11 & 36e jaargang oktober/november 2012 V A K B L A D V O O R D E S C H A P E N H O U D E R GROOT, VRUCHTBAAR EN GEZOND DE TEXELAARS VAN AD KLAVER Korte staart kwestie van lange adem Bestelbus voor schapentransport 01-Cover.indd 1 17-10-12 16:19
Schoffel 16, 1648 GG De Goorn Telefoon 0229-54 41 00 Telefax 0229-54 40 30 E-mail veno@veno-degoorn.nl NIEUW VB WINTER-MUESLI Kraamhokhekken gaas, hout en kunststof. Voerhek met goot en ruif. Walk through voersysteem. Weger analoog. Compleet weegen E.I.D. assortiment van Gallagher! VRAAG NU OM EEN GRATIS PROBEER BOX 0527-243322 (zolang de voorraad strekt) GRATIS THUIS BEZORGD!
inhoud 10 Derde pijler Zijn Texelaars staan bekend als vruchtbaar en goed groeiend. Sinds twee jaar voegt Ad Klaver in het Noord-Hollandse Spanbroek een derde pijler toe aan zijn fokkerij: selectie op wormresistentie. Ik wil een productieve Texelaar die zichzelf gezond houdt, zegt Klaver. Liefhebber Buitenleven met Shetlands Richard Engbersen in het Gelderse Hummelo geniet van het buitenleven. Een wei met schapen vindt hij geweldig. Daarom houdt hij vijftien Shetlands achter zijn prachtige woonhuis. Ze maken het plaatje voor deze hobbyist compleet. Ik geniet ervan, zegt hij. 30 16 Jelle Raap Het kan toch niet zo zijn dat je geen gezonde marge kunt krijgen in de schapenhouderij? Interview met Jelle Raap, de nieuwe man bij het Productschap Vee en Vlees. Hij is geschrokken van de slechte financiële situatie in de schapenhouderij. 8 Schapendiefstallen De laatste tijd is het raak: veel en grote diefstallen van schapen. Wat moet je doen als je ermee te maken krijgt? En kun je maatregelen nemen om roof te voorkomen? FOTO VOORPLAAT: HENK RISWICK commentaar Tergend lang 14 Korte staarten fokken Bij drie schapenrassen is couperen nog toegestaan. Voorwaarde: de stamboeken moeten fokken op kortere staarten. Dat valt niet mee. Een korte staart is een kwestie van lange adem. en verder Nieuws 4 Middenplaat: Wiltshire Horn 20 Reportage Zweedse schapenhouder 22 Hütehunde in Duitsland 24 Tips 26 Mail uit Kenia 27 Transportbus voor schapen 28 Gezondheid: afweerproblemen 34 Nieuws van de organisaties 36 Boerencolumn van Jan-Willem Bakker 38 Colofon 38 JACQUES ENGELEN De I&R voor schapen zou ervoor moeten zorgen dat er op elk gewenst moment snel zicht is op welke schapen waar lopen. Bij een MKZ-uitbraak bijvoorbeeld is dan een eventuele bron vlot te traceren, als het om schapen zou gaan. Op 28 september werden er dik driehonderd schapen in beslag genomen, omdat ze mogelijk gestolen zouden zijn. Op 16 oktober, 2,5 week later dus, kon de politie nog steeds niet bevestigen dat het inderdaad om ontvreemde dieren ging. Je zou zeggen: dat moet sneller kunnen. Er is toch een sluitende I&R? Maar zo eenvoudig ligt dat niet. Als bij een MKZ- uitbraak een enkel schaap niet goed te traceren is, mag je zeggen dat de I&R subliem functioneert. Mocht er een rechtszaak over schapendiefstal komen, dan is dat heel anders. Dan hoeft er maar bij één schaap iets verkeerd te zijn onderzocht en kan de hele rechtszaak over. Daarom, zo zegt de politie, is het ook niet voldoende om de eigenaren van gestolen dieren te laten kijken of het hun schapen zijn. Juridisch schijnt dat niet genoeg te zijn. Dus hoe tergend lang het ook duurt, het is best te begrijpen dat de recherche de tijd neemt voor grondig herkomstonderzoek. OKTOBER/NOVEMBER 2012 HET SCHAAP 3
nieuws Je kunt niet de hele dag rondjes rijden. Schapenhouder Henk de Kat Angelino kan weinig doen tegen diefstal Gestolen schapen Bommelerwaard teruggevonden Schapen die in de tweede week van september zijn gestolen in de Bommelerwaard, zijn teruggevonden. De politie had eind september en begin oktober in Dodewaard en Opheusden 354 schapen in beslag genomen, omdat het vermoeden bestond dat ze gestolen waren. DNAonderzoek toont aan dat er inderdaad een link is tussen deze in beslag genomen schapen en zes rammen van de bedrijven poll Stelling: Uw mening op www.hetschaap.nl in Ammerzoden en Well (Bommelerwaard). Mogelijk zijn er onder de in beslag genomen dieren, die tijdelijk in Bunnik zijn gehuisvest, ook nog schapen die op andere plaatsen zijn gestolen. De politie hoopt daar de komende tijd achter te komen. Na de publicatie van de resultaten van het DNA-onderzoek zegt de politie gauw verdachten te willen aanhouden. We Productschap corrigeert fouten in DGF-heffing Het Productschap PVV heeft een grote fout in de onlangs verstuurde DGF-rekeningen rechtgezet. Drieduizend schapenhouders kregen een foute factuur. Hun aanslag was berekend op het aantal schapen dat ze hadden op 1 januari 2011 in plaats van op 1 november 2011. De fout is gemaakt door Dienst Regelingen, die de gegevens voor het productschap uit de I&R-databank haalt. Het gaat om de rekeningen met dagtekening 21 september 2012. Het productschap stuurde de getroffen schapenhouders meteen een excuusbrief en een creditnota. In de loop van deze maand moeten ze allen een nieuwe nota, met de juiste peildatum, hebben gekregen. De heffing is voor het diergezondheidsfonds. Alleen schapenhouders met meer dan 25 schapen betalen eraan mee. Het geld wordt gebruikt voor het monitoren en eventueel bestrijden van besmettelijke ziektes zoals Q-koorts, blauwtong en MKZ. Het geld wordt beheerd door het ministerie van EL&I, dat zelf gaat betalen als het geld van het fonds op is. Ooilammeren later dekken voor schmallenberg? FOTO: HENK RISWICK hopen dat we dan meer schapendiefstallen kunnen oplossen, aldus woordvoerder Florian Vingerhoeds van de politie Gelderland-Zuid. De eigenaren van de gestolen schapen zijn op de hoogte gesteld, maar krijgen hun dieren nog niet meteen terug. Daarover beslist de officier van justitie. Het DNA-onderzoek was nodig om juridisch bewijs te hebben dat het om de gestolen dieren gaat. Met de oormerken was geen bewijsvoering mogelijk. Sfeervolle jubileumdag Ouessantstamboek Tussen de in beslag genomen schapen ontdekte de politie dieren die verwant zijn aan rammen van twee bedrijven waar schapen zijn gestolen. Dat gebeurde met DNA-onderzoek. De merken waren bij een aantal dieren eruit geknipt en volgens de politie had een deel van de gestolen schapen nieuwe oormerken gekregen. In Duitsland zijn twee verdachten uit Kevelaer opgepakt. Ze zijn mogelijk betrokken bij schapendiefstallen in Bimmen en Goch, vlak over de Duitse grens. De politie denkt dat ze niets te maken hebben met diefstallen in Nederland. Meer details en actuele ontwikkelingen op www.hetschaap.nl. Mooie witte Ouessantrammen tijdens de jubileumdag in Angeren. FOTO: MARK VAN STOKKOM Voor 56% Ja. Ik neem geen risico Nieuwe poll: geen mening 8% Ik weet het nog niet Schapen vastgehouden voor het offerfeest Tegen 36% Nee. Waarom zou ik? Het Ouessantstamboek FOS heeft vorige maand het 25- jarig bestaan gevierd met een jubileumdag in Angeren. De bespreking van dieren s morgens verliep in een goede sfeer, zegt Henk Slaghuis van de FOS. Dat komt omdat wij niet werken met bekers of andere prijzen, maar elk dier met respect bespreken. s Middags was er een presentatie over 25 jaar Ouessantfokkerij in Nederland. De dag werd goed bezocht. Er waren ook bezoekers uit Duitsland en België. 4 HET SCHAAP OKTOBER/NOVEMBER 2012
