Literatuur Algemeen Beroep: docent kunstvakken : competenties en kwalificaties in theorie en praktijk / J. Herfs... [et al.]; P. Hagenaars (samensteller); J. Lieftink (samensteller). Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland, 2004. 83 p. : tab. Met bijl. en lit. opg. - ISBN 90-6997-112-7 (Cultuur + Educatie; vol. 11) Aanleiding voor dit nummer zijn de profielen en competenties die de afgelopen jaren voor de kunstvakopleidingen zijn ontwikkeld. De omstandigheden waarin beroepsprofielen, opleidingsprofielen en competentiegerichte opleidingskwalificaties tot stand zijn gekomen, worden belicht. Maar uiteindelijk draait het om de vraag: wat maakt een docent in een kunstvak tot een goede docent? In het eerste artikel beschrijft Jos Herfs ontwikkelingen die de laatste tien jaar de eisen aan docent en docentschap hebben beïnvloed. Jaap Vinken bespreekt vervolgens in het tweede artikel de competenties waarover een beginnend kunstvakdocent moet beschikken en waarom juist deze competenties gekozen zijn. Theorie en praktijk komen in de derde bijdrage samen in een verslag van een door Cultuur + Educatie georganiseerde expertmeeting. In vier paneldiscussies - voor beeldende kunst en vormgeving, dans, drama en muziek - debatteerden studenten, opleiders en docenten over de praktische implicaties van de nieuwe competenties. Met de uitkomsten van deze discussies in gedachten probeert Piet Hagenaars in de epiloog een antwoord te vinden op de centrale vraag: wat maakt iemand een goede kunstvakdocent? Cultureel erfgoed doorbreekt vakkencultuur vmbo / R. de Blok In: Oud nieuws. Vol.(2003)2(4) Cultureel erfgoed kan een bron zijn voor projecten waaraan zowel theoretische als praktijkvakken een bijdrage kunnen leveren. Er kan een drieslag gemaakt worden: vakintegratie, leren door te doen én aandacht voor cultureel erfgoed. Cultuur : ict-schoolportretten / F.J.M. de Rijcke (auteur van voorwoord). - [Zoetermeer/De Meern]: Ministerie van OCW/Inspectie van het Onderwijs, 2003. 82 p. : ill. Met bijl. In de serie ICT-schoolportretten, waarin een beeld wordt geschetst van hoe scholen ICT in hun onderwijsproces gebruiken, is een deel verschenen over Cultuur. De kern van deze publicatie wordt gevormd door portretten van vijf scholen waarin het ICTgebruik bij cultuureducatie een bijzondere rol speelt. Een verslag van een gesprek met experts over de cultuur & ICT-ontwikkelingen sluit de bundel af. Cultuur centraal : ontwikkelingen rond cultuurprofielscholen en het leergebied kunst en cultuur in het VO / E. Wervers... [et al.]. - Enschede: SLO, 2004. - 80 p. : ill., tab. De SLO heeft in 2003 meegewerkt aan diverse vernieuwingen binnen het onderwijs, zoals het begeleiden van cultuurprofielscholen, het ontwikkelen van leerplannen voor kunst en cultuur, het maken van inventarisaties voor het leergebied kunst en cultuur, het onderzoeken van de bruikbaarheid van meervoudige intelligentie en leerstijlen binnen kunst- en cultuureducatie en het in gang zetten van de eerste ontwikkelingen rond culturele competenties. Deze bevindingen zijn samen met de resultaten van de conferentie 'Cultuur Centraal' in deze gelijknamige publicatie bijeengebracht. 'Cultuur en School' wordt versterkt : plannen van twee bewindsvrouwen In: BK-Informatie. Vol.26(2004)6(10sept.3-6) De bewindslieden Van der Hoeven van onderwijs en Van der Laan van cultuur vinden dat 'Cultuur en School' sterker dan tot nu toe verbonden moet worden met ontwikkelingen in het onderwijsbeleid. Alleen wanneer cultuureducatie echt verankerd raakt in schoolbeleid en onderwijsprogramma's, ontstaat structurele versterking van de aandacht voor cultuur in het onderwijs. Als gevolg hiervan wordt het programma 'Cultuur en School' vanaf 2004 structureel geïntensiveerd met name ten gunste van het primair 13 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
onderwijs, de vernieuwde onderbouw voortgezet onderwijs en allianties tussen culturele instellingen en scholen. Een toelichting van de plannen. Cultuurtraject 12+ / A. van der Burcht In: Dossier kennis en media. Vol.3(2004)1(4-7) Het Cultuurtraject 12+ is een voorbeeld van succesvolle samenwerking tussen onderwijs en culturele instellingen. Een indruk van het Cultuurtraject 12+ in Amsterdam. Erfgoed als inspiratiebron voor vernieuwend onderwijs / A. Geldermans In: Bulletin Cultuur & School. Vol.6(2003)27(apr. 10-11) Zes scholen hebben zitting in het vmbo-netwerk Cultureel Erfgoed in de leerwegen. De scholen hebben zich als doel gesteld om in samenwerking met erfgoedinstellingen eigen onderwijsprogramma's te ontwikkelen, om zo cultureel erfgoed te integreren in de lessen. De programma's kenmerken zich door korte opdrachten met weinig theorie. De scholen laten zich inspireren door elkaar, maar ook door voorbeelden uit het buitenland. Erfgoed voor het onderwijs : project stimulering erfgoedaanbod cultuurvouchers : werkmap / M. van de Putten (eindredacteur); W. de Visser (medewerker). - Amsterdam [etc.]: Bureau Erfgoed Actueel [etc.], 2003. - 47 p. - Met websites, adressen en begrippenlijst Project Stimulering Erfgoedaanbod Cultuurvouchers is een gezamenlijk project van vier landelijke erfgoedkoepels DIVA, NCM, NMV en SNA, Bureau Erfgoed Actueel en DEN. Aanleiding voor de samenwerking vormen de cultuurvouchers die zijn ingevoerd voor leerlingen in de basisvorming van het voortgezet onderwijs. Om erfgoedinstellingen te stimuleren meer te ontwikkelen voor het onderwijs zijn vier sectorspecifieke voorbeeldprojecten ontwikkeld, die landelijk inzetbaar zijn. In de werkmap worden deze vier voorbeeldprojecten beschreven. Ook komen aan de orde: cultuurvouchers voor de basisvorming, projectmanagement, tips voor het bezoek van leerlingen, promotie en publiciteit en handreiking subsidiemogelijkheden. Erfgoededucatie: samenwerking tussen onderwijs en erfgoedinstellingen / T. van Zon. Enschede: SLO, 2003. 3 p. Korte beschrijving van het belang van samenwerking tussen erfgoedinstellingen en het voortgezet onderwijs. Om die samenwerking te bevorderen wordt een eenvoudig stappenplan gepresenteerd. GLO: the state of the art : Hoe staat het nieuwe vak ervoor? / C. Geljon In: Tsjip/Letteren. Vol.13(2003)2(jul.39-42) In 1996 startte het eerste proefproject op het gebied van Geïntegreerd Literatuuronderwijs (GLO). Enkele jaren later werd de tweede fase ingevoerd, maar het ideaal van een verplicht vak literatuur werd niet gehaald. Wat is er terechtgekomen van de idealen en hoe doen andere scholen het? Drie verhalen uit de praktijk en een terugblik van Theo Hoebers en Theo Witte, de drijvende krachten achter het proefproject. Historie : [literatuurgeschiedenis] / J. Dirksen... [et al.] In: Tsjip/Letteren. Vol.14(2004)1(mrt.1-38). Met lit.opg. - Themanummer In dit themanummer aandacht voor geschiedenis en literatuur in het voortgezet onderwijs. Met onder andere artikelen over het nut van literatuur (geschiedenis)onderwijs, literatuurgeschiedenis op internet, en eigentijdse hervertellingen van eeuwenoude boeken. Hoe het moet met erfgoed : didactische verdieping van erfgoededucatie : expertmeeting 8 oktober 2003 / M. van der Kaaij (auteur van inleiding); R. Kohnstamm (voorzitter). - Amsterdam: Bureau Erfgoed Actueel, 2003. 49 p. : fig., ill., tab. Met lit.opg. en bijl. Congresmap die naar aanleiding van de Expertmeeting 'Hoe het moet met erfgoed' is samengesteld. Naast de bijdragen van de inleiders zijn verslagen opgenomen van de gehouden workshops en de gevoerde discussies. Daarnaast bevat de con- 14 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
gresmap een artikel van Tim Copeland 'Constructing heritage in the curriculum'. Kennen & kunnen : over competentie, kennis en attitude / C. Legêne In: Muziek & onderwijs. Vol.41(2004)6(nov/dec. 10-12) Op 24 september 2004 organiseerde Cultuurnetwerk een bijeenkomst voor studenten en opleiders van kunstvakopleidingen en kunstvakdocenten om met elkaar van gedachten te wisselen over de competenties en kwalificaties van kunstvakdocenten. Verslag van de vakgroep muziek. Koers VO: De leerling geboeid, de school ontketend / M.J.A. van der Hoeven. - Den Haag: Ministerie van OCW, 2004. 68 p. : ill., tab., fig. + cd-rom. Met bijl. In dit beleidsplan schetst de minister van Onderwijs de richting en de hoofdlijnen van het beleid voor het voortgezet onderwijs tot 2010. De hoofdboodschap luidt dat de leerling centraal staat. 'Koers VO' is totstandgekomen na een interactief traject waarin gesproken is met schoolleiders, leraren, leerlingen, ouders en bestuurders. De cd-rom bevat het Opbrengstdocument Koerstraject. Kunst is een leergebied / M. van der Hagen In: Van twaalf tot achttien. Vol.(2003)8(okt.36-37) Een interview met Els Otten, schoolbegeleider bij APS, over ondersteuning gericht op het leerproces in de kunstvakken. Ondersteuning bij de kunstvakken zit heel sterk op de inhoud, constateert Otten, terwijl vooral het vmbo ook gebaat zou zijn bij een benadering die zich richt op het leren. Dan kunnen leerlingen zich via kunst en culturele en kunstzinnige vorming ook algemene vaardigheden en competenties eigen maken. Landelijk platform cultuureducatie in oprichting : ckv als aanjager van vakoverstijgend onderwijs / R. de Blok In: Oud nieuws. Vol.