Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten
|
|
- René van der Meer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten In dit proefschrift werd de relatie tussen depressie en het risico voor hart- en vaatziekten onderzocht in een groep van meer dan 400 mensen uit het Nederlands Tweelingen Register (NTR). Omdat tweelingen in principe in alle lagen van de bevolking en in elk deel van het land voorkomen, is een steekproef uit een tweelingenregister representatief voor de Nederlandse bevolking. Er werd een factorscore voor angst en depressie berekend aan de hand van gegevens uit vragenlijsten die sinds 1991 om de twee jaar naar de NTR-deelnemers worden uitgestuurd. Factoren die mogelijk een rol spelen in de relatie tussen depressie en het risico voor hart- en vaatziekten zijn het rookgedrag, de uitscheiding van het stresshormoon cortisol en de bloeddruk. Cortisol en bloeddruk werden herhaald gemeten op een meetdag die van s ochtends tot de ochtend van de volgende dag duurde, de zogenaamde ambulante metingen. Het rookgedrag werd bepaald met behulp van de al verzamelde 2-jaarlijkse vragenlijstgegevens en een aparte vragenlijst die werd afgenomen op de meetdag zelf. In deze Nederlandstalige samenvatting worden eerst de resultaten voor elke gemeten variabele besproken en dan wordt een synthese over alle resultaten samen gegeven. Tenslotte worden er enkele aanbevelingen voor toekomstig onderzoek gedaan. De betrouwbaarheid van de factorscore voor angstige depressie Met als uiteindelijk toekomstig doel de genen te identificeren die een rol spelen bij angst en depressie, werd een factorscore berekend die de mate van genetische kwetsbaarheid voor angstige depressie weergeeft. Deze factorscore was gebaseerd op de analyse van vragenlijstgegevens over angst, neuroticisme, en depressie bij tweelingen en hun broers en zussen. Alle analyses in dit proefschrift zijn gebaseerd op deze factorscore. Om er zeker van te zijn dat de factorscore voor angstige depressie inderdaad de kwetsbaarheid voor depressie weergeeft, is deze zorgvuldig vergeleken met de gegevens verkregen met het Composite International Diagnostic Interview (CIDI), een psychiatrisch diagnostisch interview. Met dit interview wordt vastgesteld of iemand al eens een klinische depressieve periode heeft doorgemaakt en hoe ernstig die was. Het interview meet het vóórkomen van een zogenaamde life-time depressie volgens de gangbare diagnostische criteria van de DSM-IV, het handboek van de psychiatrie. De gegevens uit het interview werden vergeleken met de gegevens uit de vragenlijsten verzonden in 1997, waaraan 4584 personen meededen. Er bleek een sterk verband tussen de factorscore voor angstige depressie en het hebben van een psychiatrische diagnose voor life-time depressie: een hoge factorscore voor angstige depressie ging samen met een groter risico op life-time depressie. Met name herhaalde depressieve episodes en depressieve episodes van een ernstige aard kwamen vooral voor bij mensen met een hoge factorscore.
2 Gebaseerd op deze resultaten kan worden geconcludeerd dat de factorscore voor angst en depressie, zoals berekend uit de vragenlijstgegevens, inderdaad kan worden gebruikt als een betrouwbare maat voor verschillen tussen mensen in hun kwetsbaarheid voor klinische depressie. Rookgedrag Met het rookgedrag van een persoon wordt bedoeld of een persoon een roker of een ex-roker is, of nog nooit in zijn leven heeft gerookt. Het vaststellen van rookgedrag gebeurde op basis van de gegevens uit het vragenlijstonderzoek. Eerst werd de relatie tussen roken en depressie onderzocht in de gehele onderzoekspopulatie onafhankelijk van de familieverbanden. Uit de resultaten bleek dat zowel mannen als vrouwen wanneer ze een hoge factorscore hadden voor angstige depressie of ooit een klinische depressie hadden gehad, vaker rookten dan personen die nooit depressief waren geweest. Het verband tussen depressie en roken was het sterkst in de leeftijdsgroep van vijftien tot en met vijfentwintig jaar. Aangezien dit over het algemeen de leeftijdsgroep is waarbinnen ook begonnen wordt met roken, bestaat er een mogelijkheid dat depressie een belangrijke factor is bij het beginnen met roken. Bovendien bleek in de groep personen met een life-time diagnose voor klinische