Wij overschatten medicatie enorm. Voeding is ons dagelijkse medicijn.' wkb Vergeet heel even Jeroen Meus. De culinaire bestseller van het moment werd niet geschreven door een kok, maar door een arts. Kris Verburgh weet wat we moeten eten om af te slanken en jong te blijven. Zet u schrap voor het betere voedingsadvies. En ja, Bart De Wever kan maar beter meelezen. Het idee maakte zich van hem meester toen hij in een psychiatrisch ziekenhuis werkte. Daar heb ik mijn voedselzandloper bedacht', zegt hij. Ik werkte op een afdeling met schizofrene patiënten. Die nemen nogal veel neuroleptica, en het nadeel daarvan is dat je verdikt. Daarom is gezonde voeding belangrijk. Zo heb ik mijn model ontwikkeld.' Dat model, zijn voedselzandloper, maakt momenteel furore. Het gelijknamige boek is na een paar maanden al aan de dertiende druk toe. Er werden al ruim 60.000 exemplaren van verkocht. Zelfs in juli, toch een stillere maand in het boekenvak, vloog het over de toonbank. In De voedselzandloper legt de jonge Antwerpse arts Kris Verburgh (26) uit hoe we onze ongezonde voedingspatronen (de bovenste helft van de zandloper) kunnen vervangen door gezonde gewoonten (de onderste helft). Sommige dingen weten we al (groene thee is gezonder dan frisdrank), sommige inzichten lijken voor de hand te liggen (vis is gezonder dan rood vlees), sommige bevindingen zijn ronduit verrassend (drink vooral geen melk). In ieder geval heeft Verburgh, die eerder al boeken schreef over het heelal en onze hersenen, zich gebaseerd op de best beschikbare wetenschappelijke kennis van dit moment. Voor een arts is Verburgh erg sceptisch over geneesmiddelen. De meeste van die middelen genézen helemaal niets', zegt hij. Behalve antibiotica en chemotherapeutica. Wij overschatten medicatie enorm. Het enige wat de meeste middelen doen, is symptomen onderdrukken. Het is een cliché, maar ik denk dat Hippocrates gelijk had: voeding is ons dagelijkse medicijn.' 1 / 8
En dat leer je niet als arts? Nee, ik heb in zeven jaar maar een half uur les gehad over voeding. Als arts word je vooral opgeleid in de acute geneeskunde. Je leert wat je moet doen als iemand een hartaanval krijgt of als de symptomen van kanker doorbreken. Maar die hartaanval en die kanker zijn het resultaat van een proces dat al tientallen jaren bezig is. En daarbij speelt voeding een zeer belangrijke rol. Heel veel klachten zijn het gevolg van een verkeerd voedingspatroon.' Er bestaat toch zoiets als preventieve geneeskunde? Wat daaronder meestal wordt verstaan, is helemaal niet preventief. Een screening op darmkanker, een mammografie of een uitstrijkje: dat noemt men allemaal preventieve geneeskunde. Maar dat is het natuurlijk niet, het enige wat je dan doet, is de kanker iets vroeger opsporen. In onze opleiding zouden voeding en preventie meer aan bod moeten komen, zodat we als artsen overtuigender en motiverender advies kunnen geven.' Veel van uw adviezen circuleren allang in het alternatieve circuit. Sommige. Maar in die alternatieve sector heeft men het tegenwoordig nogal gauw over voedsel-allergieën en intoleranties, en daar ben ik niet zo voor te vinden. Men praat ook nogal veel over het belang van een goede darmflora, en dat is goed, maar men slaat altijd een beetje door.' Moeten we allemaal aan de probiotica, voor onze darmflora? Op zich is dat gezond, maar als het voedingspatroon niet deugt, zullen die bacteriën niet goed werken. Je kunt je darmen bezaaien met probiotica, maar als de grond niet deugt, zullen die geen wortel schieten. Goede voeding betekent onder meer: voldoende vezels. Vroeger in de oertijd aten we honderd gram vezels per dag, vandaag nog maar vijftien. Dertig is een goed streefcijfer. Dat is een van de principes van mijn zandlopermodel: veel groenten en fruit, veel vezels en geen snelle suikers. Als je dat doet, heb je automatisch een gezonde darm, en kun je ook zonder probiotica.' 2 / 8
