Eysenck en zijn psychotische supertrek Universiteit van Tilburg Tilburg Okt Nov 2005 In opdracht van; cursus Persoonlijkheidsleer 1
Inhoud Inleiding Pag. 3 Hoofdstuk 1 Pag. 4 & 5 Eysenck s model 1.1 Hierarchische structuur Pag. 4 & 5 1.2 Biologische principes Pag. 5 Hoofdstuk 2 Pag. 6 & 7 De drie supertrekken 2.1 Psychoticisme Pag. 6 2.2 Extraversie Introversie Pag. 6 2.3 Neuroticisme Emotionele Stabiliteit Pag. 6 & 7 Hoofdstuk 3 Pag. 8 t/m 12 Psychoticisme, nader verklaard 3.1 Artikel 1 Pag. 8 & 9 3.2 Artikel 2 Pag. 9 & 10 3.3 Artikel 3 Pag. 11 & 12 Hoofdstuk 4 Pag. 13 Discussie 4.1 Artikel 1 Pag. 13 4.2 Artikel 2 Pag. 13 4.3 Artikel 3 Pag. 13 Literatuurlijst Pag. 14 Hand-out Pag. 15 & 16 2
Inleiding Met de titel van deze paper bedoelen we niet dat Hans Eysenck zelf een psychotische trek had. Mocht u gedacht hebben dat in deze paper het karakter van Dr. Eysenk besproken zou worden dan zult u bedrogen uitkomen. In deze paper zal het model van Hans Eysenck besproken worden. Achtereenvolgens zullen de drie supertrekken behandelt worden die hij gekaraktiseerd heeft bij mensen en zal er dieper worden ingaan op een van deze supertrekken. Deze paper is geschreven door Jerre Maas en Ebony Menso, beide 2e jaars psychologie studenten aan de Universiteit van Tilburg. Deze paper bevat de 6e opdracht voor de cursus persoonlijkheidsleer en zal worden gepresenteerd tijdens de 8e werkgroep op 23 november. We hopen dat u na het lezen van deze paper beter op de hoogte zal zijn van het model dat Dr. Eysenk begin jaren 70 ontworpen heeft. 3
Hoofdstuk 1 Eysenck s model Eysenck heeft een persoonlijkheids model ontworpen die gebasseerd zijn op eigenschappen die volgens hem erfelijk waren. Persoonlijkheid is volgens Larssen en Buss (2005): een verzameling van psychologische eigenschappen en mechanismen binnen een individu die georganiseerd zijn een relatief langdurend zijn en die zijn of haar interacties met en aanpassingen aan intraphysische, fysische en sociale omgevingen beinvloedden. Hij kende hierin drie supertrekken; psychoticisme, extraversie introversie en neuroticisme emotionele stabiliteit. Zijn model kan men het beste onthouden als het PEN-model. (Larssen en Buss, 2005). In hoofdstuk 2 zal dieper worden ingegaan op deze drie supertrekken, in dit hoofdstuk zullen de algemene kenmerken van het model bekeken worden. 1.1 Hierarchische structuur Eysencks model is een hierarchisch model. Dit wil zeggen dat elke supertrek bovenaan zijn eigen hierarchie staat van preciesere eigenschappen, deze eigenschappen staan weer boven habituele gebeurtenissen of daden. Een daad kan dus een eigenschap vertegenwoordigen die uiteindelijk weer een van de drie supertrekken kan voorstellen. Precieze trekken of specifieke daden kunnen zelfs nog onder de habituele gebeurtenissen voorkomen. Als specifieke daden vaak voorkomen kunnen ze habituele daden worden. (Larssen en Buss, 2005). In onderstaand schema wordt dit verder toegelicht. Supertrek Preciezere eigenschappen Preciezere eigenschappen Habituele daden Habituele daden Afb. 1.1 Hierarchische model Specifieke daden Specifieke daden 4
Een specifieke daad is het wild dansen op een feest. Als dit vaak voorkomt dan kan dit een habituele daad worden, die de preciezere eigenschap sociaal op het tweede niveau kan aanduiden. De precieze eigenschap sociaal is een kenmerk van de supertrek extraversie. (Larssen en Buss, 2005). 1.2 Biologische principes Een ander kenmerk van het model van Eysenck is de erfelijkheid in zijn model. Eysenck gaat ervan uit dat de drie supertrekken die hij in zijn model kenmerkt (psychoticisme, extraversie introversie en neuroticisme emotionele stabiliteit) in hoge mate erfelijk zijn. (Larssen en Buss, 2005) Daarnaast heeft Eysenck andere biologische principes in zijn model meegenomen. Zo vindt hij dat elke persoonlijkheidstrek een herkenbaar fysiologisch substraat zou moeten hebben. Dit houdt in dat men in de hersenen en het centrale zenuwstelsels bepaalde eigenschappen of kenmerken zou moeten kunnen vinden die de persoonlijkheidseigenschappen veroorzaken. (Larssen en Buss, 2005) Zo dacht hij dat mensen met een hoge score op psychoticisme een hoog niveau van testosteron in hun bloed zouden hebben en een laag niveau van MAO, een bepaalde neurotransmitter remmer. Daarnaast dacht Eysenck dat introverte mensen makkelijker opgewonden zouden kunnen worden en dat hoe sneller het zenuwstelsel zou veranderen hoe hoger de score zou zijn op zijn schaal van neuroticisme. 5