depressie dat depressieve vrouwen veel vaker rokers waren dan mannen. Dit bevestigt de theorie dat vrouwen, meer dan mannen, het roken van sigaretten gebruiken als een middel om hun depressieve symptomen te verminderen en daarom dus minder goed in staat zullen zijn om te stoppen met roken. Vervolgens werd gekeken of het verband tussen depressie en roken misschien kon worden verklaard door familiale factoren die zowel het risico voor depressie als het rookgedrag beïnvloeden. Daartoe werden de leden van twee verschillende typen families vergeleken: families waarbinnen alle kinderen een lager dan gemiddelde factorscore voor angstige depressie hadden met families waarbinnen alle kinderen een hoger dan gemiddelde factorscore voor angstige depressie hadden. Daarnaast werden leden van families waarvan één of meer kinderen een klinische depressie hadden of ooit gehad hadden (positieve familiehistorie) vergeleken met leden van families waarvan geen enkel kind een klinische depressie had of ooit had gehad (negatieve familiehistorie). Zoals verwacht waren leden van families met overwegend een hoge factorscore voor angstige depressie vaker rokers of ex-rokers dan leden van families met overwegend een lage factorscore voor angstige depressie. Ook waren niet-depressieve personen uit families met een positieve familiehistorie voor depressie vaker rokers of ex-rokers dan niet-depressieve personen uit families met een negatieve familiehistorie voor depressie. Deze bevindingen duiden op familiale factoren die zowel het risico voor depressie als het rookgedrag beïnvloeden. Die factoren kunnen te maken hebben met de gedeelde familieomgeving, leefstijlen en gewoontes, maar kunnen ook door gedeelde genetische aanleg worden verklaard. Cortisol Cortisol is een hormoon dat er voor zorgt dat het lichaam goed kan reageren op een plotselinge toename van de behoefte aan zuurstof en energie, bijvoorbeeld tijdens lichamelijke inspanning. Cortisol reageert ook zeer sterk op emotionele stress, en langdurige verhoging speelt mogelijk een rol 2
3 bij de negatieve uitwerking van stress op het immuunsysteem, het hart en de bloedvaten. Uit internationaal onderzoek kwam herhaaldelijk de suggestie naar voren dat klinisch depressieve patiënten meer cortisol uitscheiden dan gezonde personen. Cortisol zou dus een belangrijke factor kunnen zijn in de relatie tussen het risico voor depressie en het risico voor hart- en vaatziekten. Cortisol kan worden gemeten in het bloed en in het speeksel. In dit onderzoek werd cortisol in het speeksel gemeten met behulp van wattenrolletjes waarop gekauwd moest worden. Het meten van cortisol in het speeksel is een relatief nieuwe methode en werd slechts enkele malen op deze grote schaal uitgevoerd. Voor deze methode werd gekozen omdat het in tegenstelling tot bloed prikken nauwelijks belastend is. Daarnaast is het eenvoudig door de deelnemers zelf uit te voeren waardoor er geen professionele medewerkers nodig zijn, zoals dat wel het geval is bij het afnemen van bloed. Ten slotte is gekozen voor deze methode omdat het onder bijna alle omstandigheden uitgevoerd kan worden, wat ideaal is voor ambulant onderzoek in levensechte situaties. De deelnemers aan het onderzoek verschaften deze speekselmonsters op zes verschillende tijdstippen gedurende de meetdag: s ochtends vroeg in het bijzijn van de onderzoeker, om elf uur s ochtends, om drie uur s middags en s avonds om acht uur en om halfelf. Het laatste speekselmonster werd de volgende ochtend direct na het ontwaken afgenomen. De deelnemers bleken gedurende hun dagelijkse activiteiten moeiteloos de speekselmonsters bij zichzelf te kunnen afnemen. Ondanks de grootte van de steekproef en de herhaaldelijke metingen over de dag werd er geen relatie gevonden tussen het stress hormoon cortisol en depressie. Deze uitkomst gold zowel voor de factorscore voor angstige depressie uit de vragenlijsten als de life-time diagnose voor depressie aan de hand van een psychiatrisch diagnostisch interview. Bloeddruk Tenslotte werd de relatie tussen de ambulant gemeten bloeddruk en depressie onderzocht. Gedurende de ambulante meetdag werd elke dertig minuten (± 10 minuten) de bloeddruk gemeten met behulp van een ambulante bloeddrukmeter. De deelnemers aan het onderzoek kregen een