(2003)4(1-2) Drie (voormalige) docenten willen een landelijk platform cultuureducatie opzetten. De bedoeling van het platform is om het vakoverstijgende karakter van cultuureducatie te bevorderen in de basisvorming en in de tweede fase van het voortgezet onderwijs. Literatuureducatie in beeld / M. Nicolaas In: Dossier kennis en media. Vol.3(2004)4(124-126) Uitleg over de begrippen literatuureducatie en leesbevordering. Daarnaast wordt ingegaan op literatuureducatie in het voortgezet onderwijs, landelijke literaire projecten en de mediatheek. Meervoudige intelligentie in het voortgezet onderwijs: rekening houden met verschillende manieren van leren / D. van Gils. - Utrecht: APS, 2004. 47 p. : ill. Met lit.opg. ISBN 90-6607- 364-0 Rekening houden met de verschillen tussen leerlingen maakt de kans groter dat elke leerling actief aan de slag gaat met de aangeboden informatie, en er dus echt iets van leert. Het concept 'meervoudige intelligentie', ontwikkeld door de Amerikaanse hoogleraar Howard Gardner, kan hierbij voor docenten een belangrijk hulpmiddel zijn. Dit boek geeft een toelichting op de theorie van 'meervoudige intelligentie' en doet verslag van de ervaring opgedaan op een aantal scholen voor voortgezet onderwijs. Play, de studiedag : ICT als expressievak : verslag. - Amsterdam: Waag Society, [2003]. 21 p. Verslag van de studiedag 'Play: ICT als expressievak' gehouden op 15 mei 2002 te Rotterdam. Docenten, schoolmanagers en beleidsmakers kregen de gelegenheid om kennis te maken met diverse innovatieve en creatieve educatieve projecten, die in het veld ontwikkeld waren. Twee kernthema's, die gericht waren op de meerwaarde van ICT bij de beeldende vakken in het onderwijs, stonden centraal: Digital Literacy - hoe kan digital literacy, als eigentijdse variant op visual literacy het best worden ontwikkeld?; Welke rol kunnen de creatieve vakken 15 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
hierbij vervullen en Media-educatie - wat is het belang van zelf media maken in het leerproces? Praktische ondersteuning voor cultuureducatiedocenten / I. Bijnagte In: Bulletin Cultuur & School. Vol.6(2003)30(dec. 10-11) Om ervoor te zorgen dat cultuureducatiedocenten met elkaar kunnen communiceren om ervaringen uit te wisselen en hun positie te versterken, wordt er een landelijk platform opgezet. We willen docenten informatie geven waar ze wat aan hebben, ze zo nodig kunnen doorverwijzen en het opzetten van netwerken stimuleren. Ruimte voor erfgoededucatie in de basisvorming : het boek hoeft niet meer uit / Y. van der Ree In: Oud nieuws. Vol.(2004)3(8-9) Scholen hebben meer ruimte en mogelijkheden om het cultureel erfgoed te betrekken in het onderwijs. Mens en maatschappij is een van de vier leergebieden die de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming formuleerde in zijn advies aan de minister. De eigen omgeving als bron en onderzoeksobject wordt met nadruk genoemd. Slash 21'ers even goed als andere leerlingen / P. Bouhuys; P. Edelenbos In: Didaktief. Vol.34(2004)8(okt.38-39) Slash 21 is een nieuw onderwijsconcept. Het is een initiatief van de Stichting Carmel College in Lichtenvoorde. De leerstof wordt niet in losse vakken gedoceerd, maar gepresenteerd in thema's waarin verschillende vakonderdelen in samenhang aan de orde komen. Door het aanbieden van aansprekende leertaken wordt de leerling geactiveerd om zelf antwoorden te zoeken op vragen over probleemstellingen - authentiek leren. Slash 21 is gebaseerd op drie leertheorieën: het constructivisme, het cognitivisme en het behaviorisme. Sporen : vijf netwerken van erfgoedhuizen, vmboscholen en culturele instellingen / Bureau Erfgoed Actueel. - Amsterdam: Bureau Erfgoed Actueel, 2004. 4 p. In het najaar 2001 is een groep vmbo-scholen gestart met het driejarig scholennetwerk 'Cultureel erfgoed in de leerwegen van het vmbo'. In dit netwerk onderzoeken vijf scholen wat de mogelijkheden zijn om met vmbo-leerlingen te leren in de cultuurhistorische omgeving. De scholen onderzoeken hoe zij samen met erfgoedinstellingen zoals musea, archieven, historische verenigingen of andere culturele instellingen lessenseries of projecten kunnen maken voor de leerlingen van de tweede en derde klas. Vakoverstijgend onderwijs en samenhangend leren / H. Janssen In: Kunstzone. Vol.3(2004)10(okt.19-23) Met de vernieuwing van de basisvorming moet er meer samenhang en meer afstemming komen tussen de vakken. Dit artikel geeft een theoretische beschouwing over integratief onderwijzen en geeft voorbeelden uit de praktijk. Tot slot worden enkele voorwaarden om te komen tot vakoverstijgend onderwijs en samenhangend leren besproken. Vlees en bloed : studiedag muziek in het vmbo / J. ter Steege In: Muziek & onderwijs. Vol.40(mei/jun.)3(14-15) Verslag van een studiedag 'Muziek in het vmbo' gehouden op 15 maart 2003, georganiseerd door de VLS. De auteur benadrukt, aan de hand van een stukje geschiedenis, het belang van het feit dat muziek als kunstvak een normaal onderdeel van het schoolgebeuren moet worden. Wie doet er mee met Quest? / S. Barneveld In: Didaktief. - Vol.34(2004)8(okt.36-37) Samen met het APS, een onderwijsadviesbureau, ontwikkelde het Adriaan Roland Holstcollege in Hilversum een nieuwe onderwijsvorm voor de onderbouw van het havo/vwo, het zogehete 'Quest'. Leerlingen werken voor de helft van hun tijd aan een verplicht basisprogramma waarin zij zelf mogen kiezen wanneer en aan welke module zij willen werken. 16 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
Daarnaast kiezen ze een onderwerp waarover ze zelf altijd al iets hebben willen weten en maken daar een presentatie over. Drie pijlers waarop het leerproces van Quest is gestoeld zijn kennis, vaardigheden en persoonlijk kwaliteiten. Leerlingen die zich aanmelden voor de school kiezen zelf of ze aan 'Quest' meedoen. Nieuwe onderbouw In: Bulletin Cultuur & School. Vol.7(2004)32(apr.2-17) De kunstvakken in de onderbouw van het voorgezet onderwijs komen samen in een leergebied kunst en cultuur. Met minder kerndoelen en meer vrijheid om het kunstonderwijs zelf in te vullen moet er meer samenhang komen in de kunstvakken. Dat is het idee achter het nieuwe leergebied kunst en cultuur zoals de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming dat heeft bedacht. 62 kerndoelen voor 7 leerdomeinen : basisvorming / Taakgroep Vernieuwing Basisvorming In: Nieuwsbrief onderwijspraktijk. Vol.(2004)1(12-25) Artikel over de vernieuwing van de onderbouw voortgezet onderwijs die in augustus 2006 van start moet gaan. De nieuwe onderbouw krijgt een onderwijsprogramma van 62 kerndoelen, verdeeld over de domeinen Nederlands, Engels, Wiskunde, Mens en Natuur, Mens en Maatschappij, Kunst en Cultuur, Bewegen en Sport. Voorstellen voor de nieuwe kerndoelen zijn hierin opgenomen. Basisvorming: keuzes aan de school : een werkdocument voor scholen / OCW, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. [ s-gravenhage]: [Ministerie van OCW. Taakgroep Vernieuwing Basisvorming], [2003]. - 24 p. Een werkdocument voor leraren en schoolleiders die nadenken over een andere inrichting van de eerste twee jaar van het voortgezet onderwijs, de periode van basisvorming. De Taakgroep Vernieuwing Basisvorming presenteert hierbij de eerste ideeën over een andere invulling van het onderwijs voor leerlingen tussen twaalf en veertien jaar. Het werkdocument is te gebruiken in een schoolinterne discussie over de toekomst van de onderbouw. Het biedt een gespreksagenda en richtvragen die een school kunnen helpen een eigen positie te bepalen. Basisvorming in beweging : een breed leergebied voor kunst en cultuur / A. Twaalfhoven Beweging in de onderbouw : een werkdocument voor scholen / Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. - Zwolle: Taakgroep Vernieuwing Basisvorming, 2004. - 24 p. : tab. Voorstellen voor een nieuwe inhoud en organisatie van de onderbouw in het voortgezet onderwijs. Er worden verschillende scenario's geschetst en de kerndoelen worden gepresenteerd in leergebieden in plaats van in afzonderlijke vakken. Er zijn voor de hele basisvorming in totaal 62 kerndoelen geschreven, waarvan de nummers 52 t/m 56 de kerndoelen voor kunst en cultuur zijn. Beweging in de onderbouw: voorstellen voor de eerste leerjaren van het voortgezet onderwijs. Hoofdrapport / Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. Zwolle: Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. - 51 p. + bijlagen + 12 werkdocumenten Eindrapportage van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. Geef scholen de ruimte om de onderbouw zo in te richten dat het onderwijs recht doet aan de kenmerken van de groep leerlingen van 12 tot en met 14 jaar, en ook recht doet aan de ambities van de school is de kerngedachte van dit rapport. In de bijlagen zijn de nieuwe kerndoelen opgenomen. De twaalf achterliggende werkdocumenten bevatten nuttige informatie voor schoolleiders, docenten, ondersteuners en beleidsmakers. Zo bevat werkdocument 6 (Programmalijnen leergebieden) een exemplarische beschrijving van drie leergebieden in de onderbouw waaronder Kunst en cultuur en bevat werkdocument 7 (Programmalijnen vakgebieden) illustratieve uitwerkingen van kerndoelen in verschillende scenario s. 17 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
