Werkstuk Biologie Soa's

Transcriptie

1 Werkstuk Biologie Soa's Werkstuk door een scholier 3253 woorden 17 februari ,9 79 keer beoordeeld Vak Biologie Wat zijn Soa s? Soa is de afkorting voor seksueel overdraagbare aandoeningen. Het zijn infecties die worden verspreid door seksueel contact met iemand die is besmet. Ze behoren tot de meest voorkomende infectieziekten ter wereld. Er zijn nu ongeveer 25 verschillende soa s geïdentificeerd. De meeste van deze soa s zijn te genezen, maar sommige zijn ongeneeslijk. Veel mensen die een soa hebben weten dat niet eens. Ze kunnen er heel gezond uitzien, maar toch kunnen ze een soa hebben. Sommige mensen vertellen hun partner niet dat ze een soa hebben, ook al weten ze dat zelf wel. Tot aan het eind van de 20ste eeuw werden soa venerische ziekten genoemd, of geslachtsziekten. Hoewel deze ziekten behoorlijk wijdverspreid waren, gaven de meeste mensen er de voorkeur aan er over te zwijgen. Soldaten en zeelieden kregen soms een kort praatje over de gevaren van het oplopen van syfilis of gonorroe (twee van de bekendste soa s) maar het onderwerp kwam op scholen en clubs nauwelijks ter sprake. Als gevolg daarvan wisten maar weinig mensen over deze ziekten, en over hoe ze te voorkomen en te behandelen waren. Helaas duurde deze onwetendheid en de waas van geheimzinnigheid rondom deze aandoeningen tot ver in de jaren 60 van de 20ste eeuw, en zelfs nog langer. In die tijd deden zich grote veranderingen voor in het seksuele gedrag van mensen. Een van de belangrijkste veranderingen uit die tijd is dat jongeren eerder seksueel actief worden, maar later trouwen. Deze combinatie houdt in dat over het geheel genomen mensen nu meer seksuele partners hebben in hun leven. Met het toegenomen aantal partners neemt ook het gevaar om een soa op te lopen toe, of het gevaar om er iemand mee te besmetten. Veel organismen veroorzaken deze ziekten. De meeste zijn te klein om met het blote oog waar te nemen, behalve de schaamluis, kleine insecten die zich ophouden en vermeerderen in het schaamhaar rond de geslachtsdelen. Twee veel voorkomende organismen die infecties veroorzaken als zij overgaan van de ene op de andere persoon via lichaamsvloeistoffen, zijn bacteriën en virussen. Ook schimmels kunnen soa veroorzaken. In veel gevallen veroorzaken soa s geen symptomen, vooral bij vrouwen. Sommige mensen verwarren de symptomen van een soa met die van een andere ziekte, die niet wordt overgedragen via seksueel contact. Ook al veroorzaakt een soa geen symptomen, kan een besmet persoon de ziekte toch overdragen op zijn of haar seksuele partner. Daarom raden veel artsen ook regelmatige controle aan voor mensen die meer dan één seksuele partner hebben. De geschiedenis van SOA. Pagina 1 van 8

2 Mensen hebben altijd al door seksueel contact ziekten op elkaar overgedragen. Veel afzonderlijk soa s zijn vroeger wellicht beschouwd als verschillende vormen van dezelfde aandoening. Maar ze werden wel herkend en erkend als seksueel overdraagbaar. Gonorroe wordt al in de vroegste handschriften van veel beschavingen beschreven. De oude Chinezen onderkenden het probleem en probeerden vele geneeswijzen uit, waaronder acupunctuur. Dezelfde aandoening wordt ook genoemd in het Oude Testament van de christelijke Bijbel. Joodse artsen adviseerden mensen in de oudheid zich te wassen met een speciale zeep als zij iemand hadden aangeraakt die besmet was met de ziekte. In het middeleeuwse Europa beschouwde men gonorroe