Hoofdstuk 2 De drie supertrekken Zoals in hoofdstuk 1 besproken is bestaat het model van Eysenck uit drie supertrekken die gekenmerkt worden door preciezere eigenschappen. In dit hoofdstuk zullen de drie supertrekken (psychoticisme, extraversie introversie en neuroticisme emotionele stabiliteit) verder besproken worden. Ook zullen de onderliggende preciezere eigenschappen per supertrek besproken worden. 2.1 Psychoticisme Psychoticisme wordt door Eysenck gekenmerkt door agressieve, egocentrische, creatieve, impulsieve en antisociale gedragingen. Daarnaast blijkt men een gebrek aan empathie te hebben. Hierin blijkt dat impulsiviteit en een gebrek aan emapthie vaak samen voorkomen binnen individuen. (Larssen en Buss, 2005). Een hoge P-score kenmerkt een solistisch individu. Vaak zijn deze persoon gemeen tegen dieren, men zou zelf kunnen lachen als iemand zich bezeerd. Tevens blijkt dat hoge P-scoorders een voorkeur hebben voor gewelddadige films. Ook is opvallend dat mensen met een hoge score vaak cynisch zijn ten opzichte van religies. Hoge P-scores worden vaak geassocieerd met geweld en criminele activiteiten. (Larssen en Buss, 2005). 2.2 Extraversie introversie Extraversie bestaat volgens Eysenck uit de preciezere eigenschappen; sociaal, actief, levendig, ondernemend, dominant etc. Extravertere mensen houden normaal gesproken van feesten, hebben veel vrienden en veel mensen om hun heen. Introverten daarentegen vinden het fijner om alleen te zijn. Ze zijn goed georganiseerd en hebben een voorspelbare levensstijl. (Larssen en Buss, 2005). 2.3 Neuroticisme emotione stabiliteit Neuroticisme is opgebouwd uit angstigheid, irritatie, schuldgevoelens, een gebrek aan zelfbeeld, gespannen, verlegen en humeurigheid. Ook hier blijkt dat veel van deze eigenschappen samen voorkomen binnen individuen. Angstige vrouwen bleken bijvoorbeeld ook veel irritatie te vertonen. (Larssen en Buss, 2005). 6
Iemand die hoog scoort op neuroticisme is vaak een zorgmakend persoon. Vaak hebben mensen met een hoge score moeite met slapen. Mensen met een hoge N-score reageren daarnaast ook heftiger op negatieve emoties, en ze hebben een hogere emotionele opwinding bij activiteiten. Iemand met een lagere N-score daarentegen blijkt kalm en emotioneel stabieler te zijn. (Larssen en Buss, 2005). 7
Hoofdstuk 3 Psychoticisme, nader verklaard In dit hoofdstuk zullen enkele recente artikelen onder de loep genomen worden die de theorie van Eysenck verder zullen uitdiepen. 3.1 Artikel 1; The Eysenck psychoticism dimension and delinquent behaviors among non-criminals: changes across the lifespan? 3.1.1 Onderwerp van het onderzoek Eerder onderzoek heeft aangetoond dat de dimensie van psychoticisme, vanaf nu P genoemd, van Eysenck een consistente en significante persoonlijkheid is, die correleert met anti-sociaal en delinquent gedrag. Dit gedrag kan verschillen in mate van serieusheid, effect op het slachtoffer en gevaar voor de maatschappij. Hoge scoorders op P blijken vaak ook koud, vijandelijk, agressief en zonder empathie. Ze geven weinig om persoonlijke groei en innerlijke harmonie of veilige en bevredigende interpersoonlijke relaties. Psychoticisme is volgens bepaalde onderzoeken ook deels een functie van hormonen. In deze studie wordt de relatie onderzocht tussen scores op de Eysenck P schaal en delinquent gedrag onder middelbare scholieren en universiteit studenten (gem. leeftijd = 19.11 jr.). De vraag of de relatie tussen P en delinquent gedrag anders is in de tienerjaren dan in de jonge volwassenheid staat centraal. 3.1.2 Methode van het onderzoek 3.1.2.1 Participanten Er werd een sample van 347 middelbare scholieren gebruikt (68% m, 32% v met gem. leeftijd = 15.34 jr.) uit 3 katholieke scholen in de provincie New South Wales, Australië, waar studenten met verschillende achtergronden naar toe komen. De tweede sample bestond uit 220 eerstejaars universiteit studenten (65.4%v, 34.6 m met gem. leeftijd = 19.11jr.), die vrijwillig participeerden in ruil voor studiecredits. 3.1.2.2 Materialen De studenten kregen een vragenboekje met de volgende metingen: (a) Australische zelf reportage delinquentie schaal. De respondenten werd gevraagd na te denken over hun gedrag gedurende de laatste 12 maanden en aan te geven in welk gedrag van de lijst, zij 8
