Natuurwetenschappen bvl GO! isbn: 978-90-815-2797-2 Materiaal, tips & trucs Uiteraard behoren het leerwerkboek, kleurpotloden, een bord en een voldoende variatie aan krijt of bordstiften tot de basisuitrusting van elke les. Een smartboard waarop de cursus interactief als bordboek wordt getoond (met meer dan 100 links die bij de besproken thema's met 1 druk op het smartboard kunnen opgeroepen worden) is natuurlijk het neusje van de zalm. Iedere CD- bordboek bevat - het leerwerkboek in WORD (niet ingevuld) - het leerwerkboek in WORD (ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (niet ingevuld) - het leerwerkboek in pdf (ingevuld) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (niet ingevuld, wèl voorzien van de links) - het leerwerkboek in notebook voor SMARTBOARD (ingevuld en voorzien van de links) Grasduin zeker eens in de lijst van websites die vermeld staan bij "didactisch materiaal" Achteraan in het leerwerkboek bevinden zich een aantal pagina's met kleurfoto's die door de leerlingen op de gepaste plaats in hun werkboek moeten worden opgeplakt. De ervaring leert ons dat je best tijdens de eerste les ALLE foto's laat uitknippen en bewaren in een (brief)omslag die geperforeerd mee in het kaft wordt gestoken Het didactisch fotomateriaal dat de leerlingen in het leerwerkboek kunnen gebruiken, kunnen zij o.a. van het internet halen; wij stellen nl. een aantal bruikbare foto's en extra materiaal voor op http://www.werkgroepwetenschappen.be/ Je collega ITC kan met de leerlingen zeker in de lesonderdelen "internet" eens op zoek gaan in die website en hun leren hoe ze de foto's kunnen binnenhalen en gebruiken in hun werkstructuur. Soms wordt er verwezen naar een uitvergroting; het gaat dan om uitvergrotingen van de tekeningen uit de cursus die je op transparant kan zetten of schijnen via een beamer of powerpoint. Alle uitvergrotingen voor a'kunde en wetenschappen (1B en bvl) staan op 1 cd die je kan bestellen aan 5. (zie: "Hoe bestellen" op de startpagina) Op 3 DVD's (zie inhoud volgende pagina) verzamelden we een aantal filmfragmenten die zeer bruikbaar zijn bij de lessen natuurwetenschappen 1B en bvl; iedere DVD kost 5 en kan worden besteld via de website. (zie: "Hoe bestellen" op de startpagina) Alle op- en aanmerkingen die kunnen bijdragen om deze tips & trucs te optimaliseren of uit te breiden worden in dank aanvaard op werkgroepwetenschappenboom@telenet.be wetenschappen bvl GO 1 tips & trucs
DVD 1 1- OVER MIJN LIJF a. skelet 29' b. gebit 24' c. spijsvertering 28' d. huid (onvolledige opname) 9' e. bloed 26' 2- DE GROEIENDE PLANT 18' voor het 1ste jaar A en B: oud, maar oerdegelijk 3- WORTEL, STENGEL, BLAD 23' proefjes i.v.m. de functies van de verschillende organen van de plant; zelfde opmerking als hierboven! 4- HOE WORDT EEN WEERBERICHT GEMAAKT? 24' uit de reeks "de Peulschil" met Chris Van Den Durpel 5- MET DE CAMERA IN 50' a. de luchtwegen en de longen b. de slokdarm en de maag c. de neus d. de dikke darm e. de prostaatklier f. de nieren g. de baarmoeder en de eileider h. de buikholte (lever, gal, maag, middenrif, dunne darm) DVD 2 ALLE PROEVEN UIT POP-ELEKTRON (MET BART PEETERS) Vermits ieder item maar een tiental minuten duurt, is alles in 3 tracks gemonteerd (track 1 en 2 staan op DVD 2; track 3 op DVD 3) en moet je een beetje zoeken naar het juiste item. Wat zeer bruikbaar is voor de 1ste graad (A en B-stroom) staat in het blauw gedrukt. Gezien de jonge leeftijd van Bart Peeters, begrijp je dat dit collectoritem een zekere "leeftijd" heeft; soms is het dan ook nodig verouderd cijfermateriaal wat aan te