Bijeenkomst Het belang van de kunstenaar naschools Het belang van de kunstenaar naschools Donderdag 23 juni 2011, Amsterdam Op M 23 juni 2011 organiseerde CCA Mocca een bijeenkomst voor kunstenaars die werkzaam zijn in de naschoolse opvang. De bijeenkomst vond plaats in Atelier Artevent. Het was een inspirerende Keizersgracht bijeenkomst 440 1016 GD Amsterdam met 14 kunstenaars, waar meteen duidelijk werd dat er behoefte bestaat om kennis en ervaring uit te wisselen. Mocca organiseerde deze bijeenkomst omdat kunstenaars die in het naschoolse actief zijn vaak in hun eigen wereldje werken. Ze komen tijdens hun werk weinig in contact met andere kunstenaars. Hierdoor is er behoefte aan onderlinge uitwisseling. Fleur de Kort, accountmanager cultuur bij Mocca, heette iedereen welkom: De inzet van kunstenaars maakt naschoolse opvang uit dagend en interessant voor kinderen, omdat jullie vakmanschap, plezier en inspiratie geven. Niet alleen brengen kunstenaars hun unieke kunstenaarschap mee, jullie zijn ook vaak flexibel in je mogelijkheden. En juist dat kan een groot voordeel zijn voor de brede school en naschoolse opvang. Inhoudelijk blijkt er weinig verschil te zijn tussen werken onder schooltijd en buiten schooltijd; in beide gevallen stimuleren jullie het creatieve proces van de kinderen. Wat is het belang van je vak? Vandaag zijn jullie aan het woord. Na dit voorwoord was er een inspirerende presentatie van kunstenaar en docent beeldende vorming Linda Rusconi (zie bijlage voor de presentatie van Linda). Daarna waren de kunstenaars aan het woord. Tijdens de bijeenkomst bespraken alle aanwezige kunstenaars, verdeeld over meerdere tafels, twee verschillende stellingen. De belangrijkste bevindingen van de middag worden op de volgende pagina s uiteengezet. 1
Wat is het belang van de kunstenaar naschools? De eerste stelling waarover gesproken werd was: Wat is het belang van de kunstenaar naschools? Eerst waren de kunstenaars redelijk voorzichtig met het naar voren brengen van meningen, maar gaandeweg kwamen ze los en waren ze niet meer te stoppen. Een kunstenaar vertelde: Onze meerwaarde is dat wij vanuit onze eigenwijsheid de kinderen allemaal eigenlijk hun gang laten gaan. Er zijn kaders, maar die zijn niet zo vast. En onze projecten dienen een educatief doel, maar dat doel ligt er niet dik bovenop en het is niet noodzakelijk. Het gaat om de ontwikkeling van creativiteit van de kinderen en hun automie hierin. Dit hebben wij, kunstenaars die naschools werken, helder voor ogen. Hieronder het volledige overzicht van de antwoorden van de kunstenaars. Wat is het belang van de kunstenaar naschools? - Gebruik van andere hersengebieden - Vrijer met materialen omgaan - Enthousiasme van de kunstenaar wordt overgebracht - Andere manier laten kijken - Kennis laten maken met verschillende materialen - Andere talenten ontwikkelen - Taalvorming - Meer vrijheid/losheid - Enthousiasme - Ruimte voor hun eigen creativiteit - Samenwerken verschillende groepen - Klassenrelaties vallen weg - Als kunstenaar andere insteek - onbevooroordeeld ten aanzien van leerlingen - Fijn dat de leerkracht er niet is (beperkt de kinderen) - Verbinding met onderschools - Financiële continuïteit - Andere invalshoeken aanreiken - Kwartje laten vallen om creatief problemen/vragen op te lossen - Zelfvertrouwen geven - Je leert zelf ook van de kinderen - Creatief problemen oplossen - Grensoverschrijdend werken - Betrekken van alle disciplines - Theorie en praktijk samenbrengen - Autonomie van de kinderen - Meer stimulans en creativiteit - Educatief doel niet noodzakelijk - out of the box denken: denken/kijken/ doen - Vertrouwen stimuleren - Lekker lol maken met kinderen, genieten dus 2
