BUSINESS DEVELOPMENT. kijkje in de keuken INSPIRERENDE VERHALEN OVER EEN AANTAL VAN ONZE MEEST VERNIEUWENDE PROJECTEN

BUSINESS DEVELOPMENT kijkje in de keuken INSPIRERENDE VERHALEN OVER EEN AANTAL VAN ONZE MEEST VERNIEUWENDE PROJECTEN

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave 03 10 Voorwoord Dick de Jager 04 Case 1 - Additive Industries 06 Case 2 - Pivot Park 10 Case 3 - BioConnection 14 02 26 Case 4 - DITSS 18 Case 5 - VIB-e 22 Case 6 - El Cid 26 03 Case 7 - Packassist 30 Case 8 - Snelwegbadhuis 34 Case 9 - Food Innovation Network 38 38 Case 10 - Into D Mentia 42 Case 11 - In2LifeSciences 46 Case 12 - Survey Biobased Economy 50 Slotwoord 54 50 Colofon 55

VOORWOORD VOORWOORD 04 Gebundelde Brabantse innovatiekracht Bij BOM Business Development krijgen we vaak de vraag leg eens uit wat jullie nu eigenlijk doen voor de Brabantse economie. De andere kerntaken van de BOM zijn grijpbaarder: BOM Capital investeert in veelbelovende Brabantse bedrijven. BOM Bedrijfslocaties knapt verouderde bedrijventerreinen op en versnelt de ontwikkeling van nieuwe werklocaties. En de collega s van BOM Foreign Investments lokken het ene na het andere buitenlandse bedrijf naar Brabant. Het werk van BOM Business Development is wat lastiger in een paar zinnen te vatten. Daarom laten we in dit boekje de praktijk aan het woord. Het boekje geeft u een kijkje in onze keuken. We beschrijven 12 initiatieven waar BOM Business Development nauw bij betrokken is, als aanjager of ontwikkelaar. En dan hebben we het over het topje van de ijsberg. In totaal zijn we op dit moment van schrijven, februari 2014, bij 67 initiatieven betrokken die bijdragen aan een sterkere Brabantse economie en samenleving. Met die 67 initiatieven geven we invulling aan de opdracht die wij hebben meegekregen van onze aandeelhouders, de provincie Noord-Brabant en het Ministerie van Economische Zaken: het ondersteunen van mkb-bedrijven in de Brabantse topclusters/topsectoren, zodat zij - door middel van samenwerking - innovaties omzetten in hoogwaardige nieuwe producten en diensten en bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. BOM Business Development bundelt Brabantse innovatiekracht. We sporen nieuwe groeikansen op voor Brabant op en zijn initiator en regisseur van kennisintensieve samenwerkingsverbanden waar bedrijven aan meedoen, maar ook kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties. En als het nodig is dragen we bij aan het opzetten en laten bloeien van hot spots ; locaties waar bedrijven elkaar makkelijker kunnen vinden, kennis kunnen aftappen en tot samenwerking kunnen komen. Waar dat kan werken we samen met onze collega s van de andere kerntaken van de BOM. Een aantal van de initiatieven die in dit boekje beschreven staan getuigen van deze integrale werkwijze. Want daar gaan we steeds meer naar toe: de BOM als een integrale groeistimulator voor de Brabantse economie. Om de vorige editie van Kijkje in de Keuken te citeren: soms schudden we de boel flink door elkaar, in andere gevallen laten we plannen rustig gaar worden. Maar op één punt zijn we compromisloos. We werken alleen met de beste ingrediënten die de Brabantse innovatiekeuken te bieden heeft. Want uiteindelijk borrelen daar de meest innovatieve projecten uit op. Dat gold in 2006 en dat geldt anno 2014 nog steeds. Wij wensen u namens alle mensen van BOM Business Development veel leesplezier en inspiratie toe! Dick de Jager Sectormanager BOM Business Development 05 VOORWOORD DICK DE JAGER/ sectormanager

CASE 1 ADDITIVE INDUSTRIES CASE 1 ADDITIVE INDUSTRIES ADDITIVE INDUSTRIES HIGHTECH Initiatiefnemer van de eerste Nederlandse proeffabriek voor het 3D-printen van metalen onderdelen en het doorontwikkelen van de techniek voor industriële toepassingen. Strategisch kader Toekomst voor de Brabantse maakindustrie. Een Brabants consortium werkt aan grensverleggende 3D-printtechnologie met impact voor de High Tech maakindustrie wereldwijd. JONAS WINTERMANS Bij Additive Industries rollen metalen machineonderdelen uit de 3D-printer. Vaak de meest complexe. Constructies die je met draaien en frezen niet voor elkaar krijgt. Opgebouwd uit lichtgewicht honingraatstructuren bijvoorbeeld, of voorzien van interne kanaaltjes voor koeling. 3D-printen biedt nieuwe vrijheden, vertelt mede-oprichter en operationeel directeur Jonas Wintermans van de start-up op Strijp-S in Eindhoven. Oktober 2013 gingen de deuren er open van een 3D-print proeffabriek voor industriële toepassingen, genaamd AddLab, nog geen jaar nadat de eerste ideeën ervoor ontstonden. BOM Business Development versnelde het opstartproces door mee te denken en het grote netwerk van de BOM voor ons open te stellen, ook op de kapitaalmarkt. 06 07 Maatschappelijk rendement Besparing van grondstoffen en energie en minder CO 2 -uitstoot. Bouwen aan de nieuwe digitale maakindustrie en jongeren inspireren om te kiezen voor een carrière in de techniek. Economisch rendement Nieuwe economische bedrijvigheid en innovatieve mogelijkheden. Een sterkere concurrentiepositie van Brabantse High Tech bedrijven. Partners Additive Industries, KMWE, NTS Group, Frencken Europe, Machinefabriek De Valk, FMI, MTA, Brainport Industries en De Lage Landen. OPERATIONEEL DIRECTEUR Rol BOM Sparringpartner, kapitaalmarkt ontsluiten, netwerk uitbreiden. METAAL PRINTEN BIEDT NIEUWE VRIJHEDEN

