Vuurwerk tijdens de jaarwisseling van 2012/2013 Samenvatting De luchtverontreiniging door vuurwerk is op 1 januari 2013 beperkt gebleven. Alleen in het eerste uur na de jaarwisseling zijn hoge concentraties fijn stof (PM10) gemeten. De concentraties lagen lager dan vorig jaar en toen waren de concentraties in vergelijking met andere jaren aan de lage kant. De hoogste uurgemiddelde concentratie van 1094 µg /m 3 (microgram per kubieke meter) is in het eerste uur na middernacht gemeten in Utrecht. Op slechts één stedelijk station lag het daggemiddelde fijn stof boven de 50 µg/m 3 (= de daggemiddelde concentratie die maximaal 35 maal per jaar overschreden mag worden). Boven 50 µg /m 3 wordt er in Nederland gesproken van matige smog. De grens voor ernstige smog (200 µg /m 3 ) is niet overschreden. Inleiding Bij het afsteken van vuurwerk is fijn stof (PM 10 ) de belangrijkste luchtverontreinigende stof die vrijkomt. Voornamelijk in de eerste uren na de jaarwisseling treden sterk verhoogde fijnstofconcentraties op. De hoogte van de concentraties is afhankelijk van de meetlocatie (binnen of buiten stedelijk gebied en de hoogte van de bebouwing). Daarnaast spelen de weersomstandigheden een rol bij de verspreiding van fijn stof. De belangrijkste factoren zijn de windsnelheid en de menglaaghoogte (de hoogte tot waar de verontreiniging mengt met schone lucht). Tijdens de jaarwisseling van 2012/2013 zijn door verschillende instanties metingen gedaan. Het RIVM heeft in het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) op vierenvijftig plaatsen in Nederland fijn stof gemeten. Zevenentwintig stations bevonden zich in een stedelijke en zevententwintig stations in een landelijke omgeving. Dit jaar zijn voor het eerst de resultaten van de operationele meetnetten van de GGD Amsterdam en de DCMR Milieudienst Rijmond opgenomen in deze rapportage. In dit bulletin zijn 2 regionale en 7 stedelijke stations van DCMR en 6 regionale en 10 stedelijke stations in beheer van de GGD-Amsterdam opgenomen. De onderstaande resultaten zijn gebaseerd op voorlopige cijfers van het LML, de DCMR en de GGD-Amsterdam. Dit betekent dat de uiteindelijke gegevens nog kunnen wijzigen, nadat alle controles zijn uitgevoerd. De concentraties fijn stof rond en tijdens de jaarwisseling In figuur 1 en tabel 1 zijn de uurwaarden fijn stof (PM10) rond de jaarwisseling op stedelijke stations weergegeven. Op 31 december is het vanaf 10:00u toegestaan om vuurwerk af te steken. In stedelijke gebieden is het vroegtijdig afsteken van vuurwerk vaak terug te zien in de concentraties van fijn stof. Vooral in de avonduren nemen concentraties geleidelijk toe. Op enkele stations zijn gedurende de dag al hoge concentraties te zien. Vooral op stations 639 in Utrecht en 488 in Rotterdam is dit duidelijk zichtbaar. Vermoedelijk is er overdag rond deze stations al veel vuurwerk afgestoken. De hoge fijnstofconcentratie om 22:00 uur op station 448 is veroorzaakt door een brand. Er stond op oudejaarsdag een matige zuidzuidwesten wind met enige neerslag. Dit zorgde ervoor dat de vervuiling ook snel werd afgevoerd. Zoals elk jaar, laat het eerste uur na middernacht op