als een onontkoombaar feit iets dat beangstigde en dat vermeden moest worden, maar dat men niet begreep. Veel mensen geloofden dat de ziekte, net als andere gevaarlijke besmettelijke ziekten zoals de pest, een straf van God was. Maar aan het begin van de 16de eeuw veranderde dat. Hoewel er nu enig bewijs is van het tegendeel, geloven veel deskundigen dat syfilis in 1493 voor het eerst in Europa werd geïntroduceerd, door leden van de bemanning van de eerste verkenningsreis naar Amerika van Christopher Columbus. Binnen enkele tientallen jaren had de ziekte zich wijd verspreid. Rond deze tijd begon een befaamde Duitse arts en chemicus, Paracelsus, te beargumenteren dat deze nieuwe ziekte op de een of andere manier overging van mens op mens. Hoewel hij geen geneesmiddel voor de ziekte vond, of er zelfs maar de echte oorzaak van vond, wonnen zijn inzichten in de daaropvolgende eeuwen aan belang. In die tijd begonnen mensen te begrijpen dat syfilis en gonorroe zich verspreidden door seksueel contact. En kwamen condooms en andere beschermenden middelen in beeld. Voorzorgsmaatregelen. De oude Egyptenaren waren al bekend met het condoom, en gebruikten een linnen omhulsel om zich te beschermen tegen insecten en zo tropische ziekten tegen te gaan. Chinese condooms werden gemaakt van zijde, Japanse van leer en schildpadschilden. De mannen in het oude Rome gebruikten condooms gemaakt van geitenblaas, en de Romeinse vrouwen beschermden zichzelf met tampons gedrenkt in kruidenaftreksels. De Europeanen gebruikten in de 18de eeuw een keur aan materialen voor hun condooms, maar hadden een voorkeur voor condooms gemaakt van zijde, linnen en lamsdarm. Wie krijgen Soa s? In de tijd dat soa s nog venerische ziekten werden genoemd, namen de meeste mensen niet de moeite om over het probleem na te denken of er bij stil te staan. Jonge mensen hadden zelden gehoord over de ziekte en hun gevolgen. Tegelijkertijd dachten de ouders dat deze ziekten vooral het probleem van anderen waren (armen, slecht opgevoede mensen, laag opgeleide mensen of mensen in slechte binnensteden). Dit bijna opzettelijk begeren van de aandoeningen leidde tot wat wel wordt omgeschreven als een cultuur van geheimhouding. De moderne kijk op soa s is veel opener en informatiever. Dit helpt om de aandoeningen onder de aandacht te brengen van het grote publiek, zowel jong als oud. Met deze wetenschap begrijpen we nu hoe veel van de oudere denkbeelden over soa s gevaarlijke gevolgen konden hebben. We weten nu dat iedereen die een seksuele relatie heeft een soa kan oplopen. Het gaat er niet om wie je bent, maar wel om hoe je je gedraagt. Soa s treffen mannen en vrouwen met allerlei achtergronden en Pagina 2 van 8

3 economische niveaus. Ze komen het meest voor onder tieners en jonge volwassenen. In feite komt bijna tweederde van alle soa s voor bij mensen die jonger zijn dan 25. Hoewel de behandeling voor de verschillende soa s varieert, is voor het voorkomen van de aandoeningen de remedie hetzelfde. Het advies vrij veilig geldt voor alle soa s. Iedereen zou zich bewust moeten zijn voorzorgsmaatregelen te treffen om het krijgen van een soa te voorkomen, zoals het gebruik van een condoom. En iedereen zou kennis moeten hebben over de verschillende aandoeningen, en wat hun symptomen zijn, zodat men zich tijdig laat testen (en eventueel behandelen) voor het te laat is en al andere mensen besmet zijn. Dit geldt voor iedereen, waar ook ter wereld. Soms dreigt deze