CASE 1 ADDITIVE INDUSTRIES CASE 1 ADDITIVE INDUSTRIES Partners en vaste klanten van Additive Industries Steile leercurve zijn diverse hightech toeleveranciers die deel uitmaken van het Brainport Industries netwerk. Samen investeerden ze mee in twee kostbare 3D-printers. Ze liepen warm voor een gedeelde Additive Industries koos bewust voor een open fabricageomgeving, want uiteindelijk is het de bedoeling om een eigen industriële 3D-printoplossing te realiseren. We willen zo snel overal ter wereld kan worden uitgeprint. Dat brengt kosten terug én CO 2 -uitstoot. Alle reden voor Additive Industries om door te ontwikkelen. rekening en toegang tot toptechnologie die kansen biedt om concurrentie voor te blijven. Bijvoorbeeld met snellere R&D. Wat je vandaag bedenkt, heb je morgen al als geprint prototype in handen! En de innovatieve mogelijkheden zijn eindeloos. 3D-tekenprogramma s lopen in feite achter. Zo werkt de TU Delft momenteel aan mogelijk alles leren over metaal printen en op basis van de opgedane kennis deze nog nieuwe productietechnologie verder optimaliseren. Samen met onze partners doorlopen we een steile leercurve. Daar staat tegenover dat Additive Industries geen onderdelen levert aan derden, onze partners zijn de leveranciers. Gaat het nu Doorgroeien De BOM zit helemaal in het verhaal, geeft Wintermans aan. BOM Business Development scherpte ons businessmodel aan vanuit overzicht van wat er in Brabant al wel en nog niet op 3D-printgebied plaatsvond, wees de weg naar beschikbare startsubsidies en breidde onze 08 09 softwaretools die de fantasie op geen enkele nog om een aanvullende techniek, in de toekomst longlist van potentiële samenwerkingspartners manier begrenzen. vervangt 3D-printen wellicht ook een deel van traditionele productie. De voordelen op de lange termijn kunnen enorm zijn. Denk aan veel kleinere benodigde voorraden vaak dood kapitaal. Reserveonderdelen zijn dan digitaal opgeslagen als 3D-bestand in plaats van fysiek in een magazijn. Ook is transport niet meer nodig als een bestand flink uit. Doorgroeien is nu het devies om te kunnen doorontwikkelen. We staan voor een volgende, benodigde financieringsronde. Mogelijk kan en wil de BOM in deze fase zelf bijdragen. De grondhouding is positief. En sowieso probeert BOM Business Development nieuwe deelnemers voor ons te vinden. WAT JE VANDAAG BEDENKT, HEB JE MORGEN ALS PROTOTYPE IN HANDEN

CASE 2 PIVOT PARK CASE 2 PIVOT PARK PIVOT PARK LIFE SCIENCES & HEALTH Een campus voor open innovatie op het gebied van Life Sciences & Health. Strategisch kader De farmaceutische industrie reorganiseert wereldwijd. Brabant speelt daar actief op in. Pivot Park draagt bij aan een oplossing voor (actueel en dreigend) verlies van werkgelegenheid en kennis in Brabant. JULES DE VET De gezonde zoetstof Stevia heeft een wat bittere bijsmaak. Hoe neem je die weg? Pivot Park doet onderzoek. Een MRI scan in het Radboud UMC toont vermoedelijke kankercellen. Reden voor onmiddellijke actie: hetzelfde apparaat schiet uiterst gericht neutronen af die de cellen te lijf gaan. De radiologieafdeling ontwikkelde deze technologie met Pivot Park. Een gemeenschap van specialistische bedrijven die pionieren en samenwerken over domeingrenzen heen van farmacie, Life Sciences en de voedselindustrie, zo beschrijft interim-directeur Jules de Vet de campus in Oss. Er vindt volop kruisbestuiving plaats, anders dan in het oude model van een concern met voor elk kennisgebied een aparte afdeling. 10 11 Maatschappelijk rendement Nieuwe medicijnen, medische technologie en gezondheidsbevorderende voeding. Hoogwaardige opleidingsmogelijkheden. Economisch rendement Nieuwe economische bedrijvigheid en werkgelegenheid. Werkgelegenheid behouden. Partners MSD, Provincie Noord-Brabant, gemeente Oss, BOM, ministerie van Economische Zaken. Rol BOM Samenwerking faciliteren en volledig het ondernemingsrisico dragen als 100% aandeelhouder. INTERIM-DIRECTEUR PIONIEREN OVER DOMEINGRENZEN HEEN