participeerden. De lijst bevatte 34 gedragingen, met 9 subschalen van delinquentie, variërende van alcohol kopen tot anderen slaan tot waarschuwingen krijgen van politie. (b) Psychoticisme schaal. Voor de middelbaar scholieren werd de Eysenck junioren P schaal gebruikt, voor de universiteit studenten de herziene uitgave hiervan, met antwoorden in ja/nee formaat. 3.1.2.3 Procedure De universiteit studenten voltooiden de vragenlijst, welke anoniem ingevuld, in kleine groepen in een laboratorium, waar hen na afloop naar verloop van de sessie werd gevraagd. De middelbare scholieren werden na inlichting van school en ouders uitgenodigd deel te nemen aan een onderzoek betreft attitudes en gedrag van jonge mensen. Onder schooltijd werd in groepen van 25 onder supervisie van één van de schrijvers de vragenlijst, wederom anoniem en zonder overleg, ingevuld. De schrijvers volgden een gestandaardiseerd script voor het introduceren van materialen en het geven van instructies. Aan het einde werden de participanten bedankt en gevraagd naar het verloop van de sessie. 3.1.3 Uitkomsten van het onderzoek Zoals werd verwacht, correleert psychoticisme significant met een aantal delinquente gedragingen. Dit was specifiek het geval onder de jongere respondenten. Bij de universiteit studenten waren scores op P alleen significant gerelateerd aan serieuzere gedrag dan bij de middelbare scholieren. Voor zowel mannen als vrouwen bevatte dit gedrag omtrent drugs, waarschuwingen door de politie en opzettelijke vernieling. Minder serieuze gedragingen zouden het gevolg zijn van persoonlijkheid en omgeving, hier niet meegenomen. De resultaten van deze studie suggereren ontwikkelende veranderingen optreden gedurende de levensloop met respect voor de relatie tot P en delinquent gedrag. 3.2 Artikel 2; The impact of Eysenck s extraversion-introversion personality dimension on prospective memory. 3.2.1 Onderwerp van het onderzoek Prospective memory, PM, is geheugen voor toekomstige taken, zoals het onthouden om de tandarts te bezoeken. Het is een belangrijk gedeelte van het geheugen en het ontwikkelt zich steeds meer als onderzoeksgebied (Hefferman & Ling, 2001). Eerdere studies hebben aangetoond dat er een verband is tussen prospective memory en bepaalde terreinen van de psychologie, zoals persoonlijkheid. Het doel van deze studie is het verband tussen het 9
korte - lange termijn PM en de mate van Eysenck s extraverte - introverte persoonlijkheid te onderzoeken (Hefferman & Ling, 2001). Zie voorgaande hoofdstukken voor meer toelichting over introversie en extraversie. 3.2.2 Methode van het onderzoek 3.2.2.1 Participanten Een groep van 28 extraverten (9 m, 19 v met een gem. leeftijd = 20) en 28 introverten (11 m, 17 v met een gem. leeftijd = 21) nam deel aan het onderzoek (Hefferman & Ling, 2001). 3.2.2.2 Materialen De Eysenck Personality Questionnaire Revised (EPQR), korte vragenlijst (48 items) werd gebruikt om de mate van introversie en extraversie te bepalen. De instructies hiervoor stonden op de lijst zelf aangegeven. PM werd gemeten met de Prospective Memory Questionnaire (PMQ), waarbij op 3 dimensies scores voor het vergeten op korte en lange termijn en technieken om te onthouden werden vastgesteld. Hoe hoger de score, hoe meer er werd vergeten en hoe meer technieken gebruikt om een taak te onthouden (Hefferman & Ling, 2001). 