Voortgangsrapportage Duurzaamheid Gemeente Heusden 2010

Voortgangsrapportage Duurzaamheid Gemeente Heusden 2010

Samenvatting Om duurzaamheid in de gemeente Heusden vorm te geven is op 16 december 2008 de duurzaamheidagenda door de raad vastgesteld. De agenda geeft de kaders en ambities voor duurzaamheid aan. Daarnaast is op 15 december 2009 het uitvoeringsprogramma duurzaamheid vastgesteld voor de praktische uitvoering van de projecten. Deze voortgangsrapportage duurzaamheid geeft een overzicht van de gerealiseerde en opgestarte activiteiten in 2010 en een vooruitblik op geplande activiteiten in 2011. Ten eerste wordt per deelthema de stand van zaken over 2010 voor de projecten uit het uitvoeringsprogramma weergegeven. Vervolgens wordt per deelthema de planning in 2011 aangegeven. Ten tweede wordt een focus op energie binnen het brede begrip duurzaamheid besproken. Een eenduidige profilering van duurzaamheid kan de uitvoering gerichter maken en het draagvlak vergroten. 2

Samenvatting... 2 Inleiding... 4 1 Stand van zaken... 5 1.1 Organisatorische borging... 5 1.2 Gemeentelijke gebouwen... 5 1.3 Woningen... 5 1.4 Utiliteitsgebouwen... 6 1.5 Duurzame energie... 6 1.6 Duurzaam inkopen... 7 1.7 Bedrijventerreinen... 7 1.8 Openbare verlichting... 8 1.9 Gemeentelijk wagenpark, dienstreizen en woon-werkverkeer... 8 1.10 Milieucommunicatie... 8 1.11 Biodiversiteit... 9 1.12 Mondiale solidariteit... 9 1.13 Overzicht van alle projecten...10 2 Focus op energie...11 3

Inleiding De gemeente Heusden heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Zij streeft ernaar om een duurzame gemeente te zijn, met aandacht voor het hier en nu, én voor het daar en later. De aandacht voor het hier en nu betekent dat de gemeente Heusden zorg draagt voor een omgeving waarin het prettig wonen, werken en recreëren is. De aandacht voor daar en later betekent dat de activiteiten vanuit de gemeente niet ten koste mogen gaan van onze huidige welvaart en van die in andere delen van de wereld of van toekomstige generaties. Als duurzame gemeente dragen we zorg voor het vinden van een balans tussen people, planet en profit bij alle beleidsbeslissingen, projecten en activiteiten. Door aandachtig een balans te realiseren tussen het economische, het ecologische en het sociale krijgt één kant niet de overhand en worden de andere kanten niet ondergewaardeerd. Om de start te maken met een duurzamer Heusden is in 2008 de duurzaamheidagenda opgesteld. Op 16 december 2008 is de duurzaamheidagenda door de raad vastgesteld. Opvolgend is de praktische uitvoering van duurzaamheid in Heusden op 15 december 2009 vastgesteld in het uitvoeringsprogramma duurzaamheid. Met het vastleggen van de ambities en een organisatiebrede ondersteuning van duurzaamheid is de weg naar een duurzamer Heusden ingezet. Bij de vaststelling van de duurzame ambities is het accent gelegd op de ecologische aspecten, waarbij energiebesparing een cruciale rol vervult. Dit vindt zijn neerslag in een duurzame gebiedsontwikkeling en de inzet op energiebesparende maatregelen en gedrag, voor inwoners, het bedrijfsleven en de gemeente zelf. Om de voortgang van duurzaamheid inzichtelijk te maken wordt vanaf 2010 jaarlijks een voortgangsrapportage duurzaamheid opgesteld. Er wordt in hoofdstuk 1 een overzicht gegeven van uitgevoerde en nog in uitvoering zijnde activiteiten. De deelthema s van het uitvoeringsprogramma, met bijbehorende projecten, worden achtereenvolgens behandeld. Naast de projecten uit het uitvoeringsprogramma worden activiteiten genoemd die anderszins zijn ontstaan. Vervolgens wordt per deelthema de voortgang in 2011 aangegeven. Hoofdstuk 2 onderstreept het belang van een focus binnen duurzaamheid op energie om tot zichtbare resultaten in de uitvoering te komen. 4

