Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, digitaal door fotokopieën of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Postimpressionisme Indeogenvanveeljongekunstenaarsaanheteindvandenegentiendeeeuw,warendeimpressionistente veelbeziggeweestmethetweergevenvanvluchtigeindrukkenuitdenatuur.hetimpressionismehadgeleid totvormeloosheid,schetsmatigheidenhetontbrekenvanenigeverhevenheidofeendieperebetekenis. Gauguin,VanGogh,CézanneenSeuratzijndenamenvandebekendstekunstenaarsdieeenanderewegkozen,wegvanhetimpressionisme.Inhunogenwaserteweinigplaatsvoorfantasieendeinnerlijkewereld vanheteigenik. Kleurmoestmeerzijndanenkelweergavevandeuiterlijkeverschijningsvormvandewereldomonsheen. Delacroixenderomantischeschildershaddenaleerderlatenziendatkleureenexpressieveladingkonhebben.Soortgelijkemogelijkhedenzagendejongesymbolistennuookinlijnenvorm. Symbolisme Depoëzievormdeeenvoorbodedoorhet SymbolistischManifest (1886)vanJeanMoréas,diehetnaturalismeafzwoerendaareenzintuiglijkwaarneembarevormtegenoverstelde. Indeogenvandekunstenaarsmaaktedezichtbarewereldplaatsvoordeonzichtbare,dievanhetinnerlijk, waarbijgevoelensenideeënhetuitgangspuntgingenvormenvoorkunstwerken. VolgensdeschilderEmileBernard(1868 1941)pastenimpressionismeenneo impressionismenietindat beeldenweeshijzezeerbewustaf.tot1886hadhijindeneo impressionistischestijlgewerkt,maardaar kwamin1886plotseeneindaannaeenbezoekaanhetateliervanseurat.hijvernietigdealzijnneoimpressionistischeschilderijenenvertroknaarbretagneomdathijdaarkonwerkenineenomgevingdienog archaïschenboersoverkwam.hijexperimenteerdemetforsecontourenenvlakkekleuren.zoinspireerdehij ondermeergauguindieeveneensinbretagnewoonde,enlegdedegrondslagvoorhetsymbolisme. EmileBernard:Pont Aven,1898 Gauguin
PaulGauguin(1848 1903)begonaanvankelijkalsimpressionist,maarraaktegeïnspireerddoorhetwerkvan Bernard.Hijzwoerhetimpressionismeuiteindelijkookafomschilderijentekunnengaanmaken,waarinde droomenherinneringdebelangrijksteplaatsinnemen. Kunstiseenabstractie,destilleerhaaruitdenatuur,droomerover,endenkmeeraandeartistiekescheppingdieeruitontstaatdanaandenatuur,schreefhijin1888. PaulGauguin:Visioennaeenpreek AandevrouwenherkenjedeBretonseklederdracht.InBretagneheeftGauguinongetwijfelddorpsfeesten gezienmetworstelwedstrijden.jebentgeneigdtedenkendathijdittafereelookdaadwerkelijkheeftgezien, maarbijnaderinzienkijkendevrouwennaareenworstelingvanjacobmetdeengel.dezeverwijstnaarde preekdiedeboerenvrouwenzojuisthebbengehoord.infeitegaathethierdusomeenmengelingvaneen zichtbarewerkelijkheidmetdeonzichtbare,innerlijkewerkelijkheid,verbeeldineenvisioenwelkedekracht vanhetgeloofweergeeft.modelleringenperspectiefhebbenplaatsgemaaktvoorvlakkevereenvoudigde vormen,scherpomlijndmetdonkerecontouren,terwijldekleurenonnatuurlijkzijn. GauguinsspeurennaarhetonbedorvenlevenleiddehemuiteindelijknaarTahiti,warhijwildelerenvande