Betreft: Verslag bijeenkomst Data-integratie voor beter zoetwaterbeheer door ESA, STOWA, SAT-water en het Waterschapshuis Datum overleg: 24 januari 2013 Locatie Aanwezig Het Waterschapshuis, Amersfoort Michiel Kruijff (ESA), Piet Reijers (Het Waterschapshuis), Maarten Verkerk (WS Aa en Maas), André Oldenkamp (dagvoorzitter) en verschillende leden van Waterschappen en Hoogheemraden al dan niet binnen het SAT-water consortium Programma 1. Welkom André Oldenkamp 2. SAT-water Maarten Verkerk 3. IPA Water Availability Michiel Kruijff Korte pauze 4. Kans articulatie André Oldenkamp 5. Verdiepingsslag André Oldenkamp 6. Afsluiting André Oldenkamp Welkom André Oldenkamp (De Ruimte advies) André heet de aanwezigen welkom en stelt Maarten Verkerk (WS Aa en Maas), Michiel Kruijff (ESA) en Piet Reijers (Het Waterschapshuis) voor vanwege de bijdrage die zij leveren aan deze bijeenkomst. Vervolgens doet hij het doel van dit samenzijn uit de doeken, namelijk dat de aanwezigen er vooral zijn om iets te brengen: hoe gaan we de Call van ESA vormgeven. Hierbij gaat het om het integreren van nieuwe gegevens en reeds aanwezige data ten behoeve van het zoetwaterbeheer. SAT-water Maarten Verkerk (WS Aa en Maas) Maarten vertelt dat SAT-water een consortium is van momenteel 9 waterschappen: HDSR, HHRS van Rijnland, WS Groot Salland, WS De Dommel, WS Rivierenland, WS Peel en Maasvallei, WS Rijn en IJssel, WS Brabantse Delta en WS Aa en Maas. In 2011 zijn ze gezamenlijk begonnen met het inkopen van Remote Sensing-data.
Dat hebben ze nu 2 jaar gedaan. Momenteel overweegt SAT-water om data voor heel Nederland in te kopen om daarna te kijken welke Waterschappen de data afnemen. De kosten hiervoor zijn ongeveer even hoog. SAT-water heeft Het Waterschapshuis benadert om de inkoop op zich te nemen en de afname door de Waterschappen te coördineren. Maarten vraagt Piet kort de rol van Het Waterschapshuis (HWH) toe te lichten. Piet vertelt dat HWH het contractmanagement doet. Hierdoor kunnen Waterschappen meerdere afnames doen zonder daarvoor een nieuw contract te tekenen mits het Waterschap de kosten voor de data-afname draagt. Tevens slaat Piet een bruggetje naar de rol van HWH in de IAP van ESA. Hij ligt toe dat HWH vooral het IT-deel op zich zal nemen en het hydrologische aspect van de data-integratie bij de Waterschappen laat. Het lijkt misschien bureaucratisch, maar vanwege de financiën wil HWH aan de voorkant e.e.a. helder hebben. Hiervoor wil zij de inhoud van de business case delen met de i-managers van de Waterschappen voor de aanbesteding op 15 maart. Maarten vertelt kort over de verschillende studies die SAT-water momenteel uitvoert. Van de Validatiestudie actuele verdamping zijn de resultaten nog niet bekend, maar vooralsnog lijkt het veelbelovend. De Remote Sensing (RS)-data van eleaf verhoudt zich goed tot de actuele verdamping in het NHI en de twee regionale modellen die getest zijn. Wanneer eenmaal bekend, zullen de resultaten verspreid worden. In de studie Voorraadbeheermodule wordt gekeken hoe beter te sturen in het beheergebied zonder overal de stuwen op te zetten. Ook deze studie wordt binnenkort opgeleverd. Een afstudeerder bij WS Groot Salland doet een studie naar draagkracht. Midden 2013 is deze studie afgerond. Als belangrijkste parameters voor de Waterschappen ziet SAT-Water RS-data voor : Actuele verdamping Verdampingstekort