Beweging in de onderbouw : voorstellen voor de eerste jaren van het voortgezet onderwijs / P. Sonke In: Kunstzone. - Vol.3(2004)12(dec.6-8) De Taakgroep Vernieuwing Basisvorming kwam in juni 2004 met het rapport 'Beweging in de onderbouw'. Hierop volgde een beleidsreactie van de minister en twaalf werkdocumenten van de Taakgroep. Dit artikel bevat een samenvatting van bovengenoemde documenten met de nieuwe opzet. Speciale aandacht voor de kunstvakken. Contouren van de nieuwe onderbouw : tussenrapportage van de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming / Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. - Zoetermeer: Ministerie van OCW, 2003. - 136 p. : tab. - Met bijl. Ontwerp kerndoelen voor een nieuwe onderbouw voortgezet onderwijs. In het voorjaar 2003 publiceerde de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming een eerste proeve van kerndoelen nieuwe stijl, opgenomen in het werkdocument 'Basisvorming: keuzes aan de school'. Bijgaand ontwerp is een tweede versie waarin al vele commentaren zijn verwerkt. De tekst kan worden beschouwd als een eerste afgewogen voorstel van de Taakgroep. Het definitieve voorstel zal medio 2004 worden opgenomen in het eindadvies van de Taakgroep aan de minister. en culturele uitingen. Uiteindelijk wordt een model ontwikkeld waarbij een doorlopende leerlijn ontstaat. Kunstvakken met een eigen gezicht / E. Otten- Oomen In: Kunstzone. Vol.4(2005)1(jan.6-9) In dit artikel wordt ingegaan op de wijzen waarop scholen in de nieuwe onderbouw de kunstvakken kunnen invullen, passend bij het scenario en de koers van de school. De auteur beschrijft de vier scenario s die door de Taakgroep Vernieuwing Basisvorming zijn geschetst. Daarnaast besteedt ze aandacht aan De kunst van het verhaal, een experimenteel leermiddel voor kunst en cultuur dat ontwikkeld is het Ontwikkelcentrum Scala/Media en in de periode februari-mei 2005 wordt uitgezet op tien scholen. Leergebied brede leermiddelen / J. Arnold In: Kunstzone. Vol.4(2005)1(jan.10-12) John Arnold, uitgever bij ThiemeMeulenhoff, beschrijft twee projecten die als leermiddel voor het leergebied kunst en cultuur ontwikkeld zijn. De projecten heten Theater, muziek en stijl en Spanning: Het Zenuwslopende Museum en verschijnen in het voorjaar van 2005 bij ThiemeMeulenhoff. Cultureel actief in alle leerlagen / V. van Lanschot Hubrecht; E. Wervers In: Kunstzone. Vol.3(2004)11(25-26) Dit artikel behandelt de gevolgen van de invoering van de nieuwe onderbouw voor de doorlopende leerlijn kunst en cultuur. Gezamenlijke zoektocht naar kunst & cultuur / J. van Vonderen In: Onderbouw magazine. Vol.(2004)2(nov.14-15) Het Kaj Munk College in Hoofddorp ontwikkelt een leergebied kunst en cultuur. Doelstelling is dat leerlingen in de basisvorming met zoveel mogelijk facetten van kunst en cultuur kennismaken en zich bewust worden van de diversiteit van kunstzinnige Leergebied Kunst en Cultuur : competentiegericht leren als pedagogisch-didactisch concept / L. Schuurmans; J. van Gemert In: Kunstzone. Vol.3(2004)5(mei.7-9). - Ook verschenen in: Dramaforum. Vol.7(2004)2(mei.7-10) met de titel 'Kunst en cultuur in de onderbouw' In de vernieuwde onderbouw van het voortgezet onderwijs zal door het leergebied kunst en cultuur de rol van de kunstvakken veranderen. Er wordt ingegaan in op de mogelijkheden van competentiegericht leren met de vernieuwde kerndoelen in het leergebied kunst en cultuur. Een keuze voor competenties (op basis van nieuwe leergebieden en kerndoelen) betekent: kiezen voor denken vanuit de leerlingen: wat heeft de leerling in huis ofwel wat is zijn ambitie of gevoel om bij aan te sluiten of op door te gaan? 18 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
Leergebied kunst & cultuur : hoe nieuw wordt de nieuwe onderbouw / E. Wervers In: Kunstzone. Vol.4(2005)1(jan.3-5) Artikel over de kunstvakken in de nieuwe onderbouw, die vanaf schooljaar 2006-2007 van start gaat. Aandacht voor onder andere: competenties, portfolio en randvoorwaarden. De nieuwe kerndoelen : de kans is blijven liggen / J. Overmars In: Kunstzone. Vol.4(2005)1(jan.13-15) Kritische kanttekeningen van een docent muziek en CKV1 bij de nieuwe kerndoelen die vanaf schooljaar 2006-2007 richtinggevend zijn voor de kunstvakken in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Opvattingen in de scholen over de toekomst onderbouw voortgezet onderwijs : eerste analyse / Taakgroep Vernieuwing Basisvorming. - Zwolle: Taakgroep Vernieuwing Basisvorming, 2003. 18 p. : tab. Met bijl. 120 scholen voor voortgezet onderwijs zijn in de maanden maart en april 2003 gevraagd naar hun mening over een nieuw kader voor de basisvorming. Dit rapport bevat een eerste analyse van de uitkomsten: wat zijn de opvattingen in de scholen over de toekomst van de onderbouw? Wat vindt men in de scholen van de richting die de Taakgroep heeft beschreven? Vakoverstijgend onderwijzen en samenhangend leren : deel 1 / H. Janssen In: Maandblad voor de beeldende vakken. Vol.120(2004)5(sept.10-11) Een beschouwing over het integreren van vakken in een leergebied. De Taakgroep Vernieuwing Basisvorming stelt zeven domeinen voor waarbij de kunstzinnige vakken het domein kunst en cultuur bepalen. Binnen een leergebied moet er meer samenhang en meer afstemming tussen de vakken komen. Dit moet leiden tot sterker gemotiveerde kinderen. Vakoverstijgend onderwijzen en samenhangend leren : deel 2 : de praktijk / H. Janssen In: Maandblad voor de beeldende vakken. Vol.120(2004)6(okt.4-5) Enkele voorbeelden worden gegeven over hoe verschillende vakken geïntegreerd kunnen worden in een leergebied. Thema's die behandeld worden zijn: Wonen, De klassieke oudheid, Verpakking, Constructies en Life science. Van lesbrief tot totaalplan : leergebied kunst en cultuur in de onderbouw / H. van Bemmel [et al.]. Enschede: SLO, 2004. 56 p. : ill. ISBN 90-329-2192-4 Publicatie over de mogelijkheden voor de kunstvakken en het leergebied kunst en cultuur in de nieuwe onderbouw. De uitgangspunten, visies, werkwijzen en ervaringen van zeven scholen worden beschreven. De volgende onderwerpen worden behandeld: veranderingen in de onderbouw, competentiegericht onderwijs, competentiegerichte opdrachten, digitaal portfolio, randvoorwaarden. 'Ze hoeven het niet door te slikken' : het leergebied kunst en cultuur in de basisvorming / E. Wervers (samensteller/redacteur); H. van Bemmel; M. te Riele. Enschede: SLO, 2003. - 40 p. : ill. Deze publicatie onderzoekt de mogelijkheden voor de ontwikkeling van een leergebied kunst en cultuur in de basisvorming. Van de samenhang tussen verschillende kunstvakken in de basisvorming is een inventarisatie gemaakt. Over hoe men deze afstemming en samenhang kan bevorderen om te komen tot een leergebied kunst en cultuur is een advies geschreven. Deze publicatie is het resultaat van een project uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW. Cultuurprofielscholen Cultuurprofielscholen : over de kleermaker en het nieuwe maatkostuum / M. Maas In: Kunstzone. Vol.3(2004)5(12-13) 19 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
Het ministerie van OCW heeft subsidie ter beschikking gesteld voor scholen die voorbeelden willen ontwikkelen binnen het kader van de zogeheten cultuurprofielscholen. De KPC Groep is actief betrokken bij dit OCW-traject en hanteert een aantal uitgangspunten die van belang zijn voor de ontwikkeling van een schooleigen cultuurprofiel. Cultuurprofielschool heeft de toekomst / Y. van der Ree In: Uitleg/Gele Katern. Vol.19(2003)12(8okt.8-15) Scholen die zich willen onderscheiden door in het curriculum extra nadruk te leggen op kunst en cultuur, doen er goed aan het cultuurbeleid te verankeren in het schoolbeleid, de kunstvakken te integreren met andere vakken en structureel samen te werken met buitenschoolse partners. Het ministerie van OCW ondersteunt inmiddels twee pilots om de ontwikkeling van cultuurprofielscholen te stimuleren. Het onlangs verschenen onderzoeksrapport 'Cultuur maakt school' geeft een kijkje in de keuken van bestaande cultuurprofielscholen, inventariseert kenmerken, doet aanbevelingen en schetst valkuilen. Kunst- en cultuurklas-project Eindhoven : kunst- en cultuurklas op het Pleincollege Sint-Joris / F. Lebbink In: Kunstzone. - Vol.2(2003)4(apr.18-19) Sinds augustus 1998 heeft het Pleincollege Sint-Joris in Eindhoven een Kunst- en Cultuurklas, als onderdeel van het Project Kunst & Cultuur. In deze bijdrage de ontstaansgeschiedenis, de toelating en het programma van dit project. Kunst- en cultuurklas-project Eindhoven : kunst- en cultuurklas op het Pleincollege Sint-Joris 2 / F. Lebbink In: Kunstzone. Vol.2(2003)7/8(jul/aug.21-23) Sinds augustus 1998 heeft het Pleincollege Sint-Joris in Eindhoven een Kunst- en Cultuurklas, als onderdeel van het Project Kunst & Cultuur. In dit tweede artikel komt de discipline beeldende vorming aan bod. Een gesprek met Paul Legeland, verbonden als docent tekenen in de onderbouw en CKV2,3 in de bovenbouw van havo en vwo aan het