1 Stand van zaken In dit hoofdstuk wordt de stand van zaken over 2010 aangegeven voor de thema s overeenkomstig het uitvoeringsprogramma duurzaamheid 1. Vervolgens wordt per deelthema de voortgang in 2011 aangegeven. 1.1 Organisatorische borging Een duurzaamheidparagraaf in beleidstukken kan duurzaamheid borgen in beleidsprocessen. Voor inzet van dit instrument zijn bepaalde randvoorwaarden noodzakelijk. In samenwerking met de Radboud Universiteit Nijmegen is onderzocht wat succesvol invoeren van een duurzaamheidparagraaf inhoudt. De algemene conclusie is dat de randvoorwaarden voor invoering in de gemeente Heusden nog onvoldoende zijn. Bij andere gemeentes zijn soortgelijke initiatieven daardoor stukgelopen. Begin 2011 worden de bevindingen van het onderzoek gebruikt om het voorlopig uitstellen van de invoer te onderbouwen, totdat de randvoorwaarden wel voldoende zijn. 1.2 Gemeentelijke gebouwen In 2010 zijn, bij de voorbereidingen voor de revitalisatie van de Voorste Venne, energiebesparende maatregelen geïnventariseerd. De maatregelen bestaan uit het beter isoleren van de buitenschil, vervanging van installaties voor betere rendementen en een hogere bezettingsgraad van het gebouw. Bij Die Heygrave en t Run worden de mogelijkheden voor energiebesparing geïnventariseerd. De doorvoering van energiebesparende maatregelen kan de exploitatiekosten aanzienlijk verminderen. De maatregelen die daadwerkelijk tot uitvoering komen, zullen bij de drie genoemde locaties in het aanbestedingsbestek worden opgenomen. Het gemeentehuis in Vlijmen beschikt sinds begin 2010 over een duurzaamheidlabel, dat aangeeft hoe het gebouw scoort op het gebied van energiebesparing, milieu (water en materiaalgebruik), gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Het gemeentehuis scoort over het geheel redelijk goed en heeft momenteel een energielabel B. Het is de bedoeling dat in de toekomst ook andere gemeentelijke gebouwen worden doorgelicht. 2 Energiezuinig gebruik en beheer van gemeentelijke gebouwen is een uitgelezen mogelijkheid voor de gemeente om duurzaam bezig te zijn en dit ook zichtbaar te maken. 1.3 Woningen Verschillende geplande nieuwbouwprojecten hebben een verscherpte opgave voor het energieverbruik, waaronder Geerpark, De Grassen en Centrumplan Vlijmen. Vanuit de regeling Excellente gebieden is aan Geerpark een subsidie toegekend om een verscherpte norm voor energieverbruik op gebouwniveau (epc) te realiseren. Door middel van een AMvB is de epc-waarde wettelijk vastgelegd voor Geerpark. Dit vereenvoudigt het behalen van de hoge ambities in Geerpark, omdat bouwers nu verplicht zijn om deze epc-waarde te halen en de gemeente een publiekrechtelijke basis heeft om te toetsen en te handhaven. 1 Hoofdstuk 6 van het uitvoeringsprogramma bespreekt de projecten gerelateerd aan de kwaliteit van bodem, water en lucht. In deze voortgangsrapportage wordt dit onderdeel niet belicht, aangezien het milieuprogramma 2010 dit reeds heeft behandeld. 2 Eind 2008 zijn energielabels voor alle gemeentelijke gebouwen opgesteld. De juistheid van de toegekende labels is discutabel, daarom vormen de labels geen correcte basis voor opvolgende acties. 5