goede raad, vrij veilig, verloren te gaan tussen alle andere goede raadgevingen die de jongeren krijgen aangedragen. De afgelopen veertig jaar is seks veel makkelijker bespreekbaar geworden, zodat het hebben van seks ook veel gewoner is geworden. Het is dat wel eens moeilijk voor de groep die het grootste risico loopt, de jongeren, om te bedenken welke risico s ze lopen en daar voorzorgsmaatregelen voor te treffen. Hoe krijg je een SOA? Zoals de naam al aangeeft, worden soa s van de ene op de andere persoon overgedragen via seksueel contact. Kleine ziekteverwekkende organismen worden overgedragen via de lichaamssappen die worden uitgewisseld tijdens seksueel contact. Hiervan merkt men niets als dat gebeurt, en veel mensen met een soa weten niet eens dat ze een soa hebben. De pijn en het ongemak van de aandoeningen blijven niet beperkt tot het genitale gebied, waar zij meestal het lichaam binnenkomen. Als een soa onbehandeld blijft kan dit leiden tot zeer ernstige, en zelfs dodelijke aandoeningen ergens anders in het lichaam. Veel voorkomende SOA s: Chlamydia Dit is de meest voorkomende soa in ons land. Chlamydia wordt veroorzaakt door een bacterie, de Chlamydia trachomatis. Het is een van de meest wijdverspreide door bacteriën veroorzaakte soa ter wereld. Omdat je van chlamydia niet per se ziek hoeft te zijn, kun je het hebben zonder het te merken. Hierdoor is de aandoening nog verontrustender. De symptomen zijn meestal niet erg duidelijk, en verschijnen meestal binnen één tot drie weken na de besmetting. Klachten die op chlamydia duiden zijn onder andere abnormale afscheiding (slijm of pus) uit de vagina of penis, of pijn bij het plassen. Soms ontstaat ook pijn rond het oog (een aandoening die bekend is als bindvliesontsteking). Pagina 3 van 8

4 Chlamydia wordt gemakkelijk verward met gonorroe omdat de symptomen van beide aandoeningen erg op elkaar lijken. De beste manier om er achter te komen of het een chlamydia besmetting betreft is laboratoriumonderzoek. Een arts stuurt een beetje slijm uit de vagina of penis op naar een laboratorium dat de bacterie opspoort. Als is vastgesteld dat het om een chlamydia-infectie gaat wordt een antibioticakuur voorgeschreven. Als de infectie niet behandeld wordt kunnen ernstige complicaties optreden. Bij vrouwen kunnen zich baarmoeder- en eileiderontstekingen voordoen, bij mannen bijbal- of prostaatontstekingen. Als een zwangere vrouwe een chalmydia-infectie heeft, kan de baby tijdens de bevalling worden geïnfecteerd. Als gevolg daarvan kan de baby een oog- of longontsteking krijgen. Maar chlamydia kan ook tijdens de zwangerschap worden behandeld, zodat er geen problemen ontstaan voor de baby. Gonorroe Gonorroe (of druiper) wordt veroorzaakt door Neisseria gonorrhoea, een bacterie die zich gemakkelijk kan ontwikkelen en vermenigvuldigen in de slijmvliezen in het lichaam. De gonorroebacterie kan goed groeien in de warme vochtige gebieden van de voortplantingsorganen, waaronder de baarmoederhals (de toegang tot de baarmoeder), de baarmoeder en de eileiders bij vrouwen, en in de urinewegen van zowel vrouwen als mannen. De bacterie kan ook groeien in de mond en in de anus. De eerste symptomen van gonorroe verschijnen meestal twee of vijf dagen na de infectie, maar het kan ook wel dertig dagen duren voor de eerste verschijnselen zich voordoen. De meeste geïnfecteerde mannen merken eerst een brandend gevoel bij het plassen en een geelgroene of waterige afscheiding