Is leren lezen moeilijk? Ouderavond met digibord Auteurs: Angela Schelfhout, Wilma Stegeman en Susan van der Linden Om de ouders te laten ervaren hoe moeilijk het is om te leren lezen, geeft u ze een leesinstructie op het digitale schoolbord, met alternatieve letters. De ouders ervaren zo dat leren lezen, stapje voor stapje gaat. Vandaag leren ze het woordje pen en de letter p. De voorgaande woorden en letters zijn al bekend. Materialen wandplaten met alternatieve letters: maan, roos, vis, sok, aan, pen letterlijn met alternatieve letters: m, r, v, i, s, aa prentenboek Waar is mijn pen? instructiekalender 1 losse alternatieve letter p en een miniknijpertje kopie van werkblad 5 pennen Voorbereiding Hang de wandplaten met alternatieve letters op. De wandplaat pen nog niet. Hang de kaartjes met alternatieve letters aan de letterlijn. De letter p nog niet. Vermenigvuldig werkblad 5 voor de ouders. Vooraf Vooraf kunt u de ouders uitleg geven over Veilig leren lezen: de methode is opgebouwd uit 12 kernen; elke kern heeft een eigen onderwerp en elke kern is te herkennen aan een eigen kernkleur. In de eerste helft van leerjaar 1 worden alle letters aangeboden aan de hand van structureerwoorden. Om de ouders te laten ervaren hoe het leren lezen in de praktijk gaat, krijgen ze een instructie op het digitale schoolbord: Vandaag zijn we zogenaamd bij dag 14 van kern 1, waarop u de letter p aanleert aan de hand van het woordje pen. De woorden die voor in de klas hangen zijn zogenaamd op eerdere dagen aangeboden. Aan de hand daarvan zijn de alternatieve letters die aan de letterlijn hangen aangeleerd. Verloop van de activiteit Start het programma op het digitale schoolbord. Op het openingsscherm staat de volgende tekst: Kunt u zich de woorden waarmee u hebt leren lezen nog herinneren? U denkt wellicht meteen aan de woorden boom, roos, vis, vuur, mus en pim. Maar weet u nog hoeveel inspanning het kostte om het lezen onder de knie te krijgen? Met dit programma leren wij u lezen met alternatieve letters. Zo ervaart u opnieuw wat het betekent om te leren lezen. Nadat u op start hebt geklikt, verschijnt een scherm met bovenaan twee tabbladen: Is leren lezen moeilijk? In de oefeningen bij dit onderdeel zijn de letters vervangen door vreemde tekens, zodat de ouders kunnen ervaren hoe het is om te leren lezen. Zo leren kinderen lezen In dit onderdeel kunt u dezelfde oefeningen doen maar dan met normale letters, zoals ook kinderen in leerjaar 1 dat dagelijks doen. U zit automatisch in het onderdeel Is leren lezen moeilijk?, en wel bij kern 1, dag 14, pen: dag 1. Op dit scherm staan vijf soorten oefeningen. Achter 1 Uitgeverij Zwijsen - www.veiliglerenlezen.be
de naam van elke oefening bevindt zich een startknop. Als u hierop klikt, wordt de betreffende oefening gestart. Module 1: aanbieden structureerwoord pen Bij het leren lezen, speelt het alfabetische principe van onze geschreven taal een grote rol: kinderen ontdekken dat woorden zijn opgebouwd uit letters en dat bij elke letter een bepaalde klank hoort. In Veilig leren lezen speelt het structureerwoord en de daaraan ontleende letter een sleutelrol. Het aanbieden van een nieuw structureerwoord met bijbehorende letter, gebeurt aan de hand van een wandplaat met daaronder de structureerstrook met het woord. De functie van de structureerstrook is het afbreken en opbouwen van een woord, waardoor de kinderen de werking van geschreven taal ervaren: de leesrichting is van links naar rechts; er bestaat een vaste koppeling tussen letter (grafeem) en klank (foneem); de letter die je links ziet, is de eerste letter van het woord; het is tevens de klank die je het eerst hoort. Als u klikt op de knop structureren worden eerst de losse letters van links naar rechts benoemd; vervolgens wordt het hele woord geaccentueerd en benoemd. U doet net of de ouders de eerste vijf woorden al hebben geleerd. Roep de eerder aangeleerde structureerwoorden op door op het pijltje terug te klikken. Herhaal het lezen van de aangeleerde woorden en benoem de letters één voor één. Achtereenvolgens komen de volgende woorden tevoorschijn: aan, sok, ik, vis, roos, maan. U kunt de ouders zelfstandig laten lezen terwijl het woord gestructureerd wordt. Zij zullen merken dat zij steun hebben aan de het geluid. Door op de knop wandplaat te klikken verschijnt de bijbehorende wandplaat. De ouders zullen merken dat de