RAPPORT Opleidingsinitiatieven Waterschappen 2014
Opleidingsinitiatieven Waterschappen 2014 Status Definitief Datum December 2014 A&O-fonds Waterschappen Postbus 96920 2509 JH Den Haag 070 762 22 00 info@aenowaterschappen.nl www.aenowaterschappen.nl
Inhoudsopgave Inhoudsopgave Introductie 2 3 1 Opleidingsinitiatieven 4 1.1 Inhoud van de opleidingsinitiatieven 4 1.2 Leervormen van opleidingsinitiatieven 5 1.3 Ervaringen van deelnemers 5 2 Ontwikkelingen op het gebied van opleiden 6 2.1 Trainen door eigen medewerkers 6 2.2 Centraal en vraaggericht opleidingsaanbod 6 2.3 Toepassen van e-learning 7 3 De rol van het A&O-fonds Waterschappen 8 Colofon 9 PAGINA 2 VAN 9 A&O-fonds Waterschappen
Introductie Het A&O-fonds Waterschappen maakt jaarlijks een inventarisatie van alle watergerelateerde opleidingen in Nederland. In aanvulling op deze inventarisatie wordt ieder jaar geïnventariseerd welke opleidingsinitiatieven de waterschappen organiseren. Daarbij wordt ook gekeken welke ontwikkelingen de waterschappen zien als het gaat om opleiden, bijvoorbeeld wat betreft vorm, inhoud en behoeften. In dit rapport wordt een samenvatting gegeven van deze inventarisatie. De volgende drie hoofdvragen staan centraal: 1. Wat zijn het afgelopen jaar de drie belangrijkste opleidingsinitiatieven geweest binnen de waterschappen, waaraan door meerdere medewerkers is deelgenomen en wat waren de kenmerken hiervan? 2. Welke nieuwe ontwikkelingen hebben de waterschappen in het afgelopen jaar zien ontstaan en welke ontwikkelingen verwachten zij voor de toekomst, als het gaat om behoeften, inhoud en vorm van opleidingen? 3. Met welke concrete projecten, activiteiten en/of instrumenten kan het A&O-fonds Waterschappen individuele organisaties en medewerkers in de sector in de toekomst nog beter ondersteunen bij het vormgeven van het opleidingsbeleid en uitvoeren van opleidingen? De inventarisatie is uitgevoerd met behulp van telefonische interviews, waarin bovenstaande hoofdvragen centraal stonden. De interviews zijn door Wateropleidingen afgenomen in de periode juli september 2014. Hiervoor zijn medewerkers van de afdeling P&O benaderd, die een goed overzicht hadden over de opleidingsactiviteiten en ontwikkelingen. De telefonische interviews zijn schriftelijk verwerkt en ter goedkeuring voorgelegd aan de geïnterviewde. Deze gegevens zijn de basis voor deze rapportage. De volgende organisaties hebben aan de interviews meegewerkt: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier dhr. A. Hoekstra Hoogheemraadschap van Delfland mevr. M. Hersbach Waternet mevr. A. Westerhof Waterschap Noorderzijlvest mevr. C. Parlevliet Waterschap Reest en Wieden mevr. H. Thiescheffer Waterschap Rivierenland mevr. D. van Dooijeweert en mevr. W. van Meeteren Waterschap Roer en Overmaas mevr. J. van Winkel Waterschap Vechtstromen mevr. B. Bruinsma In dit rapport worden de resultaten op de drie bovengenoemde hoofdvragen gepresenteerd. Opleidingsinitiatieven Waterschappen 2014 PAGINA 3 VAN 9
1 Opleidingsinitiatieven Aan ieder waterschap is allereerst gevraagd om de drie belangrijkste opleidingsinitiatieven van het afgelopen jaar te beschrijven, waar meerdere medewerkers aan hebben deelgenomen. Per opleidingsinitiatief is vervolgens doorgevraagd naar kenmerken, waaronder inhoud, leervormen en de ervaringen van de deelnemers. In totaal hebben de acht waterschappen 21 verschillende opleidingsinitiatieven beschreven. 