 1,1 tekst x x x 1.8 afdeling 0,1 tekst Spectrum: objectidentificatie titel titel MovE: identificatie titel en beschrijving titel CDWA: 3.1 Title Text Spectrum: objectidentificatie titel type MovE: identificatie titel en beschrijving soort CDWA: 3.2 Title Type MovE: iconografie algemene onderwerpsontsluiting hoofdmotief algemeen CDWA: 2.1 Classification Term Spectrum: objectidentificatie korte beschrijving CDWA: 18.1 Descriptive Note Text MovE: identificatie identificatie instellingsnaam CDWA: 21.2 Current Repository/Geographic Location Spectrum: objectidentificatie afdeling MovE: identificatie identificatie afdeling 1.9 standplaats 0,1 1.9.1 type 0,1 selectielijst x 1.9.2 huidige standplaats 0,1 selectielijst x Spectrum: standplaats type MovE: standplaats huidige standplaats soort standplaats Spectrum: standplaats huidige standplaats MovE: standplaats huidige standplaats standplaats CDWA: 21.4 Gallery/Shelf Location 2. Beschrijving CIDOC CDWA MovE Beschrijvingsregels 2.1 fysieke beschrijving 0,1 tekst x 2.2 materiaal 0,* selectielijst x 2.3 afmetingen 0,* Spectrum: objectbeschrijving fysieke beschrijving MovE: identificatie titel en beschrijving beschrijving CDWA: 13.1 Physical Appearance Spectrum: objectbeschrijving materiaal naam MovE: fysieke kenmerken materialen materiaal CDWA: 7.5 Materials/techniques Name 2.3.1 afmeting 0,1 selectielijst x 2.3.2 waarde 0,1 numeriek x 2.3.3 eenheid 0,1 selectielijst x Spectrum: objectbeschrijving afmeting afmeting MovE: fysieke kenmerken afmetingen afmeting CDWA: 6.2 Dimension Type Spectrum: objectbeschrijving afmeting waarde MovE: fysieke kenmerken afmetingen waarde CDWA: 6.3 Dimension Value Spectrum: objectbeschrijving afmeting eenheid MovE: fysieke kenmerken afmetingen eenheid CDWA: 6.4 Dimension Unit 2.4 opschrift 0,* 2.4.1 type 0,1 selectielijst Spectrum: objectbeschrijving opschrift type MovE: opschriften/merken opschriften en merken soort CDWA: 8.2 Transcription Type 6
2.4.2 methode 0,1 selectielijst 2.4.3 positie 0,1 tekst 2.4.4 transcriptie 0,1 tekst 2.4.5 beschrijving 0,1 tekst Spectrum: objectbeschrijving opschrift methode MovE: opschriften/merken opschriften en merken methode Spectrum: objectbeschrijving opschrift positie MovE: opschriften/merken opschriften en merken positie CDWA: 8.4 Transcription location Spectrum: objectbeschrijving opschrift inhoud MovE: opschriften/merken opschriften en merken/inhoud CDWA: 8.1 Transcription of description Spectrum: objectbeschrijving opschrift beschrijving MovE: opschriften/merken opschriften en merken beschrijving CDWA: 8.1 Transcription of description 3. Vervaardiging CIDOC CDWA MovE Beschrijvingsregels 3.1 vervaardiging beschrijving 0,1 tekst x 3.2 techniek 0,* selectielijst 3.3 datum 0,* datum x 3.4 vervaardiger 0,* Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging bijzonderheden CDWA: 7.1 Materials/Techniques Description Spectrum: objectvervaardiging techniek MovE: fysieke kenmerken technieken techniek CDWA: 7.5 Materials/techniques Name Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging datum MovE: vervaardiging/datering datering datering van + datering tot CDWA: 4.2.1. Earliest Date+4.2.2. Latest Date 3.4.1 naam 0,1 persoon/ 3.4.2 rol 0,1 selectielijst x 3.5 plaats 0,* plaats x x Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging persoon + MovE: vervaardiging/datering vervaardiging vervaardiger CDWA: 4.1.3 Creator Identity Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging rol MovE: vervaardiging/datering vervaardiging rol CDWA: 4.1.4. Creator Role Spectrum: objectvervaardiging vervaardiging plaats MovE: vervaardiging/datering vervaardiging plaats CDWA: 4.3 Creation Place/Original Location 4. Voorstelling CIDOC CDWA MovE Beschrijvingsregels 4.1 inhoudelijke beschrijving 0,1 tekst 4.2 persoon/ 0,* persoon/ 4.3 plaats 0,* plaats 4.4 gebeurtenis 0,* tijd/periode aanduiding Spectrum: objectbeschrijving voorstelling beschrijving MovE: iconografie inhoudsbeschrijving beschrijving CDWA: 16.1 Subject Display Spectrum: objectbeschrijving voorstelling persoon + MovE: iconografie afgebeelde persoon of afgebeelde instelling naam CDWA: 16.3 Specific Subject Matter +16.3.2 Type Spectrum: objectbeschrijving voorstelling plaats MovE: iconografie afgebeeld onderwerp naam CDWA: 16.3 Specific Subject Matter +16.3.2 Type Spectrum: objectbeschrijving voorstelling gebeurtenis MovE: iconografie afgebeeld onderwerp soort onderwerp + onderwerp CDWA: 16.3 Specific Subject Matter +16.3.2 Type 7