stedelijke stations een piek in de concentraties zien. Het fijn stof veroorzaakt door het vuurwerk, carbid schieten en vreugdevuren werd door de wind ook weer snel afgevoerd en verdund. Om 5:00 was er, behalve in Groningen, al niets meer te merken van het fijn stof veroorzaakt door het vuurwerk. De maximum piekconcentratie was lager dan vorig jaar en ook lager in vergelijking met veel andere jaren. De piekconcentraties op stedelijke stations lagen tussen de 29 en 1094 μg/m 3 (microgram per kubieke meter). Het maximum is gemeten in Utrecht op station 639. Naast het verschil in windsnelheid wordt de grote spreiding in piekconcentraties ook veroorzaakt door de ligging van de stations. Stations in een woonwijk of uitgaansgebied hebben over het algemeen hogere concentraties dan stations in buitenwijken en/of langs uitvalswegen van steden, omdat er in die gebieden meer vuurwerk in de directe omgeving van de stations wordt afgestoken. Rondom station 639 wordt vaak veel vuurwerk afgestoken. - 1 -
1200 Uurgemiddelde concentraties fijnstof van stedelijke stations rond de jaarwisseling Concentratie ( µg/m 3 ) 1000 800 600 400 200 12 Amsterdam 520 Amsterdam 137 Heerlen 236 Eindhoven 446 Den Haag 488 Rotterdam 639 Utrecht 741 Nijmegen 937 Groningen 0 12:00 16:48 21:36 2:24 7:12 12:00 Uur Figuur 1: Uurgemiddelde concentratie fijnstof van een geselecteerde set stedelijke stations tijdens de jaarwisseling van 2012/2013. Voor een compleet overzicht zie tabel 1. - 2 -
Tabel 1: Dag- en uurgemiddelde concentraties op stedelijke stations rondom de jaarwisseling van 2012/2013 (de rode meetwaarden geven de maximum gemeten uurconcentratie). Oudjaar uurgemiddelde concentratie (µg/m 3 ) Nieuwjaar daggemiddelde Daggemidelde Station Locatie 31/12/2012 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5 6 01/01/2013 7 Amsterdam 19 11 10 14 13 17 14 16 137 53 25 19 17 20 23 12 Amsterdam 23 17 14 18 22 22 21 36 233 80 32 19 23 23 31 14 Amsterdam 16 10 13 11 10 14 10 11 66 68 29 15 16 20 22 16 Amsterdam 12 11 8 5 8 9 10 11 73 54 24 15 9 14 15 17 Amsterdam 22 53 26 14 18 20 16 29 226 83 37 22 15 23 30 136 Heerlen 15 3 11 8 8 6 11 15 47 6 3 3 8 1 13 137 Heerlen 12 5 9 4 4 7 11 8 72 2 8-2 2 0 11 236 Eindhoven 15 9 12 6 12 15 16 15 147 10 1 3 4 17 237 Eindhoven 16 15 9 0 21 21 24 19 131 24 12 6 18 9 18 240 Breda 14 18 20 17 11 10 15 8 183 20 10 3 11 3 20 241 Breda 16 15 15 13 17 18 18 13 292 47 20 7 35 13 28 247 Veldhoven 18 10 18 13 23 19 19 17 58 15 16 12 9 7 16 404 Den Haag 23 23 26 33 30 26 56 51 478 132 66 14 23 14 45 418 Rotterdam 16 21 15 10 16 12 10 25 95 26 19 17 10 3 20 433 Vlaardingen 18 17 18 19 4 16 10 17 29 24 11 9 8 18 16 442 Dordrecht 18 17 19 25 20 15 14 18 186 42-4 5 9 17 22 445 Den Haag 32 43 35 29 25 48 59 82 543 101 42 9 15 29 49 446 Den Haag 24 20 27 37 36 34 27 22 625 61 16 10 1 23 44 447 Leiden 28 27 31 31 32 24 91 27 470 88 40 23 17 9 45 448 Rotterdam 18 20 18 17 15 14 21 22 226 34 17 3 16 9 26 485 Hoogvliet 17 12 24 14 14 14 15 15 127 26 12 10 11 11 19 487 Rotterdam 20 19 17 24 38 16 15 25 203 41 24 15 10 10 26 488 Rotterdam 35 16 12 16 17 386 120 21 279 37 16 12 10 7 24 489 Ridderkerk 13 9 8 10 10 9 10 7 29 