5j Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s) De afkorting SOA staat voor Seksueel Overdraagbare Aandoening. Jaarlijks lopen ongeveer 100.000 mensen een SOA op. SOA s kunnen ernstige gevolgen hebben als er niet op tijd iets aangedaan wordt. Sommige SOA s heb je onopgemerkt en kun je dus ook ongemerkt doorgeven aan andere. De meeste SOA s zijn makkelijk te genezen, maar ze zijn wel erg besmettelijk, dus als je onveilig vrijt, is de kans groot dat je een SOA oploopt. SOA s kun je oplopen door onveilig seksueel contact: via sperma, vaginaal vocht, bloed en contact tussen slijmvliezen. Slijmvliezen zitten onder andere in de mond, anus, penis en vagina. De kans dat een SOA overgedragen is bij onveilig vrijen het grootst. SOA s kunnen op verschillende manieren worden overgebracht, zoals geslachtsgemeenschap, anaal seksueel contact en orale seks. Alle drie zonder voorbehoedsmiddelen. Sommige SOA s kunnen via het bloed worden overgedragen. Onhygiënische tatoeages of piercings kunnen ook voor besmetting zorgen. Ook naalden, spuiten of andere attributen van besmette personen kunnen, bij drugsgebruik, zorgen voor besmetting. HIV, Hepatitis B en Syfilis kunnen tijdens de zwangerschap worden overgedragen aan het kind. Tijdens de geboorte kunnen ook chlamydia, herpes genitalis en gonorroe worden overgedragen. 1
Chlamydia: Toelichting: Chlamydia wordt veroorzaakt door een bacterie en is erg besmettelijk. Veel mensen die besmet zijn met deze bacterie merken dat niet eens. Als je 1 keer met iemand seksuele contacten hebt en die is besmet met chlamydia is de kans 70% dat je ook chlamydia krijgt als je geen condoom gebruikt. De infectiewegen: Chlamydia kan overdragen worden via vaginale, orale of anale seks te hebben met iemand die chlamydia heeft. De bacterie nestelt zich dan in de slijmvliezen van de geslachtsdelen en kan dan ontstekingen veroorzaken van de urine buis, anus en bij de vrouwen ook de baarmoederwond. 60% van de mensen die via onveilig seksueel contact besmet zijn geraakt, merken dat vaak niet. De 40% die dat wel merkt, merkt het meestal pas na één week. Een zwangere vrouw die chlamydia heeft, kan het kind tijdens de geboorte besmetten. Klachten: Klachten zijn er bij mannen en vrouwen vaak niet of nauwelijks. Vaak merken ze het niet als ze besmet zijn met Chlamydia. De klachten ontstaan meestal 1 tot 3 weken na de infectie. Klachten bij vrouwen: Slijmerige, pusachtige vaginale afscheiding; Bloedverlies tussen de menstruatie en pijn bij het vrijen; Pijn bij het plassen of pijn in de onderbuik; Anale irritatie, jeuk of slijmerige afscheiding; Keelontsteking. Klachten bij mannen: 2
Branderig gevoel bij het plassen; Waterige tot pusachtige afscheiding van de penis; Anale irritatie, jeuk of slijmerige afscheiding; Branderig en jeukend gevoel rond het plasgaatje; Gezwollen of gevoelige ballen; Ontstoken keel; Ontsteking van de bijbal. Gevolgen Vrouwen: Vooral voor vrouwen kan het ernstige gevolgen hebben als een besmetting met chlamydia niet ontdekt wordt. In de ergste gevallen kunnen er ontstekingen van de baarmoeder en eileiders ontstaan, en die zorgen dan voor onvruchtbaarheid. Door deze ontstekingen ontstaat er littekenweefsel in de eileiders, waardoor de eileiders vernauwen of zelfs verstopt raken. Dit kan zich dan ook uitbreiden naar de bekken en die kunnen dan ontstoken raken. Dit wordt als ziekte ook wel PID genoemd. Andere gevolgen kunnen buiten baarmoederlijke zwangerschap en buikpijn zijn. Bij zwangere vrouwen die een infectie hebben, kan de baby tijdens de geboorte besmet raken. Het gevolg van zo n infectie kan zijn dat het kind oog- of longontsteking krijgt. Gevolgen Mannen: Bij mannen zijn de gevolgen van chlamydia meestal minder ernstig. Bij 4% van de mannen kan het voorkomen dat de infectie opstijgt naar de bijbal of prostaat. Dit is goed te behandelen, maar als het dan niet behandeld wordt kan de man onvruchtbaar worden. Onderzoek en behandeling: Wanneer je symptomen van chlamydia hebt, is het verstandig naar de huisarts of de GGD te gaan. Daar kan een onderzoek worden gedaan. Als het onderzoek uitwijst dat je chlamydia hebt, wordt er antibiotica kuur voorgeschreven. Het wordt dan afgeraden om de eerste weken seksueel contact te hebben, om te voorkomen dat je opnieuw besmet wordt. 3