Wat is het belang van de kunstenaar naschools? (vervolg) - Educatief doel niet noodzakelijk, daardoor meer stimulans om creativiteit en fantasie te ontwikkelen en nieuwe dingen ontwikkelen - Fouten mogen maken - Buiten strakke regels om - Het moment zelf, autonome ontwikkeling - Andere manier van uitwisselen, het verrassingselement - Echte ontmoeting met kinderen zonder voorkennis (over kinderen) - Samenwerken door de groepen heen - Hun autonome ontwikkeling in relatie met kunstenaar die hen niet kent, zonder negatieve/positieve bagage - Expertise, andere kennis dan groepsleerkracht - Buiten kaders denken - Naschools verschillende niveaus door elkaar heen, bevordert samenwerking - Samenwerken! uit verschillende groepen - Verhaal vertellen - Fantasie ontwikkelen - Verdieping na onderschools - Nieuwe kijk op dingen - Onbevooroordeeld - sneller gebaande paden bewandeld door mensen in het onderwijs - als kunstenaar, vanuit je eigenwijsheid, pak je een andere insteek! Daar hebben de kinderen wat aan - aantal projecten eerst onderschools, verdieping naschools van geïnteresseerde kinderen - Visie kinderen naschools laten ontwikkelen - Je geeft als kunstenaar in het naschoolse meer vrijheid aan de kinderen dan een leerkracht - Wat ze willen, wij laten ze hun gang gaan - Niet in schoolsetting; gemakkelijker creativiteit. Ze moeten naschools niet per se iets te leren, ze zijn fantasierijker (durven meer, creativiteit geprikkeld) - De kinderen gaan een relatie met jou aan - Iets nieuws - Klassenrelatie is weggevallen, nieuw begin - Ander gezicht voor de klas - Kennis en ervaring delen - Plezier/lol maken 3
Waar hebben kunstenaars in het naschoolse het meest behoefte aan? In het eerste tafelgesprek ging het over het belang van de kunstenaar naschools. Hierbij sloot de tweede stelling goed aan, want waar heb je als kunstenaar behoefte aan en wat mis je in het werken in het naschoolse? De kunstenaars kwamen met een rits aan praktische benodigdheden. Ze gaven aan dat ze anderhalf uur met de kinderen willen spenderen in plaats van 45 minuten of een uurtje dat is eigenlijk te kort. Aan een van de tafels zaten vooral kunstenaars die in dienst waren van een naschoolse opvang. Het ging hier vooral om de samenwerking met de pedagogische medewerker en de moeilijkheden daarmee. Waar heb je als kunstenaar in het naschoolse het meeste behoefte aan? - Betrokkenheid van de school - Plek voor opslag (+ slot) - Serieus genomen worden - Reflectie (sparren + evaluatie) - Inspraak in hoeveelheid kinderen - Duidelijk contactpersoon - Goede werkplek (vast) - Betaalde voorbereiding/eindpresentatie - Mogelijkheid voor betaling halverwege (2x factuur sturen; halverwege + eind) - Tractor (met aanhanger) - Uitwisseling/reflectie met kinderen - Uitwisseling met andere kunstenaars/docenten; feedback - Later per mail reactie vragen van de kinderen, Tips en Tops - opslag van je materiaal (meerdere weken) - aanspreekpunt van de school (i.v.m. stoorzenders kinderen) - groot bevo-lokaal met materiaal/ gereedschappen - Maximaal 12 kinderen - Minimaal 1,5 uur les + minimaal half uur opbouw vooraf - ontmoetingspel bij nieuwe samenstelling - Even onderbreking voordat de NSO begint - autonoom je gang kunnen gaan (meerwaarde) - Voorkennis over leerlingen - algemene voorwaarden / checklist of alles is geregeld - soms meer sociaal begeleiden creativiteit - Niet storen tijdens de les/activiteit (binnenlopen) - (Financiële) waardering als kunstenaar, niet als pedagogisch medewerker - Meer vrijheid/erkenning, eigen werkwijze (zonder voorbeelden) - uitwisseling/intervisie + vergoeding daarvoor door opdrachtgever - Pedagogische en praktische scholing - Echte ondersteuning door pedagogische medewerker (niet kletsen, bellen of les overnemen) - Vraag soms naar cultuureducatieplannen onderschools. Verbinding! Heb je de kinderen er sneller bij - Er is altijd naschoolse opvang, ook zonder jou - communicatie met school over de kinderen 4