20 13 10 8 7 13 491 Rotterdam 17 9 11 10 11 17 22 16 150 43 13 12 25 10 18 494 Schiedam 17 15 15 14 17 17 13 17 230 50 19 12 12 13 24 495 Maassluis 18 12 12 14 15 12 23 45 18 15 11 10 17 16 520 Amsterdam 25 27 23 16 23 24 17 18 303 100 44 22 14 24 39 537 Haarlem 29 55 25 39 33 28 10 21 267 81 32 14 20 23 36 543 Amsterdam 20 17 15 16 18 10 10 20 106 98 33 18 11 17 25 547 Hilversum 21 19 15 23 31 18 21 18 329 73 28 13 10 8 32 548 Bussum 17 16 20 18 26 13 8 14 194 54 39 14 8 13 25 549 Laren 18 10 10 10 11 7 12 8 365 144 22 3 6 6 36 551 Ijmuiden 23 15 8 10 11 17 17 20 75 18 13 16 24 20 21 553 Wijk aan Zee 40 47 32 40 45 37 20 15 60 18 13 15 20 21 20 561 Badhoevedorp 15 11 9 9 10 9 9 18 29 61 16 15 17 15 16 570 Beverwijk 17 9 6 10 12 15 18 13 127 17 19 12 25 26 21 636 Utrecht 22 21 25 19 18 14 21 20 397 55 24 14 7 10 41 639 Utrecht 48 19 178 52 508 24 26 12 1094 66 9-2 -1 1 62 701 Zaandam 18 10 9 10 13 13 12 14 140 74 33 14 15 15 23 728 Apeldoorn 20 25 20 25 23 19 21 9 255 46 15 9 0 2 24 741 Nijmegen 16 14 9 14 16 25 20 19 536 140 12 11 4 5 41 742 Nijmegen 30 22 17 20 17 60 31 17 366 58 15 5-4 6 32 937 Groningen 25 6 24 23 35 21 12 16 242 58 24 44 39 21 32 stedelijk gemiddelde 21 18 20 18 30 27 22 19 233 54 21 12 13 13 27-3 -
Op de regionale stations worden de uurgemiddelde concentraties bij de jaarwisseling minder hoog (figuur 2). Op regionale stations komt het vaak voor dat het maximum pas enkele uren na de jaarwisseling gemeten wordt (tabel 2; het maximum is in rood aangegeven). Veel regionale stations liggen op enige afstand van het bewoonde gebied, waardoor de aanvoer van fijn stof op zich laat wachten. Het maximum uurgemiddelde op regionale stations is gemeten op station 545 in Noord Holland was in het tweede uur na de jaarwisseling 140 μg/m 3. Uit tabel 2 valt op te maken dat er op een aantal stations geen of nauwelijks een toename in de fijn stofconcentraties is te zien. Deze stations lagen vooral langs de kust of de Belgische grens. De zuidzuidwesten wind zorgde er vooral dat het fijn stof door het vuurwerk deze stations niet kon bereiken. In Nederland is er een beoordeling van de daggemiddelde fijnstofconcentraties. De norm zegt dat maximaal vijfendertig dagen per jaar het daggemiddelde fijn stof boven de 50 µg /m 3 mag liggen. Bij een daggemiddelde hoger dan 50 µg/m 3 is er sprake van matige smog. In de dagen voor de jaarwisseling lagen de concentraties op alle stations ruim onder de norm. De snelle afvoer en verdunning van het fijn stof van het vuurwerk door neerslag en de matige tot vrij krachtige wind zorgde er voor dat de concentraties op geen van de regionale stations boven de 50 µg /m 3 lag. 400 Uurgemiddelde concentraties fijnstof rond de jaarwisseling Concentratie (μg/m 3 ) 300 200 100 Regionale stations Stedelijke stations 0 9:36 14:24 19:12 0:00 4:48 9:36 14:24 Uur Figuur 2: Uurgemiddelde fijn stof concentratie tijdens de jaarwisseling van 2012/2013. - 4 -
