REGIONAAL ARCHIEF TILBURG Jaarverslag 2010 Een instelling van Stichting Mommerskwartier
JAARVERSLAG 2010 2
REGIONAAL ARCHIEF TILBURG Jaarverslag 2010
Regionaal Archief Tilburg: klaar voor de start Het Regionaal Archief Tilburg wil digitaal verbindingen leggen met mensen die meewerken aan het beter vindbaar en toegankelijk maken van te beheren informatie. Het is zijn verantwoordelijkheid om die informatie goed en duurzaam te bewaren, maar vooral ook beschikbaar te stellen. De informatie die archieven bevatten laat zich op vele manieren vertellen en vertalen in verhalen, publicaties en presentaties. Daar speelt het Archief een actieve rol in. Het wil mensen stimuleren om archiefmateriaal te gebruiken en er mee aan het werk gaan. Het Archief biedt in samenwerking met Stadsmuseum Tilburg een platform waar bezoekers en onderzoekers hun verhaal kwijt kunnen. Cultuurhistorisch erfgoed beleven en waarderen mensen vooral in de eigen woonplaats en streek. Kennis van de eigen leefomgeving en geschiedenis bevordert identificatie met de eigen omgeving. Het Archief functioneert samen met andere partners als collectief geheugen voor Tilburg en de omliggende kernen. Het heeft een verzorgingsgebied van bijna een half miljoen Nederlanders. 2010 is een tussenjaar gebleken. Een aantal vernieuwingen is in de grondverf gezet maar zullen pas in 2011 echt van start gaan. Daarbij blijft het strategisch beleidsplan dat in 2009 is vastgesteld door de directie, leidend. Participatie van gebruikers, samenwerken en kennis delen zijn de drie pijlers waarop dit plan rust. Het accent ligt de komende jaren op informatieverrijking van de verschillende collecties door inzet van mensen en digitale middelen. In 2010 was Regionaal Archief Tilburg actief op allerlei sociale media buiten de eigen website om. Dat heeft het Archief geen windeieren gelegd. Het project Charterbank, waar vrijwilligers oude documenten lezen en omzetten in digitale teksten is voortgezet. Het verbeteren van de registratie van het archiefbeheer en een betere toegang op de inventarissen van de archieven gingen van start. De educatieve activiteiten komen steeds beter tot hun recht. REGIONAAL ARCHIEF TILBURG 3
Wat deden we voor onze bezoekers? Het Regionaal Archief Tilburg realiseerde voor zijn bezoekers en gebruikers in 2010 onder anderen: uitbreiding digitale informatie meer inzet van social media organisatie geschiedenisn8 project Charterbank dienstverlening aan studenten Meer informatie digitaal beschikbaar Het gebruik van archieven door de (digitale) bezoekers blijft een belangrijk doel voor het Regionaal Archief Tilburg. In toenemende mate vindt de raadpleging plaats via de website en de gedigitaliseerde bestanden. Dat vraagt om aanpassingen van de manier waarop wij met onze gebruikers communiceren. Met financiële steun van de Provincie Noord-Brabant (project Digitale levens van Noord-Brabanders 1850-1939 ) zijn in 2010 de bevolkingsregisters gedigitaliseerd. Die registers kwamen via de website beschikbaar voor de bezoekers. Meteen daarna zijn vrijwilligers begonnen met het toegankelijk maken van deze digitale bestanden op persoonsnaam. Voordat het laatste register toegankelijk is op persoonsnaam zullen er vele jaren verstreken zijn. We spreken hier over honderdduizenden namen die door onze vrijwilligers opnieuw worden ingevoerd en meteen beschikbaar komen voor onderzoek. Hiermee kunnen stamboomonderzoekers, maar ook voor demografen en sociologen, een