Voorkomen: Je kunt deze SOA voorkomen door veilig te vrijen. Als je vrijt, moet je een condoom gebruiken. Ook moet je ervoor zorgen, als je het virus hebt, dat je het niet overdraagt aan andere mensen. Genitale wratten: Toelichting: Net als gewone wratten zijn genitale wratten ook overdraagbaar. Je kunt besmet raken door onbeschermd seksueel contact. Bij genitale wratten gaat het om een geslachtsziekte, die wordt veroorzaakt door het Humaan Papilloma Virus (HPV). Genitale wratten kunnen op de geslachtsdelen, rond de anus en in de mond voorkomen. Ze zijn onschuldig, maar zijn wel hardnekkig en kunnen zich snel uitbreiden. De infectiewegen: Genitale wratten kun je oplopen door onbeschermd seksueel contact met iemand die besmet is met genitale wratten. Je kunt genitale wratten ook krijgen door een handdoek of washand te gebruiken van iemand die besmet is met genitale wratten. Ze kunnen ook via je vinger overgebracht worden naar je anus, als je vingers daarvoor in contact zijn geweest met besmette slijmvliezen. Klachten: De wratten kunnen ontstaan 4 weken tot zelfs een jaar na de besmetting. Bij vrouwen verschijnen de wratten rond en/of op de schaamlippen, in de vagina of op de baarmoederwond. Bij mannen op de penis en zowel bij mannen en vrouwen op en/of rond de anus en bilspleet. De wratten zijn niet pijnlijk, maar veroorzaken wel jeuk. Als een vrouw zwanger of ongesteld is, kunnen de klachten erger worden. Kort na het ontstaan zijn de wratten meestal wat sponsachtige, maar later verhoornen ze en worden ze harder. Gevolgen: 4
Genitale wratten zijn niet gevaarlijk, maar je kunt er wel heel je leven last van hebben en ze bereiden zich heel snel uit. Bij 20% van de besmette mensen gaan de wratten na 2 maanden vanzelf weg. Bij 70% van de besmette mensen gaan ze pas na 2 jaar weg. Toch kunnen de wratten beter zo vroeg behandeld worden, want als de behandeling voor 3 weken na verschijning wordt gebeurd, is het nog makkelijk te behandelen, omdat de wratten dan nog gevoelig zijn voor bepaalde behandelingen. De kans dat de wratten dan weer terug komen is dan kleiner. Als ze wel terugkomen, gebeurt dit bij 25% tot 30 van de mensen binnen een half jaar. Onderzoek en behandeling: Het onderzoek gebeurt bij de huisarts of bij een arts die bij de GGD hoort. Tijdens het onderzoek worden de geslachtsdelen bekeken, daarna wordt er een inwendig onderzoek gedaan om te kijken of het virus ook inwendig zit. Vaak wordt er dan ook een onderzoek gedaan of je nog met andere SOA besmet bent. De eerste behandeling is het aanstippen van de wratten met een bepaalde vloeistof. Als de vloeistof 3 á 4 uur heeft ingewerkt, wordt het er weer afgespoeld. De behandeling hoeft niet door een arts gedaan te worden, je kunt ook zelf de wratten aanstippen. Bij wratten in de urinebuis kan een crème worden gebruikt. De arts kan de wratten ook bevriezen, wegbranden of door een operatie verwijderen. Voorkomen: s kunnen de kans op een besmetting met genitale wratten beperken. Een condoom biedt geen 100% bescherming. Herpes genitalis: Toelichting: Herpes genitalis wordt veroorzaakt door een virus, het Herpes Simplex Virus (HSV). Er zijn 2 verschillende soorten herpesvirussen HSV-1, dat veroorzaakt een koortslip en HSV-2, dat veroorzaakt herpes genitalis. Als je de herpesvirussen eenmaal in je lichaam zit raak je het nooit meer kwijt, dat betekent niet dat je er altijd last van hebt. Het HSV-2 veroorzaakt een infectie van de huid en de slijmvliezen in en rond de geslachtsdelen. 5