1.1 Inhoud van de opleidingsinitiatieven Als gekeken wordt naar de onderwerpen van de opleidingsinitiatieven, dan kan uit de antwoorden van de waterschappen worden geconcludeerd dat zij het afgelopen jaar veel aandacht hebben besteed aan communicatie en samenwerking met de buitenwereld: de helft van de ondervraagde P&O-medewerkers noemt een opleiding of training op het gebied van omgevingsmanagement, relatiebeheer en/of klantgericht werken. Het Hoogheemraadschap van Delfland organiseerde bijvoorbeeld de cursus Prettig contact met Delfland en een cursus Strategisch omgevingsmanagement. In deze laatste cursus leerden medewerkers hoe zij de omgeving het beste mee kunnen nemen in het realiseren van een project. Ook Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier organiseerde een training met betrekking tot omgevingsgerichtheid. Voor Waternet was één van de belangrijkste opleidingsinitiatieven het uitrollen van een leerlijn klantgericht werken. Waterschap Reest en Wieden organiseerde relatiebeheerworkshops, waarin op een interactieve manier werd nagedacht over het omgaan met externe relaties. Een tweede thema dat regelmatig in de opleidingsinitiatieven terug kwam, heeft betrekking op de persoonlijke loopbanen van medewerkers. Reorganisaties en fusies speelden het afgelopen jaar bij verschillende waterschappen een belangrijke rol, en dat komt tot uiting in de opleidingen die worden georganiseerd. Dit geldt bijvoorbeeld voor waterschap Vechtstromen, dat in januari 2014 is ontstaan uit een fusie van het waterschap Velt en Vecht en waterschap Regge en Dinkel. Voor al hun medewerkers heeft waterschap Vechtstromen een sollicitatietraining georganiseerd. Ook zijn er EVC trajecten opgezet voor medewerkers die veel ervaring hadden, maar dit nooit hadden vastgelegd met een diploma. Voor andere medewerkers werd een ervaringsprofiel opgesteld, dat houvast kon bieden bij de sollicitaties. Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft een training georganiseerd met de titel Baas in eigen loopbaan, een training die werd verzorgd door eigen medewerkers. Er werd onder andere stilgestaan bij vragen als waar sta ik? en past deze functie bij mij?. Er gebeurt veel bij de waterschappen. Er wordt meer en meer samengewerkt of gefuseerd, er moet meer gedaan worden met minder mensen en door technologische en digitale ontwikkelingen veranderen de taken. Mensen moeten leren omgaan met veranderingen en flexibel zijn. Ook wordt initiatief en leiding over je eigen functioneren belangrijker gevonden. Waterschap Reest en Wieden Een derde gemeenschappelijk thema uit de opleidingsinitiatieven is het thema veiligheid. Bij het waterschap Noorderzijlvest zijn veel trainingen op het gebied van veiligheid gegeven, waaronder veilig werken met de motorkettingzaag. Ook bij Waternet is er het afgelopen jaar op het gebied van veiligheid veel gebeurd. Alle leidinggevenden moesten bijvoorbeeld naar een training safety leadership, waarin gekeken werd naar de rol van de leidinggevenden bij het in stand houden van een veilige organisatie. De training was een onderdeel van de week van de veiligheid bij Waternet, waar zo n 800 mensen aan hebben deelgenomen. PAGINA 4 VAN 9 A&O-fonds Waterschappen
1.2 Leervormen van opleidingsinitiatieven Naast de inhoud van de opleidingsinitiatieven is doorgevraagd naar de leervormen die zijn toegepast in de opleidingen en trainingen. Veel van de opleidingsinitiatieven zijn in de vorm van korte workshops opgezet, van één of enkele dagen. Onder andere bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier wordt het organiseren van workshops die kort en krachtig zijn als een succes ervaren. Ook bij waterschap Reest en Wieden heeft men goede ervaringen met het organiseren van interactieve workshops van een korte duur (0,5 tot 1 dag). Een veelgebruikte leervorm is het toepassen van eigen cases, om de training herkenbaar en aanspreekbaar te maken. Bij waterschap Noorderzijlvest werd bijvoorbeeld een training Bestuursvoorstellen schrijven georganiseerd, waarbij deelnemers hun eigen stukken mochten gebruiken. De deelnemers moesten een presentatie voorbereiden, één die ze binnenkort ook zouden geven. Tijdens de training zijn die presentaties gebruikt om te oefenen en om elkaar feedback te geven. Ook zijn er stukjes gefilmd en later teruggekeken. Met name het oefenen