belangrijke bron online raadplegen. Onze vrijwilligers zorgden ervoor dat al onze online-aktes geïndiceerd worden. Alle credits gaan naar hen. [Jean-Paul Korst, Uit In Brabant, oktober 2010] Gebruik van social media Naast een gestage groei van de gedigitaliseerde informatie is het Archief ook actief via diverse social media. Op het weblog van het Archief verscheen in 2010 bijna om de dag een blogpost. Een scala aan onderwerpen passeerde de revue. Dat illustreert dat het middel goed is voor het doel: alle aspecten van wat in een jaar gebeurt aan activiteiten en werkzaamheden komen aan bod. De bloggers schrijven vanuit hun eigen ervaring en standpunt. Het weblog kreeg in 2010 ruim 23.000 bezoeken. Het YouTube-kanaal van het Archief bewees zijn nut. In 2010 kwamen er 27 nieuwe filmpjes bij en in totaal zijn de films ruim 33.500 keer bekeken. Het Regionaal Archief Tilburg heeft ook een account op de fotowebsite Flickr. Daar beperkt het Archief zich tot het plaatsen van foto s van activiteiten, de cursusteksten paleografie en ander bronmateriaal dat online bruikbaar is. Cursisten en studenten zijn blij met het beschikbare materiaal. De software van NING is in gebruik voor twee community-sites: de Charterbank (58 leden / 3.500 bezoeken) en Educatie (68 leden). Beide zijn nog experimenteel. Uit de praktijk blijkt of deze instrumenten bruikbaar zijn om de communicatie tussen deelnemers onderling en met het Archief gemakkelijker te maken. Twitteren doet het archief sinds 16 april 2009. De Twitteraccount heeft inmiddels 370 volgers. Tot slot nog de vermelding van het aparte weblog Kletskoppen en Zwarte Inkt. In 2010 verschenen daar 23 blogposts. Ruim 3.500 bezoekers bezochten dit blog over oude recepten voor food en non-food. (regionaalarchieftilburg.blogspot.com) (www.youtube.com/ratilburg) (www.flickr.com/regionaalarchieftilburg) (charterbanktilburg.ning.com) (erfgoededucatie.ning.com) (twitter.com/ratilburg) (kletskoppenenzwarteinkt.blogspot.com) De collega s van het Regionaal Archief Tilburg zijn flink actief op You Tube. Ze hebben er voorlichtingfilmpjes staan, zoals een filmpje over stamboomonderzoek. Knap werk, mijn complimenten. [weblog http://poulus23.wordpress. com/2010/01/19/regionaal-archief-tilburg-opyoutube/, 19 januari 2010] GeschiedenisN8 In 2010 ontwikkelde Regionaal Archief Tilburg een eigen activiteit in het kader van de Week van de Geschiedenis. Dat heeft geresulteerd in de eerste GeschiedenisN8 op 21 oktober met als thema Land en Water. De GeschiedenisN8 was een JAARVERSLAG 2010 4
samenwerkingsverband met Stadsmuseum Tilburg en de Stichting Tilburg te Water. Gedurende de avond waren er diverse activiteiten: het community - en archiefcafé, lezingen en films, een quiz, een tentoonstelling en een nachtelijke rondvaart. Het was een drukbezochte avond waarbij met name de lezingen en de rondvaart tot veel tevreden gezichten hebben geleid. Charterbank Het project Charterbank startte eind 2009 met een bijeenkomst voor de 20 vrijwilligers die het op zich namen om deze bijzondere archiefstukken beter toegankelijk te maken. Charters zijn officiële akten die vaak op perkament zijn geschreven en gezegeld met één of meer lakzegels. Het handschrift maakt ze moeilijk te lezen. Door middel van transcripties maken de vrijwilligers de teksten beter leesbaar. Van de teksten wordt een korte samenvatting gemaakt, een regest, wat de toegankelijkheid vergroot. Als pilot begon het archief met de