oefening moeilijker is als de wandplaat niet getoond wordt. Zet het geluid uit door het vinkje voor geluid aan in de werkbalk te verwijderen. U kunt de ouders dan zelfstandig laten lezen. Ter controle kunt u de wandplaat tonen. Wijs er daarna op dat deze wandplaten ook aan de muur hangen. Hang de wandplaat van pen erbij. Ga terug naar het menu door in de werkbalk op digimenu te klikken. Druk op start achter de oefening Aanbieden nieuwe letter. Module 2: aanbieden nieuwe letter p In de beginfase van het leren lezen, blijkt systematische aandacht voor de automatisering effectief te zijn. De letterlijn is een belangrijk hulpmiddel om de koppeling tussen letters en klanken te automatiseren. Oefenen met de letterlijn is een activiteit die dagelijks terugkeert. Op het digitale schoolbord zien de ouders een plaatje van een pen met daaronder het woord pen in alternatieve letters. 2
Vandaag wordt de letter p geleerd. De nieuwe letter p staat groot in beeld. Klik op het letterkaartje; de letter wordt automatisch aan de letterlijn gehangen. De reeds geleerde letters m, r, v, i, s, aa hangen daar nu ook. Het geluid staat standaard aan; daardoor wordt het inprenten van de klank-tekenkoppeling ondersteund. Oefen met de ouders de letters op de letterlijn. Het is mogelijk om het geluid uit te zetten. De ouders zullen ervaren dat de oefening dan moeilijker is. Met de dobbelsteen kunt u de letters in een andere volgorde te plaatsen. Op deze manier wordt voorkomen dat een vaste lettervolgorde van buiten wordt geleerd. Het oplezen van de letters in een steeds wisselende volgorde bevordert de inprenting. Door te klikken op de pijl rechts van de dobbelsteen worden de letters weer teruggezet in de oorspronkelijke positie. De klinkers hebben een blauwe kleur. U kunt de klinkers ook zwart maken door het vinkje voor blauwe letters te verwijderen. De ouders zullen ervaren dat de oefening dan moeilijker wordt. Het is mogelijk om alleen die letters te selecteren die geoefend moeten worden. De letters die vlot worden beheerst, kunt u in het letterdoosje stoppen: klik op de wasknijper en daarna op de letterdoos om het kaartje te laten verdwijnen. Door te klikken op een gevulde letterdoos worden alle letters die erin zitten, getoond. Deze letters kunnen desgewenst weer teruggehangen worden. Bij klik op het pijltje rechts van de letterdoos worden alle letters op de lijn teruggeplaatst. Wijs op de letterlijn met de alternatieve letters die in de klas hangt en hang de alternatieve letter p aan de letterlijn. Ga terug naar het menu door in de werkbalk op digimenu te klikken. Druk op start achter de oefening Woorden maken. Klik op de knop waarvan het eerste vakje leeg is. Op het scherm verschijnen structureerwoorden met twee letters, het eerste vakje is leeg. Maak de woorden volledig door op een letter te klikken en vervolgens op het lege vakje. Op deze manier kunnen de woorden men, ren, en ven gemaakt worden. De ouders zullen merken dat ze de wandplaten die in de klas hangen, nodig hebben om woorden te kunnen maken. Klik daarna op de knop waarvan het middelste vakje leeg is. Op het scherm verschijnen weer onvolledige structureerwoorden waarin de middelste letter ontbreekt. In deze oefening kunnen de woorden pin en poon gemaakt worden. De ouders zullen merken dat het nu wellicht iets sneller gaat dan bij de eerste oefening. Ga terug naar het menu door in de werkbalk digimenu te klikken. Druk op start achter de oefening Wat hoor je vooraan? Module 4: wat hoor je vooraan? Het doel van deze oefening is het uitluisteren van klanken in gesproken woorden die op de zoekplaat te zien zijn. Door het uitluisteren van een bepaalde klank en de positiebepaling daarvan (vooraan, achteraan of in het midden) wordt het fonemisch be- Module 3: woorden maken met pen De module Woorden maken gaat uit van de structureerwoorden. Met deze module laat u de kinderen het alfabetische principe van geschreven taal ervaren, net zoals u dat met de structureerstroken doet. Door het wisselen van eerst de laatste, daarna de eerste en ten slotte de middelste letter ontstaan wisselwoorden en wisselrijtjes. Het lezen van wisselrijtjes bevordert het vlot herkennen van woorddelen die veelvuldig voorkomen. Op het scherm staat een ongedeelde strook met het woordje pen. 3
