EUROPEES PARLEMENT 2014-2019 Commissie buitenlandse zaken 12.3.2015 2015/2001(INI) ONTWERPVERSLAG over de stand van zaken in de betrekkingen tussen de EU en Rusland (2015/2001(INI)) Commissie buitenlandse zaken Rapporteur: Gabrielius Landsbergis PR\1054054.doc PE551.764v01-00 In verscheidenheid verenigd
PR_INI INHOUD ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT...3 Blz. PE551.764v01-00 2/7 PR\1054054.doc
ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT over de stand van zaken in de betrekkingen tussen de EU en Rusland (2015/2001(INI)) Het Europees Parlement, gezien zijn resoluties van 13 december 2012 met de aanbevelingen van het Europees Parlement aan de Raad, de Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden betreffende de nieuwe overeenkomst tussen de EU en Rusland 1, van 12 september 2013 over de druk die Rusland uitoefent op landen van het Oostelijk Partnerschap (tegen de achtergrond van de komende top van het Oostelijk Partnerschap in Vilnius) 2, van 6 februari 2014 over de top EU-Rusland 3 en van 18 september 2014 over de situatie in Oekraïne en de stand van zaken in de betrekkingen tussen de EU en Rusland 4, gezien de conclusies en verklaringen van de Europese Raad (Buitenlandse Zaken) en de G7-leiders in de afgelopen 18 maanden over de situatie in Oekraïne en over de betrekkingen met Rusland, gezien de akkoorden die op 5 september 2014 en 12 februari 2015 in Minsk zijn bereikt 5, gezien de resoluties die de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 27 maart 2014 6 en de VN-Veiligheidsraad op 17 februari 2015 7 hebben aangenomen, gezien artikel 52 van zijn Reglement, gezien het ontwerpverslag van de Commissie buitenlandse zaken (A8-0000/2015), A. overwegende dat de EU er decennia lang naar gestreefd heeft een voor beide partijen gunstig strategisch partnerschap met Rusland tot stand te brengen, gebaseerd op gedeelde waarden en beginselen en gemeenschappelijke belangen; overwegende dat de EU blijft openstaan voor een dergelijke relatie en een daartoe leidende dialoog, en weer tot een samenwerkingsrelatie met Rusland wenst te komen; B. overwegende dat de EU, in reactie op en ondanks de Russische agressie tegen Georgië en de schending van 's lands territoriale integriteit in 2008, voor een model van intensievere samenwerking heeft gekozen om Rusland tot bedaren te brengen; overwegende dat in dat verband een aantal genereuze initiatieven voor nauwere samenwerking zijn opgezet of verdiept zoals de gemeenschappelijke ruimten, het Partnerschap voor modernisering, de onderhandelingen over een nieuwe overeenkomst tussen de EU en Rusland, en de mensenrechtendialoog in plaats van beperkende 1 Aangenomen teksten, P7_TA(2012)0505. 2 Aangenomen teksten, P7_TA(2013)0383. 3 Aangenomen teksten, P7_TA-PROV(2014)0101. 4 Aangenomen teksten, P8_TA-PROV(2014)0025. 5 Protocol over de resultaten van het overleg van de trilaterale contactgroep, ondertekend op 5 september 2014, en Maatregelenpakket voor de tenuitvoerlegging van de akkoorden van Minsk, aangenomen op 12 februari 2015. 6 Resolutie A/RES/68/262 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties inzake de territoriale integriteit van Oekraïne. 7 Resolutie S/RES/2202(2015) van de VN-Veiligheidsraad. PR\1054054.doc 3/7 PE551.764v01-00
maatregelen te nemen; C. overwegende dat Rusland door illegaal de Krim te annexeren en een niet-verklaarde oorlog tegen Oekraïne te voeren, met de rechtstreekse deelname van Russische militaire eenheden, en door dit soevereine en onafhankelijke buurland opzettelijk te destabiliseren zijn betrekkingen met de EU ernstig en voor lange tijd schade heeft toegebracht doordat het de grondbeginselen van de Europese veiligheidsorde in gevaar heeft gebracht en zijn internationale verplichtingen heeft geschonden, met name uit hoofde van het Handvest van de Verenigde Naties, de Slotakte van Helsinki en het memorandum van Boedapest; D. overwegende dat Rusland de aanstichter is van en direct of indirect betrokken is bij een