Pleincollege Sint-Joris. Kunst- en cultuurproject Eindhoven : kunst- en cultuurklas op het Pleincollege Sint-Joris 3 / F. Lebbink In: Kunstzone. Vol.2(2003)11(nov.9-11) Sinds augustus 1998 heeft het Pleincollege Sint-Joris in Eindhoven een Kunst- en Cultuurklas, als onderdeel van het Project Kunst & Cultuur. Deze derde bijdrage gaat over de discipline dans. Kunst- en cultuurproject Eindhoven : kunst- en cultuurklas op het Pleincollege Sint-Joris 4 / F. Lebbink In: Kunstzone. Vol.3(2004)2/3(feb/mrt.5-7) Sinds augustus 1998 heeft het Pleincollege Sint-Joris in Eindhoven een Kunst- en Cultuurklas, als onderdeel van het Project Kunst & Cultuur. In deze bijdrage staat de discipline drama centraal. Kunst- en cultuurproject Eindhoven : kunst- en cultuurklas op het Pleincollege Sint-Joris 5 / F. Lebbink In: Kunstzone. Vol.3(2004)5(mei.4-6) Sinds augustus 1998 heeft het Pleincollege Sint-Joris in Eindhoven een Kunst- en Cultuurklas, als onderdeel van het Project Kunst & Cultuur. Deze vijfde aflevering behandelt de discipline muziek. Kunst- en cultuurklassen: duurzame mode? / A. Rass In: Kunstzone. Vol.2(2003)12(dec.14-16) De opkomst van kunstklassen en cultuurscholen: is het nu mode of noodzaak? Dat was de centrale vraag tijdens het congres 'Mode of noodzaak?, over kunstklassen en cultuurprofielscholen', dat op 11 september 2003 in Amsterdam in het Theater Bellevue plaatsvond. Uitgangspunt van het congres en de expertmeeting vormde de publicatie van Theater & Educatie, 'Noodzaak of mode', samengesteld door M. van Bakelen. In deze publicatie wordt het concept van de cultuurprofielschool van meer- 20 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
dere kanten belicht. Astrid Rass, werkzaam bij SLO, doet verslag van het congres en de expertmeeting. Noodzaak of mode? : over kunstklassen en cultuurscholen / M.P. van Bakelen (redacteur) In: Theater & educatie. Vol.9(2003)2(1-123). - Themanummer. - In het kader van het congres 'Mode of Noodzaak? over kunstklassen en cultuurprofielscholen' georganiseerd door Het Theaterfestival op 11 september 2003 in de Brakke Grond, Amsterdam In dit themanummer wordt onderzocht of scholen kiezen voor de profilering kunst en cultuur omdat ze mee willen gaan met de mode of omdat ze vinden dat kunst noodzakelijk en onmisbaar is voor een goede opvoeding. In het eerste deel 'Analyse van een boeiend verschijnsel' worden twee artikelen gewijd aan onderzoeken. Het eerste is een verslag van een veldresearch naar de motieven en vormen van scholen die zich profileren met kunst en cultuur. Het tweede is een onderzoek dat bureau Sardes over de profilering van scholen op kunst en cultuur verrichtte in opdracht van het ministerie van OCW. In deel twee 'Berichten uit het veld' worden vier scholen met een speciaal profiel voor kunst en cultuur geportretteerd. Daarna wordt aandacht besteed aan het project Cultuurschool van het Volksbuurtmuseum (VBM) met een interview met een medewerker en de directeur van het VBM. Vervolgens worden de projectleiders geïnterviewd over de stand van zaken, resultaten, obstakels en de plannen voor de komende twee jaar. Persbericht Cultuurprofielscholen : vernieuwingsbeweging in plaats van kleinschalige pilot / J.C. Visser 't Hooft; A. Gerrits In: Kunstzone. Vol.3(2004)5(mei.14-15) 106 scholen hebben zich aangemeld om in aanmerking te komen voor subsidie volgens de 'Regeling Cultuurprofielscholen vo 2004'. De auteurs, leden van de 'Begeleidingscommissie Cultuurprofielscholen', schetsen de ontwikkelingen dat deze regeling aanspoorde zoals onder andere doorlopende leerlijn, vakkenintegratie en aansluiting van vmbo-mbo-roc en hbo. Pluspakket heeft effect op alle leerlingen / A. Franken In: Uitleg/Gele Katern. Vol.19(2003)12(8okt.16-19) Het Pleincollege Sint Joris in Eindhoven begon in 1996 met extra aandacht voor kunst en cultuur. Met vallen en opstaan werd een programma ontwikkeld voor alle leerlingen en een extra intensief programma voor leerlingen die 'er echt voor willen gaan'. Hoewel bleek dat sommige ambities niet uitvoerbaar waren, is de aanpak van deze Eindhovense school een succes. Regeling cultuurprofielscholen voortgezet onderwijs 2004 / M.J.A. van der Hoeven In: Gele katern. Vol.20(2004)2(28jan.12-15) Doel van de regeling is het ondersteunen en stimuleren van pilots cultuurprofielscholen door middel van een aanvullende bekostiging. Een pilot cultuurprofielschool is een project waarbij een school zich ontwikkelt tot een school die zich bewust profileert op het gebied van kunst en cultuur en die hiertoe structurele samenwerkingsverbanden aangaat met één of meer partners uit de omgeving of culturele omgeving. Soap op school / S. Visser In: Onderbouw magazine. Vol.(2004)2(nov.31-33) Voorbeeld van een cultuurprofielschool. De vmbo school Nieuw Rotterdam met 100 procent allochtone leerlingen is een van de 22 scholen die subsidie ontvangt voor de ontwikkeling van een cultuurprofielschool. Themanummer cultuurprofielscholen / V. van Lanschot Hubrecht... [et al.] In: Kunstzone. Vol.3(2004)5(mei.2-17) Bevat onder andere artikelen over: competentiegericht leren binnen kunst en cultuur, een kunst- en cultuurproject in Eindhoven, stappenplan voor de realisatie van een cultuurprofiel, subsidieaanvragen in het kader van de 'Regeling Cultuurprofielscholen vo 2004' en een voorbeeld van een cultuurprofielschool in Terneuzen. 21 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
Praktijk Amsterdamse musea ontwikkelen gezamenlijk programma's voor het vmbo / A. Geldermans In: Bulletin Cultuur & School. Vol.6(2003)28(jun. 18-20) Veel vmbo-leerlingen vinden musea maar saai. Hoe krijg je ze dan toch enthousiast voor een museumbezoek? Vier grote musea in Amsterdam (Van Gogh Museum, het Rijksmuseum, het Amsterdam Historisch Museum en het Stedelijk Museum) ontwikkelden gezamenlijk twee programma's, waarbij ze aansluiting zochten bij de belevingswereld van de vmbo-leerling. De programma's Museum@work en Trendwatcher zijn respectievelijk geschikt voor de basisvorming en de bovenbouw. An angel for May / F. Pietersen; V. Breugem (redacteur). Utrecht: Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'An angel for May' is bestemd voor vmbo 1 en 2 en havo/vwo 1. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. AV als verplicht vak: een praktijkvoorbeeld uit Apeldoorn / B. Bussemaker In: Kunstzone. Vol.2(2003)5(mei.19-22) Een voorbeeld van een school die audiovisuele vorming (AV) als verplicht vak geeft. Leerlingen van mavo 2 en 3 en havo 2 en 3 krijgen elke week één uur verplicht AV. Het cijfer aan het einde van het jaar telt net zo zwaar als de andere cijfers. Bij de invoering is nauw overleg geweest met de consulent van Edu-Art Gelderland, de provinciale steunfunctieinstelling. Beeldend geïntegreerd : een voorbeeldig voorbeeld / M. de Boer In: Kunstzone. Vol.3(2004)7/8(jul/aug.26-27) Praktijkvoorbeeld aanpak geïntegreerd beeldend onderwijs op het Niftarlake College in Maarssen. Een interview met de docenten beeldend, Francis Heunks-Bokel en Bibian Gilissen. Beeldende begrippen : begrippen in beeldende vormgeving / B. Boermans. Arnhem: Lambo, 2004. 14 e dr. 150 p. + cd-rom. Met reg. en lit.opg. Aan bod komen: stijlen en stromingen; voorstelling; beeldaspecten; technieken; fotografie; film architectuur; toegepaste vormgeving. De bijbehorende cd-rom bevat animaties waarmee de verschillende kunsthistorische en beeldbeschouwelijke aspecten wordt uitgelegd. Verder is bij elke kunsthistorische periode een meerkeuzetoets opgenomen. Beyond / O. ten Kate; V. Breugem (redacteur). - Utrecht: Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2003. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'Beyond' is bestemd voor vmbo 1 en 2, havo/vwo 1. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. Bos in beweging / Stichting Walden. - Amsterdam: Stichting Walden, 2003. 224 p. : ill. ISBN 90-8055166-X Om leerlingen van het vmbo gericht te ondersteunen bij groei en ontplooiing werd in 2001-2002 een project uitgevoerd op het Montessori College in Amsterdam. Dit project maakt jongeren vertrouwd met vormen van onderwijs, kunst, wetenschap en met zichzelf. Uitgangspunt van dit project, 'Een bos 22 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