In 2011 worden 24 woningen van deelproject Groensteeg gerealiseerd. De woningen worden gebouwd door drie ontwikkelaars die ieder hun eigen specifieke energieoplossing toepassen in de woningen. De ambitie voor energiezuinig bouwen op het thema energie is in de duurzaamheidagenda vastgelegd. In 2010 is op ambtelijk niveau een verkenning gestart van de mogelijkheden om duurzaam bouwen in beleid vast te leggen, teneinde een standaard voor duurzaam bouwen in 2011 te maken. Bouwplantoetsers en handhavers woningbouw worden in 2011 specifiek bijgeschoold over energieverbruik op gebouwniveau via een leer- en kennistraject. 1.4 Utiliteitsgebouwen Het project Frisse scholen is in 2010 opgestart ter stimulering van maatregelen voor het verbeteren van het binnenklimaat en energiebesparende maatregelen bij bestaande scholen. Er zijn bij 8 scholen energie- en binnenmilieu-adviezen (eba) uitgevoerd, gebaseerd op het energieprestatie-advies (epa) voor utiliteitsgebouwen. Deze advisering diende ter ondersteuning van de verbetering van de energie-efficiency van bestaande scholen en heeft in 2010 bij 6 basisscholen tot een zo optimaal mogelijke implementatie geleid van vervanging van HR-ketels, dakisolatie, balansventilatie en plaatsing van HR-glas. De Rijksoverheid heeft de deadline voor de uitvoering van de maatregelen gesteld op september 2011. 1.5 Duurzame energie Vlagheidefonds De gemeente Heusden is aangesloten bij het Vlagheidefonds, beheerd door de gemeente Sint-Michielsgestel. Het fonds verstrekt subsidies voor particulieren en non-profitinstellingen voor de aanschaf en installatie van duurzame energievoorzieningen. In 2010 is aan inwoners in de gemeente Heusden 25 maal subsidie verleend, in 2009 22 maal. Het budget van de gemeente Heusden in Vlagheidefonds was medio 2010 uitgeput. Er is momenteel geen budget gereserveerd om het fonds aan te vullen in 2011. De provincie beheert Brabant Bespaart, een subsidieregeling van 500 voor particulieren die minstens twee energiebesparende maatregelen doorvoerden. Dit fonds loopt tot eind 2011. Er is 90 maal subsidie verleend aan inwoners in de gemeente Heusden in 2010, 70 maal in 2009. Energie De gemeente Heusden heeft samen met 13 andere gemeenten en de provincie Noord Brabant elektriciteit aanbesteed voor 2009 t/m 2012. In 2010 zijn vergroeningcertificaten voor groene stroom aangekocht met een looptijd 2010 t/m 2012. Vergroening van energie betekent dat certificaten van overheidswege garanderen dat de energie op een duurzame wijze is opgewekt. Het gasverbruik van de gemeente voor 2011 wordt soortgelijk verduurzaamd. In plangebiedontwikkeling is de energievoorziening een onderdeel; bij het ontwerp van een plangebied worden de mogelijkheden van energievoorziening verkend. Voor het ontwerp van het centrumplan Vlijmen is in 2010 een energievisie opgesteld. Op basis van de resultaten wordt een keuze gemaakt voor een energieconcept dat de gestelde energie-eisen waarborgt. Voor de ontwikkeling van het plangebied de Grassen wordt de verkenning naar duurzame energieconcepten in 2011 voortgezet. Eind 2009 is het ruimtelijk beleid voor windenergie vastgesteld. Daarin zijn de plaatsingsmogelijkheden voor windenergie aangegeven. Een andere vorm van collectieve energievoorziening die ruimtelijke relevantie heeft, is koude-warmte opslag (kwo). De gevolgen van het aanleggen van een dergelijk systeem verschillen per plangebied, maar 6