passen. Ik denk dat ook je collega's aardrijkskunde, biologie en zeker fysica/chemie van de 1ste en 2de graad interesse zullen vertonen voor de getoonde experimenten. Veel kijkplezier TITEL 1: ONDERWERPEN 1 28 (3 uur) 1- peristaltiek 2- computer en chips 3- wandelende takken 4- vuur maken met water 5- verslaving en drugs 6- ontploffen 7- smelten door afkoelen 8- telemetrie van vogels (draadloze telecommunicatie) 9- een keten is zo sterk, als zijn zwakste schakel 10- avonturen in het scheikundelab 11- astronomie 12- stroboscoop en bewegende delen 13- reactie en reflex 14- uitzetting van vaste stoffen 15- vleermuizen 16- goochelen met chemie 17- Pascal en de hydrostatische druk 18- Bart loopt op batterijen 19- warmtepomp 20- voedselpiramide en het boemerangeffect 21- adembewegingen 22- soorten van licht 23- een sprookje: biologisch licht 24- stalagmieten en stalagtieten 25- de wereld is NIET plat 26- van koemest tot biogas 27- Bart gaat op "pierenjacht" 28- het winnen van zout met natrium TITEL 2: ONDERWERPEN 29 34 (36') 29- verdwijnen van het regenwoud: prijsvraag (antwoord bij 34) 30- hulp van de fysica in het dagelijks leven 31- telegeleide race-wagens 32- van alchemist tot goud 33- Bart gaat door de geluidsmuur 34- verdwijnen van het regenwoud wetenschappen bvl GO 2 tips & trucs
DVD 3 TITEL 1: ONDERWERPEN 35 42 1- reclame voor waspoeder 2- een luchtballon in je huiskamer 3- roken, gebroken, gewroken 4- de verrassende zijde van aluminium 5- survival of the fittest: Darwin 6- Bart in het circus 7- de quiz der onwetendheid, zuren 8- de beklaagde is zure regen TITEL 2: BIOBITS de man 10' TITEL 3: BIOBITS de vrouw 10' TITEL 4: BIOBITS zwangerschap 8' TITEL 5: BIOBITS de huid 10' TITEL 6: ZAP OP ROOK 22' TITEL 7: ALS DAT NIET GEWELDIG IS 19' de grote rokersquiz (met Bart De Pauw) TITEL 8: WAT GEBEURT ER MET MIJ? 27' heel plezante tekenfilm over de puberteit TITEL 9: AIDS TOT HIER EN NIET VERDER (cijfergegevens aanpassen: aantal gekende HIV-patiënten in België op 1/1/09: 22 000; aantal gekende AIDS-patiënten in België op 1/1/09: 3 892 TITEL 10: OVER LEVEN: mirakel van een liefde 42' opnames in het en voortplantingsstelsel van de mens ALGEMEEN: http://www.nieuwsuitdenatuur.nl/spelletjes/ groot aanbod aan kruiswoordpuzzels en woordzoekers www.shutterstock.com: meer dan 1 miljoen zeer scherpe foto's over "alles en nog meer"; helaas staat op elke foto "shutterstock" vermeld, maar laat dit de pret niet (altijd) drukken! www.memoryspelen.nl/index.php?show: kies onderwijs en dan een categorie; er zitten voor elk thema wel een memory tussen! Thema 1 We verkennen de natuur Deel 1 Ordenen en herkennen van levende wezens (pag. 7) Benadrukken dat ordenen maar kan via een goed criterium; het spelletje "wie is het" leent zich hier uitstekend toe. Afbeeldingen van micro-organismen. In de tekst worden ook virussen vermeld, hoewel dat niet helemaal correct is. Maar vermits virussen wel door de leerlingen gekend worden en er vaak heel goede afbeeldingen van te vinden zijn op het internet, werden ze hier vermeld wetenschappen bvl GO 3 tips & trucs