De infectiewegen: Je kunt herpes krijgen via onbeschermd seksueel contact en via handdoeken. Het is erg besmettelijk, want als je één keer met iemand vrijt die besmet is, heb je 75% kans dat je zelf ook besmet raakt. Je kunt seksueel contact beter vermijden als je blaasjes hebt, want een condoom zorgt niet altijd voor voldoende bescherming tegen Herpes. Als je het virus eenmaal hebt opgelopen blijft het voor altijd in je lichaam. Klachten: Als je een herpesinfectie hebt opgelopen, krijg je binnen één week de eerste klachten. De eerste klachten van een herpesinfectie zijn: Koorts, pijn, opgezette klieren in de liezen en soms afscheiding uit de vagina. Ook kun je last hebben van jeuk en een geïrriteerd, branderig of pijnlijk gevoel. Er ontstaan dan rode plekjes op de huid of op de slijmvliezen. Na één dag worden de blaasjes zichtbaar. Meestal is dit op of rondom de penis, schaamlippen, de ingang van de vagina of de anus. Soms zitten de blaasjes inwendig, dan kun je ze niet zien. De blaasjes drogen na ongeveer 3 weken weer op en genezen meestal zonder litteken. Gevolgen: Één van de gevolgen van herpes genitalis is dat als je eenmaal herpes genitalis hebt opgelopen, je het nooit meer kwijt raakt. Het virus blijft namelijk in een zenuwknoop zitten. Het aantal keren dat een herpes aanval terugkomt, is niet te voorspellen, want de één heeft bijna elke maand een herpesinfectie en de ander zelden of nooit. Het is onbekend waarom bij de ene persoon de aanvallen vaker terugkomen dan bij de ander, wel is bekend dat een goede conditie belangrijk is. Aanvallen ontstaan vaak als je een minder goede weerstand heeft of als het afweersysteem minder goed functioneert. Daarom heb je vaak last van herpes genitalis voor de menstruatie of tijdens een griepaanval. Als je een herpesinfectie hebt is het verstandig om het zo min mogelijk aan te raken en na contact altijd goed je handen te wassen, want het is mogelijk dat je het via je vingers overbrengt naar een ander deel van je lichaam, bijvoorbeeld naar je ogen. Als een besmetting rond de ogen hebt, kun je blind worden. Tijdens de zwangerschap heeft een herpesinfectie geen gevolgen voor het kind, maar wel als de infectie in de vagina zit. Als dat het geval is kan het kind tijdens de bevalling besmet raken met herpes. Wel is het risico niet groot, maar je kunt beter voor de zekerheid kiezen voor een keizersnede. 6
Onderzoek en behandeling: Als je vermoedt dat je herpes genitalis hebt, is het belangrijk dat je zo snel mogelijk naar de dokter gaat. Deze kan dan vaststellen of je inderdaad een herpesinfectie hebt, door middel van een inwendig onderzoek in de vagina of endeldarm. Ook wordt er wat vocht uit de blaasjes gehaald en opgestuurd naar een laboratorium. De dokter kan een middel voorschrijven dat ervoor zorgt dat een aanval korter en minder heftig is. Een medicijn dat ervoor zorgt dat het herpesvirus helemaal uit het lichaam verdwijnt bestaat niet. Voorkomen: Er is geen volledige bescherming tegen besmetting met herpes genitalis. Als je herpes genitalis hebt, is het beter om geen geslachtsgemeenschap te hebben. Door beschermt seksueel contact, kun je de kans op een herpesinfectie wel verminderen, maar bied geen 100% bescherming, omdat het niet heel de huid van en rondom de geslachtsdelen bedekt. Ook kun je beter geen orale seks hebben als je een koortslip hebt, of als er op de penis of schaamlippen verschijnselen van herpes genitalis zijn. Gonorroe: Toelichting: Gonorroe is de oudste bekende geslachtziekte. Bij mannen wordt het ook wel een druiper genoemd. Gonorroe wordt veroorzaakt door een bacterie, die leeft op en in de slijmvliezen van de vagina, penis, anus, keel en ogen. Als gevolg van orale seks kunnen zowel mannen als vrouwen gonorroe in de keel hebben. Bij een infectie in e anus zijn er meestal geen klachten. Soms is er wat slijm, pusachtige afscheiding of bloed bij de ontlasting. De infectiewegen: Gonorroe wordt overdragen bij onbeschermd seksueel contact met iemand die besmet is met gonorroe. Gonorroe kan ook overgedragen worden bij de bevalling. Doordat de ogen van de baby in contact komen met de vaginawand. Gonorroe is erg besmettelijk, want al je één keer seksueel contact heb met iemand die het heeft, hebt je 70% kans dat je besmet raakt. 7