charters van Geertruidenberg en Raamsdonk. Voor dit project is ook een online community gestart. Dit soort projecten waarbij vrijwilligers informatie uit het archief beter toegankelijk en vindbaar maken zijn belangrijk voor het Archief. De kennis en kunde van bezoekers en andere geïnteresseerden zijn een waardevolle aanvulling op de informatie die een archief al bevat. We streven er naar om dit soort projecten op te starten en voort te zetten. (http://www.regionaalarchieftilburg.nl/index. php?option=com_charterbank) (charterbanktilburg.ning.com) Studenten in het Archief Het Archief werkt graag samen met het onderwijs. Hoewel studenten van HBO- en WO-instellingen de deur nog niet plat lopen, was er in 2010 een intensief en frequent contact met zowel docenten als studenten van de Fontys Hogescholen Tilburg en die van studierichting Bouwkunde TU Delft en TU Eindhoven. Voor Mens & Maatschappij Fontys (waaronder de lerarenopleidingen geschiedenis en aardrijkskunde) blijkt het Archief en zijn collectie een welkome aanvulling op de opleiding. De toekomstige leraren geschiedenis maken intensief gebruik van de krantencollectie en de vakgroep aardrijkskunde reageerde enthousiast op de oproep om oude kaarten en plattegronden te gebruiken voor de ontwikkeling van lessen. Voor de eerstejaars studenten gaf het Archief een gastcollege op school ter oriëntatie op het Archief, de collectie en de zoekstrategie. Studentenatelier TU Eindhoven koos de Tilburgse Spoorzone als onderwerp voor onderzoek en studente Renske van Dieren onderzocht de bouwgeschiedenis van De Pont. Uit deze praktijkvoorbeelden is gebleken dat Regionaal Archief Tilburg een goede partner is om het onderwijs te faciliteren en de st udenten te helpen in hun onderzoek. Wij geven op dit moment een studieblok literaire journalistiek aan derdejaars studenten. Volgende week geef ik een les over bronnenonderzoek, omdat ik heb gemerkt dat de studenten nog een hoop te leren hebben op dat terrein. Ik zou het heel leuk en leerzaam voor ze vinden als we een bezoek kunnen brengen aan het Archief om daar te kijken en een opdracht uit te voeren. Ik heb op jullie website rondgekeken en gezien dat jullie erg actief zijn op het gebied van educatie. [Jutta Chorus, docent Fontys Hogeschool Journalistiek, Tilburg] Wat deden we voor onze partners? Samenwerken met partners is belangrijk. Partners van het Regionaal Archief Tilburg zijn naast het onderwijs, het Stadsmuseum Tilburg, heemkundeverenigingen en de gemeenten waarvan de archieven bij het Archief zijn ondergebracht (zgn. DVO- gemeenten). In 2010 realiseerde het Archief in samenwerking met of voor zijn partners: Organiseren van activiteiten, cursus en ontvangsten Nieuwe vormen van digitale dienstverlening aan de DVO-gemeenten Cursus verhalen schrijven Naast de gezamenlijke organisatie van twee activiteiten (Open Monumentdag en de GeschiedenisN8) ontwikkelde het Archief eveneens in samenwerking met het Stadsmuseum een nieuwe cursus. Het aanleren van vaardigheden aan onze bezoekers is belangrijk als je REGIONAAL ARCHIEF TILBURG 5