Nieuw melkschapenbedrijf geopend FOTO: HENK TUINMAN Wethouder Erik Dannenberg doet de poort van de nieuwe schapenstal dicht. De schapen zijn voor het eerst binnen. Het bedrijf is geopend. Het nieuwe melkschapenbedrijf van Marianne en Herman van Assen in Zwolle is officieel geopend. De eerste schapen kwamen in de stal onder toezicht van wethouder Erik Dannenberg van de gemeente Zwolle. De opening duurde drie dagen: op vrijdag het officiële deel voor genodigden, op zaterdag waren schapenhouders welkom en op zondag was er een drukbezochte streekmarkt. In het septembernummer van Het Schaap staat een verhaal over dit bedrijf. Schapendieven veroordeeld De rechtbank in Dordrecht heeft drie mannen veroordeeld. Ze hadden half augustus vier schapen gestolen in Ridderkerk en die meegenomen in de kofferbak van een auto. De politie had ze onderweg aangehouden. Een langsfietsende getuige had de drie mannen de dieren uit een weiland zien halen. europese productie daalt Eén van de dieven wilde de schapen laten slachten voor zijn trouwfeest met tweehonderd gasten. De rechter legde de bruidegom en een kompaan een werkstraf van tachtig uur en een voorwaardelijke celstraf van een week op. De derde dader kreeg een voorwaardelijke straf van acht weken. De schapen zijn terug bij de eigenaar. De productie van lamsvlees in Europa daalt. Volgens Agra Europe zakt die dit jaar met 1,6 procent. In schapenlanden als het Verenigd Koninkrijk en Spanje neemt de productie af. Ook in Frankrijk en Griekenland worden minder schapen gehouden. De Ieren breidden juist uit. De verwachting is dat de Ieren en de Britten in 2013 meer gaan produceren. Maar in Spanje en Frankrijk zal de teruggang voortzetten. Het verbruik in Europa valt dit jaar 5,6 procent lager uit dan in 2011. Dat komt door de economie. Lamsvlees is relatief duur. Uiteindelijk importeert Europa in 2012 zo n twintig procent minder lamsvlees. nieuwe GlB bedreigend Voorzitter Erich Rhöse van de LWPS vreest dat het nieuwe Europese landbouwbeleid (GLB) een bedreiging wordt voor de schapenhouderij. De basispremie plus toeslag voor vergroening voor percelen wordt hoog. Voor grondeigenaren brengen de premies en een paar keer maaien en het gras afleveren als biomassa meer op dan verpachten. Of ze gaan veel hogere pacht vragen. Schapenhouders kunnen dat niet betalen. Een flink hogere dierpremie is dan nodig, maar dat wordt een moeilijk verhaal, stelt Rhöse. De LWPS-voorman zegt dat de pachtprijzen in een aantal landen nu al stijgen, waardoor schapenhouders stoppen. In Duitsland is de schapenhouderij met twintig procent gedaald. korte berichten Heiniger naar Gallagher Gallagher Europe in Groningen is voor Nederland distributeur geworden van Heiniger scheermachines. Heiniger is een Zwitsers merk. De firma heeft bekendgemaakt dat er komende maand een aantal nieuwe scheermachines op de markt komt. Meer informatie op www.gallaghereurope.com. Ram doodt man in Brabant Een man in Veghel is om het leven gekomen doordat hij is aangevallen door een ram. De 78-jarige man werd s morgens zwaargewond aangetroffen en overleed later in het ziekenhuis. Hij had zware verwondingen aan zijn borstkas. Over de omstandigheden waaronder het ongeval plaatsvond, is niets bekend. Wehkamp, niet Weikamp De fokker van de eerste A-ram bij de Dassenkop-Texelaars heet Harry Wehkamp en niet Weikamp, zoals in het vorige nummer staat. Wehkamp heeft zijn fokkerij in Nieuw- Schoonebeek. Hij verkocht de ram aan Bart Spronk in Noordeinde. Daar is de ram met 90 punten voor algemeen voorkomen ingeschreven. Korting bij Elda voor LTO-leden LTO-leden kunnen met korting oormerken, readers en software van Elda kopen. LTO had al een overeenkomst met oormerkleverancier Merko. Die is er nog steeds. Met Elda hoopt LTO dat schapenhouders meer gebruik gaan maken van automatisering. Meer informatie op www.ltocommerce.nl/elda. OKTOBER/NOVEMBER 2012 HET SCHAAP 5
3 vragen aan... Henk de Kat Angelino Diefstallen wel dichtbij Derde Dag voor professionele schapenhouder Henk de Kat Angelino houdt samen met zijn vader Hennie 340 schapen in Lienden (Gld.). In de buurt zijn veel schapen gestolen. Ook De Kat Angelino houdt er rekening mee dat zijn schapen plotseling weg kunnen zijn, maar hij kan er weinig tegen doen. FOTO: ROEL DIJKSTRA De Gezondheidsdienst voor Dieren organiseert op donderdag 29 november de derde Dag voor de Professionele Schapenhouder. De locatie is het CVI in Lelystad. Ruth Bouwstra van het CVI in Lelystad presenteert de actuele stand van zaken rond het schmallenbergvirus met onder meer onderzoeksresultaten. Lammert Moll van de GD houdt een inleiding over leverbot. Piet Vellema van de GD vertelt over actuele schapenziekten uit de monitoring van de GD. Armanda Boersma van voederbedrijf ForFarmers komt met praktische voedingsadviezen aan de hand van praktijkvoorbeelden. Een dierenarts van de NVWA houdt een inleiding over de gang van zaken op een slachterij. Schapenhouder Carlo van As presenteert hoe hij met zijn Rijnlamooien een optimaal rendement bereikt. Zijn collega Herman van Assen geeft de deelnemers aan deze dag een blik in de keuken van zijn onlangs geopende biologische melkschapenbedrijf. De dag wordt afgerond met een gesproken column door Jan-Willem Bakker, columnist van Het Schaap. Tussen de middag is er een lunch met schapenproducten, verzorgd door kok Huub Oudshoorn. Schapenhouders betalen voor deelname 66 euro per persoon. Deelnemers aan GD-PlusZorg en/of de GD-programma s voor scrapie en zwoegerziekte krijgen 35 euro korting. Voor niet-schapenhouders is de entreeprijs 85 euro. Voor aanmelden en meer informatie, zie www.caparovis.nl. 1 2 3 Zijn er schapen van u gestolen? Nee. Vroeger ook niet. Maakt u zich zorgen nu er in de buurt zo veel schapendiefstallen zijn? Het is elke keer wel een verrassing dat mijn schapen er allemaal nog lopen. Het komt kort bij, zo allemaal hier in de regio. We hebben het geluk dat de meeste van onze schapen rond huis lopen. Als dieven daar bij willen komen, moeten ze hier de dam over. Dat hoor je vanzelf. We hebben nog een paar kleine koppeltjes verderop lopen. Maar ik denk niet dat ze die zo gauw stelen. Een groot aantal is toch veel interessanter voor ze? Het zijn er twintig, dertig en veertig die in november, december en januari gaan aflammeren. Wat doet u om te voorkomen dat ze toch worden gestolen? We hebben sloten op de hekken. Maar ja, als ze een betonschaar meebrengen, komen ze er ook in. Zeker s nachts. Een slot vertraagt wel. Ze kunnen het hek niet zomaar openen. De sloten zitten er sinds vorig jaar. De hekken waren toen opengezet en alle schapen liepen op de weg. Dat gebeurde ook bij andere boeren. Ik denk dat het vandalisme was. Maar wat moet je ertegen doen? We rijden s morgens altijd een rondje en soms ook s avonds. Je kunt niet de hele dag rondjes rijden. De politie is wel actiever. Anders zagen we ze nooit in het buitengebied, maar nu wel vier of vijf keer per dag. Britse schapen op EuroTier Op de Duitse vakbeurs EuroTier zijn dit jaar ook schapen te zien. De beurs is van 13 t/m 16 november in Hannover. De Britse organisatie Eblex is er met onder meer Texelaar, Suffolk en Border Leicester. Duitsland en Oostenrijk geven er informatie over de schapenhouderij. Blij met gewonnen