aantal "bevroren conflicten" in zijn nabuurschap in Transnistrië, Zuid-Ossetië, Abchazië en Nagorno-Karabach die een ernstige belemmering vormen voor de ontwikkeling en stabiliteit van de betrokken buurlanden; E. overwegende dat de EU, in reactie op de heimelijke militaire invasie van Oekraïne door Rusland, een gefaseerde reeks beperkende maatregelen heeft genomen; overwegende dat een aantal andere landen soortgelijke sancties hebben getroffen in reactie op de Russische agressie; F. overwegende dat deze doelgerichte beperkende maatregelen niet tegen de Russische bevolking gericht zijn maar tot doel hebben een verandering te bewerkstelligen in het Russische beleid ten aanzien van en de Russische acties in de gemeenschappelijke buurlanden; overwegende dat de sancties geheel of gedeeltelijk kunnen worden opgeheven zodra Rusland zich ertoe verbindt de bepalingen van de akkoorden van Minsk volledig en eerlijk uit te voeren en de Krim aan Oekraïne terug te geven; overwegende dat de sancties zullen worden verscherpt indien Rusland anderszins beslist en geen positieve stappen zet om zijn beleid te veranderen; G. overwegende dat de EU de Russische toetreding tot en deelname aan verschillende internationale organisaties en fora, zoals de G8, de G20 en de WTO, krachtig heeft gesteund; overwegende dat deze strategie om Rusland in internationale besluitvormingsorganen op te nemen niet de verwachte resultaten heeft opgeleverd, maar integendeel spanningen heeft veroorzaakt vanwege Ruslands gewoonte om regels te overtreden, waarvan voorbeelden te vinden zijn in het feit dat het WTO-normen en - verplichtingen niet naleeft (door een aantal discriminerende maatregelen te treffen tegen afzonderlijke EU-lidstaten en andere landen in de nabuurschap), meer dan duizend uitspraken van het Europees Hof voor de rechten van de mens niet heeft uitgevoerd, enz.; H. overwegende dat Rusland beleid en instrumenten voor een nieuw soort hybride oorlogvoering heeft ontwikkeld, deze actief is gaan gebruiken en daarbij de grens tussen (para)militaire activiteiten en politiek activisme doelbewust vervaagt, een mix van informatie als wapen inzet (informatie wordt opzettelijk verdraaid en de wereld ingestuurd om maatschappelijke, politieke en institutionele structuren schade toe te brengen), gebruikmaakt van professionele onruststokers in derde landen, plaatselijke minderheidstaalgroepen in het buitenland viseert met het oog op destabilisatie, de informatieruimte controleert en elektronische oorlogvoering combineert met militaire PE551.764v01-00 4/7 PR\1054054.doc
middelen; I. overwegende dat het herhaald binnendringen van het luchtruim van EU- en NAVOlidstaten door Russische gevechtsvliegtuigen de veiligheid van de burgerluchtvaart in het gedrang brengt; J. overwegende dat de Russische Federatie in de World Media Freedom Index 2014 op plaats 148 van de 180 prijkt; overwegende dat de financiering van door de staat gecontroleerde media aanzienlijk uitgebreid en opgevoerd is; 1. herhaalt dat de EU, in het licht van de directe en indirecte betrokkenheid van Rusland bij de oorlog in Oekraïne, waarmee het de internationaal breed gedragen democratische kernwaarden en -beginselen van de EU doelbewust schendt, niet zomaar weer tot de orde van de dag kan overgaan; dringt er bij de EU op aan haar betrekkingen met Rusland kritisch tegen het licht te houden en zo snel mogelijk een "soft-power"- noodplan op te stellen om het agressieve en verdeeldheid zaaiende beleid van Rusland tegen de EU en haar partners te pareren; 2. benadrukt dat Rusland, vanwege zijn optreden, momenteel niet langer als een "strategische partner" behandeld of beschouwd kan worden; wijst erop dat strategische partnerschappen alleen denkbaar zijn met landen die de internationale orde niet in gevaar brengen, welke berust op democratie, staatssoevereiniteit (met inbegrip van de keuze van de interne constitutionele orde en de koers voor het buitenlands beleid), de onschendbaarheid van landsgrenzen, eerbiediging