5. Verwerving CIDOC CDWA MovE Beschrijvingsregels 5.1 methode 1,1 selectielijst x x 5.2 datum 1,1 datum x x 5.3 aankoopprijs 0,1 tekst x 5.4 bron 1,1 tekst x x 5.5 credit line 0,1 tekst Spectrum: verwerving verwerving methode MovE: verwerving verwerving methode CDWA: 23.2 Transfer Mode Spectrum: verwerving verwervingsdatum MovE: verwerving verwerving verwerving Spectrum: verwerving object aankoopprijs MovE: verwerving kosten aankoopprijs CDWA: 23.3 Cost or Value Spectrum: verwerving verwerving bron MovE: verwerving verwerving van Spectrum: gebruik credit line MovE: aanbevelingen/vereisten credit line credit line CDWA: 21.5 Current Credit Line 6. Rechten CIDOC CDWA MovE Beschrijvingsregels 6.1 status auteursrecht werk 1,1 selectielijst 6.2 vermelding auteursrecht werk 6.3 rechthebbende 0,* 1,1 tekst persoon/ 6.4 datum auteursrecht 0,1 datum 6.5 overeenkomst 0,* 6.5.1 type 0,1 selectielijst 6.5.2 begin- en einddatum 0,1 datum 6.5.3 toepassingsgebied 0,* plaats CDWA: 23.4 Legal Status MovE: verwerving copyright CDWA: 22.1 Copyright statement Spectrum: rechten recht rechthebbende CDWA: 22.2 Copyright Holder Name Spectrum: rechten recht begindatum + einddatum CDWA: 22.4.1 Copyright Date - Earliest Date + 22.4.2 Copyright Date - Latest Date Spectrum: rechten verkregen recht begindatum +einddatum 7. Representatie CIDOC CDWA MovE Beschrijvingsregels 7.1 bestandsnaam 0,1 URL 7.2 bijschrift 0,1 tekst 7.3 status auteursrecht 0,1 selectielijst 7.4 vermelding auteursrecht 0,1 tekst 7.5 rechthebbende 0,* persoon/ MovE: beelddocumentatie reproductiegegevens identificatie identifier CDWA: 26.2.11.1 Image Repository Numbers MovE: beelddocumentatie reproductiegegevens beschrijvende gegevens van reproductie beschrijving CDWA: 26.2 image Label/Identification MovE: beelddocumentatie reproductiegegevens beschrijvende gegevens van reproductie rechten CDWA: 26.2.12 Image Copyright/Restriction MovE: beelddocumentatie reproductiegegevens beschrijven de gegevens van de reproductie uitgever 8
CDWA: 26.2.12.1. Image Copyright Holder 7.6 overeenkomst 0,* 7.6.1 type 0,1 selectielijst 7.6.2 begin- en einddatum 0,1 datum 7.6.3 toepassingsgebied 0,* plaats 8. Record CIDOC CDWA MovE Beschrijvingsregels 8.1 registratie - voortgang 1,1 selectielijst 8.2 registratie - toegang 0,1 selectielijst 8.3 status auteursrecht 0,1 selectielijst 8.4 vermelding auteursrecht 0,1 tekst 8.5 wijzigingen 1,* 8.5.1 registrator 1,1 selectielijst 8.5.2 registratiedatum 1,1 datum Spectrum: recordbeheer wijzigingsgeschiedenis registratie-voortgang CDWA: 25.3 Cataloger Action MovE: beheersgegevens publiceer publiceer op web Spectrum: recordbeheer wijzigingsgeschiedenis registrator MovE: beheersgegevens invoer of wijziging naam CDWA: 25.2 Cataloger Name Spectrum: recordbeheer wijzigingsgeschiedenis registratiedatum MovE: beheersgegevens invoer of wijziging datum CDWA: 25.5 Cataloging Date 9