werd door de medewerkers positief ervaren. Waterschap Roer en Overmaas Bij waterschap Roer en Overmaas werd deze leervorm eveneens gebruikt: deelnemers van een training Presentatietechnieken moesten tijdens de training een presentatie geven die ze binnenkort ook echt zouden geven. Hier kregen ze vervolgens feedback op. In de overgrote meerderheid van de opleidingsinitiatieven wordt gebruik gemaakt van mondelinge instructie door een trainer/docent, slechts in enkele gevallen wordt gebruik gemaakt van e-learning. Waterschap Reest en Wieden maakt op grotere schaal gebruik van e-learning cursussen. Zij hebben een eigen online leerportaal ingericht: De Wijze Vogel. Dit portaal wordt via de HEMA Academie aangeboden. Medewerkers kunnen er korte cursussen volgen, zoals Leren omgaan met veranderingen en Prezi. Bij waterschap Rivierenland wordt e-learning ingezet als ondersteuning van het leerproces, niet als vervanging van trainingen. Zij passen daarmee het blended learning model toe. 1.3 Ervaringen van deelnemers Aan de waterschappen is verder gevraagd hoe de deelnemers de verschillende opleidingsinitiatieven hebben ervaren. Hieruit komt een positief beeld naar voren. De belangrijkste succesfactor die uit hun antwoorden kan worden afgeleid, is herkenbaarheid. Als het een directe relatie heeft met het werk dat mensen doen, spreekt het aan en is uiteraard de kans groter dat mensen de nieuwe kennis en vaardigheden gaan gebruiken. De trainingen die de waterschappen het afgelopen jaar hebben georganiseerd, zijn dan ook grotendeels in company/maatwerk. Bij waterschap Rivierenland werd een workshop voor machinisten georganiseerd, over Het nieuwe draaien. Het ging onder andere over het verbruik van brandstof, onderhoud, orde en netheid, enzovoort. De training werd op maat gemaakt, waardoor het herkenbaar was voor de deelnemers. De presentatie was gebaseerd op hun eigen jaarcijfers. Bij waterschap Rivierenland wordt tegenwoordig goed nagedacht wie naar welke training of workshop gaat. Vroeger werd nog wel eens het hele rayon gestuurd, maar tegenwoordig wordt goed gekeken wie welke training volgt. Het was erg leuk op maat gemaakt en erg op de werkelijkheid gericht. Ook de presentatie was gebaseerd op onze eigen jaarcijfers. Dit spreekt dan erg aan. Waterschap Rivierenland Opleidingsinitiatieven Waterschappen 2014 PAGINA 5 VAN 9
2 Ontwikkelingen op het gebied van opleiden Naast het in kaart brengen van de opleidingsinitiatieven is aan de waterschappen gevraagd welke ontwikkelingen zij het afgelopen jaar hebben zien ontstaan en welke ontwikkelingen zij verwachten voor de toekomst, als het gaat om behoeften, inhoud en vorm van opleidingen. Uit hun antwoorden kunnen de volgende drie belangrijke ontwikkelingen worden afgeleid: Trainen door eigen medewerkers Opleidingsaanbod centraal en vraaggericht organiseren Het vaker toepassen van e-learning cursussen 2.1 Trainen door eigen medewerkers Een eerste ontwikkeling die door de waterschappen wordt gesignaleerd, is dat er steeds vaker trainingen worden ontwikkeld en verzorgd door eigen medewerkers. Bij Waternet wordt bijvoorbeeld zo n twintig procent van het opleidingsaanbod door eigen medewerkers opgezet. Een mooi voorbeeld hiervan is de workshop Recht bij Waternet (zie het citaat hieronder). Bij waterschap Reest en Wieden hebben medewerkers van de afdeling bestuurszaken een basiscursus recht gegeven. Het heeft veel positieve kanten om door en met je eigen collega s te trainen. De veiligheid (kans om fouten te maken) in de groep wordt hoog gewaardeerd en de trainingen zijn nauw verbonden aan de eigen praktijk. Dit zorgt voor een hoge herkenbaarheid. Bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier worden tegenwoordig meer opleidingen in eigen beheer georganiseerd en wordt meer gewerkt met eigen trainers. Ook bij Hoogheemraadschap van Delfland wordt deze ontwikkeling