CASE 2 PIVOT PARK CASE 2 PIVOT PARK Meer dan 30 kleine en middelgrote bedrijven maken inmiddels deel uit van de community, binnen een omringend netwerk van grotere farmaceuten, onderzoeksinstellingen en academische ziekenhuizen. Er ontstaat allerlei business, met als ideaal vertrekpunt een cultuur van open innovatie en gedeelde, state-of-the-art onderzoeksfaciliteiten. Pivot Park speelt met gebundelde expertise en gezamenlijk ondernemerschap in op de wensen van de moderne zorgconsument. En elke ondernemer of organisatie die toegevoegde waarde kan leveren, is welkom. Risico In 2010 zag het plaatje er nog heel anders uit toen MSD de researchafdeling in Oss, voormalig Organon, wilde sluiten. Een verlies aan banen dreigde. Gelukkig bracht een groot publiekprivaat samenwerkingsverband redding. Onder aanvoering van de BOM en MSD kwamen provincie Noord-Brabant, gemeente Oss, de BOM en MSD samen tot een oplossing. Er vond een nationalisatie plaats, vergelijkbaar met de nationalisatie van banken wat weinig later een begrip werd. De overheid kocht de MSD gebouwen, laboratoria en apparatuur. De BOM durfde het aan om de exploitatie daarvan op zich te nemen en volledig het ondernemingsrisico te dragen van een te ontwikkelen Life Sciences park. BOM Business Development vervulde een nadrukkelijke rol bij de conceptvorming. Ruimte bieden aan mkb-bedrijven stond voorop en Business Development bewaakte steeds die gedachte: dat het park daadwerkelijk werd ingericht om het mkb te faciliteren. Een specifiek succes waren vervolgens de MSD spin-offs die er van de grond kwamen. Mede met dank aan inspirerende en ondernemende ex-msd ers. Werk De van MSD overgenomen onderzoeksrobot draait tegenwoordig meer uren dan ooit om stoffen te testen op werkzame eigenschappen. Op de plek waar vroeger MSD research deed, heeft menig ex-medewerker weer werk: in loondienst of als zelfstandig ondernemer met een eigen start-up. Ook groeit de internationale functie van Pivot Park. Het park doet bijvoorbeeld zijn naam eer aan als spil pivot in een Europees onderzoeksprogramma dat gebruik maakt van het screeningscentrum in Oss. Tenslotte is de campus van grote waarde als opleidingscentrum. Hogescholen zoals de HAS en Avans vinden hier droomfaciliteiten. Die staan tot hun beschikking! Graag integreren we hoogwaardige opleidingen in de campus. 12 13 OPLEIDINGEN BESCHIKKEN OP PIVOT PARK OVER DROOMFACILITEITEN.

CASE 3 BIOCONNECTION CASE 3 BIOCONNECTION BIOCONNECTION LIFE SCIENCES BioConnection is een op Pivot Park gevestigde spil in een netwerk van specialisten. BioConnection helpt (bio)farmaceutische bedrijven van A tot Z bij de ontwikkeling van injecteerbare medicijnen. Strategisch kader Brabant is altijd sterk geweest op het gebied van medicijnontwikkeling. Het Brabantse topcluster Life Sciences zet in op het behoud van deze sterke positie. ALEXANDER WILLEMSE Pivot Park bewoner BioConnection zoekt voor klanten naar een tailormade oplossing als het gaat om de formulering van een werkzame stof tot een steriel toe te dienen medicijn. Ook kosten- en marketingtechnisch, benadrukt directeur Alexander Willemse. Waar concurrenten zich richten op specifieke toedieningsvormen, is bij BioConnection álles mogelijk dankzij samenwerking met geselecteerde partners. We beschikken over een netwerk van specialisten om per project uit te putten. Het in 2005 opgerichte BioConnection zette een business op die later naadloos paste binnen Pivot Park. Op Pivot Park bouwden we ons concept verder uit. Inmiddels bieden we een in de wereld ongekend flexibel servicemodel. De BOM participeerde. 14 15 Maatschappelijk rendement Het beschikbaar komen van nieuwe medicijnen. Economisch rendement De verbindende functie van BioConnection in een netwerk van Life Sciences en biotech bedrijven bevordert innovatie en werkgelegenheid. Partners BioConnection, Stichting Mibiton, BOM. Rol BOM Aandeelhouder, coach, promotor. DIRECTEUR PUTTEN UIT EEN NETWERK VAN SPECIALISTEN