3.2.2.3 Procedure De deelnemers waren allen onbetaalde studenten, die op vrijwillige basis en geheel anoniem meededen. Zij waren op de hoogte van de ware aard dan het onderzoek. Er werd verteld dat zij alleen twee vragenlijsten zouden invullen en op elke moment konden stoppen. Na afloop werden zij bedankt voor de medewerking (Hefferman & Ling, 2001). 3.2.3 Uitkomsten van het onderzoek Uit het onderzoek kan worden geconcludeerd dat introverten meer PM taken vergaten dan extraverten, voor zowel korte termijn als lange termijn PM taken. Extraverten maken meer gebruik van een PM systeem waarbij ze toekomstige taken effectiever kunnen onthouden dan introverten. Dit komt omdat extraverten meer deelnemen aan gedrag dat planning vereist voor toekomstige gelegenheden. De verschillen tussen introverten en extraverten kunnen niet worden verklaard vanuit het aantal gebruikte strategieën van een groep, maar wel uit de persoonlijkheid. Let wel, dit onderzoek heeft betrekking op mensen aan twee extreme einden van de persoonlijkheidsdimensie introversie/extraversie. Zowel introverten als extraverten vergaten minder op korte termijn dan op lange, dus PM zou een algemene vergeetmaatstaf zijn voor een bepaalde tijd (Hefferman & Ling, 2001). 10
3.3 Artikel 3; Synergistic interaction of smoking and neuroticism as a risk factor in ischaemic heart disease: case control study 3.3.1 Onderwerp van het onderzoek Eerder onderzoek heeft uitgewezen dat risico factoren zoals roken, op zichzelf een relatief kleine invloed hebben op morbiditeit of mortaliteit van ziekte zoals ischaemic heart disease (IHD), maar dat de effecten synergistisch zijn (Marusic & Eysenck, 2001). Een synergistische factor vergroot het effect van andere risicofactoren op de gezondheid (Taylor, 2003). Deze studie is een replica en onderzoekt of synergistisch interactie effect is tussen roken en neuroticisme, N, als persoonlijkheidstrek (Marusic & Eysenck, 2001). 3.3.2 Methode van het onderzoek 3.3.2.1 Participanten Er namen 187 patiënten (gem. leeftijd = 56.8) lijdende aan IHD deel, waarvan klinisch vastgesteld, en 144 niet-patienten afkomstig van andere departementen binnen de kliniek en 43 niet-patiënten van daarbuiten. De participanten varieerden op rook verleden en mate van neuroticisme (Marusic & Eysenck, 2001). 3.3.2.2 Materialen De variabelen werden gemeten d.m.v. het aantal gerookte sigaretten te meten en de vragenlijst Eysenck Personality Questionnaire voor neuroticisme in te laten vullen (Marusic & Eysenck, 2001). 3.3.2.3 Procedure Alle patiënten werden at random gekozen. Omdat de kliniek de enige universitaire kliniek in Slovenië is, staat deze representatief voor het gehele land. Een korte instructie van de studie, het doel en de vragenlijst werd aan alle patiënten gegeven, nadat zij schriftelijk hadden ingestemd mee te werken en klinische en psychologisch waren getest voor IHD. Er werden geen verschillen gevonden tussen die niet patiënten en patiënten subgroepen van controle op de twee te testen variabelen, rook geschiedenis en neuroticisme (Marusic & Eysenck, 2001). Vier condities werden vergeleken: rook verleden-hoge N, rook verleden-lage N, geen rook verledenhoge N en geen rook verleden-lage N. het synergistisch effect werd berekend door het additieve (losse) effect van de risicofactoren van het gecombineerde effect af te trekken (Marusic & Eysenck, 2001). 11
3.3.3 Uitkomsten van het onderzoek De interactie tussen persoonlijkheid en roken bleek volgens dit onderzoek belangrijker dan roken op zich. Dit omdat het effect van de risicofactoren rook verleden en mate van neuroticisme niet enkel toegevoegd wordt, maar zich vermeerdert (Marusic & Eysenck, 2001). 12