Onderwerpen toekomstige bijeenkomsten De bijeenkomst eindigde met de vraag of er behoefte is aan vervolgbijeenkomsten en wat de gespreksonderwerpen dan kunnen zijn. De aanwezigen gaven aan zeker behoefte te hebben aan verdere uitwisselingen, er werden al direct visitekaartjes uitgewisseld. De volgende onderwerpen kwamen naar voren: Wat voor projecten doet iedereen en waarom. Presentaties van projecten aan elkaar tonen uit verschillende disciplines. Iedere bijeenkomst een andere deelnemer die een presentatie geeft. Icc ers en wij (kan op een vrijdag). De verschillende tafels onderling meer uitwisselen, rouleren. Een bijeenkomst waarin we ervaringen kunnen uitwisselen om beter beslagen ten ijs te komen, waardoor we projecten nog beter uit kunnen voeren. Een casus bespreken en elkaar vragen: hoe los jij dat op (een soort intervisie). Twee keer per jaar bij elkaar komen (waarvan één keer met alleen de kunstenaars en de andere keer met de opdrachtgevers. Hier waren de meningen over verdeeld) 5
Bijlage Presentatie Linda Rusconi Kunstenaar en docent beeldende vorming Kunstenaars werkzaam in het naschoolse Welkom allemaal. Ik ben Linda Rusconi, 29 jaar oud, geboren en EXPERTISENETWERK getogen Amsterdammer. CULTUUREDUCATIE Drie jaar geleden ben ik afgestudeerd aan de Academie van Beeldende Vorming in Amsterdam, als bachelor of Fine Arts in Education. En misschien vragen jullie af waarom ik hier sta? Nou, eerlijk gezegd had iedereen die hier vanochtend is hier kunnen staan. Deze ochtend gaat over het uitwisselen van ervaringen en eigenlijk begin ik gewoon vandaag. Ik ben nieuwsgierig en praat graag. Dat kan ook een reden zijn dat ik hier vandaag sta. Maar misschien dat ik daardoor altijd ongemerkt aan het netwerken ben, en op die manier bij verschillende projecten betrokken raak. Toen ik op de academie zat, waren de docenten in twee groepen verdeeld. De ene groep wou dat je docent werd; de andere groep dat je kunstenaar werd. Maar niemand stimuleerde beide mogelijkheden. Dit vond ik jammer, want het een sluit voor mij het ander niet uit. Toen ik net afgestudeerd was, deed ik altijd heel moeilijk als iemand vroeg wat ik deed: Ik ben illustrator, maar geef soms ook les en ik vind het ook leuk om dingen te organiseren En dan zag je mensen altijd zo kijken van.. uhh, oké. Tot ik een keer op een bijeenkomst vol presentaties was en iemand zich voorstelde als creatief ondernemer. Toen dacht ik: ja, dat ben ik ook. Mensen willen graag een stempel op je drukken, maar ik wil niet kiezen, dus creatief ondernemer zijn houdt de zaken open. Om jullie een idee te geven waar ik allemaal niet uit kan kiezen, wil ik jullie kort laten zien wat ik zo al doe. Vorig jaar heb ik onder andere: - de praktische organisatie van een conferentie voor 100 man gedaan; - een krant gemaakt voor beeldend kunstenaars in onderwijs en educatie; - workshops gegeven aan de Sloterplas; - een expositie van mijn werk gehad in mijn buurt; - lesgegeven in het naschoolse, waaronder de bouwclub, de natuurclub en gympen pimpen. Dit jaar heb ik: - een filmproject met ouderen gedaan bij de Sloterplas; - foto s gemaakt van leerlingen en deze weer bewerkt voor een kunsteducatief project; - lesgegeven in het naschoolse, waaronder de bouwclub, instrumenten maken en creatieve uitingen. Dit jaar ga ik nog: - een pilot uitvoeren van een zelfgeschreven taal- en tekenproject in verschillende bibliotheken in Amsterdam; Verzamel je buurt ; - de communicatie verzorgen voor het drieluik-festival Wendingen in de Baarsjes. Vandaag richten wij ons op het werken in het naschoolse als kunstenaar. Als je kijkt naar wat ik net allemaal heb opgenoemd, lijkt het net of het een klein onderdeel is van wat ik dagelijks doe, en dat het wellicht niet zo belangrijk is. Maar niets is minder waar. Al deze dingen zijn verschillend, maar al deze dingen zijn met elkaar verbonden en maken mij de creatief ondernemer die voor jullie staat. 6