waarschuwingssignaal te horen wanneer de bloeddrukmeter ging meten en waren geïnstrueerd hun arm zo ontspannen mogelijk te houden, of wanneer dit niet mogelijk was, de meting enige minuten uit te stellen. Er werd een duidelijke relatie gevonden tussen bloeddruk en de life-time diagnose voor depressie. Zowel de diastolische (onderdruk) als de systolische (bovendruk) bloeddruk waren hoger bij personen die ooit in hun leven een klinische depressie hadden gehad in vergelijking tot personen die nog nooit in hun leven een klinische depressie hadden gehad. Wanneer er nauwkeurig werd gecorrigeerd voor factoren die van invloed konden zijn op de bloeddruk, zoals roken, gewicht (BMI), leeftijd, sekse, medicijngebruik en tijd van de dag, bleef het effect meetbaar, maar alleen voor de systolische bloeddruk (de bovendruk ) bij de groep oudere depressieve vrouwen. 3
4 Synthese In dit proefschrift werd een duidelijke relatie gevonden tussen life-time depressie en een aantal gezondheidsrisico s. Personen die ooit een klinische depressie hebben gehad zijn vaker rokers of exrokers dan personen die nooit depressief zijn geweest. Roken is dus een eerste belangrijke factor in de relatie tussen het risico op depressie en het risico voor hart- en vaatziekten. Het lijkt erop of roken als een vorm zelfmedicatie wordt gebruikt om de gevoelens van depressie en angst tegen te gaan. De resultaten uit de analyses van de bloeddrukmetingen toonden verder een verhoogde bloeddruk bij personen die ooit een klinische depressie hadden gehad. Die relatie wordt ten dele verklaard door andere factoren waarin depressieve personen van niet-depressieve personen verschillen, zoals roken, gewicht (BMI), leeftijd, sekse en medicijngebruik. Na controle voor al deze factoren bleef het effect gehandhaafd voor de systolische bloeddruk bij post-menopausale vrouwen maar niet bij de groep jongere vrouwen of bij de mannen. Geen bewijs werd gevonden voor een relatie tussen lifetime depressie en het hormoon cortisol. Dit is in tegenspraak met de bevinding bij patiënten die een depressieve episode ondergaan; bij ongeveer de helft van deze depressiepatiënten is het cortisolniveau sterk verhoogd. Een mogelijk verklaring is dat de stijging van het niveau van dit hormoon niet een oorzaak is van depressie, maar een uiting van de stress die met een depressieve episode gepaard gaat. Het risico op een episode van klinische depressie is groter bij mensen die een hoge factorscore voor angstige depressie hebben. Onze verwachting was dus dat de rookgedrag, bloeddruk en cortisol ook al zouden afwijken bij mensen een zeer hoge factorscore voor angstige depressie. Voor roken bleek deze verwachting te kloppen. Er was echter geen sprake van een verhoogd cortisolniveau of een verhoogde bloeddruk bij mensen met een hoge factorscore voor angstige depressie. Opnieuw zou de verklaring kunnen zijn dat niet zozeer de gevoeligheid voor depressie samenhangt met het risico voor hart- en vaatziekten, maar dat (de stress van) het hebben van depressieve episodes zelf medeoorzaak van schade aan hart en vaten is. De hogere bloeddruk bij oudere depressieve vrouwen is hiermee in overeenstemming, omdat die vaak al de meeste episodes hadden doorgemaakt. Toekomstig onderzoek Dit onderzoek was onderdeel van een groter onderzoek naar de relatie tussen geestelijke en lichamelijke gezondheid. Het vergroten van de kennis over de genetische en omgevingsfactoren die een rol spelen in het ontstaan van angst en depressie en in het ontstaan van hart- en vaatziekten speelt daarbij een grote rol. Het onderzoek naar de relatie tussen depressie en risicofactoren voor hart- en vaatziekten is inmiddels al weer ruim een jaar verder en er zijn dan ook op dit moment meer dan 750 mensen uit 335 families gemeten. Wanneer uit een groot aantal families beide tweelingen van zowel één- en twee-eiige tweelingparen en hun broers en/of zussen hebben deelgenomen aan het onderzoek kunnen ook genetische analyses worden gedaan. Uiteindelijk zal gezocht kunnen worden naar genen die zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid beïnvloedden. Met die kennis komt ook het vermogen onze toekomstige gezondheid beter te waarborgen. Ik ben blij dat ik met uw medewerking dit steentje heb kunnen bijdragen. 4
5
Waarom dit overzicht?