in beweging', is het onderzoeken van de eigen stamboom. In het boekje, verschenen naar aanleiding van het project, tekenen vmbo'ers steeds zichzelf, afgedrukt op een boomblad en vertellen zij wat over hun (culturele) achtergrond, hun droom en dagelijks leven. Op de volgende bladzijde tekenen ze hun familiestamboom. Daarna volgt een persoonlijk gedicht. De breekbare macht van glas en beton : werktuig brengt theater in de klas / H. Langenhuijsen In: Kunstzone. Vol.2(2003)6(jun.14-15) Theatergroep Werktuig bestaat uit professionele theatermakers die zorg en aandacht combineren met een belangstelling voor wat jongeren beweegt en bezighoudt. De doelgroep is twaalf- tot veertienjarige vmbo-leerlingen, maar hun voorstellingen zijn ook voor anderen geschikt. Zij spelen het liefst in het klaslokaal samen met de leerlingen van één klas. Hun nieuwste voorstelling 'Van glas en beton' wordt besproken. Buitenkansen : cultureel erfgoed in de leerwegen / P. van der Zwaal (redacteur); M. van der Kaaij (auteur van voorwoord). - Antwerpen/Apeldoorn: Garant, 2004. 73p. : ill., tab. + magazine Magazijn vol buitenkansen. ISBN 90-441-1694-0 In de jaren 2001-2004 hebben vijf vmbo-scholen mogelijkheden uitgeprobeerd om te werken met cultureel erfgoed. Elke school heeft dit op haar eigen manier aangepakt. De voorbeelden van good practice worden in deze uitgave beschreven. Samen met deze publicatie, die bedoeld is voor management en beleidsmakers, is er een magazine uitgebracht onder de naam 'Magazijn vol buitenkansen' met lessuggesties voor docenten van het vmbo. Verder zijn achtergrondartikelen, voorbeelden van opdrachten en tips beschikbaar op de website www.buitenkansen.net. 'Creatief problemen oplossen' toegelicht / H. op den Dries In: Kunstzone. Vol.3(2004)6(jun.11-14) Artikel over het gebruik van het informatieblad 'Creatief problemen oplossen' en hoe deze is toegepast in de boven- en onderbouw van De Heemgaard te Apeldoorn. (Zie ook: Creatief problemen oplossen bij beeldende vormgeving door H. op den Dries) Cultureel erfgoed als krachtige leeromgeving / P. van der Zwaal In: Oud nieuws. Vol.(2003)3(8-9) Het begrip krachtige leeromgeving wordt in dit artikel uitgelegd. Een krachtige leeromgeving in combinatie met cultureel erfgoed stimuleert het gebruik van de omgeving van de school. De leerlingen krijgen opdrachten en gaan buiten de school op zoek naar antwoorden op vragen. Zij bezoeken musea en raadplegen archiefstukken. Daarnaast verkennen ze de bebouwde en onbebouwde omgeving om bepaalde kenmerkende landschapselementen of gebouwen te zoeken. Culturele partners van het praktijkonderwijs : lesvoorbeelden maatschappij- en cultuuroriëntatie ontwikkeld door culturele instellingen en scholen voor praktijkonderwijs / I. Berlet; L. Wynans. Enschede: SLO, 2004. 171 p. : fig. Met bijl. ISBN 90-329-2166-5 In het project 'Culturele partners van het praktijkonderwijs' wordt aan de hand van voorbeelden getoond hoe de leeromgeving bij maatschappij- en cultuuroriëntatie in het praktijkonderwijs (mco/pro) verrijkt kan worden met het aanbod en de diensten van 'culturele partners' zoals musea en bibliotheken. Cultuurbeleid : praktijkvoorbeelden cultuurbeleidsplan / J. Mes... [et al.]; E. Wervers (eindredacteur). - Enschede: SLO, 2003. - 196 p. : tab. - Met bijl. - In opdr. van het ministerie van OCW. - In samenw. met Cultuurnetwerk Nederland en Edu-Art Gelderland Drie scholen voor voortgezet onderwijs (het Canisius en het Dominicus College te Nijmegen en het Olympus College in Arnhem) hebben gedurende het schooljaar 2002-2003 culturele projecten ontwikkeld voor de besteding van de CKV-bonnen in de basisvorming. Doel van de projecten was een bijdrage te leveren aan een doorlopende leerlijn en een betere inbedding van kunst en cultuur op school. Deze publicatie bevat een beschrijving van de drie scholen 23 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
(schoolportretten) met hierin het cultuurbeleidsplan van de school, het voor de projecten ontwikkelde leerlingenmateriaal en begeleidend of achtergrondmateriaal voor de docenten. Dichten en dromen : welterusten, mam / T. Ekens In: Vmbo centraal. Vol.(2003)23(21mei.9-12) Verslag van hoe het lesmateriaal van de Stichting Doe Maar Dicht Maar wordt gebruikt in een vmbo school in Oost-Groningen, het Fivel College. De stichting maakt onder andere lesmateriaal om poëzie dichter bij scholieren te brengen. Didactiek voor stimulerend fictieonderwijs in de basisvorming / L. van der Bolt In: Levende Talen. - Vol.5(2004)1(mrt.27-37) In de beleving van leerlingen in het voorgezet onderwijs gaapt er een kloof tussen het spontaan lezen in de vrije tijd en het lezen in de literatuurles op school. Dit artikel probeert een brug te slaan tussen het lezen voor school en het spontane en betrokken leesgedrag in de vrije tijd. Het biedt aanknopingspunten om in de literatuurles te werken aan behoud van het leesplezier bij de overgang naar het voortgezet onderwijs. De emotietrip : verhalen uit het verleden zelf beleven... / Museum De Gevangenpoort. - Den Haag: Museum De Gevangenpoort, 2004. - Ongepag. : ill. - Flyer en leerlingenboekje Na een bezoek aan Museum de Gevangenpoort, waar de leerlingen een rondgang door de eeuwenoude cellen en kelders maken, krijgen ze een audiospeler en een routeboekje mee. Op eigen gelegenheid wandelen ze naar een aantal plekken in het centrum van Den Haag die met misdaad en straf te maken hebben gehad. Daar aangekomen luisteren ze naar gedramatiseerde verhalen uit het verleden. Zo maken ze de onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt mee, ontmoeten ze de allereerste bewoner van het Binnenhof en ontdekken ze dat het chique Lange Voorhout ook zo haar duistere kanten had. Het totale project bestaat uit een audiotour en een leerlingen(route)boekje. Fasten your seatbelts [dvd] : een videofilm voor leerlingen in het voortgezet onderwijs ter voorbereiding op theaterbezoek / B. Onneweer (scenarioschrijver); Koorenhuis, Centrum voor kunst en cultuur. - Den Haag: Koorenhuis, 2004. 7 min. Korte film over theatergedrag, bedoeld voor leerlingen in het voortgezet onderwijs, ter voorbereiding op hun bezoek aan het theater. De gedragsonderwerpen die aan bod komen zijn: de jas, het toilet, eten, binnenkomst in de zaal, gedrag tijdens de voorstelling, mobiel uit, applaus, verlaten van de zaal. FilmSet / C. Gunnink In: Kunstzone. Vol.2(2003)6(jun.2-3) Door met professionele filmmakers scholen te bezoeken maakt het toekomstige kijkerspubliek kennis met de wereld achter de film. Stichting FilmSet functioneert als landelijke intermediair tussen filmmakers en scholen. Zij adviseert in de keuze van filmvertoningen, coördineert gastlessen, levert lesmateriaal en organiseert projecten. G.R.A.S. project : VMBO project Amsterdamse musea / D. Ott de Vries-Jonkers (coördinator). - Amsterdam: Van Gogh Museum, 2003-2004. - Versch.dl. + videoband. - Projectplan update 2003 en 2004, werkbladen, arrangementen getiteld Museum@work en Trendwatcher, docentenhandleiding bij Museum@work en folders In 2000 is het samenwerkingsproject gestart tussen het Van Gogh Museum, het Rijksmuseum, het Amsterdams Historisch Museum en het Stedelijk Museum. Het samenwerkingsverband heeft de naam G.R.A.S. gekregen en verwijst naar de eerste letters van de deelnemende vier musea. Tijdens de beleidsperiode 2001-2004 willen de vier musea een aanbod creëren voor een tot nu toe onderbelichte groep: leerlingen van het vmbo. In augustus 2001 is deze intentie uitgewerkt in een Projectplan, waarvan zowel in 2003 en 2004 een update is geschreven. Het totale project bestaat uit: twee projectplannen, werkbladen, arrangementen getiteld Museum@work, Trendwatcher, Haken & Ogen, Xtremen, docentenhandleiding bij Museum@work, een museumbezoek en een videoband. 24 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
Het gebruik van Bazar / E. Olijkan; A.van Dijk. - Rotterdam: CED Groep, 2003. - 23 p. : ill., tab. Met bijl. Een verslag van een inventarisatie onder 37 vmboscholen die met het leesbevorderingsprogramma Bazar werken. Scholen noemen vrijwel zonder uitzondering de bibliotheek als primaire samenwerkingspartner bij invoering van Bazar. Het Geheugen van Nederland : gedigitaliseerd erfgoed voor breed publiek en onderwijs / P. Doorenbosch In: Archievenblad. Vol.107(2003)3(apr.14-17) Het Geheugen van Nederland is een landelijk programma met als doel ons cultureel erfgoed digitaal te maken en op internet te publiceren. Het programma digitaliseert bronnen uit musea, archieven, bibliotheken en andere erfgoedinstellingen. Het omvat stilstaand en bewegend beeld, audio en tekst. De doelgroepen zijn het brede publiek en het voortgezet onderwijs. Het project is een initiatief van de Koninklijke Bibliotheek. Het ministerie van OCW subsidieert het project. Hop / J. Sintenie; V. Breugem (redacteur). - Utrecht: NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2003. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'Hop' is bestemd voor havo/vwo 2 en 3. De lesmap, bestaande uit een leerlingenvouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'Ice Age' is bestemd voor vmbo 2 en 3 en havo/vwo 1 en 2. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. Is de samenwerking tussen bibliotheek en vmbo elastisch? : project Elastiek in de provincie Noord- Brabant / M. Wijnen In: Dossier kennis en media. Vol.3(2004)6(186-191) Het project Elastiek van de Provinciale Bibliotheek Centrale (PBC) voor Noord-Brabant en de deelnemende openbare bibliotheken is in de eindfase. Elastiek startte op september 2002 en richt zich op samenwerking tussen bibliotheken en scholen voor vmbo. Het leesbevorderingsproject Bazar is hierbij een belangrijk instrument. Het project kent drie aandachtsgebieden: leesbevordering, mediaeducatie en cultuureducatie. Een interview met Angeliek van der Zanden, projectleider van Elastiek, en de projectleiders van de deelnemende openbare bibliotheken. KB lokt het onderwijs zijn schatkamer in : 'Wij zijn de kennisbemiddelaars van Nederland' / M. van Rotterdam In: Dossier kennis en media. Vol.2(2003)2(43-47) De Koninklijke Bibliotheek zet haar digitale collectie in voor het voortgezet onderwijs, en participeert tegelijkertijd in 'Het geheugen van Nederland', dat externe digitale collecties toegankelijk maakt én complete lessen aanbiedt. Ice Age / O. ten Kate; V. Breugem (redacteur). - Utrecht: NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2003. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen Kijken met je oren / J. Meulman In: Bulletin Cultuur & School. Vol.7(2004)31(feb. 18-20) Het project 'Kijken met je oren' heeft als doel jongeren te interesseren voor beeldende kunst en hen 25 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