Er werden slechts 4 kenmerken van de levende wezens weerhouden; in het nieuwe leerplan wordt "reageren op prikkels" niet meer als expliciet kenmerk vermeld voor 1B-ers. Deel 2 Speurtocht in de natuur rondom ons (pag. 11) Dit hoofdstuk speelt zich volledig af "op het terrein"; een bos, een park, e.d. Het indelen van de groepen kan bijv. aan de hand van foto's van planten en dieren die verknipt worden en waarbij iedere deelnemer met zijn "fotostuk" op zoek gaat naar zijn partners om de foto te vervolledigen. Maak duidelijke afspraken voor de start (pag. 11) en laat de leerlingen zelf hun groepstaken "organiseren" aan de hand van de CLIMafspraken van pagina 11, die uitgewerkt staan op onze website http://www.werkgroepwetenschappen.be/. Laat het vooral vanuit de leerlingen komen, geef een aantal tips om bladeren te drogen. (Samen een plantenpers maken:2 multiplexplaten van 45 x32 cm,zodat er juist een halve krantenbladzijde tussen kan; de 4 hoekpunten voorzien van 4 gaten met bout en moer; eventueel nog een aantal luchtgaten in het hout boren om de verdamping te bevorderen) en benadruk het aspect van samenwerken in groepjes,waarbij iedereen deelneemt aan de verschillende activiteiten en de groep samen tot een resultaat moet komen. CD met uitvergrotingen: tekening van pag.13 (delen van een blad) CD met uitvergrotingen: pag.14 (nervatuur en bladrand) CD met uitvergrotingen: pag.15 (wie ben ik?) Determineren van bomen kan ook op: www.bomen-determineren.com CD met uitvergrotingen: pag.16 (zaden en vruchten) Wil je deze excursie nog wat wetenschappelijker maken en de lln. wat extra opzoekwerk laten maken,dan zijn volgende naslagwerkjes daarvoor uitermate geschikt: -Weidebloemen (B.Kremer Uitg.Thieme) -Zoogdierengids in kleur (H.Hofmann Uitg.Thieme) -Bomengids in kleur (G.Aas Uitg.Thieme) -Paddestoelengids in kleur (Garnweidner Uitg.Thieme) -De nieuwe dieren-en plantengids voor onderweg (W.Eisenreich Uitg.Thieme) -Dierensporengids (P.Bang Uitg.Tirion) -Bruun's vogelgids (B.Bruun Uitg.Tirion) -Wat bloeit daar? (D.Aichele Uitg.Thieme) -Geïllustreerde flora (M.Blamey Uitg.Thieme) -De kleine bomengids (L.Klinting Uitg.Ploegsma) -De kleine insectengids (L.Klinting Uitg.Ploegsma) -De kleine zoogdierengids (L.Klinting Uitg.Ploegsma) -De kleine vogelgids (L.Klinting Uitg.Ploegsma) -Wapiti beestenboek (R.Van Eck Uitg.Wapiti) Uiteraard zijn de (geplastificeerde) zoekkaarten van NME voor bomen, planten, struiken, bodem- en waterdiertjes ideaal om mee op het terrein te nemen. Meer INFO op http://www.lne.be/themas/natuur-en-milieueducatie/algemeen/educatief-materiaal/zoekkaarten Uitgegeven in vierkleurendruk op geplastificeerd papier. Formaat : gesloten: 17,5 cm x 25 cm open: 70 cm x 25 cm Een zoekkaart kost slechts 1,50. Have fun!! Deel 3 Dieren zijn aangepast aan hun omgeving (pag. 21) Aan de hand van foto's,opgezette dieren of levend materiaal kunnen een aantal aanpassingen nog eens "live" worden aanschouwd. Het is de bedoeling dat de leerlingen per 3 een deeltaak van dit thema uitwerken en doorgeven aan de rest van de klas. De aangeleerde CLIMvaardigheden van vorig deel kunnen hier wellicht al hun vruchten afleveren? Ben je zelf een handige Harry of kan je met je leerlingen aan de slag, zaag dan in hout (vezelplaat/multiplex) het profiel van een vis (ongev. 1m breed) uit en bedek een zijde "dakpansgewijs" met CD-tjes; de ander zijde wordt op dezelfde manier aangepakt, maar hier liggen de "CD-schubben" in de verkeerde richting. Wil je een foto van dit knutselwerk? wetenschappen bvl GO 4 tips & trucs
Stuur dan een mailtje naar werkgroepwetenschappenboom@telenet.be en de afbeelding wordt je per ommegaande gemaild. CD met uitvergrotingen: pag.25 (multibeest) en pag. 29 (zoekertje) Thema 2 EET JE FIT: Eten en gegeten worden educatief bordspel van Kellogg s met vragen (weetkaarten, denkkaarten, fitkaarten en energiekaarten) en antwoorden rond eten en bewegen. Spelborden gratis aan te vragen, kaartjes zelf downloaden via http://www.eetjefit.com/. www.gezondheidstest.be volgens leeftijd verschillende voedings- en beweegtesten. www.proefjes.nl : allerlei