graag actieve bezoekers hebt. Velen zijn op zoek naar hun voorouders of onderzoeken de lokale geschiedenis. Het opschrijven van gevonden feiten is een vak apart. Hoe vertel je op een pakkende en logische manier over de uitkomst van een onderzoek? Deze cursus traint de deelnemers om historische gegevens in een goed verhaal te gieten. De website Geheugen van Tilburg van het Stadsmuseum is de digitale plaats waar de pennenvruchten gepubliceerd kunnen worden. (www.geheugenvantilburg.nl) We organiseren in 2011-2012 een themabijeenkomst met good practices en een studieprogramma voor directie/management gericht op het strategisch positioneren van educatie. Voorafgaand aan het programma willen we zicht krijgen op de wensen en behoeften door een aantal interviews, o.a. met partijen die op dit gebied voorbeeldstellend zijn. Ik zou in dat verband graag met u in gesprek gaan over de aanpak en educatievisie van het Regionaal Archief Tilburg. [Ellen Snoep, Projectleider Educatie, Erfgoed Nederland] Scanning on Demand Op 5 november 2010 begon het Archief met een pilot Scanning on Demand. Dit betekent dat papieren dossiers op aanvraag digitaal worden gemaakt. Dit project sluit prima aan bij het streven naar meer digitale dienstverlening. In deze pilot doen twee gemeenten mee: Alphen- Chaam en Oosterhout. In plaats van het uitlenen van de papieren dossiers biedt het Archief nu de mogelijkheid om de dossiers digitaal aan te leveren. In samenwerking met de scanafdeling van de gemeente Tilburg zijn we bijna twee maanden bezig en met succes! De deelnemende gemeenten zijn enthousiast, dus wellicht komt er uitbreiding naar nieuwe gemeenten in 2011. Om aan te sluiten bij het hedendaagse geschiedenisonderwijs, hebben de iconen van de tien tijdvakken een prominente plek in de tijdmachine gekregen. De tijdmachine is niet alleen voor leerlingen geschikt, maar ook voor volwassenen. De tijdbalk, thema s, trefwoorden en jaartallen leiden de bezoeker door het Oosterhoutse verleden. Op donderdag 25 februari vond de presentatie van de Oosterhoutse Tijdmachine plaats in het gemeentehuis van Oosterhout waar toekomstige gebruikers zich verzameld hadden, van leden van Heemkundekring De Heerlijkheid Oosterhout tot professionals uit het onderwijsveld. (www.tijdmachineoosterhout.nl) Ontvangsten In juli 2010 bracht de nieuwe wethouder van o.a. Archiefzorg en Cultuur van de gemeente Tilburg, Marjo Frenk, een bezoek aan het Archief. Ze liet zich informeren over de werkzaamheden en de plannen van het Archief. In oktober was het beurt aan wethouder Rolph Dols van de gemeente Gilze en Rijen. Hij kwam met twee ambtenaren kijken hoe het Regionaal Archief Tilburg met de archieven van hun gemeente omging. Een presentatie van de mogelijkheden op de website en een rondleiding door Onderzoekerscentrum en het depot, waar relevante archiefstukken liggen uitgestald, behoren tot de vaste onderdelen. In 2010 bracht de Heemkundekring Molenheide uit Gilze en Rijen ook een bezoek. Tijdmachine Oosterhout In 2009 is de basis gelegd voor deze nieuwe tijdmachine. Het onderzoek naar de geschiedenis van Oosterhout voor het boek Oosterhout, niet van gisteren leverde een schat aan gegevens op die met enige aanpassing een plaats konden vinden in dit nieuwe product. JAARVERSLAG 2010 6
Wat deden we voor onze medewerkers? Bijlage De belangrijkste aandachtspunten voor de medewerkers in 2010 bleven: Interne communicatie Investeren in kennis en vaardigheden Presentatie deelplannen In de deelplannen voor Educatie en het Collectiebeleidsplan van de afdeling Archiefbeheer zijn de intenties voor de komende jaren vastgelegd. Beide plannen zijn door de respectievelijke opstellers gepresenteerd voor het voltallige personeel. Op deze manier zijn alle medewerkers geïnformeerd over de plannen en uitvoering daarvan, ook van hun collega s. Er