Waarom dit overzicht? In de periode 1998-2003 heeft u meegedaan aan een lichamelijk gezondheidsonderzoek van het Nederlands Tweelingen Register (NTR), waarbij uw bloeddruk en hartslag gedurende een dag
Nadere informatieWaarom doen sommige personen wel aan sport en anderen niet? In hoeverre speelt
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Waarom doen sommige personen wel aan sport en anderen niet? In hoeverre speelt genetische aanleg voor sportgedrag een rol? Hoe hangt sportgedrag samen met geestelijke
Nadere informatieINFORMATIEFOLDER BIJ HET ONDERZOEK GETITELD. Tweelingfamilieonderzoek naar genetische invloeden op lichamelijke en geestelijke gezondheid
VRIJE UNIVERSITEIT NERDERLANDS REGISTER TWEELINGEN INFORMATIEFOLDER BIJ HET ONDERZOEK GETITELD Tweelingfamilieonderzoek naar genetische invloeden op lichamelijke en geestelijke gezondheid 2 Tweelingfamilieonderzoek
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4
Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)
Nadere informatieKent u de cijfers van uw hart?
Kent u de cijfers van uw hart? CHOLESTEROL? GEWICHT/ BUIKOMTREK? UW? BLOEDDRUK? SUIKERGEHALTE? V.U.: Dr Freddy Van de Casseye - Elyzeese-Veldenstraat 63-1050 Brussel Belgische Cardiologische Liga www.cardiologischeliga.be
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatiegegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden.
Samenvatting In hoofdstuk 1 hebben we het belang en het doel van het onderzoek in dit proefschrift beschreven. Wereldwijd vormen hart- en vaatziekten (HVZ) de belangrijkste oorzaak van sterfte. Volgens
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieVaatrisico-polikliniek (behandeling van vaatziekten)
Vaatrisico-polikliniek (behandeling van vaatziekten) Inleiding U bent door uw behandelend arts verwezen naar de vaatrisicopolikliniek omdat u een vaatziekte heeft en/of vanwege risicofactoren voor het
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Kransslagadervernauwing en hartklachten Kransslagadervernauwing is een van de belangrijkste ziekten in de westerse wereld. De kransslagaderen zijn de bloedvaten die het hart van
Nadere informatieInleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting
Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatieOndanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren
Ondanks dat het in Nederland niet is toegestaan om alcohol te verkopen aan jongeren onder de 16 jaar, drinkt een groot deel van deze jongeren alcohol. Dit proefschrift laat zien dat de meerderheid van
Nadere informatieWat is precies bloeddruk en waarom is een gezonde bloeddruk belangrijk?
Wat is precies bloeddruk en waarom is een gezonde bloeddruk belangrijk? Uit onderzoek blijkt dat veel Nederlanders niet weten hoe het precies zit. In dit dossier staan alle ins- en outs over bloeddruk,
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA HOGE BLOEDDRUK. psamtik@fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA HOGE BLOEDDRUK psamtik@fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat problemen
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
100 Samenvatting Cognitieve achteruitgang en depressie komen vaakvooropoudere leeftijd.zijbeïnvloeden de kwaliteit van leven van ouderen in negatieve zin.de komende jaren zalhet aantalouderen in onze maatschappijsneltoenemen.het
Nadere informatieVaatrisico-polikliniek. screening/behandeling en begeleiding vaatziekten
Vaatrisico-polikliniek screening/behandeling en begeleiding vaatziekten Inleiding Het Ommelander Ziekenhuis Groningen heeft een speciale vaatrisicopolikliniek voor patiënten met een vaatziekte en/of vanwege
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)
NEDERLANDSE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) ACHTERGROND Depressie is een ernstige psychiatrische stoornis waar ongeveer één op de vijf à zes mensen gedurende de levensloop mee te maken krijgt. In Westerse
Nadere informatieIndividuele verschillen in. persoonlijkheidskenmerken. Een genetisch perspectief
N Individuele verschillen in borderline persoonlijkheidskenmerken Een genetisch perspectief 185 ps marijn distel.indd 185 05/08/09 11:14:26 186 In de gedragsgenetica is relatief weinig onderzoek gedaan
Nadere informatieHoge bloeddruk en thuisbloeddrukmeting
Hoge bloeddruk en thuisbloeddrukmeting Inleiding Uw arts heeft bij u een hoge bloeddruk vastgesteld. In deze folder vindt u informatie over hoge bloeddruk en hoe u thuis de bloeddruk kan meten. Wat is
Nadere informatierapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.
Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst
Nadere informatieStress, depressie en cognitie gedurende de levensloop
SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,
Nadere informatieAddendum. Nederlandse Samenvatting
Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieA c. Dutch Summary 257
Samenvatting 256 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van twee longitudinale en een cross-sectioneel onderzoek. Het eerste longitudinale onderzoek betrof de ontwikkeling van probleemgedrag
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De nadelige gezondheidsrisico s/gevolgen van roken en van depressie en angststoornissen zijn goed gedocumenteerd, en deze aandoeningen doen zich vaak tegelijkertijd voor. Het doel
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting Depressie is een ingrijpende ziekte, onder andere vanwege haar sterk recidiverende karakter. Veel mensen die eenmaal depressief zijn geweest, worden dat vaker. Bovendien lijkt de kans op depressie
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Samenvatting In dit proefschrift getiteld Relatieve bijnierschorsinsufficiëntie in ernstig zieke patiënten De rol van de ACTH-test hebben wij het concept relatieve bijnierschorsinsufficiëntie
Nadere informatieDiscussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
chapter 7 Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 140 chapter 7 SAMENVATTING De bipolaire stoornis (of manisch-depressieve stoornis) is een stemmingsstoornis waarin episodes van (hypo)manie
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting (Dutch summary)
Chapter 9 Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Samenvatting Samenvatting Depressie en angst klachten bij Nederlandse patiënten met een chronische nierziekte Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het aantal mensen met een gestoorde nierfunctie is de afgelopen decennia sterk toegenomen. Dit betekent dat er steeds meer mensen moeten dialyseren of een niertransplantatie moeten
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Cannabisgebruik en stoornissen in het gebruik van cannabis in de adolescentie en jongvolwassenheid. Cannabis is wereldwijd een veel gebruikte drug. Het gebruik van cannabis is echter niet zonder consequenties:
Nadere informatieAlgemene introductie Huidige depressie en/of angststoornis en vaatvernauwing in de benen
Samenvatting 176 s a m e n va t t i n g Algemene introductie Depressie en angststoornissen zijn veelvoorkomende psychiatrische ziekten die een hoge ziektelast veroorzaken. Ze vormen risicofactoren voor
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nederlandse samenvatting De groei en de ontwikkeling van diverse orgaansystemen en regelmechanismen in de foetus tijdens de periode in de baarmoeder worden verstoord door vroeggeboorte.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse Introductie Nicotine is een van de meest gebruikte verslavende middelen en levert, door het roken van sigaretten, een grote bijdrage aan morbiditeit (ziekte) en mortaliteit (sterfte). Wereldwijd
Nadere informatieMarrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting
Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld
Nadere informatieKen je cardiovasculair risico!
UGP-FOLDER Ken je cardiovasculair risico! Wat zijn risicofactoren voor hart- en vaatziekten en welke risicofactoren zijn er? Risicofactoren voor hart- en vaatziekten zijn factoren die de kans op ziekten
Nadere informatiePerseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting
Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.
Nadere informatieGenetische factoren bij eetstoornissen. Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen ontwikkelen. Wel is
Genetische factoren bij eetstoornissen Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen ontwikkelen. Wel is gebleken dat er niet één oorzaak is, maar dat verschillende factoren een rol spelen
Nadere informatieVragenlijst. S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige
Vragenlijst S.v.p. helemaal invullen vóór uw bezoek aan de vaatverpleegkundige en meenemen! Voorgeschiedenis en verwijzing Hartproblemen Heeft u Angina Pectoris klachten (klachten van pijn, een drukkend
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatiehet laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en
Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Inleiding Na een periode waarin de oorzaak van psychiatrische aandoeningen veelal werd gezocht in omgevingsfactoren zoals een ongunstig opvoedingsklimaat, is er tegenwoordig weer
Nadere informatieTweelingonderzoek naar leefgewoonten: roken, drinken en overgewicht
Tweelingonderzoek naar leefgewoonten: roken, drinken en overgewicht Gonneke Willemsen en Jacqueline M. Vink Tegenwoordig krijgen we via de media voortdurend te horen dat we gezond moeten leven. We moeten
Nadere informatieExposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E.
Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E. Aktar Summary 1 Summary in Dutch (Samenvatting) Summary
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
Nadere informatieThuis uw bloeddruk meten
Thuis uw bloeddruk meten Uw arts heeft bij u een hoge bloeddruk vastgesteld. In deze folder vindt u informatie over hoge bloeddruk en hoe u thuis de bloeddruk kunt meten. Wat is bloeddruk? Het hart is
Nadere informatieSamenvatting Biologie De samenhang tussen spieren en bloeddruk
Samenvatting Biologie De samenhang tussen spieren en bloeddruk Samenvatting door D. 1477 woorden 16 november 2016 5,5 2 keer beoordeeld Vak Biologie De samenhang tussen spierspanning en bloeddruk. Inleiding:
Nadere informatieChapter 10. Samenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) 157 Depressie is een psychiatrische aandoening waar bijna 1 op de 5 Nederlanders op enig moment in hun leven mee te kampen heeft (Weissman, Bland et al. 1999). De ziekte
Nadere informatieCortisol en het beloop van depressie en angststoornissen
Cortisol en het beloop van depressie en angststoornissen Sophie Vreeburg VGCt najaarscongres 15 november 2013 Hoge prevalentie 25 depressie angststoornis 20 15 10 lifetime prev. 1-jaar prev. 5 0 m v m
Nadere informatieStappen naar het verbeteren van de zorg voor de ouder wordende cliënt
NieuwsBRIEF GOUD Gezond OUD Januari 2013 Nieuwsbrief voor het onderzoek Gezond OUD met een verstandelijke beperking. Uitgebracht door Abrona, Amarant, Ipse de Bruggen en Erasmus MC Opmaak en foto s Michael
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING CHAPTER X 188 INLEIDING Wereldwijd neemt het aantal mensen met overgewicht steeds verder toe. In Nederland heeft ruim de helft van de huidige bevolking overgewicht, en 14% heeft
Nadere informatieDe erfelijkheid van risicofactoren voor hart- en vaatziekten Gemeten in het dagelijkse leven
1 De erfelijkheid van risicofactoren voor hart- en vaatziekten Gemeten in het dagelijkse leven Introductie Hart-en vaatziekten zijn een belangrijke doodsoorzaak in Nederland. In 2002 was een derde van
Nadere informatieIs een bipolaire stoornis erfelijk?
Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen p/a Dimence Postbus 398 7600 AJ Almelo www.kenbis.nl Vragen over erfelijkheid bij de bipolaire stoornis Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat een combinatie van erfelijke
Nadere informatieTSCYC Ouderversie. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. Jeroen de Groot. ID 256-18 Datum 24.12.2014. Informant:
TSCYC Ouderversie Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen ID 256-18 Datum 24.12.2014 Informant: Mieke de Groot-Aerts moeder TSCYC Inleiding 2 / 10 INLEIDING De TSCYC is een vragenlijst die
Nadere informatieMeting stoppers-met-roken juli 2008
Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Consumer & Media Rapport Meting stoppers-met-roken juli 2008
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25815 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25815 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Jamal, Mumtaz Title: Smoking and the course of anxiety and depression Issue Date:
Nadere informatienr 26 2013/2014 Twinfo
nr 26 2013/2014 Twinfo We kijken met heel veel plezier terug op het afgelopen jaar waarin we met NTR-deelnemers en collega s ons 25-jarig bestaan hebben gevierd. De aftrap was in januari met een bijeenkomst
Nadere informatieAlcohol wordt veel gedronken in Nederland; 88% van de volwassen bevolking heeft in het afgelopen jaar tenminste één keer alcohol gebruikt (European
Alcohol wordt veel gedronken in Nederland; 88% van de volwassen bevolking heeft in het afgelopen jaar tenminste één keer alcohol gebruikt (European Commission, 2010). Over het algemeen drinken Nederlanders
