EMDR bij verslaving Nele Gielen, PhD Psycholoog, psychotraumatoloog en EMDR therapeut Regionale Centra Traumazorg info@traumazorglimburg.com 0490-400299
Agenda Wat is EMDR en hoe werkt het? EMDR bij verslaving Wanneer verwijzen? Opleidingsmogelijkheden
EMDR Dr. Francine Shapiro (jaren 80) Eye Movement Desensitisation and Reprocessing Bilaterale stimulatie (afleidende stimulus) Deel van ruimer behandelplan Strikte registratie-eisen Belasting van het werkgeheugen
EMDR Diverse toepassingsmogelijkheden (trauma, pijn, psychose, verslaving, fobieën, laag zelfbeeld, ) België: heden, verleden, toekomst Nederland: linksom, rechtsom Nieuw begrip: flashforwards
Hoe werkt EMDR? Een verklaring voor de werkzaamheid van EMDR is dat het terugdenken aan een nare herinnering in combinatie met het maken van oogbewegingen ervoor zorgt dat het natuurlijk verwerkingssysteem wordt gestimuleerd. Omdat een traumatische herinnering wanneer deze in gedachten wordt genomen zowel levendig als intens is, kost dit betrekkelijk veel geheugencapaciteit. Maar het zo snel mogelijk volgen van de vingers van de therapeut, zoals dat bij EMDR gebeurt, kost ook geheugencapaciteit. Door deze concurrentie van werkgeheugentaken is er weinig plaats voor de levendigheid en de naarheid van de herinnering. Dit biedt de patiënt de mogelijkheid om een andere betekenis aan de gebeurtenis te geven. (Vereniging EMDR Nederland)
8 fasen 1. Anamnese en opstellen behandelplan 2. Voorbereidingsfase, hulpbronnen installeren 3. Assessmentfase, targetplan opstellen: beeld, negatieve cognitie (NC), positieve cognitie (PC), emoties en lichaamssensaties, Subjective Units of Distress (SUD) en Validity of Cognition (VOC) 4. Desensitisatie: bilaterale stimulatie 5. Installatie: koppeling met PC 6. Bodyscan 7. Afsluiten van de sessie 8. Herevaluatie
Fase 4 Target Bilaterale stimulatie Wat komt er nu?/ wat gebeurt er nu? Bilaterale stimulatie 2x neutraal/ positief
Demonstratie
Evidence based? Met cynisme onthaald Veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan Best onderzochte methode bij behandelen van PTSS
EMDR bij verslaving? EMDR als behandeling voor PTSS bij verslaafden EMDR als behandeling van verslaving 2005: Arnold Popky (DeTUR: Desensitization of Triggers and Urge Reprocessing) 2008: Michael Hase (CravEx: Craving Extinguished) RCT 2009: Jim Knipe (protocol voor omzeilen van ego-defenses) 2010: Robert Miller (FSAP: Feeling State Addiction Protocol)
2014: Promotie-onderzoek Wiebren Markus (Iriszorg, Nijmegen) Protocol EMDR bij verslaving (Markus & Hornsveld) Integratie van bestaande procedures en nieuwe inzichten Special interest group EMDR en verslaving Bijscholing voor EMDR therapeuten (EMDR bij verslaving) Onderzoek bij rokers RCT bij patiënten met primaire alcoholafhankelijkheid https://hornsveldpsychologenpraktijk.files.wordpress.com/2017/ 01/emdr-interventions-in-addiction-2017-markus-andhornsveld.pdf
EMDR bij verslaving protocol Serie modules gericht op diverse aspecten van verslaving Elke module afzonderlijk inzetbaar Logische volgorde Ongeveer 10 wekelijkse dubbele sessies (90 min.) Ook gedragsverslavingen (impulscontrole problematiek) Bij polydrugsverslaving, per middel hele protocol doorwerken Aanvullende therapie Huiswerkopdrachten Actueel gebruik of een recente terugval vormen geen contra-indicatie
EMDR bij verslaving protocol Geen absolute contra-indicaties maar anticipeer op: Frequente no shows Intoxicatie tijdens sessie Crisisgevoeligheid Ernstige, actuele psychiatrische symptomen Werkafspraken Niet onder invloed verschijnen Geen gebruik voor of direct na sessie Monitoren van craving bij afsluiten sessie Voorlopig vermijden van risicosituaties
EMDR bij verslaving protocol Voorbereiding Copingvaardigheden inventariseren (craving, triggers) Beginnen met primaire probleemmiddel Psycho-educatie uitglijders (lapses ipv relapses) Mogelijkheid om boostersessies aan te bieden bv na 1, 2 en 3 maanden
EMDR bij verslaving protocol A. Flashforwards van abstinentie B. Installeren van positieve behandeldoelen (geen oogbewegingen) C. Desensitiseren van herinneringen aan controleverlies D. Desensitiseren van positieve herinneringen (level of urge {LOU}, level of positive affect{lopa}) E. Desensitiseren van sleutelherinneringen (koppeling aan onderliggende psychologische behoefte) F. Versterken van de self-efficacy G. Desensitiseren van geheugenrepresentaties van triggers H. Desensitiseren van positieve flashforwards I. Resource Development and Installation (RDI) J. Desensitiseren van een flashforward over terugval
Positief geladen Positieve herinneringen Positieve flashforwards Verleden Toekomst Negatieve herinneringen Negatieve flashforwards Negatief geladen
A. Flashforwards van abstinentie Er niet meer bij horen Niet meer bij de rokers buiten het café staan Een leven zonder drank is leeg en saai Uitgelachen worden Tonic moeten drinken terwijl vrienden pintjes drinken PC: Ik kan het aan
J. Desensitiseren van negatieve flashforwards (naar voor halen; angst voor toekomst werkt verlammend) Beeld over terugval Ik raak alles kwijt Ik kan het aan
B. Installeren van positieve behandeldoelen Sterker maken van positieve associaties Mentale simulatie: krachtiger, emotioneler Versterkt waarschijnlijkheid dat gebeurtenissen zich zullen voordoen Mini-scripts Meerdere positieve scenario s Zo levendig mogelijk Geen gecontroleerd gebruik Ogen sluiten indien makkelijker Geen oogbewegingen!