CASE 3 BIOCONNECTION CASE 3 BIOCONNECTION BioConnection heeft opdrachtgevers in Europa, Israel, Brazilië en de VS. Vaak echte believers die een stofje hebben ontdekt dat een ziekte de wereld uit gaat helpen. We moeten het enthousiasme dan wat temperen, gezien de lange weg die er meestal is te gaan naar een toepasbaar geneesmiddel. Maar gelukkig voor hen ligt daar onze passie. We helpen graag om met de juiste partijen een marktklaar product te ontwikkelen. Founding partner naast de BOM is Stichting Mibiton. MSD was een derde aandeelhouder, maar stapte uit in Kilolab Deel uitmaken van de Life Sciences Community hier vergroot onze potentiële klantenkring. Pivot Park staat in het teken van netwerken en het aangaan van nuttige samenwerkingsverbanden. Precies wat wij nastreven. En de gedeelde faciliteiten zijn uniek. We werken bijvoorbeeld veel samen met ChemConnection dat gebruik maakt van chemische proeffabriek het Kilolab als ideale stap tussen laboratorium en markt. Deze alliantie opende de deur naar de markt voor complexe formuleringen zoals microsferen, Leads Zoals alle Pivot Park bedrijven, krijgt BioConnection coaching en begeleiding van BOM Business Development. De BOM zorgt onder andere voor onze profilering. Neem dit interview! - en geregeld worden we geboekt om te spreken op congressen, in binnen- en buitenland. Op onze beurt dragen wij dan bij aan het goed positioneren van Brabant. Ook konden we met de BOM mee naar een matchmaking event in Israel. Dat leverde zo n tien leads op, waarvan we met drie vergevorderde gesprekken voeren. Het nieuwste initiatief dat 16 17 2011. BioConnection dacht met BOM Business liposomen en nanosuspensies. Met bovenbuur BioConnection en de BOM ontplooiden, vanuit Development mee over de vormgeving van het park, behoorde tot de eerste bewoners en voelde er zich van begin af aan thuis. Okklo Life Sciences en ChemConnection startte BioConnection het initiatief Bicycle, dat bedrijven laagdrempelige toegang biedt tot expertise op het gebied van cyclodextrines: doorgaans moeilijk verkrijgbare en dure moleculen. Een kleine, bijkomende pré van vestiging op Pivot Park is de Pivot Park, is het opzetten van een portal over farmaceutische productontwikkeling. Op internet is daarover weinig geconsolideerde informatie te vinden. We willen kennis ontsluiten, als vraagbaak fungeren en in één moeite door onze bekendheid weer vergroten. bedrijfsruimte. We zitten in het mooiste kantoor, want we hadden de eerste keus toch leuk! DE BOM NAM ONS MEE NAAR ISRAEL

CASE 4 DITSS CASE 4 DITSS DITSS HIGHTECH PETER VAN DE CROMMERT PROGRAMMA MANAGER Het Dutch Institute for Technology, Safety & Security (DITSS) richt zich op technologische en sociale innovatie op het gebied van Safety & Security: veiligheid in de maatschappelijke context. Strategisch kader De toegenomen nadruk op veiligheid in onze samenleving biedt kansen voor het Brabantse High Tech bedrijfsleven. Laat een virtuele buddy fietsers en voetgangers begeleiden door de nieuwe Willem II passage in Tilburg, bedachten TU/e studenten in het kader van een DITSS project. Beschikbare technologie die kan bijdragen aan veiligheid, betrekken we binnen DITSS in diverse praktijksituaties, vertelt programma manager Peter van de Crommert. In zogenaamde living labs werken ondernemers, overheden, onderwijsinstellingen en burgers samen. De bekende drie O s plus een grote B, want het is cruciaal dat de burger overweg kan met technologische innovaties. Sociale innovatie heeft daarom evenzeer onze aandacht. Uiteindelijk doel is het daadwerkelijk op de markt brengen van effectieve toepassingen. Met de BOM binnen onze gelederen zijn we verzekerd van dat stuk business development. 18 19 Maatschappelijk rendement Een prettige en veilige samenleving. Economisch rendement Nieuwe economische bedrijvigheid op basis van technologische en sociale innovatie. Partners Partners en oprichters van DITSS: gemeente Eindhoven, gemeente Tilburg, TU/e, Tilburg University, Stichting RPC, Midpoint Brabant, Brainport Development, bedrijfsleven en BOM (namens provincie Noord-Brabant). Rol BOM Founding partner, mede-uitvoerder. GEEN TECHNOLOGISCHE INNOVATIE ZONDER SOCIALE INNOVATIE

CASE 4 DITSS CASE 4 DITSS DITSS werd in 2012 opgericht vanuit het inzicht dat veiligheid niet louter een overheidsdomein is. Een veiliger samenleving vraagt om een brede maatschappelijke aanpak, want veilig is in de eerste plaats een gevoel. En de beleving van mensen kun je niet alleen beïnvloeden met wetten maken en handhaven. De Willem II tunnel onder de Tilburgse Spoorzone krijgt bewust niet de geijkte aankleding met badkamertegeltjes. De TU/e en de NHTV in Breda denken mee in het ontwerpen van veiligheid door er een maar vernieuwend wordt het. Een ander living lab : een proef in Eindhoven om het aantal incidenten in uitgaansgebied Stratumseind terug te brengen met behulp van lichttechniek. Philips en TU/e doen daar research naar sensoren die sfeerlicht activeren op het moment dat escalatie dreigt van agressief gedrag. Uit laboratoriumonderzoek blijkt de invloed daarvan op de gemoedstoestand. Op het Stratumseind wordt live in de openbare ruimte geëxperimenteerd. En zo lopen er tal van DITSS projecten in Brabant, op het gebied Alarmbellen Secure lane is het langst lopende project en het proefstadium voorbij. In 2009 maakte Stichting Criminee! een begin met het plaatsen van slimme camera s op verzorgingsplaatsen langs de snelwegcorridor van Venlo, over Eindhoven tot Rotterdam. DITSS nam de R&D over. De camera s herkennen blacklist kentekens van vermoedelijke ladingdieven. In de toezichtruimte waar de beelden binnenkomen, gaan meteen de alarmbellen af en politie kan gericht op pad, met een grote pakkans. Het aantal ladingdiefstallen Businesskansen De slimme cameratechnologie wordt inmiddels breder ingezet en er is interesse voor vanuit andere regio s en het buitenland. Tenslotte is het aan het bedrijfsleven om dit soort businesskansen te benutten. En dan is het BOM Business Development die ondernemers ondersteunt, zo nodig zelfs risicodragend. Dat geeft het vertrouwen dat echte oplossingen ook echt goed terechtkomen. Bovendien heeft de BOM oog voor waardevolle technische cross-overs. Bijvoorbeeld: accu s van slimme, flexibele 20 21 aantrekkelijke plek van te maken. Ledschermen, van het vergroten van publieke veiligheid, liep terug van 74 naar 4 per jaar. Keerzijde is wel games - van alles krijgen we aangedragen. Hoe beveiliging, crisis- en incidentmanagement en een waterbedeffect : verplaatsing van delicten. het er precies uit komt te zien staat nog niet vast, het terugdringen van cybercrime. Maar de aanpak heeft zich bewezen. camera s laden met hightech zonnepanelen. DE BOM BEGELEIDT BEPROEFDE OPLOSSINGEN NAAR DE MARKT