Klachten: Vrouwen hebben weinig tot geen klachten bij gonorroe. Het kan voorkomen dat er iets meer afscheiding is dan normaal, die onfris ruikt. Bij mannen zijn er zeer duidelijke klachten. Er komt dan een geelgroenige, waterige afscheiding uit de urinebuis. Ook moet je regelmatig kleine hoeveelheden plassen. Zowel vrouwen als mannen kunnen een branderig gevoel hebben bij het plassen. De klachten ontstaan meestal 2 dagen tot 2 weken na onbeschermd seksueel contact. Gevolgen: Zonder behandeling kan gonorroe bij de vrouw via de baarmoeder in de eileiders terecht komen. Dan ontstaat er een eileiderontsteking, die zich kan uitbreiden naar de buikholte. Dit heet PID (Pelvic Inflammatory Disease: ontsteking in het bekken gebied). De eileiderontsteking veroorzaakt dan littekens in de eileiders, dit kan leiden tot onvruchtbaarheid of buiten baarmoederlijke zwangerschap. Een zwangere vrouw kan gonorroe overdragen op haar baby. Door een goede behandeling tijdens de zwangerschap kan dit voorkomen worden. Bij de man kan gonorroe in de prostaat en de bijbal terecht komen. Dit leidt tot een ontsteking van de bijbal. Dan heb je hevige pijn in de balzak. Soms kan een ontsteking van de bijbal een ontsteking van de bal veroorzaken. Bij een ontsteking van de prostaat heb je last van koorts moeilijk en/of pijnlijk plassen. Ook zorgt het voor pijn in en rond de geslachtsorganen. Onderzoek en behandeling: Om erachter te komen of je besmet bent met gonorroe, maakt de arts één of meerdere uitstrijkjes. Door de uitslag van de uitstrijkjes kan de arts bepalen of er sprake is van een besmetting. Als er sprake is van een besmetting wordt je direct behandeld. Dit is een behandeling van één of meerdere injecties of een serie pillen. Na een week moet je terug komen voor een nabehandeling. Voorkomen: Deze SOA kan gemakkelijk voorkomen worden door een condoom te gebruiken. 8
Hepatitis B: Toelichting: Hepatitis B wordt veroorzaakt door het hepatitis B virus. Dit virus dringt de levercellen binnen en veroorzaakt daar een ontsteking. Hepatitis B is niet gemakkelijk te herkennen, omdat het tot verschillende klachten leidt. Hepatitis B wordt ook wel geelzucht genoemd, omdat geelzucht het gevolg is van een ontstoken lever. De infectiewegen: Er zijn verschillende manieren waarop een Hepatitis B infectie overbracht kan worden. Het is een zeer besmettelijke ziekte, omdat het zich in allerlei soorten lichaamsvocht bevind. Als het in het bloed zit is het het meest besmettelijk. Je kunt besmet raken door onbeschermd seksueel contact tussen geslachtsdelen of tussen mond en geslachtsdelen. De kans op besmetting is extra groot tijdens de menstruatie en bij wondjes in de slijmvliezen. Bij bloedcontact kan het virus ook worden doorgegeven. En een zwangere vrouw kan, omdat in haar bloed zit, de infectie doorgeven aan haar ongeboren kind. Klachten: Slechts 33% die besmet is met Hepatitis B heeft klachten. Drie tot zes weken na de besmetting kunnen misselijkheid, buikpijn, lusteloosheid, vermoeidheid, jeuk en soms gewrichtspijn en koorts de klachten van een Hepatitis B infectie zijn. Daarna komen de klachten: gelig gekleurd oogwit, zeer donker urine, lichte ontlasting en soms een gelig gekleurde huid. Als het virus uit het lichaam is, verdwijnen alle klachten. De klachten kunnen steeds terug komen als het virus niet uit het lichaam verdwijnt. 9 Gevolgen: Het virus veroorzaakt een ontsteking van de lever. De persoon die besmet is met het virus kan dan ernstige beschadigingen van de lever overhouden. Bijvoorbeeld cirrose van de lever (litteken vorming), een slecht werkende lever of zelfs leverkanker. Als er sprake is van chronische hepatitis B, blijft het virus in het lichaam zitten. Het veroorzaakt dan nieuwe infecties en de klachten komen terug.