schilderij Een Texelaar van Ad Klaver won op de Dag van het Schaap in 2011 de eretitel Mooiste schaap van Nederland. Dat is een tweejaarlijkse award van Eisma Business Media, uitgever van onder meer vakblad Het Schaap. Bij de prijs hoort een schilderij van het winnende schaap, gemaakt door kunstenares Els de Does. Dat schilderij kregen Ad en Corrie Klaver overhandigd door Jacques Engelen, adjunct-hoofdredacteur van Het Schaap. Het winnende schaap is ram 5262-3959, geboren in 2007. De ram heeft de zeldzame combinatie van hoge EuroTier is een grote tweejaarlijkse vakbeurs voor de veehouderij. Er komen 2.300 standhouders uit 51 landen. Meer informatie op www.eurotier.com. Veel bezoekers hebben interesse in rundvee en varkens. In 2010 gaf 7,6 procent van de bezoekers aan interesse in schapen en geiten te hebben. index voor vruchtbaarheid (116) en voor groei (108). De ram is ingeschreven met 96 punten voor ontwikkeling. Op de pagina s 10 t/m 12 een artikel over de Texelaarfokkerij van Ad Klaver. Ad en Corrie Klaver bekijken het schilderij van hun winnende schaap. FOTO: HENK RISWICK 6 HET SCHAAP OKTOBER/NOVEMBER 2012
noteringen Meer druk op ooienprijs Slachtschapen 2010 2011 2012 Ooien en rammen ooien < 20 kg ooien > 20 kg rammen < 22 kg 130 125 125 120 120 115 115 110 105 110 100 95 105 90 100 85 80 95 week 34 35 36 37 38 39 40 41 week 34 35 36 37 38 39 40 41 Gemiddelde prijs veemarkten Leeuwarden, Purmerend en Utrecht. In euro s per dier (bovenkant notering). Slachtschapen zijn ruim tien euro duurder dan in 2011. Het verschil met 2010 is nog veel groter: zo n 32 euro. Gewogen gemiddelde veemarkten Leeuwarden, Utrecht en Purmerend. In euro s per dier (bovenkant notering). Prijsdruk voor de ooien die voor export weggaan. De Fransen kiezen nu voor goedkopere Engelse lammeren. De prijzen van ooien en rammen liggen nog altijd hoger dan vorig jaar, maar de ooien gaan de laatste weken in tegenstelling tot de rammen in prijs onderuit. Ooilammeren tot 20 kilo noteerden in week 34 gemiddeld 105,40, terwijl dit in week 41 nog maar 99,27 was. Dat heeft alles met de export te maken. De hoge prijzen hebben de Nederlandse ooien behoorlijk uit de markt geprijsd. Bestemmingsland Frankrijk kiest momenteel voor goedkopere Engelse ooien. De Fransen willen best iets meer voor de Nederlandse kwaliteit betalen, maar nu is het gat tussen de Engelse en Nederlandse prijs simpelweg te groot. Dat betekent dat de prijzen van ooien de komende weken nog verder zullen dalen. Intussen komt het islamitische offerfeest op 26 oktober eraan. Dit kan bij de ramlammeren voor een lichte prijsstijging zorgen. Licht, want de handel speelt op dit feest in en zorgt voor voldoende aanbod. Daardoor zullen de prijzen niet exploderen. De slachtschapen zijn relatief prijshoudend. Een slachtschaap noteert gemiddeld 119,97. Dat is bijna acht euro minder dan twee maanden geleden. Maar in die periode gaat er altijd wat van de prijs af. Toch zijn slachtschapen behoorlijk fors duurder dan in 2011 ( 109,07 in week 41) en in 2010 ( 87,94). LTO roept op bezwaar te maken Naar het nieuwe GLB Het GLB-budget In 2014 gaat het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in. Nico Verduin, voorzitter van de LTO-vakgroep Schapenhouderij, volgt de discussies op weg daar naartoe en is erbij betrokken. Voor Het Schaap schrijft hij regelmatig over de ontwikkelingen. LTO-Nederland roept schapenhouders op bezwaar te maken tegen het besluit van het Faunafonds over ganzenschade op grasland. Het Faunafonds heeft de schapengrasregeling beëindigd. Die hield in dat schapenhouders die tussen 1 november en 1 februari hun dieren buiten hielden maar door ganzenschade moesten bijvoeren, een tegemoetkoming konden aanvragen. Volgens het Faunafonds wordt maar weinig gebruikgemaakt van de regeling, maar kost de uitvoering ervan wel veel werk. Op de site www.ltonoord.nl/ nieuws/ganzenschade staat een standaardbezwaarschrift. In 1951 was voldoende en betaalbaar voedsel, naast vrede, een speerpunt van de eerste zes landen en voorlopers van de huidige EU-27. Daarvan is het huidige GLB een uitvloeisel en we werken nu aan de eigentijdse invulling met als leidraad de eerder benoemde goede speerpunten. Eerst is het zaak om het GLB-budget overeind te houden. Daarvoor is politiek draagvlak noodzakelijk. Eerder deze maand heeft EU-commissaris Cioloş een dringende oproep gedaan aan alle bestuurders om vooral het nieuwe doel van het GLB goed te vertalen in het plan 2014-2020. Cioloş notitie daarvoor maakt indruk door aan te geven het gevaarlijk is om vast te houden aan de historie. Een aansprekend voorbeeld daarvan is dat hij niet kan en wil uitleggen dat de ene boer zes keer zoveel toeslagrechten per hectare krijgt dan zijn buurman met dezelfde grondsoort. Het moet anders. Dat deze boodschap nuttig was, bleek al enkele dagen later. Duitsland en Frankrijk pleitten op 11 oktober voor het behoud van het GLB-budget. Dan ben je een heel eind op weg. Nu zijn we bezig om het belang van een rendabele schapenhouderij nadrukkelijk onder de aandacht te houden bij EL&I en de andere sectoren. We willen zorgen dat voldoende schapenbedrijven een belegde boterham kunnen verdienen om verder krimp van de sector te beperken. Dat is in ieders belang, onder andere omdat anders in de herfst enorme hoeveelheden weidelammeren zullen worden geïmporteerd om al het gras op te eten. Met alle dierziekterisico s voor onze en vooral andere sectoren die afhankelijk zijn van export. De in augustus aangekondigde rekenmodule is er: www.toekomstglb. nl/glb-check-655.html. Nico Verduin twitter: @nicoverduin Mail: nico.verduin@gmail.com OKTOBER/NOVEMBER 2012 HET SCHAAP 7
achtergrond Diefstal vaak werk van sectorgenoten Kans op roof nog steeds klein Schapen in de wei vormen een makkelijke buit. Een slot of ketting weerhoudt dieven niet en hoe professioneler het inladen eruitziet, hoe minder het opvalt. Wel zijn een paar voorzorgen mogelijk om diefstal en de schade ervan te beperken. Het commentaar na de brutale diefstal van 250 schapen bij twee bedrijven uit Ammerzoden en Well op 13 september was: het moeten wel professionals zijn geweest. Bij eerdere ontvreemdingen waarvan de daders tegen de lamp liepen, onder meer in 2010 in Friesland en in 2008 in Noord-Holland, bleek al dat er schapenhouders en handelaren bij betrokken waren. Zo bijzonder is het dus niet dat er mensen zijn Reeks diefstallen Dertien diefstalzaken zijn dit jaar gemeld in Nederland. Ook was er één in Duitsland, pal over de grens bij Millingen aan de Rijn (Gld.). Maand Locatie Aantal schapen Oktober Bimmen (Duitse grensstreek) 50 schapen September Schagen (Noord-Holland) 1 schaap Erlecom (Gelderland) 41 schapen Well (Gelderland) 54 fokooien Ammerzoden (Gelderland) 195 schapen Augustus Lopik (Utrecht) 34 schapen Lienden (Gelderland) 3 schapen Ridderkerk (Zuid-Holland) 4 schapen Rottevalle (Friesland) 2 schapen Juli Linden (Noord-Brabant) 68 schapen Nieuwegein (Utrecht) 40 schapen Linden (Noord-Brabant) 28 schapen Vianen (Utrecht) 31 schapen April Eede (Zeeland) 25 schapen die in amper een kwartier een wei vol schapen bij elkaar drijven en ermee wegrijden. Een goede schapenhond, een paar hekken en een emmertje biks zijn de hulpmiddelen waarmee