Eten zoals de oermens, is dat een goed idee? Het zogenaamde paleodieet is zeer hip. Dat gaat ervan uit dat je veel vlees moet eten, zoals de oermens, en weinig granen. Met dat laatste ben ik het eens: pasta en brood eet je best zo weinig mogelijk. Maar de grote nadruk op vlees is niet goed. Van veel eiwitten verlies je weliswaar gewicht, maar het is niet gezond. Veel vlees, vooral rood vlees, doet het risico op diabetes en darmkanker toenemen. Het is ook intellectueel aantrekkelijk: eten zoals onze verre voorouders is zogezegd je lichaam laten eten waarvoor het gemaakt is.' Is dat zo? We weten helemaal niet zo zeker of we wel zoveel vlees aten. Ons dieet in het stenen tijdperk bevatte misschien meer vis dan vlees. En stel nu nog dat we wel zoveel vlees aten toen, dan was dat nog niet noodzakelijk gezond. In de oertijd werden mensen maar dertig jaar. Van veel eiwitten verouder je ook snel.' Geldt dat ook voor een eiwitdieet, zoals dat van Bart De Wever? Ja, als je veel eiwitten eet, versnel je het verouderingsproces. Als je veel gewicht in korte tijd verliest, meer dan een kilogram per week, dan versnel je dat proces ook. Dat is niet gezond. We zien bovendien dat de meeste mensen die zo'n dieet volgen, na een paar jaar hervallen en op den duur meer wegen dan toen ze aan hun dieet begonnen. Dat geldt overigens voor de meeste diëten.' Wat raadt u mensen dan aan, als ze willen afvallen? Niet dat ze op dieet gaan, want een dieet betekent dat je gedurende een korte periode tegen je zin minder gaat eten. En dat is verkeerd. Je moet je eetgewoontes aanpassen. Behalve pasta ook geen of veel minder rijst en aardappelen. Dat kun je allemaal vervangen door peulvruchten of paddenstoelen of tofoe. Brood vervang je door havermoutpap 's morgens. Daar eet je dan nog een beetje zwarte chocolade bij, met eventueel wat aardbeien of druiven. Qua eten hanteer je best het principe: 's morgens als een koning, 's middags als een prins en 's avonds als een 3 / 8
bedelaar. 's Avonds wil dat zeggen dat ik mij beperk tot een beetje soep, met eventueel wat groenten en een stukje vlees.' U zondigt nooit? Toch wel. Ik eet ook wel eens een gebakje en om de zoveel maanden een pak frieten. Maar het probleem is dat mijn lichaam dat niet meer zo gemakkelijk verteert. Als je lang genoeg gezond eet, merk je dat ongezonde dingen zwaar op je maag blijven liggen.' Wat heeft u het meeste verrast terwijl u aan het boek werkte? Het belang van voedingsmiddelen in hun geheel. Er wordt vaak gekeken naar bepaalde stoffen of vitamines die in deze of gene voedingsmiddelen zitten. Maar het heeft geen zin om dan alleen die stof of die vitamine te isoleren en in te nemen. Als je naar het product in zijn geheel kijkt, doe je verrassende vaststellingen. Wie regelmatig broccoli eet, heeft veertig procent minder kans op borstkanker. Elke dag een handvol walnoten halveert de kans op een hartaanval.' Heel verrassend is dat u melk gewoon afraadt. Ja, koemelk blijkt niet gezond te zijn. En daarvoor baseer ik mij op studies van de wereldautoriteiten. Wie elke dag melk drinkt, heeft een grotere kans om de ziekte van Parkinson te krijgen. Bij vrouwen neemt de kans op eierstokkanker toe. Mannen die elke dag een glas melk drinken, hebben dubbel zo veel kans op uitgezaaide prostaatkanker.' Maar we krijgen er sterke botten van, toch? Ook niet. Integendeel. Die spotjes op televisie waarin je ziet dat oudere mensen nog altijd kunnen dansen zoals in hun jeugd, die worden gesponsord door de melkindustrie. Dat is een enorme lobbymachine. Melk kan een hoop gezondheidsproblemen veroorzaken. Vrouwen die 4 / 8
elke dag melk drinken, hebben vijfenveertig procent meer kans op heupfracturen dan vrouwen die dat niet doen.' Waarom weten we dat niet? Omdat de melklobby miljarden euro's heeft om reclame te maken, en professor Walter Willet in Harvard, een van de wereldautoriteiten die dit heeft onderzocht, nul euro.' Het probleem met voedingsadvies is dat het vaak verandert. Ik heb mij gebaseerd op de topexperts, en op de publicaties in de toptijdschriften. Je kunt altijd je gelijk staven, natuurlijk. Je kunt zelfs zeggen dat roken gezond is, omdat het je risico op Parkinson vermindert. Dat is ook zo. Maar dan negeer je wel alle studies die zeggen dat roken je risico op longkanker verhoogt. Ik heb voor mijn boek rekening gehouden met de belangrijkste en betrouwbaarste studies. Mijn benadering is ook een hele specifieke: ik ben niet zozeer geïnteresseerd in gewichtsverlies, ik bekijk voeding vanuit het standpunt van de veroudering.' Weinig eten, is dat een goed plan als je lang wil leven? Ja. Ik raad het niemand aan, maar de diehards kunnen dat inderdaad proberen. Om langer te leven, moet je een kwart minder eten dan je nodig hebt. Een volwassen vrouw heeft 2.000 kilocalorieën nodig, dus die moet er dan elke dag 1.500 eten. Als je dat doet, komt het lichaam in een soort spaarstand, waardoor het minder snel veroudert. Er zijn weinig interventies die vandaag al de veroudering kunnen afremmen, maar dat is er een van.' Hoe is dat te verklaren? Als je veel eet, moet je lichaam op volle toeren draaien, en daar veroudert het van. Als je minder eet, kun je tot 15 jaar langer leven, zelfs als je daarmee begint op je zestigste. Farmaceutische bedrijven zijn volop op zoek naar een pil die dat effect kan nabootsen, een pil 5 / 8