Onderzoek en behandeling: Tijdens een onderzoek wordt zowel het bloed als het lichaam gecontroleerd. In het bloed kan het hepatitis B virus zitten, en door het bloedonderzoek kan dit aangetoond worden. Bij lichamelijk onderzoek kan er gekeken worden of de lever ontstoken is en of er symptomen van geelzucht zijn. Acute hepatitis B is moeilijk te behandelen. Het enige wat helpt is veel rust en een dieet waarbij stoffen die slecht verdragen worden, zoals cafeïne en vet, verboden zijn. Gebruik van medicijnen wordt afgeraden, tenzij het op voorschrift van een arts is. Als de hepatitis B chronisch is, kan de arts een behandeling met medicijnen voorschrijven. Bij 45% van de personen verdwijnt de klachten. Voorkomen: Gebruik van een condoom is al voldoende om besmetting met het virus te voorkomen. Maar gemeenschappelijk gebruik van tandenborstels en scheerapparaten kunnen ook voor een besmetting zorgen. Vooral omdat het virus buiten het lichaam een lange tijd kan overleven. Je kunt ook een vaccinatie gebruiken. De vaccinatie is een serie van drie prikken. In 95% van de gevallen is het een veilig en beschermd middel. Als de moeder drager is van hepatitis B virus, krijgen baby s meteen na de geboorte antistoffen toegediend. Daarna krijgen baby s tegelijk met de dktp-prik een volledige inenting tegen hepatitis B. 10
HIV infectie: Toelichting: HIV is een afkorting voor Humane Immunodeficiëntie. HIV is een virus, en kan leiden tot aids. Als iemand besmet is met HIV, wordt die ook wel seropositief genoemd. Het is niet aan iemand te zien dat hij/zij een HIV infectie heeft. Als je seropositief bent, hoef je niet ziek te zijn. Het kan wel tien jaar duren voordat je ernstige klachten krijgt. Als je met HIV bent geïnfecteerd, kun je het virus wel doorgeven aan anderen. De infectiewegen: Het virus kan worden overgedragen door onbeschermd seksueel contact. Anale seks zonder condoom is het meest gevaarlijk. Daar kun je het beste een condoom voor gebruiken die hier speciaal voor gemaakt is. Orale seks is ook niet zonder risico, maar je loopt hier HIV wel minder snel op dan geslachtsgemeenschap. Bij vrouwen moet je vooral goed uitkijken tijden de menstruatie, want dan loop je heel veel risico. Je kunt HIV ook oplopen door bloedcontact. Daarom moet je altijd goed uitkijken voor vieze naalden. Ook tijden zwangerschap kan het virus worden doorgegeven. Na de bevalling kan de baby ook nog besmet raken door moedermelk van zijn seropositieve moeder te drinken. Klachten: Na 2 á 3 weken na besmetting, kunnen de klachten komen. Dit zijn vaak griepachtige verschijnselen. Je kunt dan ook huiduitslag krijgen, dat lijkt dan een beetje op syfilis. Veel mensen besteden er dan geen aandacht aan, daarom kan het jaren duren voordat je iets merkt. Na een tijdje komen deze klachten: Je kunt moe en zwak voelen; Hoge koorts, die meer dan drie dagen duurt; Nachtzweten; Diaree hebben, zonder duidelijke oorzaak; Gewichtverlies, terwijl je normaal eet; Vocht op hoesten, weken achter elkaar; Lymfklieren die gezwollen zijn; 11
Witte uitslag in je mond, witte uitslag in je vagina, penis of anus; Bij vrouwen veel meer vaginale infecties. Gevolgen: Een besmetting met het HIV virus heeft niet meteen gevolgen, soms kan het wel 10 jaar duren voordat iemand er last van heeft. Het virus tast het afweersysteem aan, daardoor is de patiënt gevoelig voor infecties en ziektes. Bijna alle mensen die seropositief zijn, krijgen aids. Je hebt een veel grotere kans om aids te krijgen, als je afweersysteem heel slecht is en als de concentratie van het virus in het bloed hoog is. Ook kun je erge ontstekingen hebben. Vrijwel iedereen die aids heeft zal streven, want er is nog geen medicijn uitgevonden die je zult genezen. Onderzoek en behandeling: De arts kan de eerste 3 maanden niet vaststellen of je bent besmet met het HIV virus, omdat het pas a 3 maanden je afweersysteem aantast en dan worden er antistoffen in je lichaam aangemaakt. Door middel van een bloedtest wordt het duidelijk of je bent besmet met het virus. Het genezen van HIV en aids is nog niet mogelijk. Wel zijn er medicijnen die de ziekte kunnen remmen. Bij combinatietherapie worden er verschillende soorten medicijnen ingenomen. Dit zorgt ervoor dat je minder snel aids krijgt. Als de therapie aanslaat heb je een tijdje geen klachten. Een nadeel hiervan is dat het ook nare bijwerkingen kan hebben. Voorkomen: Om besmetting met HIV virus te voorkomen, is het altijd verstandig om een condoom te gebruiken bij seksueel contact. Ook kun je het voorkomen door geen vieze/gebruikte naalden aan te raken en te gebruiken. Als je zwanger bent en het HIV virus hebt, is het verstandig om naar een specialist te gaan. Trichomonas: Toelichting: 12