CASE 5 VIB-E CASE 5 VIB-E VIB-E ELEKTRISCH RIJDEN HANS BROUWHUIS SITE MANAGER, NXP VIB-e: Vehicle for Innovation Brabant electric, is een open innovatieplatform voor ontwikkelaars van producten en diensten met een link naar elektrisch rijden. Strategisch kader Brabantse energieagenda gericht op energie innovaties. Brabant wil een rol spelen in de opkomende markt van elektrisch rijden. Dat lukt als traditionele sectoren zoals Elektrotechniek en Automotive met elkaar nieuwe combinaties aangaan. Autorijden in the cloud is geen mistig toekomstbeeld. Zeker niet voor Hans Brouwhuis van NXP Semiconductors Netherlands B.V. Met een heldere, verziende blik geeft hij leiding aan innovatieplatform VIB-e. De auto gaat online en is straks integraal onderdeel van een ecosysteem. VIB-e sorteert daar op voor, met elektrische voertuigen (EV s) als vertrekpunt. Het platform stimuleert de totstandkoming van s werelds grootste pool via internet verbonden voertuigen, ofwel: een open proeftuin voor ontwikkelaars van aan EV s gekoppelde producten en diensten. Het idee voor VIB-e ontstond in een dialoog tussen NXP en BOM Business Development, vanuit het besef dat juist in Brabant enorme innovatiekansen liggen op het gebied van elektrisch rijden, slimme mobiliteit en energiemanagement. 22 23 Maatschappelijk rendement Minder CO 2 -uitstoot door een versnelde grootschalige introductie van elektrisch rijden en de ontwikkeling van aanverwante technologie die het leven leuker maakt. Economisch rendement Een impuls voor de Brabantse automotive sector. Nieuwe innovatieve mogelijkheden, economische bedrijvigheid en werkgelegenheid. Partners NXP, TU/e, AutomotiveNL, Driessen Autogroep, Sustainable Growth Capital en de BOM. Rol BOM Projectontwikkeling, samenwerking smeden, uitvoerder van het provinciaal programma Elektrisch Rijden en Slimme Netwerken. DE AUTO GAAT ONLINE

CASE 5 VIB-E CASE 5 VIB-E Brabant kent een uiterst innovatieve automotive sector met toptechnologische kennis op High Tech Campus Eindhoven, AutomotiveCampusNL en TU/e. En gegeven de fiscale mogelijkheden in Nederland om betaalbaar elektrisch te rijden, bedachten NXP en de BOM: laten we met kostentechnisch aantrekkelijke EV s de kiem vormen voor een vloot connected cars met een ongekende omvang en dito innovatieve mogelijkheden. De campussen, TU/e en verschillende ondernemers, waaronder Driessen Autogroep, haakten aan. Hun medewerkers kregen de mogelijkheid om een VIB-e auto te leasen. Eind 2013 reden de eerste proefkonijnen rond. We verwachten in de loop van 2014 uit te breiden naar honderden auto s en vervolgens gaan we op naar de 1000, aldus een opgetogen Brouwhuis. Dan heb je echt massa voor grootschalige experimenten. In de geest van Apple en Android Een eerste VIB-e demoproject dat gepland staat - een initiatief van VIB-e, de BOM, TU/e, HTCE en Enexis - heeft betrekking op het slim laden van EV s zonder piekbelasting van het stroomnet en met efficiënt gebruik van duurzaam opgewekte stroom. Tegelijkertijd wil VIB-e een infrastructuur toegankelijk maken voor het ontwikkelen van tal van toepassingen. Denk aan het managen van verkeersstromen en aan allerlei mobiliteitsservices, van route-informatie tot alvast thuis de verwarming aanzetten vanuit de auto. VIB-e is bewust een open platform, in de geest van Apple en Android, om nieuwe technologie snel op de markt te krijgen. Zoals er dagelijks nieuwe apps bij komen voor smartphones, zo kan ook de ontwikkeling van applicaties voor EV s een vlucht nemen. Maar dan moeten we af van verzuilde innovaties in gesloten klant-leverancier constructies. Openheid vraagt uiteraard wel om extreem goede beveiliging van software tegen hackers, geeft Brouwhuis aan. Een app om de autodeur te openen zou anders kunnen leiden tot een moderne vorm van een huurmoord! 24 25 Tesla Model S Brouwhuis ziet VIB-e een succes worden. Daar deelt de BOM dan in mee, als mede-initiator van VIB-e en bevlogen uitvoerder van het provinciaal programma Elektrisch Rijden en Slimme Netwerken. NXP brengt met VIB-e graag een toekomst dichterbij om zelf een actieve innovatieve rol in te spelen. De ingebouwde ipad in de Tesla Model S al gezien? Een stap verder en je hebt any application on any screen everywhere! INNOVATIE VERSNELLEN MET EEN OPEN PLATFORM.