In 2011 is ook een jaar lang Biomassaproductie en Neerslagoverschot afgenomen. Maar SAT-Water heeft biomassaproductie aangemerkt als iets voor de agrarische sector en Neerslagtekort als een parameter die waterschappen beter zelf kunnen uitrekenen. In de komende jaren wordt onderzocht of we ook Bodemvocht en Draagkracht van de bodem kunnen afnemen met dezelfde frequentie en detailniveau. In zijn presentatie noemt Maarten andere partijen die RS-data gebruiken voor bijvoorbeeld verdrogingsbestrijding. Enkele van die partijen zijn ZLTO, Vitens en Provincie Noord-Brabant. Tenslotte laat Maarten in FEWS (waterkwantiteitsdatabase) zien wat de ontwikkeling is van het verdampingstekort tijdens het groeiseizoen van 2011 gebruik makend van RS-data. Er ontstonden patronen die gelieerd waren aan het landgebruik. Zo waren de hooggelegen bosgebieden het sterks verdroogd en natte natuur niet. Met de data van 2012 is alleen de verdrogingsontwikkeling van grasland bekeken. Hieruit bleek het verdampingstekort vooral plaats te vinden in het zuiden en oosten van het onderzoeksgebied. Conclusie hieruit is dat je met minder data soms meer te weten komt. Maarten sluit af met de conclusie dat dataintegratie hiervoor heel belangrijk is. IAP Water Availability Michiel Kruijff (ESA) Michiel vertelt dat ESA steeds op zoek is naar wat de ruimtevaart kan bijdragen aan het dagelijks leven. Zij hebben verschillende IAP (Integrated Application Promotion) thema s benoemd waarvan Landbouw en Water voor ons de meest interessante zijn. De ESA ondersteunt de ontwikkeling van diensten die zichzelf kunnen bedruipen, financieel onafhankelijk zijn. Daarbij gaan ze uit van techniek die zich reeds bewezen heeft. ESA ambieert geen ontwikkelingsrol. Zoals IAP al in haar naam aangeeft (Integrated), is ESA uit op het inpassen van meerdere ruimtetoepassingen. Hoe combineer je gegevens uit meerdere datalagen?
Michiel geeft als voorbeeld het bepalen van de waterstand van een stuwmeer in Chili. Dit waterpeil varieert over het hele meer. Door het exacte peil te bepalen met omgekeerde GPS-antennes en die o.a. te combineren met neerslagdata en de temperatuur van de sneeuw op de omliggende bergen, konden alle invloeden op de waterstand bepaald worden. Een IAP programma kan uit 3 fasen bestaan, namelijk Kennismaking Wat is de vraag en hoe kan ESA daaraan bijdragen? Haalbaarheid Is er een technisch en financieel haalbare oplossing? Demonstratie Implementatie en demonstratie van de oplossing. Vervolgens zoomt Michiel in op de tender Water Availability. De scope van de tender is waterkwaliteit en -kwantiteit, met name droogte en zoetwaterbeheer. Onderwerpen kunnen zijn: omgaan met droogte, algen en vervuiling verdelen, prioritering, voorspelling, waterniveau regelen. Michiel benadrukt dat het voor ESA een voorwaarde is dat er een concrete eindgebruiker is van het onderzoeksvoorstel binnen de tender. Bovendien is het doel met deze tender niet aardobservatie, maar data-integratie. Samen met deze twee opmerkingen, gaat Michiel nog wat dieper in op de verschillende voorwaarden van de tender. Voor dit verslag is gekozen voor meer detail te verwijzen naar de presentatie van Michiel. Tot slot toont Michiel een volgens hem realistisch tijdspad: Tenderperiode van bijvoorbeeld 28 mrt tot 21 jun 2013 Haalbaarheidsstudie van 1 aug 2013 tot 1 aug 2014 Demonstratieproject van feb 2015 tot feb 2017 (valt niet binnen de tender) Commercieel service aanbod vanaf midden 2017 De presentaties van Maarten en Michiel komen bij elkaar door een korte discussie over de rol van SAT-water in deze tender. Er zijn 3 opties: Als consortiumlid in concurrentie Als consortiumlid in direct negotiation