door het opstellen van kwo beleid kunnen de kansen en belemmeringen voor kwo binnen de gemeentegrenzen in kaart gebracht worden. In 2011 wordt het kwo beleid opgesteld. 1.6 Duurzaam inkopen In 2010 is het nieuwe inkoopbeleid vastgesteld. Opvolgend wordt duurzaam inkopen begin 2011 geïmplementeerd; er worden minimumeisen voor duurzaamheid aan een product of dienst gesteld. In december 2010 is het plan van aanpak door de directie vastgesteld. In 2010 zijn 9 aanbestedingen gedaan van boven de 15.000,- voor een duurzame variant (minimumeisen duurzaamheid tussen haakjes): Groot onderhoud asfaltverhardingen (duurzaam verwerken en afvoeren van vrijkomende stoffen bij onderhoud) Meerjarenbestek klein onderhoud elementverhardingen 2010-2012 (duurzaam verwerken en afvoeren van vrijkomende stoffen bij onderhoud) Onkruidbestrijding op verharding (duurzaam gebruik van bestrijdingsmiddelen) Aanschaf 4 aardgasvoertuigen Buitendienst (stillere banden, norm voor uitstoot van de motor, indicator brandstofverbruik) Herinrichting openbare ruimte Nieuwkuijk (duurzame openbare verlichting) Sloopwerkzaamheden Vijfhoevenlaan 4-6 (door gecertificeerde duurzame sloper) Sloopwerkzaamheden voormalig Alcoaterrein (door gecertificeerde duurzame sloper) Aanbesteding natuur en landschappelijk schoon (beperkt gebruik gewasbeschermingsmiddelen, geen meststoffen, duurzame eisen aan boomkwekerijproducten) Levering heesters 2010-2011 (duurzame eisen aan boomkwekerijproducten) Het gestelde doel voor het aandeel duurzaam inkopen is 75% in 2010 tot 100% in 2015. In 2010 is feitelijk gerealiseerd 17% (totaal 1,5 miljoen) 3. Na invoering van duurzaam inkoopbeleid begin 2011 is aanzienlijke groei en controle van de voortgang mogelijk. In 2011 moet een groei naar 50% duurzaam inkopen mogelijk zijn. 1.7 Bedrijventerreinen Bij de actualisering van bestemmingsplannen van bestaande bedrijventerreinen in 2010 zijn de mogelijkheden onderzocht om ruimtelijke voorwaarden voor duurzaamheid op te nemen. De mogelijkheden voor het vastleggen van duurzaamheid op basis van ruimtelijke relevantie in een bestemmingsplan blijken zeer beperkt. Als er ontwikkelingen zijn die gunstig zijn voor het verankeren van duurzaamheid in bestemmingsplannen, dan wordt daar actie op genomen. Begin 2010 is gestart met de Pego-pilot (Platform Energietransitie Gebouwde Omgeving). Dit platform heeft als doel kennis te delen tussen deelnemende gemeenten en bedrijven, om tot een pragmatische aanpak te komen voor het realiseren van energiezuinige bestaande bedrijventerreinen. In samenwerking met het Parkmanagement op Groenewoud II worden energiescans aangeboden. In 2010 is bij 5 bedrijven een proef uitgevoerd. In 2011 worden alle geïnteresseerde leden van Parkmanagement op Groenewoud ll benaderd. De energiescans zijn de basis voor een individueel beheerplan om energie te besparen. 3 Het aandeel duurzame inkopen heeft betrekking op het jaarinkoopvolume in euro s. Dit is de optelsom van alle contracten die in één jaar worden afgesloten voor de 45 productgroepen waarvoor duurzaamheidscriteria gelden, zoals opgesteld door AgentschapNL, én waarbij alle minimumeisen daadwerkelijk zijn opgenomen. 7