Trichomonas is een één cellig diertje dat in de vagina voorkomt en zich snel kan vermenigvuldigen. Trichomonas komt vaak voor met een andere SOA, zoals chlamydia of gonorroe. Deze SOA is niet ernstig. Je kunt lange tijd een trichomonas infectie hebben zonder dat je duidelijke klachten hebt. De infectiewegen: Je kunt besmet worden door onbeschermd seksueel contact van de geslachtsdelen en wordt vergebracht via de slijmvliezen. Omdat het virus niet lang buiten het menselijk lichaam kan overleven, komt een besmetting zonder seksueel contact niet vaak voor. Klachten: Vrouwen hebben vaker klachten dan mannen. Bij mannen zijn de klachten: een branderig gevoel bij het plassen, een geïrriteerde eikel, irritatie rond het uiteinden van de urinebuis en soms een kleine hoeveelheid afscheiding bij het opstaan. Vrouwen hebben vaker duidelijkere klachten. Als het gevolg van een ontsteking van de vagina, kan er overvloedig melkachtige afscheiding ontstaan, die vaak schuimt en onaangenaam ruikt. De schaamlippen en de binnenkant van de vagina zijn vaak gezwollen en rood door irritatie. Het gevolg hiervan kan een pijnlijk gevoel bij het plassen zijn. Tijdens of vlak voor de menstruatie kunnen de klachten toenemen. Gevolgen: Een trichomonas infectie kan bij de vrouw leiden tot een ontstoken vagina. Bij mannen en vrouwen kunnen de plasbuis en de blaas ontstoken raken. Onderzoek en behandeling: Om aan te tonen dat je trichomonas hebt, wordt er van de mogelijk besmette delen van het lichaam een uitstrijkje gemaakt, dat onderzocht word. Vaak wordt er ter controle een bloedonderzoek gedaan om te zien of er spraken is van besmetting met een andere SOA. De behandeling van de infectie is een eenmalige dosis tabletten. Tijdens de behandeling mag er geen seksueel contact zijn, om te voorkomen dat je weer besmet wordt met trichomonas. Op de dag van behandeling mag er geen alcohol worden gedronken. 13
Voorkomen: Het gebruik van een condoom is het beste om een infectie met trichomonas te voorkomen. Syfilis: Toelichting: Syfilis is een zeer ernstige SOA. Syfilis wordt veroorzaakt door een bacterie, die zich innestelt in de vagina, de penis of de anus. Soms komt het ook voor in de mond. De bacterie kan zich later via het bloed door het hele lichaam verspreiden. Net als andere geslachtsziekten gaat syfilis niet vanzelf over. Als je er op tijd bij bent, is syfilis nog goed te behandelen. De infectiewegen: Je kunt besmet worden met syfilis, doordat de bacterie op de slijmvliezen komt. Door onbeschermd seksueel contact kan de bacterie op de slijmvliezen van de geslachtsdelen terechtkomen. Als je onbeschermd orale seks hebt, kan de bacterie in de mond terechtkomen. Via de placenta kan een zwangere vrouw syfilis overbrengen aan haar ongeboren kind. Door gebruik te maken van een handdoek, die niet gewassen is, van iemand die besmet is met syfilis kun je ook syfilis oplopen. Klachten: Klachten ontstaan 2 tot 10 weken na infectie. Op de plaats van infectie ontstaan zweertjes, die maximaal 1 cm zijn, hard aanvoelen en geen pijn doen. De lymfeklieren vlak bij het zweertje zijn meestal opgezet. Soms zijn de zweertjes onopvallend, omdat ze inwendig zitten. Dit is het eerste stadium van de ziekte. Twee á drie weken verdwijnt het zweertje weer. De ziekte is dan nog wel aanwezig in je lichaam. Doordat het zich via het bloed door het hele lichaam verspreidt, kan de ziekte terug komen, dit wordt dan stadium 2 genoemd. Daarbij zijn er duidelijke klachten: Vlekken op het hele lichaam, vooral handpalmen en voetzolen. De vlekjes zijn vaak niet duidelijk zichtbaar en verdwijnen vanzelf. Gevoel dat je griep hebt: hoofdpijn, vermoeidheid, koorts en keelpijn kunnen de symptomen zijn. Oogklachten, ontsteking van de oogbal en gezichtsverlies. 14
Wasachtige bultjes rondom anus en geslachtsdelen. Gevolgen: Als de ziekte bij stadium 1 en 2 niet behandeld wordt, kom je in het sluimerstadium. De bacteriën blijven soms ongemerkt aanwezig in het bloed. Je hoeft er dus niks van te merken. Pas na lange tijd, soms wel een aantal jaar, komen de gevolgen van de bacterie tevoorschijn. Enkele organen kunnen dan zwaar beschadigd zijn. Zoals hart en aorta, hersenen, ruggenmerg en botten. Vaatverandering rondom het hart, geestelijke achteruitgang, verlammingsverschijnselen en botontsteking kunnen het gevolg zijn van die beschadigingen. Onderzoek en behandeling: Om te kijken of er sprake is van een syfilis infectie wordt er een bloedonderzoek gedaan en een uitstrijkje gemaakt van het vocht uit