uit de penis. Soms krijgen mannen met gonorroe pijnlijke of gezwollen testikels. Vrouwen merken vaak niet dergelijke vroege symptomen op, of ze zien ze bij vergissing aan voor een blaasontsteking of vaginale infectie. Er kan een snelle laboratoriumtest op gonorroe worden uitgevoerd in een kliniek of dokterspraktijk. De arts of laborant neemt een beetje van de afscheiding en bekijkt dat onder de microscoop. De test is duidelijker bij mannen dan bij vrouwen. Een andere methode is een beetje van de afscheiding in een laboratorium op kweek te zetten en te bekijken of de bacterie gaat groeien en zich vermeerdert. Veel verschillende soorten antibiotica zijn succesvol in de behandeling van gonorroe. Een van de bekendste antibiotica, penicilline, wordt niet langer gebruikt bij de behandeling van gonorroe. Dit komt omdat verschillende stammen van de gonorroebacterie immuun geworden zijn tegen penicilline. Hoewel de behandeling de infectie geneest, wordt eventuele blijvende schade veroorzaakt door de aandoening, niet herstelt. Het is belangrijk dat gonorroe zo snel mogelijk wordt behandeld. Het kan anders leiden tot een hele reeks gevaarlijke complicaties. Tot die complicaties behoren eileiderontstekingen bij vrouwen, en Pagina 4 van 8

5 bijbalontstekingen bij mannen. Een eileiderontsteking kan verstrekkende gevolgen hebben en tot onvruchtbaarheid leiden. Gonorroe kan zich uitbreiden naar het bloed en de gewrichten, waardoor de aandoening levensgevaarlijk kan worden. Ook mensen met een gonorroebesmetting zijn vatbaarder voor een Hiv-Infectie. Al deze risico s kunnen ook worden overgedragen op een volgende generatie, omdat een zwangere vrouw de infectie tijdens de bevalling door kan geven aan haar baby. Genitale Wratten Deze wratten die op en rond de geslachtsdelen voorkomen worden veroorzaakt door een virus, het Humaan Papillomavirus. Genitale wratten zijn niet ernstig. De aandoening is soms wel hardnekkig. Aangezien het virus in het lichaam aanwezig blijft is het mogelijk dat de wratten steeds weer terugkeren. De kans op besmetting is het grootst als de wratten duidelijk zichtbaar zijn. Soms zijn ze echter niet van buiten zichtbaar als ze inwendig zitten. Herpes Genitalis Herpes genitalis wordt veroorzaakt door een van de herpes virussen (een ervan veroorzaakt de pijnlijke en onsmakelijke koortslip). De genitalis variant veroorzaakt blaasjes en zweertjes, die na twee tot drie weken indrogen en genezen. Net als een koortslip, kunnen deze blaasjes en zweertjes onverwacht weer optreden. Omdat het een virus betreft, blijft dit altijd in het lichaam. Het aantal aanvallen verminderde echter in de loop der jaren meestal wel. De infectie is meestal moeilijk te onderkennen omdat er weinig directe symptomen zijn. Als die verschijnen, doen ze dat in de vorm van zweertjes op of rond de geslachtsdelen. De eerste keer dat de verschijnselen zich voordoen, dat hoeft niet direct na een besmetting te zijn, duurt het meestal twee tot vier weken voor de zweertjes genezen. Een volgende aanval kan zich weken of maanden later voordoen, maar is dan meestal minder heftig. Een arts kan de diagnose stellen door een lichamelijk onderzoek als els er sprake is van zweertjes, en ook door wat vocht uit de blaasjes af te nemen dat voor onderzoek naar het laboratorium wordt gestuurd. Het is echter moeilijk een diagnose te stellen tussen de aanvallen in, en bloedonderzoek geeft niet altijd uitsluitsel. Als een geïnfecteerde vrouw bevalt terwijl het virus actief is loopt de baby een kleine kans op een dodelijke infectie. Er kan dan gekozen worden voor een keizersnede. Mensen met een herpes-infectie zijn gevoeliger voor het overdragen en oplopen van een Hiv-Infectie. Pagina 5 van 8