was gelegenheid om vragen te stellen en opmerkingen te maken die tot verbeteringen of nieuwe aandachtspunten leidden. In 2010 is daarmee een begin gemaakt. Door regelmatig deze presentaties te geven informeert het Archief zijn medewerkers over de plannen, het achterliggende beleid en de voortgang. In 2011 breiden we het aantal presentaties uit. Cursus EAD In 2010 volgden drie medewerkers de cursus EAD in de praktijk aan de Archiefschool. Deze cursus helpt de medewerkers om inventarissen op een goede manier digitaal beschikbaar te stellen. De komende jaren zetten we de huidige inventarissen om van tekstdocumenten naar een nieuw digitaal format in XML en een internationale standaard: EAD (Encoded Archival Description). Door gebruik te maken van de standaard EAD codering winnen de toegangen aan kwaliteit en is de informatie ook internationaal uitwisselbaar. Het uitvoeren van de werkzaamheden is in 2010 begonnen en zal begin 2012 volledig zijn afgerond. Een inventaris in EAD is op de toekomst voorbereid. [Theo Brans, medewerker en deelnemer aan de cursus EAD] Aanwinstenlijst 2010 In 2010 zijn vele archieven van particulieren verworven, vaak van een zeer bijzonder karakter. Een kleine bloemlezing: Bouwvergunningen van de voormalige gemeente Chaam, 1957-1980 Register met aantekeningen over bezittingen, de familie Kanters (Canters) en medische recepten, 1710-1836 (Dongen) Bouwtekening van de schuurkerk te Drimmelen, ca. 1750 Twee gravures van de stad Geertruidenberg, 1593, 1747 Aanvulling op het Weekblad van Gilze en Rijen, 1981-1990 Fotoalbums, aanvulling op het archief van Parochie St. Jan Onthoofding, 1951-2004 Veteranenvereniging Serdadu Kembali te Hilvarenbeek Archief van de Stichting Operette Oisterwijk, voorheen Operette- vereniging Nil Volentibus Arduum, 1933-1999 Keurboek voor de Vrijheid van Oisterwijk en de Gemeint van 1509. Kopie van historisch handschrift Familiearchief Van Ierlant, 1921-1973 (Tilburg) ENnu Stichting voor Kunsten Nu, 1980-1996 (Tilburg) Fokcentrale Oosterhout-Dongen e.o., 1936-1997 In de media In 2010 kwam Regionaal Archief Tilburg een aantal keer in de lokale en regionale pers. De presentatie van het boek Toekomstig Verleden, geschreven door de medewerkers Jef van Gils en Jim van Nieuwenhuijzen en samengesteld met foto s uit de archiefcollectie leverde veel aandacht op in de krant. In het tijdschrift In Brabant verscheen een artikel over de afronding van het vrijwilligersproject waarin burgerlijke stand akten op persoonsnaam toegankelijk werden gemaakt. De GeschiedenisN8 kreeg aandacht van Omroep Brabant met een item in de aanloop en een live-verslag tijdens de avond. Verder verschenen er berichten over o.a. cursussen en andere activiteiten. REGIONAAL ARCHIEF TILBURG 7
Colofon Uitgave van Stichting Mommerskwartier Postbus 4265, 5004 JG Tilburg www.stichtingmommerskwartier.nl Stichting Mommerskwartier bestaat uit de instellingen: Audax Textielmuseum Tilburg, www.textielmuseum.nl Regionaal Archief Tilburg, www.regionaalarchieftilburg.nl Stadsmuseum Tilburg, www.stadsmuseumtilburg.nl Tekst / redactie / coördinatie Luud de Brouwer Hanneke Oosterhof Jeannette Bertels Bea Nieuwenhuis Beeldverantwoording Foto s: Jan Stads/Pixs4Profs, Maria van der Heyden, Tom Altena, Joep Vogels, Jojanneke van Zandwijk Vormgeving website: Estate (screendump Oosterhoutse tijdmachine) Grafisch ontwerp Studio Frederik de Wal, Schelluinen Druk Gianotten, Tilburg Oplage 200 JAARVERSLAG 2010 8