van de rechtsstaat en de beginselen van de internationale handel, en wederzijds vertrouwen; 3. vindt het uiterst verontrustend dat Rusland zich nu openlijk opstelt en handelt als een rivaal van de internationale democratische gemeenschap in plaats van als een partner, daarbij de huidige internationale orde in twijfel probeert te trekken, en de grenzen in Europa aan het hertekenen is; is bijzonder ongerust over de tendens van de Russische autoriteiten om de liberale democratie stelselmatig in een slecht daglicht te stellen en democratische buurlanden als een bedreiging voor hun eigen bewind te beschouwen; 4. onderstreept dat de betrekkingen tussen de EU en Rusland voortaan op de rechtsstaat en een voorwaardelijke dialoog gebaseerd moeten zijn, waarbij de EU bereid is de samenwerking met de autoriteiten in Moskou te hervatten op voorwaarde dat Rusland ondubbelzinnig en zonder smoesjes zijn deel van de verantwoordelijkheid op zich neemt en de akkoorden van Minsk onverkort uitvoert; benadrukt dat een dergelijke dialoog als hij wordt hervat (waarvoor de teruggave van de Krim aan Oekraïne een voorwaarde is) niet ten koste mag gaan van de Europese waarden, normen en internationale verbintenissen en dat daarom zeer duidelijk moet worden bepaald wat de EU van Rusland verwacht en welke vergeldingsmaatregelen zij zal nemen indien Rusland zijn verplichtingen niet nakomt; 5. prijst de solidariteit en de eenheid waarvan de lidstaten blijk hebben gegeven in de context van de niet-verklaarde oorlog van Rusland tegen Oekraïne, waardoor er responsmaatregelen genomen en verder uitgebreid konden worden; roept de lidstaten op het behoud van deze eenheid als een absolute prioriteit te beschouwen; herhaalt dat eenheid en solidariteit onder de lidstaten, en tussen de EU en de landen van het PR\1054054.doc 5/7 PE551.764v01-00
Oostelijk Partnerschap, van essentieel belang zijn om te waarborgen dat het EU-beleid echt doeltreffend is en dat de EU externe uitdagingen en druk het hoofd kan bieden; 6. onderstreept in dit verband dat de versterking van het interne beleid, met name via een nauwere integratie, de hoeksteen vormt van een doeltreffend en succesvol extern beleid van de EU; verzoekt de lidstaten derhalve door te gaan met en zich harder in te spannen voor de daadwerkelijke eliminering van knelpunten in de besluitvorming en de consolidatie van het gemeenschappelijke beleid, teneinde de zwakke plekken van dit beleid tot een minimum te beperken en het zo veerkrachtig mogelijk te maken, met name op het gebied van handel, financiële diensten en transacties, migratie, energie, beheer van de buitengrenzen, informatiebeveiliging en cyberveiligheid; 7. steunt nadrukkelijk de snelle totstandbrenging van een robuuste Europese energie-unie, en met name onderlinge verbindingen tussen nationale energienetwerken, om de afzonderlijke lidstaten veel minder afhankelijk te maken van externe energieleveranciers; is er vast van overtuigd dat de uitdagingen voor en de kwetsbaarheid van de Europese solidariteit vanwege het onrechtmatig gebruik van energie als politieke en diplomatieke pasmunt, alsmede de blootstelling van afzonderlijke lidstaten hieraan, slechts doeltreffend kunnen worden aangepakt via de volledige tenuitvoerlegging van het derde energiepakket en de voltooiing van een transparante, geïntegreerde, gesynchroniseerde en veerkrachtige Europese interne energiemarkt; 8. benadrukt dat het belangrijk is de samenwerking met Rusland op defensiegebied op te schorten, en verzoekt de lidstaten geen besluiten te nemen die dit eendrachtige standpunt in gevaar kunnen brengen; is daarom van mening dat de overeenkomsten inzake samenwerking op defensiegebied tussen bepaalde lidstaten en Rusland, ook al zijn die onmiskenbaar bilateraal, zorgvuldig moeten worden beoordeeld op EU-niveau, teneinde een passende en samenhangende benadering uit te werken; dringt erop aan de samenwerking van de EU met de NAVO verder te consolideren; 9. is ernstig bezorgd over het steeds verder