een man of twee de klus klaren. Overdag is de professionele aanpak juist een prima dekmantel. Wie stelt er vragen als twee personen vol overtuiging en handigheid een koppel schapen bij elkaar halen en inladen? Ik ben zelf nog nooit een voorbijganger tegengekomen die me dan vraagt of de dieren wel van mij zijn En zou ik die persoon dan vriendelijk bedanken voor zijn oplettendheid? ER ZIT MEESTAL EEN PLAN ACHTER Het schokkende is misschien niet dat het stelen zo makkelijk gaat, maar dat er mensen uit de schapenwereld zelf bezig zijn om het bezit van een ander brutaalweg te roven. En natuurlijk de schaal waarop dat de afgelopen maanden gebeurde. In korte tijd zijn bij twaalf voorvallen zeker 575 schapen verdwenen. Deze aantallen doen vermoeden dat er een bende aan het werk is, die kennelijk in staat is om de gestolen dieren snel weg te werken naar het buitenland of hier te slachten en het vlees in een illegaal circuit slijten. Nico Verduin van LTO-Nederland kreeg sinds april regelmatig gedupeerde schapenhouders aan de lijn die steun vragen van de vakgroep Schapen- en geitenhouderij. Achter schapendiefstallen zit meestal een plan. Dat bleek bij zaken die in eerdere jaren werden opgelost en dat zal nu niet anders zijn, zegt de schapenvoorman. Hij vindt het opmerkelijk dat de politie 309 dieren in beslag kon nemen in Opheusden en Dodewaard. Kennelijk werden die schapen nog in voorraad gehouden. Verduin hoopt dat ze te verbinden zijn met de diefstallen. 8 HET SCHAAP OKTOBER/NOVEMBER 2012
TEKST: DIEDERIK SLEURINK, FOTO: HENK RISWICK Schapen zijn gemakkelijk te stelen. Het valt niet echt op als ze worden ingeladen, zelfs niet als vreemden dat doen. DNA-ONDERZOEK Voor een gedupeerde is inbeslagname niet het eind van de ellende. Ondanks elektronische oormerken is niet zomaar bewezen van wie de dieren zijn. Als de merken zijn verwijderd, toon dan nog maar eens onomstotelijk aan welke schapen van jou zijn. In het politieonderzoek wordt mogelijk gebruikgemaakt van DNA-tests. Als die een stevige verwantschap aantonen tussen de nog aanwezige dieren op het bedrijf en de gestolen waar, dan is er bewijs. Wilbert Verriet uit Erlecom, van wie 41 ooien werden gestolen, ziet nog een ander probleem: Ze zijn gemengd met andere koppels. Ik kan ze niet terugnemen op mijn bedrijf, dan raak ik mijn gezondheidsstatus kwijt. Behalve het verlies van zo n 6500 euro aan jonge fokooien, mist hij een jaar genetische vooruitgang en de jonge lammeren in het voorjaar. Naar schatting kost deze zaak hem meer dan 15.000 euro. Goede kans overigens dat de ontvreemding bij Verriet het Waterloo van de dieven is geworden. Kort na de diefstal kreeg de eigenaar van het weiland waar Verriets dieren liepen, contact met fietsers die het inladen hadden gezien. Ze herkenden op een foto de combinatie van de auto met Henra-trailer die ook op camerabeelden in Ammerzoden was te zien. De vader van de schapenhouder herinnert zich dan dat hij die auto een paar dagen tevoren heeft gezien en naar de bestuurder heeft gezwaaid, een onbekende overigens. Verriet krijgt later iemand aan de telefoon die weet waar de auto thuishoort. Verriet geeft deze informatie door aan de politie. Amper een dag later volgt de inbeslagname. Uniek zichtbaar merk Wat kunnen schapenhouders doen om diefstal te voorkomen of de gevolgen ervan te beperken? Een goede bedrijfsadministratie helpt om helder te krijgen welke dieren en hoeveel u mist bij diefstal. Dit maakt eigenaarschap (beter) bewijsbaar. Een slot sluit de wei af. Andere hindernissen zijn eveneens denkbaar, zoals een baal, een trekker of een wagen voor de ingang. Dieren met een opzichtig merk zijn niet aantrekkelijk voor dieven. U kunt uw dieren met een felle kleur uw eigen merk geven. Een Engelse schapenhouder dompelde zijn dieren in een bad met oranje wolverf; ze waren van ver herkenbaar. Praten met omwonenden maakt ze attent. Laat bij hen een telefoonnummer achter. Als zij weten hoe de diereigenaar en zijn auto met aanhanger eruitzien, vallen vreemde acties des te beter op. Beveiliging met elektronische techniek is mogelijk. Een systeem met sensoren, die een signaal doorgeven naar een mobiel nummer, is relatief goedkoop. Op bouwplaatsen zijn mobiele beveiligingsunits in gebruik met sensorbewaking en camera s die opnemen zodra er beweging is. Deze zijn te koop en te huur. Als er schapen zijn gestolen, zijn ruchtbaarheid en publiciteit het sterkste wapen. Bel zo veel mogelijk bekenden in de schapenwereld om de kans dat de gestolen dieren ergens worden gezien zo groot mogelijk te maken, adviseert Nico Verduin van LTO. Behalve collega s kunnen ook handelaren en slachterijen helpen. De sector is tenslotte klein, veel mensen kennen elkaar. Doe aangifte bij de politie en maak foto s van de situatie. Zoek in de omgeving mensen die iets kunnen hebben gezien. Publiciteit via regionale kranten, radio en tv maakt de kans op een toevalstreffer door alertheid van het publiek veel groter. MEDIA-AANDACHT CRUCIAAL Voor Verduin is de inbeslagname een bewijs dat de publiciteit haar werk heeft gedaan. Bij de eerste zaken kwam er niet veel actie van politie en pers. Pas door de grote diefstal in Ammerzoden en Well kwam het probleem grootschalig in de aandacht, maar het was al de zevende diefstal. Gedupeerde Jos Verhulst kreeg werkelijk alle media over de vloer. Daardoor werden schapenhouders en mensen alert. Vervolgens kwamen camerabeelden van een bedrijf in Ammerzoden bij de politie terecht. De politieregio s werkten toen nog niet samen. Dat hebben we landelijk op de kaart gezet. Gelukkig is er nu een team mee bezig en worden deze zaken serieus genomen. Verduin relativeert de angst voor diefstallen. Het is twaalf schapenhouders overkomen, maar we moeten er niet paniekerig van worden. Zij hebben een dikke schade en dat is heel vervelend. Maar met 12.000 bedrijven met schapen en 16.000 hobbyhouders is de kans dat zoiets je overkomt toch klein. En we hopen dat deze golf diefstallen snel tot aanhoudingen leidt en stopt. << OKTOBER/NOVEMBER 2012 HET SCHAAP 9
Ad Klaver met ram 5262-3959. AD KLAVER Woonplaats: Spanbroek (N.-H.) Bedrijf: 215 volwassen en 90 eenjarige ooien. 20 ha grasland in eigendom rond huis Overige: bestuurslid Texels Schapenstamboek Noord-Holland en lid foktechnische commissie NTS en TSNH 10 HET SCHAAP OKTOBER/NOVEMBER 2012
TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO S: HENK RISWICK reportage Na vruchtbaarheid en groei nu werken aan wormresistentie Ad Klaver staat bekend om zijn erg vruchtbare en hard groeiende Texelaars. Die eigenschappen liggen helemaal vast in zijn fokkerij. Nu werkt hij aan de derde pijler: resistentie tegen wormen en goede mestkwaliteit. Doel: van de Texelaar een nog productiever schaap maken. Achter de pc laat Ad Klaver de rammenlijst van de NSFO zien, waarop de dieren op volgorde van vleeslamindex staan. Kijk, bij de eerste zes zijn drie rammen van mij en eentje is de zoon van één van mijn ooien. De fokkerij op vruchtbaarheid en bespiering werkt. Je ziet het. Hiermee kun je de houderij wat laten zien. Klaver fokt economische Texelaars. Kom bij hem niet om prijzen op keuringen, want daar staat hij vrijwel altijd achteraan. Maar kom bij hem om een Texelaar die vruchtbaarheid, groei, bespiering en formaat vererft, dan is er volop keuze. Ik wil een productieve Texelaar die zichzelf gezond houdt. Fokkerij op economische basis is nodig. Die geeft de schapen bestaansrecht, maar ook de mensen die zulke dieren kopen en de fokkers. Je kunt wel alleen op exterieur fokken. Ik fok liever op een goede afzet, op duurzame schapen. Zolang hij schapen heeft, fokt Klaver op vruchtbaarheid. Dat draagt het meest aan je inkomen bij. Daarom bij hem geen vrouwelijke overhouders. Alle halfjarige ooien gaan bij de ram en moeten aflammeren. De guste ruimt hij meteen op. De ooitjes die een tweeling brengen, komen in zijn basisgroep. Daarmee gaat hij aan de slag met selectie. Hij heeft wel tien foklijnen. In totaal zet hij tien rammen in. Uit die tien lijnen houdt hij de beste dieren aan. Schapen met de beste gebruikseigenschappen en duurzame dieren. Gebruikseigenschappen lepelt hij moeiteloos op: Beste benen, eerste jaar drachtig, goede melkgift, groei, gemakkelijk aflammeren, moederzorg en vitale lammeren. Onder duurzaam verstaat Klaver: Ze mogen geen last hebben van hun productie. Van nature moeten ze twee lammeren kunnen grootbrengen. En ze moeten lang meegaan. Hoe lang? Dat weet je nooit, want je hebt met uiers te maken. Ik heb ooien van zes, zeven en acht jaar. Ook eentje van tien. Ik houd graag rammen aan uit oudere ooien. Die hebben bewezen dat ze de productie aankunnen. GESLOTEN BEDRIJF Dieren die erg goed presteerden zijn de ooi 5262-0777. Die bracht drie zonen met rond de 130 voor vruchtbaarheid, vertelt Klaver. Ram 5262-2145 bracht eveneens veel vruchtbaarheid. Een ooi daaruit scoorde 150 voor vruchtbaarheid en een ram van die ooi 135. Na vier jaar was nog dertig procent van de 2145-dochters aanwezig. Nu heeft hij de imposante ram 5262-3959 lopen, die een prachtige >> Topram 5262-3959 Ad Klaver vindt ram 5262-3959 een topdier. De ram heeft de zeldzame combinatie van hoge indexen voor vruchtbaarheid (116) en groei (108). Hij fokte de ram in 2007. De ram stamt aan vaderszijde van een Engelse topper. Hij is ingeschreven met 87 punten voor algemeen voorkomen. Kop Ontw. Besp. Evenr. Type Benen Vacht AV Hoogte Diepte Lengte 84 96 89 87 85 87 88 87 78 38 90 OKTOBER/NOVEMBER 2012 HET SCHAAP 11
Deze jonge dekram 5262-65664 is een van de beste dieren als het om weerstand tegen wormen gaat, net als zijn vader. De ram heeft 85 punten voor algemeen voorkomen en 88 punten voor bespiering. Ad Klaver onderzoekt zelf de mest op wormeitjes. Dat is sinds twee jaar een belangrijk selectiecriterium. combinatie van 116 voor vruchtbaarheid en 108 voor groei heeft. De ram won vorig jaar op de Dag van het Schaap de ereprijs Mooiste schaap van Nederland. De jarenlange selectie op vruchtbaarheid, groei en bespiering heeft vruchten afgeworpen. De eigenschappen zijn verankerd. Klaver heeft nu een gesloten bedrijf. Hij hoeft geen dieren van anderen meer aan te kopen. Twee jaar geleden haalde hij voor het laatst vreemd bloed: Ik selecteer uit de beste twintig procent op wormresistentie sperma van één van de beste Texelse rammen uit Engeland. Die blinkt uit in vruchtbaarheid en bespiering, vooral op de achterhand. Hij behoort daarmee tot de beste vijf procent van Engeland. Opvallend is dat Klaver het niet heeft over exterieur, dat toch een belangrijk kenmerk van stamboek-texelaars is. Mijn schapen moeten een goede ontwikkeling, beste benen, goede bespiering en een rechte rug hebben, goed gelijnd zijn en een heldere uitstraling hebben. Het exterieur staat bij mij in dienst van functionaliteit en productie. Ik vind selectieruimte belangrijker om vooruitgang te boeken. Ik geniet wel van mooie dieren. Ooi 5262-34267. Zo ziet Klaver zijn ooien graag: veel kracht en vitaliteit, met beste benen, mooie bespiering en een goede kop. De ooi is 3,5 jaar oud en bracht in drie keer zes lammeren. NIEUW ASPECT De laatste twee jaar fokt Klaver op een nieuw aspect: wormresistentie. Daarbij neemt hij meteen de mestkwaliteit mee: vaste mest is beter dan dunne. Dus liefst dropjes of een mestkeutel in de vorm van een open dennenappel. Hij doet het mestonderzoek zelf. Afgelopen jaar ontwormde hij zijn oudere schapen helemaal niet en kon daardoor precies wormbesmettingen volgen. En veel belangrijker: van elk individueel dier weet hij nu hoe dat reageerde op die besmettingen. De lammeren heeft hij in mei en augustus ontwormd. Dit nieuwe aspect heeft meteen invloed op de selectie. Ik gebruik nu rammen uit moederlijnen die laag scoren op gevoeligheid voor wormen en die zelf in het voorjaar ook laag scoren. Ze moeten ook vaste mest hebben. Blind op de mest staren, doet hij niet. Als hij moet kiezen tussen twee rammen uit dezelfde worp waarvan de ene super scoort met wormresistentie en de andere ietsje minder maar veel beter is met groei en bespiering, kiest hij voor het tweede dier. Ik selecteer uit de beste twintig procent op wormresistentie. Als ik alleen uit de beste twee procent zou kiezen, verlies ik te veel bespiering, groei en vruchtbaarheid. Uiteindelijk moet de nieuwe selectie leiden tot minder uitval, een betere voerbenutting, minder kosten voor ontwormmiddelen en minder arbeid. GOEDE BENUTTING Selectie op wormresistentie kan nu, omdat de vruchtbaarheid van Klavers oudere schapen met gemiddeld 2,25 geboren optimaal is. Hetzelfde geldt voor de eenjarigen die op 1,6 tot 1,8 zitten. Met zulke worpgroottes heb je een goede benutting van je ooien. Ze hebben allemaal lammeren. Mijn driehonderd schapen moeten werken. Zo wil ik dat graag houden. De afzet is al jaren goed en er zit groei in. Vorig jaar verkocht Klaver 191 ooien en ooilammeren en zo n 75 rammen voor de dekkerij. Hij merkt dat er meer vraag is naar vrouwelijke dieren. Mensen die kruislingen hadden, willen over naar de Texelaar. Ze komen hier vanwege de vruchtbaarheid en de ontwikkeling. En mijn schapen lammeren gemakkelijk af. De schapenhouderij is financieel gezien marginaal, zegt Klaver. De kosten stijgen. Daarom wil ik met vruchtbaarheid, groei en weerstand de afzet in de toekomst zeker stellen. << 12 HET SCHAAP OKTOBER/NOVEMBER 2012
TE KOOP GEVRAAGD SCHAPENWOL Wij bieden hoge prijzen. Wolhandel Douwe Rijpstra Burgum Tel. 06-1562 9006 Tel. 058-256 3256 De eerstvolgende wolinname is zaterdag 1 december van 08.00-12.00 uur bij schapenbedrijf Klaas van Veen, Kweldijk 2 te Zuillichem. FOKKERS Merino, het wolras van de wereld. De wol is de fijnste van alle rassen, en is geliefd bij handspinners en vilters. Het ras is zeer sober en lammert makkelijk af. Bronst niet afhankelijk van het seizoen, ooien kunnen 3 x per 2 jaar lammeren. Zwoegervrij gecertificeerd. Info: Wolboerderij Blij Bezuiden in Koewacht, onze website www.wolboerderij.nl of bel +31 (0)114 361402 Kies voor productie en vlees ontwikkeling en luxe Dekrammen leverancier J.W Bakker Texel. Ooilammeren afnemer: Dekamarkt. T.A. Jorna 0616422894 t.jorna1@upcmail.nl Een schaap om (van) te houden Inlichtingen: 0314-62 14 89 0516-49 19 43 0346-24 13 06 0162-51 36 12 0115-43 24 86 Zie ook: www.nzs.nl Fokkerij G. van Wijncoop - Schipper Beekweg 14, 3881 LH Putten Tel. 0341-360262 wijncoop@planet.nl Zwoegervrij blindvrij scrapieonverdacht diverse lammeren van definitief premieram 1912063-1771 PRESENTEER UW FOKPRODUCTEN!!! Lammeren & Schapen Muesli NIEUW zonder koper zeer smakelijke muesli met ontsloten granen, hoogwaardige eiwitten en extra vezels snelle eerste opname, minder kans op pensverzuring ruime gehalten aan vitaminen, mineralen en sporenelementen aangepaste Calcium-, Fosfor- en Magnesiumvoorziening: minder kans op melkziekte, kopziekte of urinestenen Vraag uw HAVENS-dealer www.schapenvoeders.nl - tel. (+31) 0478 638 238 of info@havens.nl