6 Er is geen behandeling die herpes kan genezen, maar met antivirale middelen kan een aanval worden verkort of eventueel voorkomen. Hoe eerder de behandeling wordt gestart, hoe groter de kans op succes. Hepatitis B Hepatitis B is een ernstige infectieziekte die wordt veroorzaakt door het hepatitis b-virus. Er zijn vijf virale vormen van hepatitis (aangeduid met verschillende letters). Hepatitis B is een van de gevaarlijkste vormen. Deze vorm is seksueel overdraagbaar en is zeer besmettelijk. Veel mensen hebben hepatitis B en kunnen anderen besmetten, zonder dat ze weten dat ze de aandoening hebben. Ongeveer één op de tien mensen met hepatitis B ontwikkelt een chronische vorm, die kan leiden tot blijvende schade aan de lever en een verhoogde kans op leverkanker. De symptomen van hepatitis B beginnen meestal met koorts, vermoeidheid, lusteloosheid en spierpijn. Vaak is de bovenbuik wat pijnlijk en gevoelig. Geleidelijk aan ontstaat de geelzucht, die na ongeveer twee weken een hoogtepunt bereikt. Geelzucht treedt ook op bij ontstekingen van de lever die niet door hepatitis B worden veroorzaakt. Vanwege de complexiteit en de chemische diversiteit van het virus, voeren artsen een aantal testen uit op hepatitis B. De drie bekendste zijn allemaal bloedtesten, die de aanwezigheid van het virus in het bloed aan kunnen tonen, en ook kunnen aantonen hoe snel het virus zich vermeerdert. Hoewel er geen geneesmiddel is voor hepatitis B, is er wel vaccinatie tegen de aandoening mogelijk. In de Verenigde Staten wordt vaccinatie aanbevolen voor alle kinderen en jonge volwassenen. In Nederland is sinds 1 november 2002 vaccinatie gratis voor bepaalde groepen in de bevolking waarbij hepatitis B vaker voorkomt. Aan de huisarts kun je advies vragen of vaccinatie nodig is. De vaccinaties worden gegeven bij alle GGD-instellingen, en bij sommige soa-klinieken. Syfilis Syfilis wordt in medische kringen ook wel de grote imitator genoemd omdat veel ziekteverschijnselen en symptomen erg lijken op die van andere ziektes. Syfilis wordt veroorzaakt door de bacterie Treponema pallidum en verspreidt zich via direct contact met een syfiliszweer van de ene op de andere persoon. Als de aandoening niet wordt behandeld doorloopt de ziekte drie stadiums, soms onopgemerkt, en kan dan dodelijk zijn. Een symptoom van het eerste stadium is een klein zweertje op de plaats waar de syfilisbesmetting Pagina 6 van 8

7 plaatsvond. Ook zonder behandeling verdwijnt zo n zweertje na een aantal weken vanzelf. Maar de infectie is dan nog aanwezig. Na enkele weken tot maanden treedt het tweede stadium in. De syfilis is dan via de bloedbaan door het hele lichaam verspreid. Verschijnselen zijn vlekjes op de huid, een grieperig gevoel, keelpijn en vermoeidheid. Als er geen behandeling plaatsvindt in de eerste twee stadiums, komt de patiënt in het sluimerstadium. De syfilis is nog steeds in het lichaam aanwezig en kan ernstige schade toebrengen aan verschillende organen, wat uiteindelijk kan leiden tot de dood. Kort nadat de infectie optreedt, produceert het lichaam antistoffen tegen syfilis. Een eenvoudige bloedtest kan uitwijzen of deze antistoffen in het bloed aanwezig zijn en zo de aanwezigheid van syfilis