Tabel 2: Dag- en uurgemiddelde concentraties op regionale stations rondom de jaarwisseling van 2012/2013 (de rode meetwaarden geven de maximum gemeten uurconcentratie). Oudjaar Nieuwjaar daggemiddeldgemiddelde uurgemiddelde concentratie (µg /m 3 dag- ) Station Locatie 31/12/2012 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5 6 01/01/2013 131 Limburg 13 15 10 6 3 16 15 6 45 12 8 9 7 3 13 133 Limburg 11 3 10 4 11-1 12 6 24 10 7 12 4 7 10 230 Noord-Brabant 13 13 10 13 13 7 12 5 26 10 13 5 4 3 11 235 Noord-Brabant 16 6 21 9 13 14 11 11 29 14 6 6 3 2 12 244 1 Noord-Brabant 17 11 22 23 37 30 10 0 10 11 17 245 Noord-Brabant 13 9 16 19 12 1 7 4 49 21 8 9 11 8 16 246 Noord-Brabant 11 9 6 15 6 11 12 1 29 11 9 3 5 10 10 312 Zeeland 13 1 8 13 10 10 7 13 60 21 9 10 7 4 13 318 Zeeland 12 3 27 6 6 10 13 9 9 10 4 9 13 14 13 319 Zeeland 17 5 15 19 10 7 10 17 7 14 4 6 15 5 10 432 Zuid-Holland 14 15 9 18 7 12 7 10 13 31 8 10 10 22 13 437 Zuid-Holland 13 8 12 11 12 9 14 4 21 21 16 6 8 6 13 444 Zuid-Holland 18 22 18 17 15 21 12 21 101 56 26 7 13 21 21 483 2 Zuid-Holland 21 19 16 21 17 17 14 13 27 31 17 11 15 18 25 496 2 Zuid-Holland 15 12 9 12 13 9 9 10 8 25 12 11 20 21 16 538 Noord-Holland 19 19 19 13 24 11 10 6 38 32 16 9 18 16 545 2 Noord-Holland 17 24 7 11 8 9 10 17 41 140 29 16 5 17 23 546 2 Noord-Holland 19 12 15 11 21 19 12 19 69 103 47 24 21 20 23 556 Noord-Holland 18 12 11 11 11 12 13 14 82 15 12 10 11 19 18 564 Noord-Holland 15 8 10 10 11 11 8 16 108 91 31 9 16 16 22 565 Noord-Holland 15 11 11 12 15 10 16 14 59 67 20 10 11 14 19 631 Flevoland 18 20 15 11 11 18 9 7 20 59 32 16 11 6 18 633 Utrecht 16 19 9 18 20 9 10 12 54 71 21 12 6 19 18 641 2 Utrecht 16 11 14 11 12 6 11 15 39 37 16 13 9 12 16 644 Gelderland 14 11 14 19 7 8 7 4 35 34 10 3 2 5 13 703 Noord-Holland 16 9 10 11 11 11 12 17 45 87 22 13 16 18 18 704 2 Noord-Holland 11 7 5 7 9 10 11 9 27 78 17 15 9 14 14 722 Gelderland 12 17 14 6 0 11 5 5 12 13 16 20 6 1 10 738 Gelderland 14 9 8 11 14 11 11 10 72 68 22 7 6 2 17 743 Gelderland 17 17 18 8 9 12 16 7 56 34 24 14 9 10 17 807 Overijssel 13 10 6 9 12 12 6 9 45 65 36 27 9 6 17 818 Overijssel 13 14 13 9 5 10 4 12 27 64 32 35 9 8 15 918 Friesland 18 17 9 15 18 9 4 20 50 79 66 30 18 23 929 Drenthe 16 7 9 15 16 13 3 6 33 25 21 30 15 5 17 934 Friesland 16 0 20 15 16 17 14 11 17 14 19 55 57 39 20 regionaal gemiddelde 15 11 13 13 12 11 10 10 40 42 19 15 12 12 16 1 Door technische problemen zijn op dit station geen of niet alle meetwaarden beschikbaar. 2 Station ligt langs een snelweg of waterweg buiten stedelijk gebied of gelegen in een industriegebied waar geen of weinig mensen wonen. In dit bulletin wordt het station bij de regionale stations gepresenteerd. Aanvullende informatie met betrekking tot smog kunt u vinden in de brochure, Smog en uw gezondheid van het ministerie van VROM (sinds november 2010 opgegaan in het Ministerie van Infrastructuur en Milieu) is te downloaden vanaf Kenniscentrum InfoMil - Publicaties Luchtkwaliteit. Actuele smoginformatie is te vinden op teletekst pagina 711. Op de website van het LML: www.lml.rivm.nl en Smog - Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu zijn actuele informatie, gevalideerde meetgegevens en achtergrondinformatie over meetlokaties en gebruikte meetmethoden te vinden. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Postbus 1, 3720 BA Bilthoven. e-mail: smogteam@rivm.nl - 5 -