bekend te maken met de Kunstuitleen. Gewapend met een walkman en koptelefoon speuren jongeren in de Kunstuitleen naar een kunstwerk dat past bij een muziekfragment dat zij hebben uitgekozen. Kunstenaar en consulent Kees Admiraal bedacht dit idee dat nu landelijke navolging krijgt. Het project is opgezet voor havo/vwo, maar is ook geschikt voor het vmbo. Kleinschaligheid voor vmbo-leerling bij museumbezoek / A. van der Burght In: Dossier kennis en media. Vol.3(2004)4(122-123) In Amsterdam kunnen vmbo-leerlingen deelnemen aan museumarrangementen binnen het G.R.A.S. project. Dit G.R.A.S. project is het educatieve samenwerkingsproject van vier grote Amsterdamse musea. Het Van Gogh Museum, Rijksmuseum, Amsterdams Historisch Museum en het Stedelijk Museum richten zich met dit project specifiek op de vmbo-leerling. Een indruk. Kunstdatdoenwezelfwel.nl : projectverslag / A. Le Cosquino de Bussy; M. Hofhuis. - Amsterdam: De Bussy Consult, 2003. 33 p. : ill., tab. + videoband + cd-rom. Met bijl. In opdr. van het Amsterdams Fonds voor de Kunst In het project 'Kunstdatdoenwezelfwel.nl' gaat het om de kunstbeleving van jongeren. Het is geen project van culturele instellingen of kunstdocenten die denken te weten wat jongeren aanspreekt, maar een project dat alle ruimte biedt aan de leerlingen zelf die zich daarbij gesteund weten door professionele kunstenaars. Het project vond plaats van november 2002 tot oktober 2003 op de vmboafdeling van technische school TeC-West en op het Ignatiusgymnasium. In dit projectverslag wordt een beschrijving gegeven van het plan en de realisatie. De leerlingen van het gymnasium filmden de 'making off' van hun project in een beknopte homevideo. De vmbo-leerlingen maakten een professionele korte videoproductie tot onderwerp van hun project. De bijbehorende videoband en cd-rom 'AmsTeCdance' (beide identiek) bevat een videofilm gemaakt door leerlingen van de studie Licht, Beeld & Geluid van TeC-Amsterdam. Landkoffers : jongeren in Amsterdam : een herinnering die in mij woont / M. van Campen (redacteur)... [et al.]. - Amsterdam: De Verbeelding, 2004. - 165 p. - ISBN 90-74159-70-2 In dit boek staan gedichten, koffers en uitspraken van jongeren die hebben meegewerkt aan het cultuureducatieproject 'Landkoffers'. Het project is uitgevoerd door Kunstweb, de Openbare Bibliotheek Amsterdam en de School der Poëzie. Het project is bedoeld voor leerlingen van de basisvorming. Leerlingen van dertien of veertien jaar schrijven een gedicht en maken een koffer waarin het gedicht een belangrijke plaats inneemt. Vervolgens presenteren zij het gedicht en de koffer in een theaterprogramma. Een project dat poëzie, beeldende kunst en theater omvat. Lessen voor het oog : de fotograaf Martien Coppens / M. Laros (samensteller). - Tilburg: Universiteit van Tilburg, 2003. - 16 p. : ill. De Universiteit van Tilburg heeft in het kader van het 75-jarig bestaan een tentoonstelling gemaakt over de fotograaf Martien Coppens. Bij de tentoonstelling, die uit circa 150 foto's bestaat, is een educatief programma over fotografie ontwikkeld voor leerlingen uit de bovenbouw van het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs (tien tot vijftien jaar). Op de tentoonstelling kunnen de kinderen een speurtocht doen, foto's digitaal bewerken op de computer en een aflevering van Klokhuis zien over fotografie. Het lesboekje gaat in op de geschiedenis van de fotografie en op het werk van Martien Coppens. De tentoonstelling was te zien in het Nederlands Textielmuseum in Tilburg van 8 februari t/m 7 september 2003. Met een foto op stap in Drenthe : erfgoededucatie en historische verenigingen / T. de Danschutter In: Archievenblad. Vol.108(2004)1(feb.22-23) Het Drents Archief is betrokken bij een educatief project voor het voortgezet onderwijs. Met een historische foto uit het digitale fotoarchief gaan leerlingen op stap om het straatbeeld van toen te vergelijken met de huidige situatie. Doel van dit project is na te gaan op welke wijze het onderwijs in lessen gebruik kan maken van deskundigheid en diensten 26 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
van vrijwilligers binnen plaatselijke historische verenigingen. Dit pilotproject Erfgoededucatie en historische verenigingen heeft als doel historische verenigingen structureel in het onderwijs rond erfgoed in te zetten. Aan bod komen: aanpak, lesmateriaal en samenwerking. Movie up [cd-rom] : maak carrière in de film / NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie. - Utrecht: NIF, 2004 Filmeducatief spel voor het vak culturele en kunstzinnige vorming in het vmbo en de onderbouw van het havo/vwo. De cd-rom heeft als doelstelling de kennis en waardering van film bij scholieren en docenten te vergroten en te intensiveren. De prijs die er binnen het spel te winnen valt, is het maken van een denkbeeldige film. De prijs wordt gewonnen door spelletjes te spelen, opdrachten te maken en daarbij filmfragmenten te krijgen. De deelnemer wint door op te klimmen in de wereld van de film. Van cameraman tot regisseur, van belichtingstechnicus tot stuntman. Alle werkzaamheden binnen de film worden doorlopen. Muziek op maat : de nieuwe editie / W. Maatman In: Muziek & onderwijs. Vol.41(2004)1(jan/feb.18-20) Bespreking van de nieuwe editie van de muziekmethode Muziek op Maat' deel 1 bestaande uit een havo/vwo editie en een vmbo-editie. Nieuw is een engelse versie 'Tune into music, first edition'. Naar een andere manier van lesgeven / E. Otten- Oomen In: Kunstzone. Vol.3(2004)6(jun.2-6) Beschreven wordt hoe de docenten van het Oranje Nassau College in Zoetermeer een vernieuwde, eigen invulling geeft aan de kunstvakken (handvaardigheid, tekenen, textiel en audiovisueel). In samenwerking met de schoolleiding, de sectie beeldende vakken en een architect hebben zij vanuit nieuwe didactische inzichten en geïnspireerd door 'het nieuwe leren' een open leercentra gebouwd. In deze leercentra worden verwante vakken bijeengebracht zodat samenhang en samenwerking gemakkelijker gerealiseerd kunnen worden. Een proeftuin werd opgezet om deze nieuwe opzet te ontwikkelen en in de praktijk te testen. Het proces werd onderwijskundig ondersteund door het APS. Nieuwe cultuurprojecten en ckv-bonnen voor voortgezet speciaal onderwijs / P. Zunneberg In: Bulletin Cultuur & School. Vol.6(2003)27(apr. 12-17) Met de cultuureducatie in de basisvorming in het voortgezet speciaal onderwijs was het tot voor kort niet al te best gesteld. Het aanbod was mager en vaak ongeschikt voor de doelgroep. Dit was de uitkomst van een onderzoek dat Cultuurnetwerk Nederland samen met SLO uitvoerde. Om daar verbetering in aan te brengen, heeft SLO vier voorbeeldprojecten ontwikkeld: Erfgoed, Salsa, Video en Theater. Bovendien kunnen de scholen voor komend schooljaar CKV-bonnen aanvragen als financiële tegemoetkoming. Noorderlicht lespakket havo/vwo : waarheid en werkelijkheid in de fotografie / T. Broekhuis (auteur van idee); I. Kromhout (medewerker). - Groningen: Stichting Fotografie Noorderlicht, 2004. - 36 p. : ill. + lesmappen (8 st.). - Verschenen in het kader van de Fotomanifestatie Noorderlicht 2004 Doel van het lespakket is dat leerlingen beeldaspecten- en elementen herkennen en begrijpen en dat ze gestimuleerd worden foto's te bekijken, te interpreteren en te waarderen. De docentenhandleiding bevat informatie ter voorbereiding van de les, kopieerbare vraagformulieren, bijbehorende antwoorden en opdrachten. Voor leerlingen zijn er acht lesmappen met de volgende thema's: compositie, licht, kleur, standpunt, beweging, beeldbewerking, serie, en het thema situatie en idee. Iedere lesmap bevat twee of drie foto's van verschillende fotografen. Hierbij horen vragen en opdrachten. Noorderlicht lespakket vmbo : waarheid en werkelijkheid in de fotografie/ T. Broekhuis (auteur van idee); I. Kromhout (medewerker). - Groningen: Stichting Fotografie Noorderlicht, 2004. - 44 p. : ill. + leskaarten (7 st.) + foto's (14 st.). - Verschenen 27 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