het zweertje. Het duurt ongeveer een week voordat je de uitslag van beide onderzoeken weet. Een eerste bloedonderzoek kan als uitslag hebben dat er geen sprake is van een infectie, daarom wordt er ter controle een tweede bloedonderzoek gedaan. Het is namelijk pas na drie weken met zekerheid vast te stellen of er sprake is van een syfilis infectie. Bij de eerste zwangerschapscontrole wordt het bloed op syfilis onderzocht. Een syfilis infectie kan namelijk tijdens de zwangerschap via de placenta worden overgedragen op het ongeboren kind. Als de infectie snel behandeld wordt, kan dat worden voorkomen. mensen meer besmetten. Seksueel contact tijdens de behandeling wordt afgeraden. De behandeling van syfilis is een paar penicilline injecties. Als de injecties klaar zijn, wordt er nog een bloedonderzoek gedaan, om te kijken of ze ziekte echt uit het lichaam is verdwenen. Als je weer genezen bent van de infectie, kan je geen andere Als de infectie in het sluimerstadium is, worden de vaste partner en kinderen vaak ook onderzocht. Voorkomen: Je kunt syfilis voorkomen, door altijd veilig te vrijen. Ook moet je voor jezelf altijd een schone handdoek gebruiken. 15
Candida infectie: Toelichting: Vrij veel mensen hebben een candida infectie. Candida op zich is een onschuldig soort gist. Een ander woord voor candida infectie is een schimmelinfectie. Bijvoorbeeld bij langdurig gebruik van de pil kan de gist actief worden en zo een overgroeiende infectie veroorzaken. De ziekteverwekker is dus een schimmel. De infectiewegen: Er zijn verschillende oorzaken waardoor een candida infectie kan ontstaan: Door hormonale verandering groeien de schimmels. Daardoor komen in de vruchtbare leeftijd vaak vaginale infecties voor. Sommige vrouwen krijgen rond iedere menstruatie een schimmelinfectie. Andere krijgen het tijdens de zwangerschap; Vrouwen met diabetes hebben meer kans op vaginale schimmelinfecties; Wassen met zeep irriteert het slijmvlies en vergroot de kans op een candida infectie; Antibiotica kunnen bepaalde soorten bacteriën in de vagina doden, waardoor de schimmels de kans krijgen om zich uit te breiden; Medicijnen, zoals corticosteroïden, kunnen de kans op het ontstaan van de infectie vergroten; Een verminderde algemene conditie verstoort het evenwicht tussen bacteriën en de schimmels; Bacteriën die van de anus in de vagina terechtkomen (bijvoorbeeld door verkeerd afvegen); Seksuele contacten. Klachten: De symptomen bij mannen en vrouwen verschillen, maar mannen hebben vaak geen echt klachten. Klachten bij vrouwen: De binnenste schaamlippen en vagina zijn rood; De vulva voelt branderig; 16
Je kunt last hebben van jeuk en meer afscheiding dan normaal; Pijn bij seks en het inbrengen van een tampon. Klachten bij mannen: Rode, schilferige eikel; Jeukende eikel en voorhuid. Gevolgen: Een candida infectie is heel eenvoudig te genezen en heeft verder geen gevolgen. Bij veel mensen is de verwekker van de infectie in het lichaam zonder problemen te geven. Alleen onder bepaalde omstandigheden kunnen klachten ontstaan, bijvoorbeeld als de weerstand te laag is. Onderzoek en behandeling: Om te onderzoeken of er sprake is van een candida infectie, maakt de arts een uitstrijkje die hij meteen daarna onderzoekt. Een infectie is zeer gemakkelijk te behandelen, heel soms komt de infectie meerdere keren terug. Behandeling is alleen nodig als de patiënt klachten heeft. Behandeling gebeurt meestal door middel van een crème die op de penis of in de vagina gesmeerd moet worden. Voor vrouwen worden soms vaginale tabletten voorgeschreven. Voor zowel mannen als vrouwen worden er soms capsules voorgeschreven die moeten worden ingenomen. Tijdens de behandeling wordt seksueel contact afgeraden, omdat het lichaam zich dan beter kan herstellen. Voorkomen: Om een gistinfectie te voorkomen kun je een aantal dingen doen: Was je vagina alleen met water en niet met zeep; Draag katoenen ondergoed; Gebruik bij je vagina geen sprays of andere geparfumeerde producten; Verwissel nat zwemgoed na het zwemmen voor iets droogs; 17