die het lichaam kan doen geloven dat het in spaarstand moet gaan. Maar ik betwijfel of ze dat ooit met één pil zullen kunnen.' Vecht u met uw boek niet tegen de bierkaai? We leven toch steeds ongezonder, niet? Er zijn toch steeds meer mensen die de kracht van gezond eten ontdekken. Maar de overheid schiet veel te langzaam wakker. Terwijl de ongezonde levensgewoonten van vandaag ons later nog veel geld zullen kosten. Misschien zullen we over honderd jaar beschaamd zijn, dat we onze voeding vandaag niet in betere banen leiden.' Zullen we ongezonde voeding op den duur verbieden? Ik denk dat het die kant opgaat. Politici zullen het bekijken zoals ze vandaag roken bekijken. Maar over die aanpak ben ik niet zo enthousiast. Ik geloof niet zozeer in de reglementering van onze consumptie, ik geloof meer in de verandering van onze landbouwpolitiek. Vandaag wordt die sector volledig verkeerd gesubsidieerd. Er worden veel te veel graanproducten en mais geproduceerd. Zo eten wij niet alleen ongezond, maar ook onze koeien en kippen. Suikerproducten zijn ook veel te goedkoop, terwijl groenten en fruit almaar duurder worden. Maar ja, de landbouwlobby is nu eenmaal zeer sterk.' Zijn suikers volledig te mijden? Nee, suikers met een lage glycemische index zijn gezond havermoutpap, bijvoorbeeld, of zetmeelrijke peulvruchten. Maar snelle suikers, zoals in frisdranken, zijn zeer ongezond. Wie elke dag één frisdrank drinkt, verdubbelt zijn kans op diabetes.' Ook light frisdrank? Die bevatten veel fosfaten, en die versnellen het verouderingsproces. Plus: ze zijn zoet en werken een zoetverslaving in de hand.' 6 / 8
Krijg je kanker van aspartaam? Uit proeven op ratten blijkt dat aspartaam bij hele hoge dosissen kankerverwekkend kan zijn, maar dan moet je er als mens al hele pakjes van opeten. De kans bestaat wel dat aspartaam een invloed heeft op de neurotransmitters in je hersenen, waardoor je kans op depressie kan toenemen.' Over antidepressiva bent u negatief: doorgaans hebben ze niet meer dan een placebo-effect. Inderdaad. We slikken veel te snel antidepressiva. Voor een lichte tot matige depressie is dat helemaal niet nodig. Een gezond voedingspatroon en elke avond een half uur stevig wandelen, werkt bij matige depressie zeker zo goed. De pillen heb je alleen nodig als je echt een majeure depressie hebt, en tot niets meer in staat bent. Nu goed, de meeste antidepressiva hebben weinig ernstige bijwerkingen, en een placebowerking is ook een werking. Maar misschien zou er een pil moeten komen die dokters kunnen voorschrijven als ze denken dat een placebo volstaat. Een pil waar niets in zit, dan.' U doet onderzoek naar de veroudering van de hersenen. Wat moet dat opleveren? Vaccins tegen de ziekte van Alzheimer, onder meer. Daar wordt nu al aan gewerkt. Met een vaccin zouden de eiwitten die neerslaan op de hersencellen kunnen worden opgeruimd.' Alzheimerspecialiste Christine Van Broeckhoven is sceptisch over een pil. Zij vertrekt bij de genen en onderzoekt hoe het metabolisme van de ziekte in elkaar zit. Dat is bijzonder complex en de kans is klein dat we ooit op dat proces kunnen ingrijpen. Ik doe onderzoek waarbij het probleem van een andere kant wordt benaderd. Wij laten het metabolisme zijn gang gaan en proberen het afval op te ruimen. Dat is de toekomst.' Dan hoeven we straks niet meer te verouderen? 7 / 8
Het zal nog deze eeuw mogelijk worden om mensen echt te verjongen. We zullen iemand van tachtig er weer als een dertiger kunnen laten uitzien. Het is niet uitgesloten dat we onze levensduur met een paar honderd jaar verlengen.' Wat is uw body mass index? Heel laag, iets minder dan twintig. Je hoort wel eens dat een beetje overgewicht gezond is, maar dat komt omdat men grote groepen mensen met elkaar vergelijkt. Magere mensen leven gemiddeld iets minder lang. Maar dat komt omdat er in de magere groep veel rokers zitten, en mensen met tbc, kanker of hiv. Als je dat niet hebt, kun je maar beter aan de magere kant zijn.' 8 / 8