Als eindgebruiker naast ESA De aanwezigen geven de indruk dat zij het vertrouwen hebben dat SAT-water hierin een goede keus maakt en laten dat bij hen. Kans Articulatie André Oldenkamp Binnen de tender is voldoende ruimte om op het gebied wat waterkwaliteit en kwantiteit een onderzoeksrichting aan te geven. André doet een eerste voorzet: Waterkwaliteit Peilbeheer Veendijken Anders Na een kort denkmoment worden de aanwezigen gevraagd naar hun voorkeur. Conclusies uit deze ronde is dat Peilbeheer veel genoemd worden, veelal met de opmerking dat het niet alleen om operationeel peilbeheer gaat, maar meer nog om tactisch peilbeheer en GGOR. Veendijken wordt breder getrokken naar veenweidegebieden in het algemeen (maaivelddaling, onderwaterdrainage, oxidatie). Waterkwaliteit wordt ook voldoende vaak genoemd om niet terzijde geschoven te worden. Losse voorstellen zijn: Integratie modellen en data Verbeteren waterbalans, sluiting verdampingsgegevens (aantal keer) Evaluatie en nastreven verbeterslag: doen we het goed? Berging in het watersysteem Waarschuwingssysteem dijken Optimaal verdelen van water tegen minimale kosten Integratie waterkwaliteit en kwantiteit Wateroverlastgebieden Vaststellen ontwikkeling overstromingsvlakten ivm monitoring schade Waterveiligheid, inundatiegebieden Water vasthouden en combinatie met draagkracht van de bodem tbv agrariërs
Bergingsmogelijkheden in de bodem Controle van meetinstrumenten in het veld (verzakkingen, verkeerd geplaatst) De overstromingsvraag valt buiten de scope van de tender. Verdiepingsslag André Oldenkamp André verdeelt de aanwezigen in drie groepjes met ieder één van de onderwerpen Waterkwaliteit, Peilbeheer en Veenweidegebieden. De groepen krijgen de opdracht om te bespreken welke data ze hebben en welke ze missen. Na een discussie over deze onderwerpen, komen de aanwezigen weer bij elkaar. Kort vertellen zij de uitkomsten van de discussie. Deze uitkomsten worden uitgewerkt en zullen via de mail verspreid worden naar alle aanwezigen. Afsluiting André Oldenkamp André vertelt dat SAT-water later die dag nog om tafel zit. Zij zullen zich buigen over een mogelijke prioritering in de drie genoemde onderwerpen. Deze prioritering wordt teruggekoppeld naar de groep. De presentaties en het verslag worden verspreid onder de aanwezigen. Verzoek daarbij om deze gegevens binnenkamers te houden. Vragen of opmerkingen over de gedeelde informatie tijdens deze bijeenkomst kunnen gestuurd worden naar Michelle Talsma van STOWA: m.talsma@stowa.nl. Maarten geeft nog kort aan dat Waterschappen de RS-data kunnen afnemen voor 10.000 voor 2 parameters. Hiervoor krijg je dagelijkse gegevens. Actuele verdamping wordt geleverd op 250 bij 250 m. Piet verzoekt de aanwezigen om hun i-managers alvast op de hoogte te brengen van de mogelijkheden van deze tender en hen te enthousiasmeren. De business case wordt namelijk binnenkort naar de i-managers gestuurd en Piet hoopt op veel en positieve reacties. Daar blijkt dat de i-managers niet overal bekend zijn binnen
de Waterschappen, wordt een lijst met i-managers meegestuurd met de overige documenten die naar aanleiding van dit samenzijn worden verspreid. André bedankt de aanwezigen voor hun positieve en actieve bijdrage tijdens deze bijeenkomst.