Veeg als je naar het toilet gaat nooit van achter naar voor; Gebruik niet teveel suiker; Gebruik alleen antibiotica als dit echt nodig is. Bacteriële vaginose: Toelichting: Bacteriële vaginose is geen SOA. Het komt alleen bij vrouwen voor en is eigenlijk een verstoring van het bacteriële evenwicht. In de vagina. Onder gewone omstandigheden is de zuurgraad in de vagina in balans. De meeste ziektekiemen kunnen in dat evenwicht niet leven. Bepaalde situaties kunnen het evenwicht verstoren. De ziekteverwerker is dus een bacterie. De infectiewegen: De bacteriën kunnen via seksueel contact wel worden overgebracht van vrouw op man, maar hebben meestal geen klachten tot gevolg. Bacteriële vaginose bij de vrouw ontstaan door verstoring van de zuurgraad in de vagina en daardoor ook verstoring van het bacteriële evenwicht. Bijvoorbeeld bij het wassen van de vagina met zeep of het te lang inhouden van een tampon. Klachten: Bacteriële vaginose geeft grijs-witte afscheiding uit de vagina, die zurig ruikt of zelfs een vislucht kan hebben. Als de afscheiding in contact komt met sperma gaat het nog erger stinken. Contact met sperma kan ook jeuk en vaginale winderigheid veroorzaken. Mannen kunnen, als gevolg van onbeschermd seksueel contact met een vrouw met bacteriële vaginose, geïnfecteerd raken met bacteriën die ontstaan zijn bij de vrouw. Dit zorgt echter niet voor klachten. Gevolgen: Door verstoring van de zuurgraad kan bacteriegroei ontstaan. Wel zijn er geen blijvende gevolgen en als er geen klachten zijn, is er ook geen behandeling nodig. Wanneer er wel klachten zijn, is het eenvoudig bacteriële vaginose te genezen. 18
Onderzoek en behandeling: Om vast te stellen of er sprake is van bacteriële vaginose, wordt de zuurgraad van de vaginale afscheiding bepaald, een geurtest gedaan en wordt de afscheiding onder de microscoop bekeken. Bacteriële vaginose wordt behandeld met een korte medicijnkuur. Een nare bijwerking hiervan is misselijkheid. Alcoholgebruik tijdens de medicijnkuur is verboden. Het hebben van seksuele contacten wordt afgeraden. Als de infectie de hele tijd terugkeert, wordt de partner ook behandeld. Vrouwelijke partners, worden uit voorzorg ook behandeld, omdat vrouwen de infectie ook aan elkaar kunnen doorgeven. Voorkomen: Om verstoring van de zuurgraad te voorkomen, kun je beter je vagina niet met zeep wassen. Ook kun je beter een tampon niet te lang inhouden. De gevaren van SOA: Sommige SOA s kunnen ernstige gevolgen hebben, veel mensen lopen met een SOA rond zonder dat ze het zelf weten. Dat kan erg gevaarlijk zijn, omdat sommige SOA s, als ze niet op tijd behandeld worden, blijvende gevolgen kunnen hebben of zelfs dodelijk kunnen zijn. De gevaarlijkste SOA s voor vrouwen zijn chlamydia, gonorroe en niet behandelde hepatitis B, syfilis en HIV. Chlamydia en gonorroe die niet behandeld worden, kunnen onvruchtbaarheid tot gevolg hebben. Hepatitis B en syfilis die niet behandeld worden, kunnen orgaanbeschadiging veroorzaken. Een HIV infectie heeft meestal tot gevolg dat je eraan overlijd. Voor mannen zijn SOA s minder gevaarlijk dan voor vrouwen. De gevolgen hepatitis B en syfilis kunnen, net als bij vrouwen, orgaanbeschadiging veroorzaken. HIV kan bij mannen ook als gevolg hebben dat je eraan overlijd. Chlamydia en gonorroe hebben voor mannen geen blijvende gevolgen. Sommige SOA s zijn overdraagbaar van moeder op kind. HIV, hepatitis B en syfilis kunnen via bloedcontact tussen moeder en kind tijdens de zwangerschap worden 19
overgedragen. HIV kan ook na de geboorte via de moedermelk worden overgebracht. Tijdens de geboorte kan de moeder het kind besmetten met chlamydia, herpes genitalis en gonorroe. Voorkomen van SOA: Je kunt een SOA voorkomen door veilig seksueel contact te hebben. Hiermee wordt bedoeld: Alleen seks met één vaste partner die geen SOA heeft; Gebruik van een condoom bij geslachtsgemeenschap; Strelen, zoenen, knuffelen, massage of masturberen met schone handen; Gebruik van extra sterke condooms en glijmiddel bij anale geslachtsgemeenschap; Contact tussen slijmvliezen, sperma, bloed en vaginaal vocht vermijden. Als je een condoom gebruikt moet je je ook aan bepaalde regels houden, zodat de kans op besmetting heel klein blijft: Gebruik bij ieder geslachtsgemeenschap een nieuw condoom; Als het condoom nog niet is aangebracht, vermijd dan elk contact tussen vagina en penis; Scheur de verpakking rustig open en duw het condoom eruit. Pas er wel op dat je het condoom niet beschadigd met je nagels; Breng het condoom pas aan als de penis stijf is. Houd het topje van het condoom tussen duim en wijsvinger. Zorg dat er geen lucht in zit, anders knapt het condoom tijdens het vrijen. Rol het condoom met de condoomrand aan de buitenkant, helemaal af over de penis; Na het klaarkomen de penis meteen terugtrekken uit de vagina of anus; Let erop dat je geen sperma op je handen krijgt, want ook via je handen kun je je partner besmetten; Gebruik een glijmiddel op waterbasis die speciaal voor seks geschikt is. Als een vrouw de pil slikt is ze wel beschermd tegen zwangerschap, maar niet tegen een SOA, daarom kan je beter altijd een condoom gebruiken bij het vrijen. 20