aangeven. Iemand die minder dan een jaar lijdt aan syfilis, kan meestal genezen worden met een enkele dosis penicilline. Iemand die langer dan een jaar geïnfecteerd is heeft grote en meerdere doses nodig. De penicilline doodt de syfilisbacterie en voorkomt verdere schade, maar al ontstane schade aan organen kan niet worden hersteld. HIV - Aids HIV (Humaan Immunodefficiëntie Virus) is het virus dat Aids (Aquired Immunodeficiency Syndrome) veroorzaakt. Als je besmet bent met het virus ben je seropositief. Het virus zorgt ervoor dat je afweersysteem wordt aangetast. Je lichaam heeft geen weerstand meer. Daardoor loop je gemakkelijk ziektes op. Je kunt erg ziek worden van een onschuldige aandoening. Dat komt door de verminderde weerstand. En je kunt er uiteindelijk dood aan gaan. Als je seropositief bent hoef je geen Aids te hebben. Je hebt pas Aids als je afweersysteem is aangetast en je ziek wordt. Tussen seropositief zijn en Aids krijgen, kan wel 15 jaar zitten. De ziekte kan ook sneller uitbreken. Je ziet niet of iemand HIV heeft, net zo min als iemand het aan jou zou kunnen zien. Het kan zijn dat je het niet weet. Iemand die geïnfecteerd is met HIV kan zo een ander besmetten. Als je wilt weten of je HIV hebt kan je je laten testen. Het lichaam doet er 3 tot 6 maanden over om antistoffen tegen het Hiv-virus te maken. Als je die antistoffen in je bloed hebt weet je dat je seropositief bent. Heb je onbeschermd gevreeën en wil je weten of je HIV hebt opgelopen dan duurt het dus minstens 3 maanden voor je zekerheid hebt, Het Aids-virus zit in bloed, sperma en vaginaal vocht. Als dat besmette vocht in contact komt met slijmvlies in de penis, vagina, anus of mond dan loop je een heel groot risico de ziekte door te geven of te krijgen. De oorzaak van de besmetting kan zijn door onveilig vrijen of door een naald (spuit) van een besmet iemand te gebruiken. Onveilig vrijen is vrijen zonder een condoom! HIV en Aids zijn niet te genezen. Wel kunnen medicijnen het ziek worden soms heel lang uitstellen. Pagina 7 van 8

8 Schaamluis Schaamluizen zijn heel kleine beestjes die zich in het schaamhaar nestelen en zich voeden met menselijk bloed. Ze worden ook wel platjes genoemd. Deze parasieten verspreiden zich gewoonlijk door seksueel contact, maar je kunt schaamluis ook oplopen door gezamenlijk gebruik van kleding, slaapzakken of dicht tegen elkaar aan liggen. Het belangrijkste symptoom van besmetting is jeuk in de schaamstreek. Door te krabben kun je de luizen naar andere delen van je lichaam verspreiden. Daarom moet iemand die schaamluis heeft proberen te vermijden het geïnfecteerde gebied aan te raken, ook al is dit moeilijk. De ovaalvormige, grijze schaamluisjes zijn met het blote oog te zien. Als ze zich vol hebben gezogen met bloed zien ze roodbruin. De neten, de kleine witte eitjes, zijn ook met het blote oog te zien. Neten kleven vaak aan de basis van het schaamhaar. Lotions en shampoos ter bestrijding van schaamluis, kunnen zowel op voorschrift als in de losse verkoop worden gekocht bij apotheek en drogist. De meeste middelen bevatten lindaan, een krachtig pesticide. Sommige artsen en apothekers bevelen een shampoo voor hoofdluis aan, omdat de actieve bestanddelen gelijk zijn (veel mensen geven er de voorkeur aan een middel tegen hoofdluis te vragen, omdat dat minder gênant is). Soms blijft de jeuk als de luizen al dood zijn. Dit komt omdat de huid geïrriteerd is en tijd nodig heeft om te herstellen. Pagina 8 van 8