in het kader van de Fotomanifestatie Noorderlicht 2004 Doel van het lespakket is dat leerlingen beeldaspecten- en elementen herkennen en begrijpen en dat ze gestimuleerd worden foto's te bekijken, te interpreteren en te waarderen. De docentenhandleiding bevat informatie ter voorbereiding van de les, kopieerbare vraagformulieren, bijbehorende antwoorden en opdrachten. Per leskaart worden twee foto's van verschillende fotografen behandeld. Hierbij horen vragen en opdrachten. Omgaan met vmbo-ers / A. Rass; A. Urlus. - Enschede: SLO, 2003. 5 p. Aan de hand van praktisch toepasbare tips wordt beschreven op welke manier erfgoedinstellingen hun educatief aanbod kunnen laten aansluiten bij de doelgroep vmbo-leerlingen. Oog in oog met de Matthäus Passion [cd-rom] / Podium, Bureau voor educatieve communicatie. - Utrecht: Podium, 2003. - In opdr. van de Nederlandse Bachvereniging Op een interactieve en eigentijdse manier wordt het lijdensverhaal van Christus en de compositie van Bach aan jongeren gepresenteerd. Het lijdensverhaal wordt in een drie minuten durende animatiefilm verbeeld en vormt de introductie van het interactieve programma. Door muziekfragmenten te beluisteren, zelf composities te maken en historische achtergronden op te vragen, onder andere een biografie over het leven van Bach, krijgt de gebruiker een helder beeld van de Matthäus Passion. Doel van het project is jongeren te interesseren voor klassieke muziek en de Matthäus Passion van Bach. Geschikt voor de basisvorming en voor de vakken CKV1, 2 en 3. Oog in oog met De Nachtwacht : G.R.A.S.-project lokt vmbo-scholieren het museum in / K. Kreukels In: Contrast. Vol.11(2004)23(10dec.26-28) In 2000 startte het G.R.A.S. project. Dit project is het educatieve samenwerkingsproject van het Van Gogh Museum, Rijksmuseum, Amsterdams Historisch Museum en het Stedelijk Museum. Met dit project willen de vier grote Amsterdamse musea vmbo-leerlingen actief kennis laten maken met hun cultuurschatten. Inmiddels hebben bijna tweehonderd klassen uit heel Nederland deelgenomen aan deze pilot. Het lijkt erop dat G.R.A.S. erin is geslaagd de museumdrempel voor vmbo'ers te verlagen. Een praktijkverslag. Podia voor dans, drama, muziek [cd-rom] : beeldschermtoetsen : voorbeeldtoetsen onderbouw vmbo, havo/vwo leerjaar 1, 2 of 3 : beschouwen/beluisteren/vormgeven / Cito, Instituut voor Toetsontwikkeling. - Arnhem: Citogroep, 2003 De kunstvakken dans, drama en muziek komen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs voor als afzonderlijke vakken en als combinatievak (oriëntatie op de kunstvakken). Met deze cd-rom kunnen (deel)toetsen dans, of drama, of muziek geselecteerd worden, maar ook combinatietoetsen met vragen over dans, drama en muziek. Twee voorstellingen (met dans, drama en muziek) voor en door jongeren vormen het uitgangspunt voor de toetsen. De meeste vragen in de toetsen hebben betrekking op beschouwen en/of beluisteren. Enkele vragen zijn 'interactief' en gaan over vormgeven. Shouf shouf habibi! / F. Wiebenga; V. Breugem (redacteur). - Utrecht: NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'Shouf shouf habibi!' is bestemd voor vmbo 3 en 4 en havo/vwo 2 en 3. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. Spirited away / L. Kleinhout; V. Breugem (redacteur). - Utrecht: NIF, Nederlands Instituut voor Filmeducatie, 2004. - Ongepag. : ill. Het filmeducatie-project Klassefilm bevat lesmateriaal over diverse films voor leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs. De leerlingen 28 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
bekijken één van de speciaal geselecteerde films in de bioscoop of filmtheater en krijgen op school les over film met behulp van dit lesmateriaal. De Klassefilm-lesmap 'Spirited away' is bestemd voor havo/vwo 2 en 3. De lesmap, bestaande uit een leerlingen-vouwblad (A3 in kleur) en een docentenhandleiding, geeft achtergrondinformatie over de film, thema's en suggesties om de film in te leiden en na te bespreken, en filmeducatieve opdrachten. Verhalen vertellen / T. Asperen In: Dossier kennis en media. - Vol.2(2003)5(148-149) Verslag van een geslaagd samenwerkingsproject in Den Bosch waar de openbare bibliotheek, een school en een museum aan deelnamen. Het thema was: 'Verhalen vertellen' met als doelgroep eerstejaars vmbo leerlingen. Teaching Harry Potter and the Philosopher's Stone / M. Hubbard In: MEJ, media education journal. Vol.(2004)35 (Spring.49-51) An outline on how to use the film Harry Potter and the Philosopher's Stone in a lesson on media studies. Points of discussion are among others: language, sound, camera angle and lighting. Tragedie : West Side Story, een analyse / J. ter Steege In: Muziek & onderwijs. Vol.41(2004)4(jul/aug.7-10) Informatie met lessuggesties over hoe men de musical West Side Story tot een lessenserie kan maken. Bestemd voor het voortgezet onderwijs. Veensoldaten [cd-rom] : Vijftien concentratiekampen in het veen van het Emsland 1933-1945 / Stichting Oorlogs- en Verzetsmateriaal Groningen. - Groningen: Stichting Oorlogs- en Verzetsmateriaal Groningen, [2003]. - De cd-rom bevat afbeeldingen en lesmateriaal Leerlingen bekijken eerst de tentoonstelling (zie voor locaties www.veensoldaten.nl) en maken ter plaatse de bijbehorende vragen met behulp van de informatie op de tentoonstelling. Daarna maken ze in de klas de verwerkingsvragen. Deze gaan iets uitgebreider op de stof in. Het totale project bestaat uit: website, docentenhandleiding, vragen voor in de klas, vragen voor op de tentoonstelling, cd-rom, antwoorden, video, muziekfragment. Vertellen in het vmbo : handleiding Nederlands / R. van Loon (samensteller); F. van Dixhoorn (samensteller). Hilversum: Teleac/NOT, 2003. 22 p. 'Vertellen in het vmbo' is de titel van een Schooltvproject voor de lessen Nederlands in de onderbouw van het vmbo. Het project bestaat uit vier televisieprogramma's van elk vijftien minuten, een website voor de leerlingen en een handleiding voor de docent. De programma's willen leerlingen enthousiast maken voor het vertellen van verhalen en van eventuele spreekangst verlossen. De handleiding biedt bij elk programma een serie lessen ter verwerking van hetgeen de leerlingen hebben gezien. VMBO / R. Brand... [et al.] In: Kunstzone. Vol.3(2004)11(nov.1-16) Themanummer over succesvolle vmbo-projecten. Inhoud: Mov(i)e Up, filmeducatie op cd-rom; 'Best wel lachen... voor een museum': projecten die vmbo-leerlingen interesseren voor beeldende kunst; Musea staan samen sterk; De vmbo-leerling bij Singer Laren; Kunst en cultuur in het vmbo; www.wijvannova.nl: fotograaf maakt website met vmbo-leerlingen. VMBO'ers vertellen hun eigen verhaal / B. Ros In: Bulletin Cultuur & School. Vol.7(2004)33(jun. 7-9) Dit artikel beschrijft drie programma's die Teleac/NOT maakte voor het vmbo met als thema 'vertellen'. Het eerste programma 'Vertellen in het vmbo' verscheen in 2003. In vier afleveringen worden leerlingen voorbereid op deelname aan een vertelfestival. Ze leren basale verteltechnieken en 29 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
manieren om spreekangst te overwinnen. Het vervolgproject 'Vrienden zonder Grenzen' is een verhaal over de belevenissen van de scholieren Kees en Fatma, die verliefd op elkaar zijn. Leerlingen worden uitgenodigd verder te gaan met het verhaal. Zij kunnen ook reageren op het verhaal via de weblogs, de digitale dagboeken die enkele bijfiguren uit de soap bijhouden. In het derde project, 'Digitaal Vertellen' leren leerlingen hun eigen verhaal digitaal te verbeelden. In een driedaagse workshop leren ze om te gaan met foto- en videoapparatuur. Vmbo-leerlingen als filmmakers / R. Blokland In: Kunstzone. Vol.3(2004)5(mei.18-19) Making Movies is een pilot project van het Nederlands Instituut voor Filmeducatie (NIF). Professionele filmmakers geven workshops speelfilm en animatiefilm op vmbo-scholen. Apparatuur, lesmateriaal en begeleiding door professionals wordt voor gezorgd, maar een film maken doen de leerlingen zelf van scenarioschrijven tot montage. Voelen hoe een ellips ontstaat / I. Dijkstra In: Didaktief. Vol.34(2004)4(apr.28-29) Uiteenzetting van het project 'Megabrein' van het Pallas Athene College in Ede. Een megabreinles wordt aangeboden op een alternatieve, speelse manier. Idee achter het project is de visie van de Amerikaan Howard Gardner dat mensen acht vormen van intelligentie bezitten. Deze acht intelligenties zijn niet bij iedereen even sterk ontwikkeld. Docenten proberen bij alle vakken regelmatig andere vormen van intelligentie aan te spreken. Zappen in je buurt / B. Ros In: Bulletin Cultuur & School. Vol.6(2003) 30(dec.18-20) Het project 'Zappen in je buurt' bestaat uit een serie opdrachten waarmee leerlingen van 1-vmbo tot en met 6-vwo hun eigen omgeving leren verkennen. De schriftelijke methode uit 1998 is inmiddels uitgegroeid tot een digitale leeromgeving die rijp is voor overdracht naar andere regio's. Onderzoek Bazar; lezen met plezier in het vmbo?! : praktijkervaringen van leerlingen en docenten / J. de Winter. Rotterdam: CED Groep, 2003. 32 p. : fig. Met samenv., lit.opg. en bijl. Een vervolg op de literatuurscriptie getiteld 'Leesbevordering in het vmbo' (Jenneke de Winter, Universiteit Utrecht 2002), waarin onderzocht is of aanbieden van Bazar effect op de taalvaardigheid van leerlingen kan hebben. Het praktijkonderzoek 'Bazar; lezen met plezier in het vmbo?!' is uitgevoerd om antwoord te geven op de vraagstelling 'Ontwikkelen leerlingen die Bazarlessen volgen meer plezier in lezen, raken zij meer gemotiveerd om te gaan lezen en neemt hun leesfrequentie toe?'. Het antwoord op deze vragen is geleverd door 115 leerlingen uit vier eerste en twee tweede klassen. Door middel van vragenlijsten is onderzocht of zij, sinds ze Bazarlessen volgen een ontwikkeling hebben doorgemaakt in hun leesplezier, leesmotivatie en leesfrequentie. De onderzoeksresultaten geven een positief beeld weer. De brede school in het voortgezet onderwijs : brede scholen in Nederland / M. van der Grinten; P. Kreijen; G.J. van den Goor. Utrecht: Oberon, 2003. 91 p. : ill., tab., fig. In opdr. van het ministerie van OCW. ISBN 90-805646-4-8 Onderzoek naar verschijningsvormen van de brede school in het voortgezet onderwijs. Eerst worden kwantitatieve gegevens gepresenteerd die zijn verzamelde naar aanleiding van vragenlijsten. Vervolgens is er een diepte studie uitgevoerd bij twaalf scholen waar de brede school in een vergevorderd stadium verkeert. CKV-bonnen in de basisvorming : de lange weg van bonnen naar beleid / B. Ros In: Kunstzone. - Vol.2(2003)11(nov.2-3) Sinds 2001 kunnen middelbare scholen CKV-bonnen aanvragen voor de basisvorming. Het merendeel van de scholen maakt daar gebruik van. Toch hebben scholen de bonnen nog maar mondjesmaat ingebed in het reguliere programma. Van expliciet cultuurbeleid voor de basisvorming is vrijwel nergens 30 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