1.8 Openbare verlichting In de openbare verlichting zijn in 2010 toepassingen van innovatieve armaturen, lichtmasten en proefopstellingen met led verlichting doorgevoerd: 209 veel-energieverbruikende armaturen en lampen zijn vervangen door energiezuinige. Deze lampen worden om middernacht gedimd naar lager vermogen. 127 lichtmasten zijn vervangen door CO2-neutrale lichtmasten en 1076 bestaande lichtmasten zijn getest op stabiliteit, hetgeen een langere levensduur garandeert. Een aantal proefprojecten voor led-verlichting loopt vanaf 2008. De Inlaagdijk in Haarsteeg is in 2010 voorzien van groene led verlichting die de leefomgeving van flora en fauna in mindere mate verstoort dan witte led verlichting. Er is een pilot met witte led verlichting gerealiseerd in de Norbetijnerstraat in Elshout en in sportpark De Schroef in Drunen. In 2011 is het beheerplan openbare verlichting gereed. De doelstellingen voor toekomstige vervanging en innovaties worden daar in vastgelegd. 1.9 Gemeentelijk wagenpark, dienstreizen en woon-werkverkeer Onderzoek geeft aan dat aardgas de beste alternatieve brandstof voor het Heusdens gemeentelijk wagenpark is. In 2010 zijn vier dienstvoertuigen op aardgas aangeschaft, met een vulpunt op de gemeentewerf. Bij positieve gebruikerservaring kan in 2011 verdere vervanging plaatsvinden. Een toekomstige transitie naar duurzaam biogas is mogelijk met de aardgasvoertuigen. Duurzame mobiliteit wordt onderdeel van de actualisering van het Gemeentelijk Verkeers-en Vervoersplan 2011-2016. In 2011 wordt naar verwachting het geactualiseerde GVVP vastgesteld. Het fietsgebruik van de ambtenaren is gestimuleerd tijdens de Europese week van de mobiliteit in september 2010 via een interne fietscampagne en ludieke acties zoals een fittest, technische controle van de fiets en een sponsorprogramma. In 2011 worden structurele maatregelen verkend om fietsgebruik onder de medewerkers te stimuleren. In 2010 is in de Nota brandstofverkooppunten de facilitering van verduurzaming van brandstoffen onderbouwd. In de gemeente zijn geen brandstofverkooppunten voor alternatieve brandstoffen. De gemeente geeft prioriteit aan initiatiefnemers die de verkoop van alternatieve brandstoffen opstarten. Bij verplaatsing van bestaande brandstofverkooppunten wordt een toevoeging van alternatieve brandstoffen gewenst. Om te anticiperen op de ontwikkelingen van elektrisch autorijden (infrastructuur van laadpunten moet groeien voordat aantal gebruikers van elektrische voertuigen kan groeien) wordt begin 2011 een notitie voor plaatsingmogelijkheden van elektrische laadpunten opgesteld. 1.10 Milieucommunicatie In de eerste helft van 2010 zijn informatieavonden, een kleine tentoonstelling en een informatiemarkt uitgevoerd: Er zijn drie informatieavonden over energiebesparing voor particuliere huiseigenaren met energieadviseur Kiesgroenlicht georganiseerd. Per bijeenkomst kwamen gemiddeld 25 bezoekers. Er zijn 14 maatwerkadviezen met gemeentelijke subsidie ondersteund. Er is een informatieve minitentoonstelling geplaatst in de bouwmarkt Praxis in Drunen. Dit energiehuisje toont energiebesparende mogelijkheden voor woningen. Bezoekers kregen 15% korting op alle energiebesparende materialen. In de Voorste Venne is een informatiemarkt over energiebesparing voor particuliere huiseigenaren verzorgd, met een divers aanbod van energieadviseurs, installateurs en 8