fokkerij Kortere staart duurt jaren Bij drie rassen die werden vrijgesteld van het coupeerverbod, werd gefokt op kortere staarten. Het voorlopige evaluatierapport is klaar. Conclusie: een kortere staart kan, maar het duurt wel twintig jaar voor er een paar centimeter af is. Eind deze maand komen vertegenwoordigers van drie langstaartige rassen bijeen om het fokken op kortere staarten te evalueren. De stamboeken van de Suffolk, Clun Forest en Hampshire Down zijn al enkele jaren doende om de staartlengte genetisch in te korten, zodat couperen op den duur niet meer hoeft. Uit het voorlopige evaluatierapport valt op te maken dat er langzaam vooruitgang wordt geboekt. De staarten kunnen korter en worden dat ook. Maar je moet wel een meetlint bij de hand hebben om het vast te stellen, want het is millimeterwerk. Ook opvallend: er lijkt een verband te zijn met geboortegewicht. Hoe zwaarder een lam, hoe langer de staart. Ton van der Toorn van Clun Forest Schapenvereniging vindt dat logisch. Zwaardere lammeren zijn vaak groter en bij een groter lam hoort meestal een grotere en langere staart. Dat ervaart ook Suffolk Stamboek Nederland, dat al tien jaar bezig is met fokken op kortere staarten. Om die reden zijn soms pijnlijke keuzes gemaakt, aldus secretaris Jos Sterken. Er zijn dieren afgevoerd met uitstekende bevleesdheid, maar met een te lange staart. Na opmeten couperen Bij alle drie stamboeken worden lammeren kort na de geboorte gewogen en gemeten. Met de gegevens wordt een fokwaardeschatting berekend. Daarna worden de meeste staarten alsnog gecoupeerd, dus aan de buitenkant is er niet veel te zien. De geschatte fokwaarde is niet bij elk stamboek bindend. Bij de Clun Forest en Hampshire Down geldt alleen een advies om niet verder te fokken met dieren die een te lange staart hebben. Het Suffolkstamboek is strenger; daar is al geen sprake meer van een advies, maar van beleid. Dit ras heeft met gemiddeld iets minder dan 18 centimeter de langste staart en moet dus de grootste inspanning leveren qua in te korten centimeters. Sterken: In het evaluatierapport staat een eindlengte van 10 centimeter. We zijn al sinds 2001 bezig en boeken vooruitgang, maar we hebben nog zeker twintig jaar nodig om die eindlengte te bereiken. De gemiddelde staart van de Suffolk was in 2002 18,1 cm, zo blijkt uit een inventarisatie van Wageningen UR. Zeven jaar later was die 17,89 cm. Staarten van de Clun Forest waren gemiddeld 17,8 cm en die van de Hampshire Down 15,6. Deze laatste twee stamboeken zijn sinds drie jaar bezig met het berekenen van fokwaardeschattingen voor een kortere staart. Hoeveel er inmiddels af is, weten ze niet precies. En over de eindlengte is wat verschil van mening. Hans van Bokhoven van Er lijkt een verband te zijn tussen gewicht en staartlengte. Hoe zwaarder, hoe langer de staart. Niet verwonderlijk, want zwaardere lammeren zijn groter en bij een groter lam hoort een grotere en langere staart. 14 HET SCHAAP OKTOBER/NOVEMBER 2012
TEKST: MARGREET WELINK, FOTO S: HENK RISWICK Bij geboorte worden de staarten opgemeten voor de fokwaardeschatting. Daarna worden ze meestal alsnog gecoupeerd. Aan de buitenkant is dan niet zichtbaar welke dieren genetisch een kortere staart hebben. Rasvereniging Hampshire Down Nederland: Tien centimeter wordt genoemd. Of dat ideaal is, weet ik niet. Het moet vooral zo zijn dat de problemen die je nu krijgt als gevolg van bevuiling, straks niet meer optreden. Bevuilde achterhand voorkomen Bevuiling was de reden dat de drie genoemde rassen ontheffing kregen voor het coupeerverbod. Couperen mag officieel sinds 2008 niet meer. Eerdere invoering werd meerdere malen uitgesteld, omdat er geen goed alternatief was om bevuiling van de achterhand te voorkomen. En die bevuiling zorgde juist voor veel ellende, namelijk myiasis, zo was de gedachte. De overheid gaf daarop in 2006 opdracht dit eens goed uit te zoeken. Was je met couperen echt van de maden af? Niet per definitie, zo bleek. En waren er geen andere manieren om te voorkomen dat de achterhand vies werd? De conclusie uit het onderzoek was: couperen is geen must om myiasis te voorkomen. Het kan ook anders, bijvoorbeeld met een aangepast management, zoals een strak graslandbeheer en andere bemesting. En dus kwam er een algeheel coupeerverbod. Millimeterwerk Maar voor sterk bewolde, langstaartige rassen was het probleem met alleen een ander management niet opgelost. Ooien plassen namelijk recht naar achteren, waardoor de staart nat wordt. Regelmatig scheren helpt wel iets, maar niet genoeg. Dus vroegen enkele stamboeken vrijstelling voor het coupeerverbod. Die werd specifiek verleend aan de rasorganisaties voor Suffolk, Clun Forest en Hampshire Down. Voorwaarde was dat ze via gerichte fokkerij iets aan die lange staart zouden doen. De Suffolk laat de indexen berekenen bij rundveefokkerijorganisatie CRV, Clun Forest en Hampshire Down door de NSFO. Marjo van Bergen van de NSFO: We zien het effect van de selectie op een kortere staart, maar het is maar heel weinig. Het gaat om millimeters per jaar. Je kunt dus wel nagaan dat fokken op een kortere staart jaren gaat duren. Dat realiseren de stamboeken zich ook en mede daarom gaan ze ervan uit dat de vrijstelling voor het verbod, die begin dit jaar afliep, verlengd wordt. Volgens de stamboeken zal zelfs keer op keer verlenging van de vrijstelling nodig zijn, net zo lang tot het doel bereikt is, al moet dat precieze doel nog worden vastgesteld. Want wannéér moet die korte staart van tien centimeter gerealiseerd zijn? Op deze vraag is nog geen antwoord, maar de stamboeken verwachten niet dat de overheid een keiharde deadline oplegt. Van Bokhoven: Zou dat wel zo zijn, dan zullen een hoop schapenhouders afhaken, omdat er dan nog meer regels zijn waaraan ze moeten voldoen. Dat is nu al een probleem en dat wordt dan alleen nog maar erger. Importhobbel Er zijn sowieso meer hobbels te nemen. Van Bokhoven noemt een voorbeeld: In het buitenland blijft couperen meestal toegestaan. Daar wordt niets geregistreerd op het gebied van staartlengte. Maar voor de noodzakelijke genetische vernieuwing moeten we af en toe dieren importeren. Hoe ga je daar mee om als je verplicht bent te fokken op een kortere staart? De ultieme consequentie zou kunnen zijn dat je geen dieren meer kunt importeren. Bij de Suffolk zijn ze daar niet zo bang voor. We houden al zó lang van elk lam de gegevens bij, dat we fokwaardes een heel eind terug kunnen berekenen, vertelt Sterken. Zo kunnen we van hieruit van een Engelse ram nagaan hoe hij vererft op staartlengte. En ook al is dat niet zo erg goed, dan mag importeren van ons nog steeds. De regel is dat de nakomelingen weer aan onze eisen moeten voldoen. Op die manier heeft zo n ram qua staartlengte niet veel invloed op de totale populatie. De andere stamboeken zijn nog niet zo ver. Van Bokhoven van de Hampshire Downs: We weten nog niet hoe hiermee om te gaan. Maar als importeren niet meer kan en meer mensen stoppen met het houden van buitenlandse rassen, dan zou dat een verschraling zijn van het Nederlandse landschap. Een beetje verscheidenheid is een aanwinst voor de samenleving. << OKTOBER/NOVEMBER 2012 HET SCHAAP 15