CASE 6 EL CID CASE 6 EL CID EL CID ELEKTRISCH RIJDEN De Electrical Charging Inverter Device (El Cid) is een innovatieve laadtechnologie voor elektrische voertuigen, ontwikkeld door een consortium onder aanvoering van Heliox BV. Strategisch kader Brabantse energieagenda gericht op energie innovaties. Brabant wil een rol spelen in de opkomende markt van elektrisch rijden. Dat lukt als traditionele sectoren zoals Elektrotechniek en Automotive met elkaar nieuwe combinaties aangaan. MARK SMIDT Een toekomst met verkeer zonder CO 2 -uitstoot komt dichterbij. Wint de elektromotor het straks definitief van de verbrandingsmotor, dan heeft de Electrical Charging Inverter Device (El Cid) voor elektrische voertuigen (EV s) daar misschien aan bijgedragen. De zeer compacte El Cid zet netstroom om in gelijkstroom en laadt in één moeite door de accu. Deze geïntegreerde converter- en laadfunctie is uniek. Snelladen is van groot belang voor de acceptatie van EV s, verduidelijkt manager business development Mark Smidt van Heliox BV dat de innovatieve lader ontwikkelde, ondersteund door TU/e. Met een prototype in handen klopte Heliox aan bij BOM Business Development. De BOM zag kansen in nichemarkten en daarin zijn we inmiddels actief. 26 27 Maatschappelijk rendement Minder CO 2 -uitstoot en besparing van brandstof. Economisch rendement Nieuwe economische bedrijvigheid, ook op het gebied van export. Partners Heliox BV, TU/e, All Green Vehicles (AGV), Spierings Kranen BV, BOM Business Development. Rol BOM Samenwerking smeden en marktideeën inbrengen. MANAGER BUSINESS DEVELOPMENT, HELIOX BV DE BOM ZAG KANSEN IN NICHEMARKTEN

CASE 6 EL CID CASE 6 EL CID BOM Business Development hielp een project op te zetten om de El Cid in de praktijk te evalueren. Dat mondde uit in een samenwerking met twee andere Brabantse bedrijven. Heliox vond een partner in All Green Vehicles (AGV) in Oosterhout dat de lader wilde inbouwen in elektrisch te maken auto s. De BOM droeg vervolgens nog een heel ander bedrijf aan: producent van mobiele hijskranen Spierings Kranen BV uit Oss. Hijskranen daar hadden wij niet meteen aan gedacht, maar Spierings bleek een interessante partij. In de kranen zitten namelijk grote accu s zodat die elektrisch en dus schoon kunnen werken, bijvoorbeeld op een klus midden in de stad. voorbij. Denk aan elektrische trucks en bussen of aan roll-on-roll-off karretjes op vliegvelden en veilingen. Duitsland Het eerste project dat zich aandiende was voor een elektrische bus in Helmond. Daar is de El Cid bijna operationeel. Een tweede opdracht volgde vanuit Duitsland. We zijn bezig met een project in een Duitse stad. Nog even en er rijden een stuk of zeven bussen rond die geladen worden met de El Cid-technologie. Smidt is optimistisch gestemd. Om te beginnen groeit ons netwerk. Ook met dank aan de BOM. Die sleept ons overal mee naartoe. Bijvoorbeeld naar VDL, TNO of AutomotiveCampusNL. En sowieso ziet hij de markt voor EV-technologie niet instorten. Volledig groen autorijden kan op duurzaam opgewekte stroom. Maar dan geldt als eerste noodzakelijke stap: voertuigen elektrisch maken. 28 29 VOERTUIGEN ELEKTRISCH MAKEN IS NOODZAKELIJK Heavy duty Met AGV en Spierings Kranen perfectioneerde Heliox de El Cid. Totdat we zeker wisten dat hij z n mannetje stond in zowel gewone EV s als in de heavy duty sfeer. Tijd voor een verdere marktverkenning. Natuurlijk lonkte de volumemarkt, de Volkswagens en BMW s van deze wereld. Maar als relatief klein bedrijf kom je daar moeilijk tussen, beseften we. Het was de BOM die ons toen aanspoorde om op zoek te gaan naar nichemarkten. Die bleken zeker te bestaan. Er kwamen allerlei mogelijkheden