leveranciers. Er zijn 16 maatwerkadviezen met gemeentelijke subsidie ondersteund. Er waren ca. 80 bezoekers. In 2010 zijn in het gemeentehuis in Vlijmen enkele eenvoudige energie en kosten besparende maatregelen uitgevoerd: Telefoonladers zijn van timers voorzien waardoor s nachts en in het weekend niet onnodig stroom wordt verbruikt. De printers zijn standaard op dubbelzijdig kopiëren gezet. In 2011 wordt standaard dubbelzijdig printen in het huidige computersysteem zo mogelijk doorgevoerd. In de BackOffice in het gemeentehuis in Vlijmen is een proef gaande met bewegingsmelders voor verlichting. In 2011 wordt de gemeentelijke website nieuwe stijl gelanceerd, waarin een aparte duurzaamheidsite als platform dient voor alle voorlichting. De duurzaamheidsite is onderdeel van een overkoepelend communicatieplan ter verbetering van de huidige communicatie in 2011. De afvalstromen van de gemeentelijke gebouwen worden vanaf begin 2011 zoveel mogelijk bij de bron gescheiden en afvalpreventie wordt intern gestimuleerd. Daarnaast wordt in 2011 het aandeel biologische producten in de bedrijfscatering verhoogd en wordt de biologische herkomst van de producten zichtbaar gemaakt. 1.11 Biodiversiteit De gemeente draagt bij aan het behouden en versterken van biodiversiteit in het regionale samenwerkingsverband de Duurzame Driehoek: Met de actie Biodiversiteit in de achtertuin in 2010 zijn insecten- en dierenwoningen en planten tegen een sterk verlaagd tarief aangeboden. 750 inwoners hebben er gebruik van gemaakt. De actie was een groot succes. Voor de actie Adopteer een soort ontfermt de gemeente zich over de vlindersoort Pimpernelblauwtje. In 2011wordt samen met de Natuur- en MilieuVereniging Heusden het Actieplan Pimpernelblauwtje afgerond. Er zijn 7 Groene Handdrukken uitgereikt aan bewoners binnen de Duurzame Driehoek. Dit is een trofee met aanmoedigingsprijs van 350,-- voor initiatieven ter bevordering van biodiversiteit in de omgeving. Het samenwerkingsverband binnen de Duurzame Driehoek wordt in 2011 voortgezet met de projecten Biodiversiteit in de woonomgeving, Bevordering biodiversiteit in de regio en Biodiversiteit in cultuur en recreatie. 1.12 Mondiale solidariteit De gemeente Heusden is actief op het gebied van mondiale solidariteit. Er is een hechte stedenband met de Namibische gemeente Otjiwarongo. Sinds 2008 zijn we Millenniumgemeente. Heusden wordt in de campagnes van Millenniumgemeenten door de VNG regelmatig genoemd als voorbeeld. Het potentieel van de communicatie van Heusden Millenniumgemeente wordt weinig benut. In 2011 wordt dit actief opgepakt met een overkoepelend communicatieplan. Er wordt samenhangend gecommuniceerd via de nieuwe gemeentelijke website over Millenniumgemeente, duurzaamheid in Heusden en Otjiwarongo. VNG International heeft in 2010 de website van Millenniumgemeenten gelanceerd, waarop ook de gemeente een eigen pagina heeft. Er zal een directe koppeling komen met alle sites van de gemeente Heusden in 2011. De Otjiwarongo website beoogt vraag en aanbod voor maatschappelijk verantwoord ondernemen samen te brengen in 2011. De behoefte aan bepaalde expertise en 9

projecten vanuit Otjiwarongo wordt samengebracht met het aanbod van ondernemingen en instellingen in de gemeente Heusden. 