Nadere informatieRuimte voor adressticker. Datum ontvangst (invullen door SIvsG) Voorletters + Naam (+ meisjesnaam) Straat en huisnummer. Postcode en woonplaats
F 2011.1 Versie 2 15-09- 2013 Vragenlijst Instituut voor Slaapgeneeskunde Woerden Ruimte voor adressticker Deze vragenlijst biedt ons inzicht in uw klachten en uw medische voorgeschiedenis. Vult u daarom
Nadere informatienederlandse samenvatting Dutch summary
Dutch summary 211 dutch summary De onderzoeken beschreven in dit proefschrift zijn onderdeel van een grootschalig onderzoek naar individuele verschillen in algemene cognitieve vaardigheden. Algemene cognitieve
Nadere informatieIndividueel behandelplan COPD/Astma
Individueel behandelplan COPD/Astma Persoonlijke gegevens Naam Adres Woonplaats Telefoon E-mail Geb. datum Diagnose Diagnose gesteld op Bij ongeval waarschuwen Naam Adres Telefoon Relatie met pasdrager
Nadere informatieRoken FACT. Een op de tien jongeren rookt wekelijks SHEET. Gelderland-Zuid E-MOVO Rookt regelmatig. Ooit gerookt
Gelderland-Zuid E-MOVO 2015-2016 De resultaten in deze factsheet zijn afkomstig uit het 4 e E-MOVO jongerenonderzoek. In 2015 werd dit onderzoek uitgevoerd onder ruim 10.000 leerlingen in het voortgezet
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieIedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er ge
LEKENSAMENVATTING Iedereen ervaart wel eens lichamelijke klachten. Soms is hiervoor een duidelijke oorzaak, zoals een beschadiging of een ontsteking, maar vaak is er geen duidelijke medische verklaring
Nadere informatieInfobrochure. Thuisbloeddrukmeting
Infobrochure Thuisbloeddrukmeting Beste patiënt, Beste patiënte, Uw arts heeft u gevraagd om uw bloeddruk thuis op te volgen. In deze brochure proberen we u zo duidelijk mogelijk uit te leggen hoe u hiervoor
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift bestaat uit een aantal studies waarin onderzocht is waar individuele verschillen vandaan komen in welbevinden (WB) en gerelateerde menselijke eigenschappen, zoals
Nadere informatiehoofdstuk 3 hoofdstuk 4
Samenvatting Samenvatting Veneuze trombose is een veel voorkomende ziekte. Jaarlijks krijgt ongeveer 1 op de 1000 mensen een trombosebeen of een longembolie wat neerkomt op ongeveer 16 duizend gevallen
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting References Appendices Publications Curriculum vitae
Chapter 9 Nederlandse samenvatting References Appendices Publications Curriculum vitae Nederlandse samenvatting Genetische factoren bij eetstoornissen Het is nog onvoldoende bekend waarom mensen eetstoornissen
Nadere informatieSamenvatting 21580_rietdijk F.indd :09
Samenvatting 21580_rietdijk F.indd 161 10-02-12 15:09 People at ultra high risk for psychosis Schizofrenie en aanverwante psychotische stoornissen hebben grote negatieve gevolgen voor het sociaal en psychisch
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
249 Migraine is een ernstige en veelvoorkomende hoofdpijnaandoening met grote impact op het leven van patiënten en hun familieleden. Een migraineaanval wordt gekenmerkt door matige tot ernstige hoofdpijn,
Nadere informatieChapter 10. Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting 1 Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrondinformatie van de relatie tussen intrauteriene groeivertraging, waarvan het lage geboortegewicht een uiting kan zijn, en de gevolgen in de
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38701 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Visschedijk, Johannes Hermanus Maria (Jan) Title: Fear of falling in older patients
Nadere informatieNederlandse verkorte weergave: Verborgen littekens in recidiverende depressies?