sprake. Dat blijkt uit onderzoek getiteld 'Weer CKVbonnen! : een analyse over de aanvragen schooljaar 2002-2003' dat Cultuurnetwerk Nederland in opdracht van OCW deed. Eerder verscheen bij Cultuurnetwerk een analyse over de aanvragen uit de eerste ronde (rapport 'Cultuurbonnen in de basisvorming, een stimulans voor cultuurbeleid'). CKV-bonnen voor de basisvorming: een stimulans voor cultuurbeleid? : rapportage deel B: evaluatie beleid eerste uitvoeringsjaar / F. Haanstra; M. van Hoorn; M. de Vreede. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland, 2003. - 40 p. : graf., tab. - Met lit.opg. - In opdr. van het ministerie van OCW Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen stelt vanaf het schooljaar 2001-2002 CKV-bonnen voor de basisvorming beschikbaar. De bonnen vergroten de mogelijkheid voor scholen voortgezet onderwijs om voor leerlingen in de basisvorming, net zoals in de tweede fase, meer culturele activiteiten in het onderwijsprogramma aan te bieden. In het voorjaar van 2002 zijn er, volgend op de eerste resultaten uit de analyse van de aanvraagformulieren 2001-2002, casestudies gedaan waarbij vijftien scholen uit het voortgezet onderwijs zijn geïnterviewd. Dit onderzoek moet het ministerie van OCW inzicht geven in de stand van het cultuurbeleid op de scholen. Cultuur maakt school : praktijk en toekomst van cultuurscholen in het voortgezet onderwijs / M. Hoogbergen; K. Broekhof (medewerker). - Utrecht: Sardes, 2003. 90 p. : tab. Met lit.opg. In opdr. van het ministerie van OCW. ISBN 90-5563-062-4 Hoe geven scholen, die zich profileren als cultuurschool, invulling aan hun cultuuraanbod? Hoe is het aanbod georganiseerd? Voor welke leerlingen is het bedoeld? Met wie werkt men samen? Deze en andere vragen komen aan bod in dit onderzoeksrapport. Daarnaast wordt advies uitgebracht aan het ministerie van OCW over de wijze waarop de ontwikkeling van cultuurscholen verder gestimuleerd kan worden. Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs In: Onderwijsverslag over het jaar / Inspectie van het onderwijs. De Meern: Inspectie van het Onderwijs. Hoofdstuk 3.33, p. 141-143 Op 27 scholen heeft de inspectie de ontwikkeling van de cultuureducatie onderzocht. Uitgangspunt hierbij was de vraag: dragen de scholen voor voortgezet onderwijs adequaat bij aan de cultuureducatie van hun leerlingen? Bevindingen en conclusies. Emotionele betrokkenheid bij jeugdliteraire teksten / I. Guldemond. - Amsterdam: Stichting Lezen, 2003. 122 p. :ill. Met lit.opg. en bijl. ISBN 90-75870-27-2 Een verkennend onderzoek naar het verband tussen leesplezier en identificatiemogelijkheden bij veertienjarigen in het vmbo in Nederland en tso (technisch secundair onderwijs) en bso (beroeps secundair onderwijs) in Vlaanderen. Hoe ver zijn ze al? : eindrapport van de nulmeting cultuureducatie in de provincie Noord-Holland bij scholen en gemeenten / P. van der Zant. - Gouda: Bureau ART, 2004. 57 p. : graf., tab. Met bijl. In opdr. van de provincie Noord-Holland Om de effectiviteit van het cultuureducatie-beleid voor de komende vier jaar van de provincie Noord- Holland te kunnen meten is een nulmeting uitgevoerd. De nulmeting vond plaats bij scholen voor primair onderwijs, voortgezet onderwijs en de gemeenten in Noord-Holland. Per regio zullen nog afzonderlijke rapportages worden opgesteld, waarin meer in detail de uitkomsten van de nulmeting zullen worden gepresenteerd. Enkele conclusies: op een meerderheid van de scholen vinden per groep en klas jaarlijks één of twee kunsteducatieve activiteiten plaats. Van de gemeenten zegt ruim de helft een beleid te hebben ontwikkeld ten aanzien van cultuureducatie in het onderwijs, de meeste alleen voor kunsteducatie en niet voor erfgoededucatie. Horizontaal doorlopende leerlijnen bij cultuureducatie : beknopt onderzoeksrapport / S. Beek... [et al.]. - 's-hertogenbosch: KPC Groep, 2004. - 18 p. : graf. - Met bijl. - In opdr. van het ministerie van OCW 31 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW
Onderzoek naar de samenhang en samenwerking tussen de kunstvakken in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Door middel van dit onderzoek komen kwantitatieve gegevens en ervaringsgegevens beschikbaar over de positionering van de kunstvakken/cultuureducatie in de onderbouw om vervolgens pilots te kunnen starten over horizontaal doorlopende leerlijnen en verticaal doorlopende leerlijnen en te komen tot beschrijvingen van good practices. Dit beknopte onderzoeksrapport geeft een beschrijving van de onderzoeksaanpak in hoofdstuk twee en de bevindingen en aanbevelingen in hoofdstuk drie. Horizontaal doorlopende leerlijnen bij cultuureducatie : onderzoeksrapport / S. Beek... [et al.]. - 's-hertogenbosch: KPC Groep, 2004. - 91 p. : graf., tab. - Met bijl. - In opdr. van het ministerie van OCW Onderzoek naar de samenhang en samenwerking tussen de kunstvakken in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Door middel van dit onderzoek komen kwantitatieve gegevens en ervaringsgegevens beschikbaar over de positionering van de kunstvakken/cultuureducatie in de onderbouw om vervolgens pilots te kunnen starten over horizontaal doorlopende leerlijnen en verticaal doorlopende leerlijnen en te komen tot beschrijvingen van good practices. Media-educatie en het 'Nieuwe Leren' : een onderzoek naar de inhoud van media-educatie en de inpassing van media-educatie in het 'Nieuwe Leren' / A. van Acht. - Utrecht: [s.n.], 2003. 106 p. : fig. - Afstudeerscriptie in het kader van de opleiding Taal- & Cultuurstudies te Utrecht. - Met lit.opg. en bijl. De centrale vraag luidt: Wat is media-educatie, wat is het belang van media-educatie en in welke vorm kan media-educatie ingepast worden binnen het 'Nieuwe Leren' in het Nederlandse voortgezet onderwijs? In het 'Nieuwe Leren' wordt de klassieke driehoek leraar, leerlingen, leerstof vervangen door de nieuwe didactische driehoek leerlingen, leerbronnen, leerorganisatie. De leerling wordt hierbij centraal gesteld. In deze scriptie worden verschillende visies van auteurs en instellingen die zich met media-educatie bezighouden beschreven. Ook worden een dertiental lespakketten en projecten voor media-educatie nader bekeken. De opmars van de cultuurprofielschool / A. Geldermans In: Bulletin Cultuur & School. Vol.6(2003)30(dec. 12-17) Om erachter te komen of veel scholen bezig zijn met de ontwikkeling van een cultuurprofiel liet het ministerie van OCW in 2003 een verkenning uitvoeren door onderzoek- en adviesbureau Sardes. Het onderzoeksrapport 'Cultuur maakt school' werd in september 2003 gepresenteerd. Karin Hoogeveen, één van de onderzoekers, vertelt over de bevindingen van het onderzoek. Vijf jaar CKV-bonnen : docent speelt cruciale rol in besteding / M. Severijnen In: Bulletin Cultuur & School. Vol.7(2004)35(dec. 12-16) Ondanks veel aanloopproblemen bij de invoering van de bonnen voor cultuureducatie blijken de bonnen nu een goede bijdrage te leveren aan de verankering van cultuureducatie in het onderwijs. Achtergrondinformatie over het ontstaan van de CKV-bonnen alsmede cijfers over bonbesteding in 2002-2003 per schoolniveau en instelling. Wat is uw aanbod? : rapportage over een quick-scan naar het scholingsaanbod cultuureducatie voor (aankomend) docenten in het voortgezet onderwijs / P. van der Zant; C. Himmelreich. - Gouda: Bureau ART, 2004. 26 p. : tab. Met bijl. In opdr. van het ministerie van OCW Quick-scan naar het opleidings- en scholingsaanbod voor (aankomend) docenten in het voortgezet onderwijs op het terrein van cultuureducatie. Weer CKV-bonnen! : een analyse van de aanvragen CKV-bonnen basisvorming voor het schooljaar 2002/2003 / C. de Graauw; M. van Hoorn. Utrecht: Cultuurnetwerk Nederland, 2003. - 26 p. - In opdr. van het ministerie van OCW Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen stelt vanaf schooljaar 2001-2002 32 ZICHT OP... CULTUUREDUCATIE IN DE NIEUWE ONDERBOUW