1.13 Overzicht van alle projecten Voorgaande geeft een overzicht van de voortgang van een groot deel van de projecten van het uitvoeringsprogramma duurzaamheid 4. De projecten die opgestart en/of uitgevoerd zijn: 2. Duurzaamheidsparagraaf 3. Monitoring klimaatbeleid (SLoK) 4. Duurzaamheidslabel voor gemeentehuis Vlijmen 5. Realiseren met een 50% verscherpte EPC bij gemeentelijke nieuwbouw 6. EPA onderzoeken bij Voorste Venne en het Run 11. Opstellen van een standaard voor duurzaam bouwen en vastleggen in werkprocessen 15.Verbetering binnenklimaat en energiebesparing scholen 16. Beleid voor windenergie opstellen 17. Randvoorwaarden opstellen wind en zonne-energie Metal Valley terrein 19. Opstellen energievisie bij nieuwbouwwijk De Grassen en bij centrumplan Vlijmen 25. Duurzaam en energiebewust inkopen 29. Opzetten/ verbeteren parkmanagement voor bevordering duurzaamheid 31. Onderzoek naar de mogelijke toepassingen uit het verlichtingsuitvoeringsplan 32. Opstellen vervoersplan gemeentelijke wagenpark, dienstreizen en woon-werkverkeer 34. Opstellen verkeers en vervoersplan 35. Uitvoering quick wins interne milieuzorg 38. Structurele communicatie over de aanpak en resultaten van het klimaatbeleid 39. Week van de vooruitgang 41. Energiehuis 43. Millenniumgemeente Heusden Projecten die starten in 2011: 8. Implementatie-traject GPR en DPL voor nieuwbouw 9. Opleiding en training EPC handhaving 10. Toetsing en handhaving EPC berekeningen woningbouw 12. GPR/DPL bestaande bouw (naar een duurzame voorraad) 14. Stimuleren groene daken/gevels 18. Verkenning mogelijkheden KWO 20. Onderzoek naar energie levering door de bedrijven van Metal Valley voor de ontwikkeling van de nieuwbouwlocatie Dillenburg 21. Onderzoek en uitvoering energiemanagement 24. Duurzame verwerking gemeentelijke biomassastromen 36. Gedragscampagne medewerkers gemeentelijke gebouwen 37. Cursus energie voor Wm-vergunningsverleners en handhavers 42. Startpagina energie Enkele projecten moeten nog gepland en uitgevoerd en/of inhoudelijk heroverwogen worden: 13. Energiebesparing bij monumentale gebouwen 22. Uitvoering kleine windmolens 23. Energiebesparing pompgemaal en rioolzuiveringsinstallatie 27. Revitaliseren bestaande bedrijventerreinen 28. Opzetten van nieuwe duurzame bedrijventerreinen 30. Project duurzame verhuisscan 4 Nummering volgens uitvoeringsprogramma duurzaamheid. Voor een volledige beschrijving wordt naar het desbetreffende project verwezen. 10

33. Cursus Het Nieuwe Rijden voor medewerkers gemeente 40. Klimaat straatfeest, energiecampagne 2 Focus op energie Duurzaamheid in de gemeente Heusden heeft een brede insteek. Het uitvoeringsprogramma bevat 43 projecten verdeeld over 13 thema s. Vanuit de relevante beleidsterreinen wordt gezamenlijk aan de projecten gewerkt. Deze organisatiebrede inspanning geeft een breed perspectief op duurzaamheid. Er gebeurt veel met duurzaamheid. Maar, dat garandeert niet een helder en eenduidig beeld over het begrip duurzaamheid in Heusden. Wat hiervoor nodig is, is een eenduidige profilering van duurzaamheid. Dit zal de uitvoering gerichter maken en het draagvlak te vergroten. Duurzame energie lijkt het beste aanknopingspunt te zijn voor een duidelijke focus en profiel van duurzaamheid in Heusden. Er wordt voorgesteld om in 2011 de focus van duurzaamheid op energie te leggen: In de uitvoering van de projecten in het algemeen de nadruk op duurzaam energiegebruik leggen; In gebiedsontwikkeling bij de uitwerking van het thema energie duurzame energieconcepten onderzoeken en invoeren; In de voorbeeldfunctie van de gemeente duurzaam energiegebruik promoten, door goede monitoring (hoe gaat de organisatie met energie om; speerpunten identificeren om actie op te nemen) en een eenduidige communicatie (hoe inspireren we anderen met ons eigen handelen; draagvlak vergroten). Het thema duurzame energie omvat: Energiezuinig bouwen faciliteren Energiezuinig beheer van het gemeentelijk vastgoed