aan banden leggen van vrije media, de verscherping van de controle op onlinemedia, het gebruik van dwang ter beteugeling van onpartijdige berichtgeving, en de uitholling van journalistieke normen in Rusland, alsook over het alsmaar grotere monopolie van staatsmedia op de informatie die beschikbaar is voor het Russischtalige publiek in het buitenland; betreurt dat de door de staat gecontroleerde Russische media spelers in de Europese informatiesfeer zijn geworden zonder zich aan de normen van onafhankelijke journalistiek te houden, waaronder de verwerping van haatzaaiende taal; 10. dringt nogmaals aan op de ontwikkeling van EU-capaciteiten voor het herkennen van als wapen ingezette informatie en de opstelling van informatienoodplannen, met inbegrip van de versterking van de analyse- en toezichtcapaciteiten, met name in het Russisch, om opzettelijk gekleurde informatie te kunnen oppikken en er snel en gepast op te kunnen reageren; verzoekt de Commissie onverwijld voldoende financiële middelen uit te trekken voor concrete projecten om Russische propaganda binnen en buiten de EU te bestrijden; roept de Commissie en de lidstaten op ook een mechanisme te ontwerpen voor gegevensvergaring, toezicht en rapportage in verband met financiële, PE551.764v01-00 6/7 PR\1054054.doc
politieke of technische ondersteuning van Rusland aan politieke partijen en andere organisaties in de EU, teneinde 's lands inmenging in en invloed op het politieke leven en het maatschappelijk debat in de EU te beoordelen; 11. vraagt de EU steun te verlenen aan projecten te velde met het oog op de ontwikkeling van hoge journalistieke normen, mediavrijheid en betrouwbare, objectieve informatie in Rusland, alsmede het ontkrachten van propaganda in de EU en de landen van het Oostelijk Partnerschap; staat achter het initiatief om Russischtalige mediakanalen te ontwikkelen, om de Russischtalige minderheden in de EU en in de landen van het Oostelijk Partnerschap een geloofwaardig en toegankelijk alternatief te bieden voor gekleurde informatie; 12. herhaalt dat onvoorwaardelijke eerbiediging van de rechtsstaat een kernbeginsel van de EU is, en verwerpt de in het verleden ondernomen pogingen om de regels pragmatisch te interpreteren om Rusland als handelspartner ter wille te zijn; dringt daarom aan op de strikte, snelle en onvoorwaardelijke toepassing van de rechtsstaat zo de regels worden overtreden en van het beginsel van vrije en eerlijke mededinging, ook in de zaak tegen Gazprom; 13. spreekt zijn grote bezorgdheid uit over de toestand van de mensenrechten en de rechtsstaat in Rusland en veroordeelt met klem het hardhandige optreden tegen het onafhankelijke maatschappelijke middenveld en de aanhoudende en veelvormige onderdrukking van activisten, politieke tegenstanders en critici van het regime, die in sommige gevallen ertoe heeft geleid dat ze zijn vermoord (Anna Politkovskaja, Natalia Estemirova, Boris Nemtsov, Sergej Magnitski, Alexander Litvinenko en anderen); verlangt dat alle moorden op politieke activisten, journalisten en klokkenluiders naar behoren en onafhankelijk worden onderzocht; herhaalt zijn verzoek aan de Raad zijn toezegging gestand te doen om deze beginselen te verdedigen, en beperkende maatregelen te treffen jegens de functionarissen die betrokken zijn bij de goed gedocumenteerde zaak-magnitski; 14. benadrukt dat het belangrijk is politieke en financiële steun te blijven verlenen aan onafhankelijke activisten uit het maatschappelijk middenveld en dito media en ngo's; spoort de Unie ertoe aan de hand te reiken aan Russische functionarissen en maatschappelijke organisaties die geneigd zijn de politieke en diplomatieke betrekkingen met de EU vanuit een andere invalshoek te bekijken; 15. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie, de Europese Dienst voor extern optreden, de regering en het parlement van de Russische Federatie, en de regeringen en parlementen van de landen van het Oostelijk Partnerschap. PR\1054054.doc 7/7 PE551.764v01-00