CASE 7 PACKASSIST CASE 7 PACKASSIST PACKASSIST LOGISTIEK Een webapplicatie voor het beheren en beheersen van het verpakkingsbeleid. Online instructies helpen om beschadiging van artikelen tijdens transport te voorkomen. Strategisch kader Logistieke Agenda Brabant. Vernieuwing in de logistiek is hard nodig, ook om maatschappelijke doelen te halen zoals CO 2 -reductie. JOHAN FAES Dead on arrival. Kapot. Het trieste lot van bijvoorbeeld een niet goed verpakt reserveonderdeel. Na jaren in het schap mocht het de wereld over om ergens een productieproces weer op gang te helpen. Tevergeefs. Kosten noch moeite worden dan gespaard om met vliegtuigen, koeriers en taxi s alsnog een nieuw onderdeel te leveren, weet verpakkingsspecialist Johan Faes. Verspilling om bij de bron aan te pakken en een marktkans, zei de ondernemer in hem. Met zijn Faes Group ontwikkelde hij een online assistent voor een beheersbaar verpakkingsbeleid: de Packassist. Inmiddels is de webapplicatie operationeel bij Philips Healthcare, dat zich met de inzet van BOM Business Development opwierp als launching customer. 30 31 Maatschappelijk rendement Besparing van grondstoffen, energiebesparing door minder vervoersbewegingen, en minder CO 2 -uitstoot. Economisch rendement Nieuwe economische bedrijvigheid. Brabantse bedrijven versterken met de Packassist hun concurrentiepositie dankzij een hoger service level en een grotere kostenefficiëntie. Partners Faes Group, Philips Healthcare, BOM Business Development. CEO FAES GROUP Rol BOM Ondersteuning bij de marktintroductie. VERSPILLING BIJ DE BRON AANPAKKEN

CASE 7 PACKASSIST CASE 7 PACKASSIST Even inloggen, een artikel scannen en de inpakinstructie rolt uit het systeem. In één van de acht beschikbare talen, waaronder Japans en Chinees. Zo werkt de Packassist. En elke stagiaire of invalkracht kan de was doen. Uiteraard gaat daar invoerwerk aan vooraf. Net als een uitgekiende, maximaal gestandaardiseerde verpakkingsstrategie, legt Faes uit. Best een investering. Maar eentje die zich terugbetaalt. Hij is in gesprek met verschillende hightech producenten en toeleveranciers in Brabant. Neem een ASML, FEI of OCÉ. Bedrijven met wel 150.000 onderdelen op voorraad. En geregeld gaat er in de supply chain iets mis op transportgebied. De kosten daarvan kunnen oplopen tot wel 16,7 miljoen per jaar, blijkt uit universitair onderzoek dat ik liet uitvoeren. Kennis verpakken Met de Packassist valt een wereld te winnen. Meer nog dan grote kostenbesparingen omdat productie, logistiek en transport niet meer voor niets gebeuren. Het verouderde instructie-a4 tje bij de inpaktafel - Een soort doodvonnis - maakt plaats voor in het systeem geborgde kennis. Die is dus ook solide verpakt. Dat verbetert de service en tevreden klanten zijn veel waard - al is het moeilijker om daar cijfers aan te hangen. Uiteindelijk zijn het lagere kosten, samen met een onderscheidend goede service, Empathisch vermogen Faes is blij met Philips Healthcare. Een mooie klant en een mooie referentie. BOM Business Development heeft de Packassist omarmd en is voortdurend op de uitkijk voor mij naar interessante bedrijven en deelnemers. En zo deed de BOM ook een beroep op de goede relatie met Philips. Met succes, dankzij empathisch vermogen en autoriteit. Philips en ik konden rekenen op alle commitment als daar een serieuze aanpak tegenover stond - dus geen gepionier! Ik heb al tien jaar een relatie met de 32 33 waarmee bedrijven hun concurrentiepositie kunnen versterken. BOM en koester die. PHILIPS HEALTHCARE IS EEN MOOIE KLANT EN REFERENTIE

CASE 8 SNELWEGBADHUIS CASE 8 SNELWEGBADHUIS SNELWEGBADHUIS BIOBASED ECONOMY PIETER VAN KRUYSBERGEN LAURENS KOLKS ONTWERPERS, ATELIERS TUSSENRUIMTE Het Snelwegbadhuis is een pilot voor het verbeteren van de faciliteiten en ruimtelijke kwaliteit van verzorgingsplaatsen. Strategisch kader Brabantse energieagenda gericht op energie innovaties. Cross-sectorale samenwerkingsverbanden die applicaties ontwikkelen om reststromen met slimme technologie om te zetten naar energie en materialen. Grensovergang Hazeldonk aan de A16 staat altijd vol met vrachtwagens. Chauffeurs bivakkeren er beroepsmatig. Ander verkeer stopt er voor bijvoorbeeld een snel hapje eten of een sanitair bezoek, om direct weer te vertrekken: weg van de ongezellige, typisch weinig uitnodigende verzorgingsplaats. Maar liet die nu de fantasie prikkelen van Pieter van Kruysbergen en Laurens Kolks van Atelier Tussenruimte in Breda. Met succes dienden ze een planontwerp in bij provincie Noord- Brabant, in het kader van het programma Mijn Mooi Brabant. Vanaf eind 2014 geeft mooi én innovatief Brabant op Hazeldonk-West zijn visitekaartje af met een heus Snelwegbadhuis. Van Kruysbergen: BOM Business Development wees ons de weg naar waardevolle expertise in bedrijfsleven en onderwijs. 34 35 Maatschappelijk rendement Een betere leefomgeving. Educatie op het gebied van innovatie en duurzaamheid. Economisch rendement Nieuwe economische bedrijvigheid. Een innovatief concept met goede mogelijkheden om op te schalen. Partners Provincie Noord-Brabant, BOM, Berson UV-techniek (waterzuivering), Eco Technologies BV (opwekking van duurzame energie), Sealskin (water- en energiebesparend sanitair), Treeport Europe BV (logistiek en educatief centrum in ontwikkeling) en diverse onderwijsinstellingen: Fontys Hogescholen MA+U Tilburg, TU/e, NHTV Breda, Helicon opleidingen Boxtel. Rol BOM Advisering bij de vormgeving van het proces, samenwerking smeden. DE BOM WEES DE WEG NAAR WAARDEVOLLE EXPERTISE