I. Resource Development and Installation (RDI) Je leven bestaat vaak uit een heleboel foto s en de mooie zijn soms onderaan de stapel geraakt. Deze module: de goede/ mooie foto s terug vanboven leggen
C. Desensitiseren van herinneringen aan controleverlies Machteloos makende en craving oproepende negatieve herinneringen (ik ben zwak) verzwakken Faalervaringen Zijn er nog ervaringen die bewijzen dat je niet opgewassen bent tegen alcohol? Bewijsmateriaal van controleverlies (verslaving) Vb. dronken zijn op de bruiloft van dochter Tijdlijn maken (levensverhaal mbt verslaving) Wat zegt dat over jou als persoon?
D. Desensitiseren van positieve herinneringen Craving oproepende positieve herinneringen onschadelijk maken Drempelverlagende uitspraak, vb. Ik heb het verdiend Eentje kan wel Wie niet waagt niet wint Ik kan het aan
E. Desensitiseren van koppelherinneringen Wat is het meest positieve aspect van het verslavingsgedrag? (vb lekker feesten) Welk psychologisch verlangen zit er onder? (vb me zekerder voelen) Waarom is juist dat zo aangenaam?/ wat is zo fijn aan heroïne? (vb zonder drank ben ik heel verlegen en voel ik me alleen) Zoeken naar herinneringen waarin de koppeling tussen het verslavingsgedrag en het vervullen van de behoefte is ontstaan/ waar heb je geleerd dat? (vb toen ik 16 was, kwam ik, onder invloed van alcohol, echt goed los op een feestje, ik maakte nieuwe vrienden en had het gevoel populair te zijn) Ook hier met tijdslijn werken Ik heb dit nodig
H. Desensitiseren van positieve flashforwards Jackpot winnen (gokker) Geliefde voor je winnen (stalker) Nog een laatste sigaret en dan stoppen Nog 1x helemaal los Een laatste keer kan nog wel Ik kan het aan Alles of niks Willen bereiken van een (onbereikbaar) doel Meer eenmalige scenario s
F. Versterken van de self-efficacy Vertrouwen in vaardigheden om adequaat met specifieke situatie om te gaan Vragen naar risicosituaties (vb op cafe vraagt iemand of ik ook een pintje wil) en naar negatieve zelfopvatting (vb ik ben zwak) en naar herinneringen van voor de verslaving die deze overtuiging bewijzen (vb leraar zei me ooit dat ik geen ruggengraat had en me steeds door de sterkeren in de klas liet manipuleren) Wat bewijst in jouw leven dat jij een mislukkeling bent (3-5 targetherinneringen)? Leidt vaak tot ACEs en vandaar soms ook tot een of meer sessies van het standaard EMDR protocol
G. Desensitiseren van trigger-situaties (max 3)
Opleidingsmogelijkheden om zelf EMDR bij verslaving aan te bieden Psychologen, psychiaters en psychotherapeuten (met praktijkervaring) EMDR, level 1 en 2 (Integrativa, Aalst) Bekend met behandelen van verslavingen en bv werkzaam in verslavingszorg EMDR en verslaving (Hornsveld psychologen praktijk)
Wanneer en naar wie verwijzen? Als aanvullende therapie binnen de verslavingszorg (meer kans op abstinentie, minder kans op terugval) Als op zichzelf staande therapie bij goed functionerende cliënten zonder andere comorbiditeit (vb nicotine verslaving) Als trial bij patiënten met PTSS en verslaving Verwijzen naar deskundigen met de juiste opleidings- en ervaringsachtergrond
Dank voor uw aandacht Vragen? Nele Gielen Regionale Centra Traumazorg info@traumazorglimburg.com 0490-400299