wustzijn en de toepassing van het alfabetische principe bevorderd. De kinderen zoeken op de illustratie woorden waarin de aangeleerde letter voorkomt. Laat eventueel instructiekalender 1 zien. Op de plaat zoekt u samen met de ouders naar woorden die met een p beginnen. Het is ook mogelijk om deze woorden op te schrijven, bijvoorbeeld het woordje paar. U zult ervaren dat dit in alternatieve letters erg moeilijk is en dat u daar de wandplaten in de klas goed bij kunt gebruiken. Door te klikken op de knop grote pagina verschijnt rechts van de zoekplaat een grote pagina waarop u alle gemaakte woorden kunt noteren. Met de markeerstiften is het mogelijk om bijvoorbeeld de doelletter in de woorden te accentueren. Werkblad 2 Instructie: Op dit werkblad staan drie structureerwoorden, waarbij respectievelijk de laatste, eerste en middelste letter ontbreken. Maak de woorden af met de juiste letter. Ga terug naar het menu door in de werkbalk op digimenu te klikken. Druk op start achter de oefening Werkboekje. Module 5: werkboekje Ieder kind heeft een werkboekje waarin het oefent met de stof die is aangeleerd. Laat werkboekje 1 van Veilig leren lezen zien. De kinderen ontdekken bij de oefeningen in het werkboekje dat ze de letterkennis die ze inmiddels hebben opgebouwd, kunnen gebruiken om nieuwe woorden te lezen. Ze zien hoe woorden zijn opgebouwd en hoe ze met losse letters vlot een woord kunnen lezen. Maak met de ouders de werkbladen 1 t/m 4 op het digitale schoolbord. De tabjes aan de zijkant geven de pagina s aan. Deze oefening is betrekkelijk eenvoudig omdat hier drie keer het woordje pen ingevuld moet worden. Trek verbindingslijntjes van de juiste letters naar de juiste plaats in de woorden. Werkblad 3 Instructie: Op dit werkblad staat een structureerstrook met voorin de letter p. Zet een rondje om alle plaatjes die met een p beginnen. Werkblad 1 Op werkblad 1 ziet u de geleerde structureerwoorden met de bijbehorende plaatjes. Herhaal nog even met de ouders de woorden die zojuist geleerd zijn. Dit werkblad kunt u met de ouders raadplegen als de oefeningen op de volgende werkbladen te moeilijk zijn. U kunt uiteraard ook gebruik maken van de wandplaten die in de klas hangen. Benoem vooraf de plaatjes, en laat dan een paar ouders één voor één naar voren komen om een plaatje te omcirkelen. Werkblad 4 Instructie: Op dit werkblad staan wisselrijtjes. Probeer deze rijtjes te lezen. De ouders lezen in alternatieve letters hun eerste wisselwoorden: pen - en, vis - is, maan - aan, vis - mis, sok - rok, pen - men. Met deze oefening ontdekken de ouders dat ze de inmiddels opgebouwde letterkennis 4
Op dit moment kunt u vertellen dat lezen niet alleen bestaat uit het technisch omzetten van letters en woorden in klanken, maar dat taalbegrip en denkvermogen een belangrijke rol spelen tijdens het lezen. Hoe groter de taalvaardigheid van een kind is, hoe beter het teksten zal kunnen lezen en begrijpen. Daarom is het belangrijk om te blijven voorlezen, ook nu het kind zelf leert lezen. Bij voorlezen komen woorden in een verhaalstructuur voor en zo kunnen kinderen die woorden in een betekenisvolle context plaatsen. De woordenschat wordt op die manier uitgebreid. kunnen gebruiken om nieuwe woorden te lezen. Ze zien hoe de woorden zijn opgebouwd, en dat ze met losse letters een woord kunnen lezen. Werkblad 5 Deel werkblad 5 uit. Instructie: Het eerste deel van dit werkblad bestaat uit de alternatieve letters en ons alfabet. Probeer de zin in alternatieve lettertekens te ontcijferen. Nadat de ouders ervaren hebben hoe moeilijk het leren lezen gaat, kunt u laten zien hoe de kinderen leren lezen in het programma onder het tabblad Zo leren kinderen lezen. De ouders zullen ontdekken dat dezelfde oefeningen nu voor hen veel makkelijker zijn omdat zij al kunnen lezen. Ze hebben op deze avond opnieuw ervaren dat leren lezen niet zo eenvoudig is. Tip: Als het mogelijk is om op de ouderavond een groepje kinderen uit te nodigen, kunt u laten zien dat de kinderen veel sneller leren lezen met deze alternatieve letters dan de ouders. Daaruit blijkt dat de leeftijd van 6 tot 7 jaar een geschikte leeftijd is om te leren lezen. De ouders zullen al gauw tot de ontdekking komen dat het niet nodig is om het laatste lange woord helemaal te ontcijferen. Ze zien al eerder dat er ouderavond staat. Ze kunnen dit woord voorspellen, omdat dit woord tot hun woordenschat behoort en op deze avond erg actueel is. 5
werkblad 5 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z