Oorspronkelijk artikel: Elgersma, H. J., Glashouwer, K.A., Bockting, C.L.H., Penninx, B.W.J.H.Penninx, de Jong, P.J. (2013). Hidden scars in depression? Implicit and explicit self-associations following
Nadere informatiehoofdstuk 1 hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
SAMENVATTING Dit proefschrift is gewijd aan Bouwen aan Gezondheid : een onderzoek naar de effectiviteit van een leefstijlinterventie voor werknemers in de bouwnijverheid met een verhoogd risico op hart
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Goeij, Moniek Cornelia Maria de Title: Disease progression in pre-dialysis patients:
Nadere informatieSamenvatting voor de niet medisch onderlegde lezer
Etnische verschillen in overleving bij dialysepatiënten in Europa. De rol van demografische, klinische en psychosociale factoren. Nieren hebben de belangrijke taak om afvalproducten en vocht uit het lichaam
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2
179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit
Nadere informatieHart in beweging Onderzoek en behandeling van risicofactoren op harten vaatziekten locatie Sint Maartenskliniek
Hart in beweging Onderzoek en behandeling van risicofactoren op harten vaatziekten locatie Sint Maartenskliniek U bent door uw reumatoloog verwezen naar het spreekuur Hart in beweging op het terrein van
Nadere informatieChapter 8 -RKDQ &UX\II 182
Chapter 8 182 Samenvatting 183 Chapter 9 Vasculitis betekent letterlijk vaatontsteking. Een vaatontsteking kan in principe overal in het lichaam voorkomen en heeft als gevolg dat het orgaan waarin het
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere
Nadere informatieInfobrochure. Thuisbloeddrukmeting
Infobrochure Thuisbloeddrukmeting Waarom? Waarom zelfmeting? Het doel van zelfmeting is om bloeddrukmetingen uit te voeren terwijl het hart- en bloedvaten systeem in rust is in uw dagelijkse leven. Waarom
Nadere informatienederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
Nadere informatieNEDERLANDSE 8 SAMENVAT TING VooR NIET-INGEWIJDEN PTER A H C
Nederl andse samenvat ting voor nie t-inge wijden 8 CHAPTER nederlandse samenvatting Inleiding In 2006 rookte 28% van de Nederlandse bevolking gemiddeld 15 sigaretten per dag. Jaarlijks overlijden circa
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35287 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Poortvliet, Rosalinde Title: New perspectives on cardiovascular risk prediction
Nadere informatie- 172 - Prevention of cognitive decline
Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20183 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rooden, Stephanie Maria van Title: Clinical patterns in Parkinson s disease Date:
Nadere informatiePreventie consult. Huisartspraktijk J.B. Sanders
Preventie consult Het risico op ziekte is nooit precies te voorspellen. U kunt wel te weten komen of uw risico op bepaalde ziekten misschien hoger is. Suikerziekte, hartinfarcten en beroertes zijn ernstige
Nadere informatieOnderzoek Arbeidsongeschiktheid. In opdracht van Loyalis. juni 2013
Onderzoek Arbeidsongeschiktheid In opdracht van Loyalis juni 2013 Inleiding» Veldwerkperiode: 27 maart - 4 april 2013.» Doelgroep: werkende Nederlanders» Omdat er specifiek uitspraken gedaan wilden worden
Nadere informatiePsychosocial Problems in Cancer Genetic Counseling: Detecting and Facilitating Communication W. Eijzenga
Psychosocial Problems in Cancer Genetic Counseling: Detecting and Facilitating Communication W. Eijzenga Nederlandse samenvatting INLEIDING Mensen met een mogelijk verhoogde kans op kanker kunnen zich
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Het onderwerp van dit proefschrift is depressieve en angst symptomen in chronische dialyse patiënten en andere patiënten. Het proefschrift bestaat uit twee delen (deel A en deel
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29692 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Bonten, Tobias N. Title: Time for aspirin : blood pressure and reactivity Issue
Nadere informatieCHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK -
CHAPTER 13 NEDERLANDSE SAMENVATTING - VOOR DE LEEK - CHAPTER 13 Het doel van mijn promotieonderzoek was het exploreren van de invloed van onderstaande factoren op de regulatie van stresshormonen bij veel
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING 143. Nederlandse samenvatting
NEDERLANDSE SAMENVATTING 143 Nederlandse samenvatting 144 NEDERLANDSE SAMENVATTING De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat psychische gezondheid een staat van welzijn is waarin een individu zich
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 188 Type 1 Diabetes and the Brain Het is bekend dat diabetes mellitus type 1 als gevolg van hyperglykemie (hoge bloedsuikers) kan leiden tot microangiopathie (schade aan de kleine
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 11. Inleiding 13 Wat vindt u in dit boek? 14 Voor wie is dit boek bedoeld? 15
Inhoud Voorwoord 11 Inleiding 13 Wat vindt u in dit boek? 14 Voor wie is dit boek bedoeld? 15 1 Kenmerken van eetstoornissen 17 1 Inleiding 17 2 Criteria voor anorexia nervosa 17 Wat zijn de criteria voor
Nadere informatie