gesignaleerd. Onze juristen hebben zelf een workshop gemaakt: Recht bij Waternet. Het is een mooi voorbeeld van een cursus die door eigen mensen is ontwikkeld, waardoor de kennis binnen je organisatie gaat stromen. Het is leuk om les te krijgen van je eigen collega s. Ook is het herkenbaar voor medewerkers, omdat het door eigen mensen wordt ontwikkeld. Een ander voordeel is dat het weinig tot geen kosten met zich meebrengt Waternet 2.2 Centraal en vraaggericht opleidingsaanbod Een tweede ontwikkeling die door meerdere waterschappen wordt gezien, is dat het opleidingsaanbod steeds meer centraal wordt geregeld en vraaggericht is. Bij Hoogheemraadschap van Delfland was voorheen het opleidingsaanbod ieder jaar grotendeels hetzelfde. Tegenwoordig wordt organisatie-breed gekeken wat de ontwikkelingen zijn, wat dit betekent voor de medewerkers en hoe het opleidingsaanbod hier vervolgens op kan aansluiten. Ook bij waterschap Rivierenland wil men het centrale aanbod van opleidingen verder professionaliseren (zie het citaat hiernaast). Een ontwikkeling die voortvloeit uit het centraliseren van het opleidingsaanbod, is dat het aantal trainingen met eigen collega s toeneemt. Onder andere bij waterschap Roer en Overmaas wordt steeds meer incompany aangeboden, omdat medewerkers het positief vinden om de training met collega s te volgen. Het wordt dan makkelijker om de nieuwe dingen die je geleerd hebt vast te houden en te verankeren in de organisatie. Als je de training met collega s hebt gevolgd, dan kun je het er nog eens met elkaar over hebben. Wanneer medewerkers alleen naar een training toe gaan is de kans groter dat ze eenmaal weer terug op de werkvloer weer doorgaan zoals ze dat voor die tijd ook deden. Ook bij waterschap Reest en Wieden worden trainingen steeds vaker intern georganiseerd. Naast het centrale aanbod kijken waterschappen meer naar de leervragen van medewerkers. Bij waterschap Rivierenland wil men bijvoorbeeld de opleidingen meer vraaggericht gaan organiseren: welke opleidingsvraag of leervraag hebben de medewerkers? Waternet heeft in dit kader een loopbaancentrum ingericht, waar mensen terecht kunnen met vragen als wat past er bij mij? en welke kant wil ik op? Ook bij waterschap Vechtstromen ligt de focus op de competenties die mensen nog verder willen ontwikkelen. PAGINA 6 VAN 9 A&O-fonds Waterschappen
We willen verder gaan met het inrichten van het centrale aanbod van opleidingen. Voorheen werden opleidingen per afdeling bepaald. Op dit moment wordt er al meer samengewerkt. Deze samenwerking willen we verder professionaliseren, door opleidingen meer centraal te gaan aanbieden Waterschap Rivierenland 2.3 Toepassen van e-learning Een ontwikkeling die door de waterschappen verwacht wordt, is dat er in de toekomst meer met e-learning zal worden gedaan. Hoogheemraadschap van Delfland is één van de waterschappen die op dit moment onderzoekt of ze in de toekomst meer met e-learning willen gaan doen. Onderwerpen als VCA en Arbo lenen zich hier bijvoorbeeld goed voor. Niet alles kan echter met e-learning worden geleerd. Contact tijdens de training blijft belangrijk en bovendien kan het lastig zijn om vanaf een beeldscherm gevoel voor een onderwerp te krijgen. De P&O-medewerker van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier schetst een vergelijkbaar beeld: e-learning kan goed toegepast worden voor het opdoen van basiskennis en basisvaardigheden. Maar als het verder gaat dan heb je vaak ook een goed gesprek nodig: wat betekent het voor mij? Uit de antwoorden van de waterschappen kan dus worden geconcludeerd dat er in de toekomst meer met e-learning zal worden gedaan, maar het zal zich waarschijnlijk beperken tot bepaalde onderwerpen of onderdelen van opleidingen. Een ontwikkeling die ik zie, is dat we steeds meer onderdelen van opleidingen als e-learning gaan aanbieden. Alhoewel deze ontwikkeling niet heel snel gaat, gaat er steeds meer online gebeuren. We willen onder andere gaan werken met een learning management systeem. Bepaalde onderdelen van opleidingen kun je in een online omgeving zetten. Waternet Opleidingsinitiatieven Waterschappen 2014 PAGINA 7 VAN 9