interview Ik ben geschrokken van lage verdiensten Sinds begin dit jaar is Jelle Raap sectorcoördinator schapen en geiten bij het Productschap Vee en Vlees. Hij coördineert alle activiteiten op het gebied van schapen en geiten bij het productschap. Jelle Raap is in zijn nieuwe functie tevens secretaris geworden van de PVV- Adviescommissie Schapen en Geiten. Hij is daardoor betrokken bij tal van zaken: I&R, transport, fokkerij, preventie, onderzoek, actuele ziektes, regelgeving en financiën. Diergezondheid blijft bij zijn voorganger Jan Klaver en fokkerij doet collega Willemijn Schipper. De rest, en dat is een omvangrijk deel, is voor Raap. De eerste maanden van dit jaar bezocht Raap alle leden van de Adviescommissie Schapen en Geiten. Hij wilde zijn mensen ontmoeten, met ze kennismaken en op die manier meteen een indruk krijgen van de schapensector. Wat is u opgevallen tijdens deze uitgebreide kennismakingsronde? Een aantal zaken. In de eerste plaats zijn de leden redelijk tevreden over het functioneren van de adviescommissie. Ik heb wel gemerkt dat de vertegenwoordigers soms geneigd zijn hun eigen mening te geven en niet die van hun achterban. Wat ook opvalt, is het enorme verschil tussen professionele schapenhouders en de mensen die een paar schapen houden als hobby. Daarvoor beleid maken, is niet eenvoudig. De I&R bijvoorbeeld. Handel en slachterijen willen die honderd procent elektronisch hebben, liever gisteren dan vandaag. Ik heb gepolst of de oude gele merken in 2013 zouden kunnen worden afgeschaft. De primaire sector vindt dit lastig en wil de gele merken liever langzaam laten uitsterven. Ik ben verder erg geschrokken van de lage verdiensten. Het kan toch niet zo zijn dat je geen gezonde marge kunt krijgen in de schapenhouderij? Veel schapenhouders 16 HET SCHAAP oktober/november 2012
TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO S: FRED LIBOCHANT zijn afhankelijk van bijverdiensten, terwijl de prijzen prima zijn. Ik heb ook zorgen over de kennisoverdracht. Het lukt de sector niet voldoende om vooral hobbyisten te bereiken. Het zou mooi zijn als we dat kunnen veranderen. Zorgen zijn er verder over de twee keer 21-dagenregeling. Niet over de 21-dagenregeling op zich. De schapenhouders hebben er niet zo veel moeite mee om een dier 21 dagen op het bedrijf te houden als een soort quarantaine. Maar om dan ook nog eens 21 dagen geen dieren te mogen aanvoeren, is een killer. Dat is een serieuze bedreiging voor verzamelplaatsen om te kunnen exporteren. Wat mij verbaast, is het voortdurende geschil tussen GD en NSFO over scrapie en zwoegerziekte. Dat duurt nu al zo lang en daaraan moet echt een einde komen. Ik ben wel tevreden over projecten die vanuit de adviescommissie zijn gestart. Mooi is het project Bewust ontwormen. Een soort workshop waarmee we al meer dan honderd schapenhouders het kunstje leerden. Daarin wil het productschap graag financieren. JELLE RAAP (48) Sectorcoördinator schapen en geiten bij Productschap Vee en Vlees sinds 1 januari 2012 Achtergrond: n van 1984 tot 1986 werkzaam in financiële wereld n van 1986 tot 1991 werkzaam bij Productschap Zuivel n van 1991 tot 2002 buitendienstmedewerker PVV n van 2002 tot 2012 coördinator Commissie Veehandel van PVV n Was in 2005/06 betrokken bij de pilot elektronische I&R schapen en geiten Veel schapenhouders zijn afhankelijk van bijverdiensten. Dat kan toch niet zo zijn Laten we een paar zaken uitlichten. Wat moet er volgens u gebeuren om de financiën van schapenhouders te verbeteren? Dat is lastig, want je hebt geen invloed op de prijs. Het voer is duur, de grond ook. Promotie en afzetbevordering behoren niet langer tot de kerntaken van het productschap. Ik denk dat de sector zelf projecten moet starten. Richt je daarbij op vijftigplussers. Die groep wordt steeds groter en kan zich meer permitteren. Lamsvlees is duur, heeft een goed imago, maar de mensen kennen de eenvoudige bereidingswijze niet. Die is er wel degelijk. En de smaak van Nederlands lamsvlees is beter dan die van Nieuw-Zeelands vlees. Hoe kan de I&R beter worden? Alles wordt elektronisch. Die slag moet je maken. Het is niet meer van deze tijd om bijvoorbeeld nog papieren vervoersdocumenten te moeten maken. De schapen-i&r heeft een achterstandsituatie omgebogen naar een voorsprong op andere sectoren. Bij een ziekte-uitbraak kunnen we nu heel snel een beeld geven over waar de dieren zijn geweest. Het systeem is nog niet honderd procent betrouwbaar, maar daarnaar moeten we wel blijven streven. Niet iedereen vindt dat de I&R goed functioneert. Nog niet goed genoeg, nee. Het strookt niet dat je pas na zeven dagen een aan- of afvoer moet registreren. Dat zou eigenlijk real time moeten of in ieder geval binnen 24 uur. Maar als we alle houders zo ver krijgen dat ze alle geboortemeldingen tijdig registreren, slaan we al een goede slag. Het is sinds 1 januari 2012 verplicht om deze melding te doen voordat de dieren het geboortebedrijf verlaten. Van mij mag de NVWA daarop meer gaan handhaven. Dat doet ze nu te weinig. Opvallend dat u het conflict tussen GD en NSFO noemt. Welke rol ziet u daarin voor uzelf? Ik heb de wens uitgesproken dit conflict zo snel mogelijk op te lossen. Het is een enorm probleem en niet meer uit te leggen aan mensen die erdoor in de problemen komen. Hoe is het conflict op te lossen? Het gaat om acceptatie. Beide programma s zijn gecertificeerd, beide worden geaudit. Als er iets niet klopt, komt dat meteen naar boven. Als het goed is, is het goed. De GD moet die audits vertrouwen en niet zelf met extra eisen komen. Laat de auditerende organisaties hun werk doen en accepteer de uitkomsten. Het is een cliché, maar ik denk dat een aantal mensen over hun schaduw heen moet stappen. Er is een diepgeworteld wantrouwen. Misschien vlot het overleg zelfs soepeler zonder de mensen die er tot nu toe mee te maken hebben gehad. U noemt ook de verdeeldheid in de sector, vooral tussen hobbyisten en professionele schapenhouders. Hoe denkt u dat te kunnen veranderen? Dat is lastig. We hebben net het zogeheten PPS Kleine Herkauwers ingediend, wat staat voor Publiek Private Samenwerking. De looptijd is tot 2016. Alle sectoren hebben dat gedaan. In feite heb je het dan over een pot geld voor een sector en benoem je projecten met meerwaarde. Voor de schapensector zijn >> oktober/november 2012 HET SCHAAP 17