inheemsebevolkinginhetgebiedvandestillezuidzee. VincentvanGogh VincentvanGogh(1853 1890),deeerstegroteNederlandseschildersindsdezeventiendeeeuw,wasvan meningdatimpressionismeteweinigmogelijkhedenboodomemotiesuittedrukken.hijwijddezichpasna 1880uitsluitendaandeschilderkunstenheeftduseenkortstondige,maarheftigeloopbaangehad.Hijinteresseerdezichaanvankelijkvoorliteratuurenreligieenwaswarsvandewaardevandegeïndustrialiseerde maatschappij.alslekenpredikantbewooghijzicheentijdlangtussendearmemijnwerkersvandeborinage. Inzijnvroegewerkvormtdatookzijnthematiek,zoalstezienisinDeAardappeleters(1885).Ditschilderij laatnognietdefameuzekleurenvanzijnlaterwerkzien,maareenjaarlaterkwamhijinparijsincontactmet Degas,Seuratenanderekunstenaars.Vanafdatmomentschilderthijinfellekleuren.Ookhijvertrektnaar eenwarmereomgeving,zijhetwelineigenland,namelijkarlesinzuid Frankrijk.InArleszijnhetdelandschappenmetgelekorenveldenenpaarselavendeldiehemhaastalseenbezeteneinspirerenvoorhetmakenvanhetenedoeknahetandere.Tarweveldenvlammenalseenwoestezee,heuvelsenwolkendeinen mee.zijnuniekepenseelvoeringmetkrachtigekortestrepenzijnnietenkelkleurvlekken,maarzorgenvoor eenenormedynamiek.voorvangoghwashetechterdekleurennietdevormwaadoordedoekeneenex
pressievewaardekrijgen.develebrievenvanvincentaanzijnbroerzijnprachtigegedrevenstukjesproza, waarbijdetintenlyrischwordenbeschrevenenvoorzienvaneenemotionelewaarde.vergelekenmetander schilderszoalsmonet,iszijnkoloriet(kleurgebruik)krachtigerensimpeler,maarnooitechtonnatuurlijk. VanGogh sjaponisme VanGogh,naarHiroshige 'Kijk,isdatnietbijnaeenwarereligiedieonswordtgeleerddoordezoeenvoudigeJapanners,dieindena tuurlevenalsofzezelfbloemenwaren.enjekuntvolgensmijdejapansekunstnietbestuderenzondervrolij kerengelukkigertewordenendieonsdoette rugkerennaardenatuur,ondanksonzeopvoedingenons werkineenwereldvolconventies.'(briefvanvincentaantheo,september1888) HetisnietbekendwanneerenhoevanGoghmetdeJapansekunstinaanrakingisgekomen.Waarschijnlijk heefthijinzijnjeugdalboekengelezenwaarindeprentkunstwerdbeschreven.actiefgaathijerpasmeeaan degangnadathijinantwerpenprentenkocht.hijwasvooralgecharmeerddoorhetexotischekaraktervan devoorstellingenengebruiktezealsdecoratieinzijnatelier.tijdenszijnverblijfinparijsmetzijnbroertheo tussen1886en1888verzameldehijeengrootaantalprenten,welketegenwoordigtezienzijninhetvan Goghmuseum. VanGoghbeperktezichechterniettothetaanleggenvanverzamelingen,maarspoordeanderekunstenaars alsemilebernardaanomdeprententebestuderen,verwerktejapanseprentenindeachtergrondenvanzijn schilderijenenlietzichquastijlsterkbeïnvloeden.ditzienwevooralteruginhethelderekleurgebruik,de keuzevanonverwachteuitsneden(vergelijkmetdeinvloedvandefotografieophetimpressionisme)ende beperktetoepassingvanhetperspectief.