realiseren Beleidskaders voor duurzame energie vaststellen en energieverbruik binnen de gemeentegrenzen reduceren Stimuleren van het duurzame (ook: energiezuinige) marktsegment door duurzame inkoop Efficiënt energieverbruik bevorderen en mogelijk maken op bedrijventerreinen Efficiënt energieverbruik bevorderen en mogelijk maken t.a.v. de sportsector Duurzaam en energiezuinig gedrag stimuleren en bewustzijn vergroten door communicatie en monitoring Brandstofverbruik terugdringen en gebruik alternatieve brandstoffen stimuleren. De gemene deler is bijdragen aan verduurzaming van energie. Onderstaande tabel laat zien hoe alle 5 projecten van het uitvoeringsprogramma duurzaamheid daaronder vallen. 5 Het onderdeel Borging is voor de volledigheid in het totaaloverzicht opgenomen, maar heeft geen directe relatie met het thema energie. 11

borging duurzaam bouwen gemeentelijk vastgoed energie inkoop bedrijfterreinen monitoring en communicatie mobiliteit Duurzaamheid vastleggen in werkproces energiezuinig bouwen faciliteren energiezuinig bouwen en energiezuinig beheer beleidskaders voor duza energie vaststellen energieverbruik verkleinen 1. Taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden vastleggen 2. Duurzaamheidsparagraaf 8. Implementatie-traject GPR en DPL voor nieuwbouw 9. Opleiding en training EPC handhaving 10. Toetsing en handhaving EPC berekeningen woningbouw 11. Standaard voor duurzaam bouwen en vastleggen in werkprocessen 12. GPR/DPL bestaande bouw (naar een duurzame voorraad) 4. Duurzaamheidslabel voor gemeentehuis Vlijmen 5. Realiseren met een 50% verscherpte EPC bij gemeentelijke nieuwbouw 6. EPA onderzoeken bij Voorste Venne en het Run 7. Uitvoerings-programma adviezen EPA-onderzoeken 16. Beleid voor windenergie opstellen 17. Randvoorwaarden opstellen wind en zonne-energie Metal Valley terrein 18. Verkenning mogelijkheden KWO 19. Opstellen energievisie De Grassen en centrumplan Vlijmen 20. Onderzoek naar energie levering van Metal Valley naar Dillenburg 22. Uitvoering kleine windmolens 13. Energiebesparing bij monumentale gebouwen 14. Stimuleren groene daken/gevels 15.Verbetering binnenklimaat en energiebesparing scholen 21. Onderzoek en uitvoering energiemanagement 23. Energiebesparing pompgemaal en rioolzuiveringsinstallatie 24. Duurzame verwerking gemeentelijke biomassastromen 31. Onderzoek mogelijke toepassingen verlichtingsuitvoeringsplan 37. Cursus energie voor Wm-vergunningsverleners en handhavers stimuleren duurzame markt 25. Duurzaam en energiebewust inkopen efficient energieverbruik energiezuinig gedrag stimuleren/ awareness vergroten brandstofverbruik terugdringen/ gebruik alternatieve brandstoffen stimuleren 26. Creëren ruimtelijke voorwaarden duurzaamheid op bedrijventerreinen 27. Revitaliseren bestaande bedrijventerreinen 29. Opzetten/ verbeteren parkmanagement voor bevordering duurzaamheid 28. Opzetten van nieuwe duurzame bedrijventerreinen 30. Project duurzame verhuisscan 3. Monitoring klimaatbeleid (SLoK) 35. Uitvoering quick wins interne milieuzorg 36. Gedragscampagne medewerkers gemeentelijke gebouwen 38. Structurele communicatie over klimaatbeleid 39. Week van de vooruitgang 40. Klimaat straatfeest, energiecampagne 41. Energiehuis 42. Startpagina energie 43. Millenniumgemeente Heusden 32. Vervoersplan gemeentelijke wagenpark, dienstreizen en woon-werkverkeer 33. Cursus Het Nieuwe Rijden voor medewerkers gemeente 34. Opstellen verkeers -en vervoersplan 12