eenvoudige en leuke proefjes. www.schooltv.nl/nudn/2617002/ganzenborden: spelletjes over voeding. www.explania.com/nl/animaties: eenvoudige en duidelijke filmpjes, o.a. Wat is de voedingspiramide, gezonde voeding, waarom is water zo gezond, bereken je Body Mass Index. www.kudzo.be: www.mmk.be site die tal van producten aanbiedt waarmee je op een hippe manier milieubewust door het leven kan gaan. klik bij downloads fiches gezondheid en milieu: korte samenvattingen over milieu gerelateerde gezondheidsrisico s (wat is het, hoe word je blootgesteld, hoe kan je het risico op blootstelling beperken, invloed op de gezondheid). Materiaal: Schedelmodellen van konijn, kat en everzwijn of afbeeldingen ervan; Zie ook: www.bioplek.org inhoud algemeen inhoud (overzicht) onderbouw theorie Gebit knipkiezen plooikiezen knobbelkiezen Bij het samenstellen van hun menu en vooral bij het zoeken naar de herkomst of samenstelling duiken de klassieke FAQ's op. De computer biedt hier echt wel een meerwaarde: nagenoeg alle voedingsmiddelen én hun herkomst kunnen gegoogeld of gewickipediat worden. Voldoende PC's om het voedsel van de gevraagde dieren op te sporen CDuitvergrotingen: tekeningen van pag.34 (schedels) CDuitvergrotingen: tekeningen van pag.36 (voedselweb) CDuitvergrotingen: tekeningen van pag.40 (voedselkringloop) Thema 3 Mens en gezondheid: bloed, zweet en tranen Deel 1 Het bloed als transportmiddel (pag. 47) Niet echt noodzakelijk, maar wil je het bloedplasma in real-time aan je publiek tonen, dan is een litertje bloed (gratis)" vers" uit het slachthuis onontbeerlijk; meestal is er al een anti-stollingsproduct aan het bloed toegevoegd. Zo niet: voeg 2 g kaliumoxalaat of 1,5 g ammoniumoxalaat per liter bloed toe om stollen te voorkomen; je doet de oxalaten in poedervorm in de lege fles; bloed toevoegen en flink schudden om de oplossing homogeen te maken. Om de verschillende lagen duidelijk te zien moet je het bloed wel een 4-tal uren in de koelkast laten staan; het kan ook sneller met een centrifuge: op enkele minuten heb je wetenschappen bvl GO 5 tips & trucs
een mooie afscheiding van bloedplasma; Je kan zelfs de voedingsstoffen eiwit en suiker aantonen met albustix en diastix in het bloedplasma als het voldoende afgescheiden is en het min of meer kleurloos oogt vermits in het (rode) bloed zelf de verkleuringen van de teststrookjes niet duidelijk waarneembaar zijn. Alternatief: laat een (ingevroren) steak rustig ontdooien; het opgevangen bloed volstaat ruim om de voedingsstoffen aan te tonen. Microscopisch preparaat van een bloeduitstrijkje (als je de juiste weg kent, gratis te krijgen in het ziekenhuis of klinisch labo ) of wandplaat met bloedsamenstelling. Varkenshart ( slachthuis, slager, beenhouwerijafdeling GB, Delhaize ) - model, wandplaat, CD met uitvergrotingen: pag. 49 de bloedsomloop Eventueel: materiaal om zelf bloedgroepen op te sporen. Te koop bij Vincent Leermiddelen (www.leermiddelen.be). Op de DVD: "Over mijn lijf": het bloed Spel: Het prikpakket: www.jeugdrodekruis.be/downloads/prikpakket.pdf Samenstelling van het bloed: www.bioplek.org inhoud algemeen inhoud (overzicht) Bloed samenstelling. Deel 2 Longen, huid en nieren voeren afvalstoffen af (pag. 54) Wandplaat, microscopisch preparaat, model of slide van de doorsnede van onze huid CD met uitvergrotingen: pag. 54 (bouw van de huid) ; CD met uitvergrotingen: pag. 55 foto van de huiddoorsnede Varkensnier ( slachthuis, slager, beenhouwerijafdeling GB, Delhaize e.d.), Model, wandplaat CD met uitvergrotingen: pag. 60 (uitscheidingsstelsel) CD met uitvergrotingen: pag.63(woordzoeker) Op de DVD: "Over mijn lijf": de huid (onvolledige opname; slechts 9 minuten) Handige tips om brandwonden te vermijden: www.brandwonden.be Spel: Het Grote Eerstehulpspel; te koop bij Centrum Informatieve Spelen Naamsesteenweg 130. Leuven. INFO: http://spelinfo.be/index.php?spel=791 Broodje Gewond INFO: http://www.rodekruis.be/nl/bedrijvenorganisaties/onderwijs/aanbod_so/ Thema 4 Energie van aardolie tot zonnepaneel. interessante sites: www.leshulp.nl: kies natuurkennis, de bliksems, netwerkspelletjes: spelletjes over energie www.energiesparen.be: bouwen en verbouwen, zuinig met energie, milieuvriendelijke energie : info en tips http://www.eandis.be/nl/klant/energie-besparen/meer-energie-besparen/bezoek-hetvirtueel-energiehuis breng een virtueel bezoek aan het energiehuis en ontdek hoe je energie kan besparen www.energycity.be: veel leuke spelletjesspel om bewust te leren omgaan met energie; www.knutsellab.nl: site met leuke knutselopdrachten, o.a. mini hovercraft, windmolen draaischijf van EANDIS : op deze schijf is onze oefening met energiebesparende tips in de woning gebaseerd. Schijf zelf kan je aanvragen bij eandis, ref WEB-20101008-51397427 www.speeltech.nl : leuke proefjes over "veel". www.explania.com/nl/animaties/detail/wat-is-groene-energie: animatiefilmpje over groene energie ; tik bij google groene energie in en je vindt in de lijst sites tal van filmpjes over groene energie wetenschappen bvl GO 6 tips & trucs
http://mail.suprabazar.be/shop/15398543-alternatieve-energie.html speldoos : alternatieve energie (16.35 -Clementoni): bevat een huis en auto die werken op zonne-energie, een dynamo om zelf elektriciteit te maken www.memoryspelen.nl/index.php?show=2496 : memoryspelen over o.a. energie, milieu www.proefjes.nl : allerlei eenvoudige en leuke proefjes leuke affiche waar je met je klas kan aankondigen dat je deelneemt aan DIKKE TRUIENDAG vind je op site www.lne.be/campagnes/dikke-truiendag/meerinformatie/eduactief-materiaal/afbeeldingen-en-documenten/doenmee.pdf Materiaal Pag 70: citroen, lamphouder, lampje 4,5V of 6V, plaatje koper, plaatje zink, 2 snoeren met krokodillenklemmetjes, platte batterij van 4,5V, Pag 71: plastic fles, leeg brik van fruitsap, schaar, dus ijzeren staafje, kurk, hobbymes, plakband, stevig garen, klein gewichtje, kan water, groot bord of schaal; Pag 75: voorbeelden van gloeilampen, spaarlampen, leds, CDuitvergrotingen: pag. 87 (woordzoeker) Thema 5 Warm en koud CDuitvergrotingen: pag. 93 (hoe werkt een thermometer) CDuitvergrotingen: pag. 94 (temperatuurgrafieken maken) CDuitvergrotingen: pag. 96 (opdracht 1: geleidende delen) CDuitvergrotingen: pag.101 (begrippenkaart energie) - www.speeltech.nl : klik op science fun, kies links een onderwerp en dan experimenten - www.proefjes.nl : allerlei eenvoudige en leuke proefjes MATERIAAL: Deel 1 Warmte kunnen we meten (pag. 91) 3 even grote maatbekers, warm en koud water, thermometer, kolf, gekleurd water, doorboorde stop met glazen buisje erdoor, elastiekje, heet water, grote maatbeker of bak, kwikthermometer en alcoholthermometer, chronometer Deel 2 Warmte plant zich voort (pag. 95) muntstuk 2, lucifers, gasbrander, metalen breinaald, was, kaarsvet of paraffine, grote maatbeker, kleurstofkorrels of gekleurd krijt, glazen toestel om stroming aan te tonen, gekleurd ijsblokje, breinaald, spiraal van stevig karton, kaars, spiegeltje, 5 proefbuisjes, reeks stoffen om proefbuizen mee te bekleden (zoals kurk, wol, glaswol, leder, katoen, isomo, nylon, papier, bont, dons ), 5 thermometers, kokend water wetenschappen bvl GO 7 tips & trucs