Standaarden Bij het samenstellen van de datastructuur en de verwijzingen naar beschrijvingsregels werd gebruik gemaakt van de volgende standaarden: CIDOC minimum requirements (CIDOC) International Committee for Documentation (CIDOC)??? http://cidoc.mediahost.org/factsheet1(en)(e1).xml Deze standaard, die ook bekend staat als de "CIDOC Richtlijnen", bepaalt de minimum beschrijvingselementen voor het beschrijven van museumobjecten en richtlijnen voor het gebruik van deze beschrijvingselementen. De CIDOC Richtlijnen werden ontwikkeld als een internationale minimum norm voor de registratie van museumobjecten. De standaard omvat slechts 8 elementen die de juiste identificatie, herkomst en standplaats van een museumobject garanderen. De CIDOC Richtlijnen werden gebruikt om de verplichte elementen vast te leggen voor het Dataprofiel voor Artefacten. Basisregistratiekaart (BR) Landelijk Contact Museumconsulenten 1988 http://www.erfgoedwijs.nl/index.cfm?art_id=40 De MovE Basisregistratie is set van 21 beschrijvingselementen die voldoende informatie bevatten om een museumobject inhoudelijk te ontsluiten. De MovE Basisregistratie is gebaseerd op de Nederlandse basisregistratiekaart en bevat de elementen uit de CIDOC Richtlijnen, aangevuld met een beschrijving en gegevens over de vervaardiger, datering, materiaal en conditie van het object. De MovE Basisregistratie wordt in Vlaanderen beschouwd als best practice voor het registreren van museumobjecten. De 21 beschrijvingselementen uit de basisregistratie werden opgenomen in de selectie voor Dataprofiel voor Artefacten. Categories for the Description of Works of Art, rev. 9 (CDWA ) J. Paul Getty Trust College Art Association 2009 http://getty.art.museum/research/publications/electronic_publications/cdwa/index.html CDWA is een regelwerk voor het beschrijven en toegankelijk maken van kunst(werken), architectuur en materieel erfgoed, ontwikkeld door het Getty Research Institute. CDWA bestaat uit 512 elementen en sub-elementen voor het beschrijven van afzonderlijke objecten, maar ook van collectie en de corresponderende afbeeldingen. CDWA voorziet voor elke 10
element een definitie en uitgebreide beschrijving, naast formele regels, verwijzingen naar standaard terminologieën en voorbeelden. Vijftien van deze elementen worden beschouwd als core elementen. Ze bevatten de minimale informatie die noodzakelijk is om een kunstwerk te identiferen en te beschrijven. Deze vijftien elementen werden opgenomen in het dataprofiel. Daarnaast werd voor elk element een verwijzing gemaakt naar de corresponderende beschrijvingsregels in CDWA. SPECTRUM-NL, ver. 1.0 (SPECTRUM) Collections Trust, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en de Erfgoedinspectie Nederland 2008 http://www.faronet.be/e-documenten/spectrum-n-standaard-voor-collectiemanagementmusea-versie-10 SPECTRUM is een standaard voor museale bedrijfsvoering, ontwikkeld en beheerd door de Collections Trust. De standaard bestaat uit twee onderdelen: De Procedures beschrijven 21 processen die betrekking hebben op collectiemanagement en het documenteren van museumobjecten. De 'Richtlijnen voor informatie' geven aan welke informatie op welke wijze geregistreerd dient te worden ter ondersteuning van de processen in informatie-eenheden. In het voorjaar van 2008 is een Nederlandstalige versie verschenen van SPECTRUM. De Richtlijnen voor informatie, en vooral de informatiegroepen en informatie-eenheden, vormden het uitgangspunt voor de datastructuur van het profiel. MovE Invulboek (MovE) Musea Oost-Vlaanderen in Evolutie 2003 http://www.museuminzicht.be/public/musea_werk/invulboek/index.cfm Het MovE Invulboek is een online handleiding voor het beschrijven van museumobjecten in het collectiebeheersysteem AdLib Museum. Het handboek werd ontwikkeld door MovE, het museumnetwerk van de provincie Oost-Vlaanderen, in nauw overleg met de rest van de Nederlandstalige museumwereld. Door de brede verspreiding van de AdLib software is het handboek uitgegroeid tot een de-facto standaard voor het beschrijven van museumobjecten in Vlaanderen en Nederland. Het MovE Invulboek wordt in Vlaanderen ook door vele andere instellingen gebruikt als beschrijvingsregelwerk. De beschrijvingselementen in het Dataprofiel voor Artefacten bevatten verwijzingen naar elementen in het MovE invulboek die de uitwisselbaarheid van collectiedata uit instellingen die het MovE invulboek gebruiken te verzekeren. 11