CASE 8 SNELWEGBADHUIS CASE 8 SNELWEGBADHUIS Architect Van Kruysbergen en industrieel ontwerper Kolks keken door het troosteloze tafereel heen van meters omheind asfalt met spaarzame bankjes. Ze zagen: een waterwingebied, een energiecentrale met windmolens en zonnepanelen, een schoonwaterbassin om in pootje te baden, sanitair Etalage Baden in rust en ruimte gaat hand in hand met een educatieve functie. Het Snelwegbadhuis leek ons een perfecte etalage voor duurzame technologie, want publiek is er al! Innovatieve toepassingen, stuk voor stuk van Brabantse bodem trouwens, zijn te bezichtigen. Voor de technische maakten. Kolks vult aan: Helicon opleidingen in Boxtel noem ik ook graag. Studenten op het gebied van green engineering gaan het functioneren van het Snelwegbadhuis monitoren. Het project omschrijven als multidisciplinair is bijna een understatement. Er komt echt van alles bij elkaar. inclusief douches, een wasserette, een daktuin in de luwte van wind en verkeerslawaai en een brug naar een zonneweide annex wandelgebied in het achterland. Hemelwater is makkelijk te verzamelen. Het stroomt van de snelweg af en van uitwerking deden de ontwerpers een beroep op bedrijven in hun eigen netwerk en daarnaast klopten ze aan bij BOM Business Development om in contact te komen met andere potentiële partners. Van Kruysbergen: De BOM doorziet Leren Het Snelwegbadhuis is in eerste instantie een pilot. De bedoeling is om er van te leren en uiteindelijk een concept inclusief businessmodel te ontwikkelen dat tot voorbeeld kan dienen voor 36 37 het talud van de hogesnelheidslijn. Vervolgens kansen en heeft de geest om specialismen een metamorfose van andere verzorgingsplaatsen. wordt het gezuiverd, legt Kolks uit. Qua elektriciteitsvoorziening en verwarming van water is het project zelfvoorzienend. Een surplus aan duurzaam opgewekte stroom kan zelfs terug naar het net. bij elkaar te brengen, vanuit bedrijfsleven en onderwijs. Via de BOM sloot bijvoorbeeld Berson uit Nuenen aan, dat op een ultramoderne manier water zuivert met ultraviolet licht. En zo kregen we een stagiaire aangereikt van de TU/e en studenten van leisure expert NHTV die een businessplan Provincie Noord-Brabant acht opschalen goed mogelijk. Om te beginnen hopen we dat Hazeldonk-West een aangename plek wordt waar reizigers echt even tot rust komen en terloops veel opsteken over duurzaam gebruik van grondstoffen en energie! MULTIDISCIPLINAIR IS EEN UNDERSTATEMENT

CASE 9 FOOD INNOVATION NETWORK CASE 9 FOOD INNOVATION NETWORK FOOD INNOVATION NETWORK AGROFOOD MAARTEN SCHELLEKENS MANAGER, HUTTEN CATERING Food Innovation Network (FIN) is een door Hutten Catering geïnitieerd en gefaciliteerd open innovatie netwerk voor duurzame vernieuwing in de voedingsindustrie. Strategisch kader Programma Innovatie Agrofood 2020. Het FIN draagt bij aan het realiseren van de ambitie van Brabant om tot de meest duurzame en innovatieve agrofoodregio s van Europa te behoren. Om vijf voor drie s middags zijn we in Nederland het minst productief vanwege een bloedsuikerdip dat blijkt uit onderzoek!, aldus manager Maarten Schellekens van Hutten Catering. Hij kan wel lachen om zo n ludiek feit, maar gaat het om het verbeteren van ons eetpatroon dan is het hem ernst. Het food IQ moet omhoog! Er is te weinig aandacht voor de kracht van voeding. Een gemiste kans. En ondertussen groeit het aanbod aan geïndustrialiseerde, ongezonde maagvulling. Hutten Catering initieerde het Food Innovation Network om de food sector weer een duwtje in de goede richting te geven. Daarbij kunnen we rekenen op support van de BOM. 38 39 Maatschappelijk rendement Een beter, gezonder leven. Economisch rendement Besparing van zorgkosten en een hogere arbeidsproductiviteit. Partners Hutten Catering, Provincie Noord-Brabant, Wageningen UR, ziekenhuizen, zorgverzekeraars, food bedrijven. Rol BOM Ondersteuning bij het oprichten en uitrollen van het netwerk. HET FOOD IQ MOET OMHOOG!