3 De rol van het A&O-fonds Waterschappen Ten slotte is aan de waterschappen de vraag voorgelegd hoe het A&O-fonds Waterschappen de sector nog beter kan ondersteunen bij het vormgeven van het opleidingsbeleid en het uitvoeren van opleidingen. De grootste gemeenschappelijke deler die uit de antwoorden gehaald kan worden, is dat het A&O-fonds de verschillende waterschappen bij elkaar kan brengen, en zo dus de verbinder tussen de waterschappen kan zijn. Door de P&O-medewerkers worden de volgende ideeën benoemd: Zichtbaar maken wat er bij andere waterschappen speelt en wat er al op de markt is, zodat je daar bij kunt aansluiten. Dit kan bijvoorbeeld via een online omgeving waar je als waterschap op kunt inloggen. Door meerdere waterschappen wordt aangegeven dat ze graag een platform willen waar waterschappen ideeën en praktijkvoorbeelden kunnen uitwisselen, en waar je op de hoogte wordt gehouden van de ontwikkelingen bij andere waterschappen. Hierbij gaat het om de breedste zin van het woord: weten wat er bij de ander speelt op het gebied van opleiden. Zo hoeft niet iedereen het wiel opnieuw uit te vinden, bijvoorbeeld met betrekking tot het vormen van academies. Bijeenkomsten/workshops organiseren, specifiek voor opleidingsspecialisten van waterschappen. Een onderwerp dat werd geopperd is bijvoorbeeld: hoe zorg je er voor dat kennis die mensen opdoen in trainingen weer terugvloeit naar de organisatie? Het delen van kennis met andere waterschappen wordt als nuttig ervaren. Zoals een P&O-medewerkster het verwoordt: we kunnen veel van elkaar leren. Het groter opzetten van de klussenpool. Dit is een pool waarbij medewerkers iets anders kunnen doen dan hun dagelijks werk. Voor waterschap Reest en Wieden is het bestand met klussen niet zo groot. Het A&O-fonds Waterschappen zou dit kunnen coördineren, zodat er ook uitruil van klussen met andere waterschappen kan plaatsvinden. Waterschappen zijn dus voornamelijk geïnteresseerd in contact en uitwisseling met andere waterschappen, zodat er van elkaar geleerd kan worden en ze kunnen aansluiten bij ontwikkelingen die al bij anderen spelen. We zien dat organisaties zich steeds meer gaan verenigen. We werken bijvoorbeeld samen met andere waterschappen en met diverse gemeenten. Het gaat om meer samenwerken, samen ontwikkelen en het vervolgens voor meerdere partijen wegzetten. Waterschap Vechtstromen PAGINA 8 VAN 9 A&O-fonds Waterschappen
Colofon Opdrachtgever Stichting A&O-fonds Waterschappen Programmamanager Bart de Zwart Eindredactie Els Vernooij en Eveline Jansen, Wateropleidingen Uitvoering en samenstelling Els Vernooij en Eveline Jansen, Wateropleidingen Met dank aan Alle P&O medewerkers die hebben deelgenomen aan het interview Vormgeving ]RUURD[ s Resourceful Creatives, Berlijn Drukwerk Drukwerkdeal Oplage 100 stuks en webdocument Uitgave Stichting Arbeidsmarkt- en Ontwikkelingsfonds Waterschappen, Den Haag. December 2014 Stichting A&O-fonds Waterschappen bevordert en ondersteunt vernieuwende activiteiten op het gebied van arbeidsmarkt en HRM-beleid. Actuele informatie over de verschillende projecten treft u aan op www.aenowaterschappen.nl. Rechten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enigerwijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de Stichting A&O-fonds Waterschappen. Hoewel aan deze uitgave de grootst mogelijke zorg is besteed, kunnen de samenstellers niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend. Opleidingsinitiatieven Waterschappen 2014 PAGINA 9 VAN 9
A&O-fonds Waterschappen Postbus 96920 2509 JH Den Haag 070 7630020 info@aenowaterschappen.nl www.aenowaterschappen.nl