interview Jelle Raap: Mooi is het project Bewust Ontwormen. Een workshop waarmee al meer dan honderd schapenhouders het kunstje leerden. Daarin wil het productschap graag financieren. we er wel uitgekomen met voldoende draagvlak, maar eenvoudig was dat niet, juist door die verdeeldheid. Bij dit soort dingen is onze rol duidelijk: we verbinden de mensen, we coördineren en faciliteren. Het is een cliché, maar ik denk dat een aantal mensen over hun schaduw heen moet stappen Het productschap heeft een grote rol in de regeling voor weideschapen. Die is er na een aantal jaren nog steeds niet. Hoe staat het daarmee? Toenmalig landbouwminister Gerda Verburg heeft gezegd: als de I&R goed loopt, staan we zo n regeling toe. Staatssecretaris Henk Bleker verbond het aan de audit van QLL (Qualitysystem Livestock Logistic, een kwaliteitsregeling voor diertransport red.). Samen met de Nederlandse Bond van Handelaren in Vee zijn we er met het ministerie en de NVWA er inhoudelijk bijna uit. Het is nu wachten op de handtekening van de staatssecretaris. Daardoor is het een politieke afweging geworden en je hebt het over een versoepeling van regels. Dat is niet eenvoudig in de politiek. Als productschap zouden wij graag zien dat schapen zo snel mogelijk van een erkende verzamelplaats naar een erkende vetweiderij kunnen. De productschappen staan voor een grote reorganisatie. Wat worden de gevolgen voor de schapenhouderij? Als het aan ons ligt, blijven we ons in grote lijnen bezighouden met welzijn, gezondheid, voedselveiligheid en medebewind. We continueren daarmee een aantal belangrijke taken. Wat we niet meer zullen doen, zijn promotie en afzetbevordering. De sector moet daarvoor zelf geld bij elkaar zien te krijgen. Maar eerst moet duidelijk worden dat de schappen door kunnen gaan. Het kabinet moet dat ons wel gunnen. Pas dan gaan we over de werkzaamheden voor de sectoren praten voor na 2013. Ik denk dat wij uitstekend taken voor de schapensector kunnen uitvoeren. << 18 HET SCHAAP oktober/november 2012
ARREST Verbeter uw rendement met betere Suffolks! Arrest hekwerk = i VYgZh kddg Hj[[da`h j^i XdbbZgX^ az :c\zahz WadZYa^_cZc Y^Z VVciddcWVVg van der Pijlweg 17 WZiZg o^_c de ]Zi \ZW^ZY kvc groeisnelheid, spierdikte en vetbedekking 7691 CK Bergentheim kddg WZiVVaWVgZ eg^_ozc tel: +31 523 231449 >YZVVa kddg havx]iavbegdyjxi^z info@arrest-hekwerk.nl Combinatie Haccou- van Koelen www.arrest-hekwerk.nl %+"'-'%-'.& d[ %+"''.%,-%+ sierhekwerk draadwerk lasen montagewerk D[ `^_` de lll#hj[[da`h#ca k r e w ek h kleinveehekwerk Fok en gebruiksvee gevraagd Diversen Te koop gevraagd: weide/slachtlammeren en of schapen. Liefst grote koppels vanaf +/- 30-1000 stuks. Voor het laden geld op de bank. Tel: 06-14 03 56 59. Aktie schrikdraadpaaltjes, kunststof 74 cm. 1,40 st., 105 cm. nu voor 1,50 st. Verder gespecialiseerd in afrastering levering mogelijk. Tel. 0488 441412 Te koop gevraagd: Slacht-/weide schapen en lammeren. Tegen contante betaling. Tel. 0546-643125 of 06-53490130. Fok en gebruiksvee aangeboden T.k.: 15 st. Texelse fokooien en 5 dekrammen (1,5 jr) Scrapie en zwoekervrij. Time Veen: 0593332932. de Noordhollander, zeer vruchtbaar met weinig aflamproblemen, veel melk en goede moedereigenschappen voor info bel 0613807862 www.noordhollanderschapen.nl T.k.: Hampshire Down ooi-en ramlammeren, en 2 drachtige ooien. Alles stamboek, zwoeger- en srapievrij. W. Cluistra, tel. 0318 572100 Heeft u schapen, apen of beren? Gerard kan ze voor u wassen en scheren! Tevens het adres voor klauwverzorging en wolhandel. Gerard van Dekken. 0511-401145, 06-47806365. Superaanbieding vit/mineralen emmers. 11 halen 10 betalen nu gratis thuis bezorgd in Nederland. 25 bestellen + 3 gratis bij bestelling 50 stuks + 7 gratis. Kijk op onze website www.schapenadvies.nl om te bestellen. Bellen kan ook met Sipke Posthuma 0623218425 of Johan Westerbeke 06-10105939 Aktie schapengaas 80h. nu 34,00 zw.kwal. 61,00 super zwaar 80h. 99,00 puntdraad 500m. 56,00 div.soorten gaas, draad, palen, hekken. A. de Greef bv 0488-441412. Uitmesten van (schapen)stal of schuur zelfs door een normale deur. Door heel het land Cor Nap 0348-688671, 06-51332133, ook sloop van beton/graaf en rioleringswerk. Vraag naar onze nieuwe Patura catalogus ARR kleinveeh Voor een on lammertijd! vol met afrastering stalinrichting veeverzorging www.schapenadvies.nl of bel Sipke 0623218425 en Johan 06-10105939 Met Sprayfo Lam kunt u vertrouwen op T.k.: gebr. koppelbare aflamhekjes, LxH Lammetje plaatsen? een en economische opfok van uw 1.45x0.90veilige cm, weidehekken LxH 3x0.85 cm, Graag uw tekst uiterlijk 3 december via de mail of onderstaande bon aanleveren. hooiruif, voerbakken voor pony s en geiten. lammeren. n.miedema@eisma.nl Omg. Overijssel. Tel. 06-27212934. Verkrijgbaar bij uw coöperatie en in LAMMETJES OPGAVEBON HOE OPSTUREN: De ingevulde bon moet uiterlijk 10 dagen voor het verschijnen van het nummer, waarin u plaatsing wenst, in ons bezit zijn. Bon en enveloppe sturen naar Eisma Businessmedia, Advertentie afdeling, antwoordnummer 470, 8900 VC Leeuwarden (geen postzegel plakken!) EENVOUDIGE ÉN VOORDELIGE de BETALING Boerenbond Vul op de bon uw eigen bankrekeningnummer in en plaats uw handtekening. Daarmee stelt u ons (éénmalig) in de gelegenheid om het bedrag te incasseren. Het uitschrijven (en opzenden) van een cheque of bankopdracht is dan niet meer nodig! en Welkoopwinkel. Ons bankrekeningnummer is: 29.80.05.298; ons gironummer is: 843271 Advertenties onder nummer: 5,00 extra Bewijsnummers hiervan worden niet verzonden. Tel. 088 29 44 852, fax 088 29 44 850 TEKST: één letter of leesteken per hokje; tussen twee woorden een hokje overslaan; blokletters schrijven. Ondergetekende Telefoon 0570-639 999 Email info@sloten.com Naam:... www.slotenbv.nl Adres:... 30,32 Postcode/plaats:... verleent hierbij machtiging aan Eisma Businessmedia om het verschuldigde bedrag af te schrijven van zijn banknummer: 34,95 40,49 Datum: Handtekening: 46,03 51,57 57,11 62,65 68,19 70,87 19_lammetjes.indd 21 hekwo verzoekt... maal plaatsing van een rubrieksadvertentie in HET SCHAAP in de volgende rubriek: Fok- en gebruiksvee aangeboden Fok- en gebruiksvee gevraagd Diversen 17-10-12 16:50
middenplaat TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO S: HENK RISWICK Wiltshire Horn De Wiltshire Horn heeft een bijzondere eigenschap: rui. Bij haarschapen is het wisselen van vacht normaal, maar voor een wolschaap is het erg opvallend. Het is ook praktisch: dit ras hoeft niet te worden geschoren en dat scheelt een hoop zwaar werk. De rui begint meestal in het voorjaar. Van lieverlee beginnen de Wiltshires plukjes wol te verliezen. In de zomer hebben ze een dunne vacht. In het najaar begint de wol weer aan te groeien tot die één tot twee centimeter dik is. Dat is genoeg om door de winter te komen. De Wiltshire Horn is een oud en sterk schapenras. De dieren zijn vitaal en kunnen een hoge leeftijd bereiken. Door de rui komt de gevreesde myiasis bij dit Britse ras praktisch niet voor, de wol is er simpelweg te kort voor. Verder hebben ooien prima moedereigenschappen en is de karkaskwaliteit goed. Alle pluspunten hebben ervoor gezorgd dat dit ras de afgelopen twintig à dertig jaar veel is ingezet in fokprogramma s voor ruiende schapen. Zo creëerden de Britten het zogeheten Easy Care-schaap en is er in Duitsland het Nolana-project. Commercieel dus een interessant schapenras. En voor de hobbyist is het, met hoorns bij zowel rammen als ooien, ook een mooi schaap in de wei. Stamboek: Vereniging van Speciale Schapenrassen Website: www.vssschapen.nl Foto s gemaakt bij Silvia Bouwman in Vorden (Gld.) 20 HET SCHAAP OKTOBER/NOVEMBER 2012