Vincentgeloofdeopmystiekewijzeineenscheppendekrachtdiezichinallelevensvormenlaatzien.Helaas brachteengeestesziektehemsteedsmeerinpsychischemoeilijkheden. Inzekerezinwashijzijntijdvooruitenwashetpublieknognietrijpvoorzijnvrijemaniervandenkenenwer ken,getuigehetfeitdathijslechtsééndoekheeftverkocht.omdathijaanherstelwanhoopte,pleegdehijin 1890zelfmoord.Voorhemhadeenlevenzonderkunstgeenenkelewaardemeer. PaulCezanne(1839 1906) Hijwasdeoudstevandepostimpressionisten,eenmanmeteenenormemotioneeltemperament,bewonde raarvandeschildersvanderomantiek.geenschilderheeftbeterdanhijdebeperkingenvanhetimpressio nismebegrepen.hijzouhebbengezegd: nadenkenmoetenwe,hetoogisnietvoldoende,bezinningis noodzakelijk.inzijnschilderijengaathijopzoeknaareenharmonievanvormenkleur,iederetoetsiseen bouwsteen,dieeenplaatskrijgtindepicturalearchitectuur.hoewelhijveellandschappenschilderdevoelde Cezannezichaltijdsterkaangetrokkentothetstilleven.Hijsteldedatinzijnatelieropenkonereindeloos naarkijkenvoorhijbegonmetschilderen.hijgingvolledigopinwathijvoorogenhadenherschiktehet beeldinzijnhoofdtothijzijnonderwerp correct zag. Devormenvanhetschilderijhiernaastworden opzettelijkvereenvoudigdenmetdonkere contourenomlijnd. Hetperspectiefkloptnietbijdefruitschaal.Het schilderijkomtnetalsalzijnwerkverwrongen over. Waaromzouhijdatdoen? Cezannewilhiermeehetpermanentedatachter detoevalligeuiterlijkevormschuilgaat,naar vorenhalen.volgenshemzijnallevormeninde natuurgebaseerdopdekegel,debolende cilinder.dezeordedieaandezichtbarewereld tengrondslaglicht,zienweinalzijnwerken terug. Pointillisme Hetpointillismekanookgezienwordenalseenvandereactiesophetimpressionisme.Dezebewegingbe stondinfrankrijknaongeveer1886.seuratkanwordengezienalsdebelangrijkstevertegenwoordigervan dezestroming. BadersinAsnières GeorgesSeuratschildertin1883 1884zijnBadersindeAsnieres(afbeelding)
JezieteenaantalmensendieindebuurtvanParijslekkeraanhetbadenzijnaaneenrivieroever.Zehebben plezierengenietenvandezon.enerzijdskomthetquathematiekovereenmethetimpressionisme,wanthet iseenuithetlevengegrepenonderwerp,maartegelijkertijdheefthetwerkwatformeelsenacademisch.de spontaniteitvandeimpressionistenlijkttezijnverdwenen.doordezemaniervanweergevenheefthetiets tijdloosgekregen. Seuratheeftterplekkemeerdereschetsen gemaakt,maartenslottehetdoekinzijnatelier uitgewerkt.hijontwikkeldeeennieuwetechniek, waarbijhijtrachttelogicaensysteemaante brengenindedoordeimpressionistenontdekte werkingvanhetlichtopkleur. Dezetechnieknoemdehij chromoluminarisme, maarkennenwetegenwoordigonderdenaam pointillisme of divisionisme.infeitezoujehet kunnenvergelijkenmetdeopbouwvaneenkleu renfotoofeenbeeldscherm,waarbijdekleuren opgebouwdzijnuittallozekleinevlakjesmet uiteenlopendekleurennaastelkaar.onsoogzorgt ervoordatopeenzekereafstanddekleurengaan mengen.wijnoemendat optischmengen. Inhetschilderijisdeafstandtussendestreepjes overalgelijk,hebbengeenrichtingenmissendaar dooreenpersoonlijketoetsvandeschilder.in laterewerkenmakendestreepjesplaatsvoor stippenvanzuiverekleuren,waardoordetechniek nogmeeraanpersoonlijkheidinlevert.hetisdan ooknietverwonderlijkdatmeerderschildersvan hetpointillismepuuruitvervelingeenaantal schilderijennietheeftafgemaaktomdatbijdeze maniervanwerkendepersoonlijkeinbrengvande schildertotbijnanietswordtgereduceerd. Seurathooptedatmetdezetechniekeenlichtin tensiteitontstaat,vooralalsdeaanelkaargren
zendekleurencomplementairwaren(rood groen,geel paars,oranje blauwenz.) Kijkookeensnaarhoedefigureneenhardcontourhebben,hoezijgeordendzijnvolgensparallellediagonalenenhoeallefigurendezelfdekantopkijken,waardooreenoverwegendhorizontalerichtinginhetschilderijontstaat.Dezehechtestructuurverschiltwezenlijkvanhetopen,impulsievekaraktervanhetimpressionisme,waarindevergankelijkheidmeerbenadruktwordt. PaulSignac:Vrouwenbijdeput,1892 Tochishetnietzodatallepointillisteneenartistiekeoppervlakkigheidverwetenmagworden.EenvanSeurat snavolgers,paulsignac(1863 1935)waseenactieveaanhangervandesocialistisch anarchistischebeweginginfrankrijk.zijnvisieophetstadslevenverschiltwezenlijkvandeimpressionisten,diezelfvaakuithogerekringenstamden.signac swerkgetuigtvanproletarischeonderwerpen,zoalsdesocialestrijdtussenarbeidersenhetkapitalisme.