Hoofdstuk 4 Discussie 4.1 Artikel 1 Dit onderzoek geeft echter geen verklaring voor waarom de relatie tussen psychoticisme en delinquent gedrag met de leeftijd verandert en wat het proces is, omdat de data hiertoe niet geschikt zijn. Ook kan de gebruikte steekproef niet gezien worden als gerandomniseerd en representatief voor alle jonge volwassenen. De steekproef met jonge volwassenen is hevig gebiased, doordat zij studenten bevat die door goede school resultaten voor de universiteit zijn geselecteerd. Elke participant was daarnaast van Australische afkomst. Samengevat onderschat dit onderzoek de waarde van de P factor als belangrijke persoonlijkheidsfactor bij de voorkoming van delinquentie (Heaven, Newburry & Wilson, 2002). 4.2 Artikel 2 De bevindingen in dit onderzoek zijn nieuw en representeren een eerste stap in dit deelgebied van de psychologie. Onderzoek naar individuele verschillen in PM is nog aan het ontwikkelen kan worden uitgebeid met andere persoonlijkheidsdimensies zoals openheid en bewustzijn (Hefferman & Ling, 2001). Het aantal deelnemers aan dit onderzoek zou kunnen worden vergroot om de externe validiteit te vergroten. Er zou ook onderscheid kunnen worden gemaakt tussen mannen en vrouwen. 4.3 Artikel 3 Aangezien meerdere onderzoeken de gevonden conclusies hebben bevestigd, zou verder onderzoek zich kunnen richten op het verbeteren van het causale reactiemechanisme in het interactieproces tussen roken en neuroticisme bij IHD. De morbiditeit en mortaliteit zouden vergeleken kunnen worden bij patiënten, de risico factoren en interactie-effecten meegenomen (Marusic & Eysenck, 2001). 13
Literatuurlijst Heaven, P.C.L., Newburry, K. & Wilson, V. (2002). The Eysenck psychoticism dimension and delinquent behaviors among non-criminals: changes across the lifespan? Personality and individual differences, 36 (8), p. 1817-1825. Hefferman, T. M., Ling, J. (2001). The impact of Eysenck's extraversion-introversion personality dimension on prospective memory. The Scandinavian Journal of Psychology, 42 (4), p. 321-326. Larssen, Randy J. & Buss, David M. (2005). Personality Psychology. New York: Mc Graw Hill. Marusic, A., Eysenck, H.J. (2001). Synergistic interaction of smoking and neuroticism as a risk factor in ischaemic heart disease: case-control study. Personality and individual differences, 30 (1), p. 47-57. Taylor, S. E. (2003). Health psychology, part two / Health behavior and primary prevention (p.157). McGraw-Hill: New York. 14
Hand-out Onderstaande hand-out zal tijdens de workshop verstrekt worden aan alle aanwezige studenten. Algemene kenmerken model: Het model is hierarchisch; Dit houdt in dat iedere supertrek bovenaan zijn eigen hierarchie staat van preciesere eigenschappen. Deze eigenschappen zijn opgebouwd uit habituele daden die weer zijn opgebouwd uit specifieke daden. De supertrekken zijn erfelijk; Eysenck gaat er van uit dat alledrie de supertrekken in hoge mate erfelijk zijn. Elk kenmerk heeft een fysiologisch substraat; Tevens denkt Eysenck dat ieder kenmerk uit zijn model terug te redeneren is naar bepaalde processen in het centrale zenuwstelsel of de hersenen. Het PEN-model: De drie supertrekken die Eysenck beschrijft kan men het beste onthouden als het PEN model. PEN staat voor; Psychoticisme, Extraversie Introversie en Neuroticisme Emotionele Stabiliteit. Psychoticisme; Psychoticisme wort gekenmerkt door agressieve, egocentrische, creatieve, impulsieve en antiosciale gedragingen. Extraversie Introversie; De preciezere eigenschappen die bij Extraversie Introversie horen zijn: sociaal, actief, levendig, ondernemend en dominant. Neuroticisme Emotionele Stabiliteit; Neuroticisme wordt opgebouwd uit angstigheid, irritatie, schuldgevoelens, een gebrek aan zelfbeeld, gespannen, verlegen en humeurigheid. 15
Artikel 1 Artikel 2 Artikel 3 Onderwerp Methode Resultaat Verschilt de Variabelen: P en Middelbaar scholieren: relatie delinquent gedrag. Hoge P correleert met meer Psychoticisme en Meting met delinquente gedragingen. delinquent gedrag vragenlijsten. Universitaire studenten: tussen jongeren Hoge P correleert alleen en adolescenten? met meer serieuzere delinquente gedragingen Correleert hogere Variabelen PM en Hogere PM score correleert score PM met introversie/ met introversie. Lage(re) introversie? extraversie. Meting PM met extraversie. PM met vragenlijsten. score voor beiden lager op korte termijn. Is er synergistisch Variabelen: rook Er is synergistisch effect effect tussen verleden, mate van tussen roken en N. Dit roken en N, lijden aan IHD. effect is groter dan effecten neuroticisme? Meting met van losse risicofactoren vragenlijsten en psy tests. 16