Bijlage Zo ben ik door de academie stage gaan lopen bij Stichting Toeval gezocht. Hier leerde ik Marieke Hoekstra kennen, met wie ik vorig jaar NWC de Ezel heb gemaakt dat is de krant voor beeldend kunstenaars in educatie. Zo kwamen we in contact M met Mocca CCA die ons heeft geholpen de krant te verspreiden. Op de academie leerde ik mijn klasgenoot Daphne kennen. Zij ging EXPERTISENETWERK na de academie CULTUUREDUCATIE voor Kunstgras werken, en vroeg of ik ook voor Kunstgras wou werken. Kunstgras is een detacheringbureau waar docenten zich bij kunnen aansluiten. Ze bieden diverse naschoolse lessenreeksen aan. Kunstgras bepaald het onderwerp; bijvoorbeeld bouwclub, instrumenten maken of creatieve uitingen; de kunstdocent mag hieraan invulling geven. Kunstgras levert een kist met materiaal. Op scholen heb je eerst een kennismakingsgesprek, op de Buitenschoolse opvang niet. Je krijgt een groep van maximaal 15 kinderen. Dagelijks stuurt Kunstgras een mail rond met een nieuwe opdracht. Wie het eerst reageert, krijgt meestal de opdracht. Linda Rusconi En zo kwam ik in het naschoolse terecht. Tijdens een evaluatie van NWC de Ezel kwamen we samen met Peggy Brandon van Mocca op het idee om iets te doen met lesgeven in het naschoolse. Zo sta ik hier vandaag. Nadat ik me had ingeschreven, kreeg ik meteen twee opdrachten: de bouwclub op de islamitische basisschool As-Saddiq en de natuurclub op de Corantijnschool. Ah, natuur!, dacht ik. Lekker makkelijk. Beestjes zoeken en tekenen, komt helemaal goed. En: oh nee, bouwclub... Ik kan niet bouwen.. alleen met plakband en de niettang. En een islamitische school, zijn die kinderen wel bekend met kunstlessen? Maar zoals die dingen altijd gaan, gaan ze compleet anders dan gedacht. Bij de As-Saddiq had de juf gezegd dat ik de eerste les 7 kinderen zou krijgen. Dit bleken er uiteindelijk 19 te zijn. Dat was flink schrikken de eerste les. Maar de kinderen bleken erg uit te kijken naar de les en ze werkten heel goed samen. Ik had een leegstaand lokaal tot mijn beschikking en ik kon elke keer rustig op- en afbouwen. Er was een afsluiting waarbij het werk bewonderd kon worden en alle ouders waren gekomen. Moeders én vaders. 7
Bijlage Bij de Corantijn hadden de ouders in plaats van de kinderen gekozen. Hierdoor wist de helft van de kinderen niet dat ze meededen aan de natuurclub, en ze waren daar ook niet echt blij mee. Bovendien bleek de eerste les de kist met materiaal er M nog niet te CCA zijn, en bovendien moest ik lesgeven in een leslokaal en niet in een handenarbeidlokaal. En bij de eindpresentatie kwamen slechts drie ouders kijken. Maar soms heb je gewoon zoveel zaken tegen, dat het vechten tegen de bierkaai is. Want de school werd ook nog eens verbouwd en de kinderen moesten steeds van lokaal wisselen, bovendien was het bijna vakantie. En toen moesten ze bij mij na een hele dag school nog luisteren naar natuurverhalen. Gelukkig had deze school wel heel fijne docenten die kwamen kijken en vroegen hoe het ging. Ze gaven suggesties en dachten met me mee. Al snel hebben we besloten de lessen zoveel mogelijk naar buiten te verplaatsen, zodat de kinderen lekker konden bewegen en tegelijkertijd beestjes konden zoeken. Dus om er even een cliché tegen aan te gooien: al doende leert men. Zo check ik nu van tevoren in wat voor ruimte ik les ga geven en neem ik altijd extra materiaal mee en backupopdrachten. En de bouwclub is nu een van mijn favoriete lessenreeksen geworden. Misschien wel omdat het voor mijzelf ook een uitdaging is. Voor mij is het lesgeven in het naschoolse een manier geworden om mijzelf te blijven uitdagen in creatieve processen. Mijn beeldend werk bestaat uit tekenen. En ik vind het juist leuk om les te geven in iets wat ik niet per se in de vingers heb. Hierdoor besteed ik soms wel te veel tijd aan de voorbereiding. Terwijl Kunstgras alleen de tijd uitbetaalt die je daadwerkelijk lesgeeft. Maar zoals meestal in mijn werk, doe ik het omdat ik het leuk vind, omdat ik er zelf van groei, en omdat ik van mijzelf altijd nieuwe dingen moet uitproberen. Zoals hier een praatje houden, iets wat eigenlijk buiten mijn comfortzone ligt. Thuis werk ik alleen, terwijl je in een lokaal allemaal kinderen hebt die reageren op wat je doet. Het legt voor mij ook de basis voor zelfstandige kunsteducatieprojecten. De ervaringen die ik heb in het lesgeven in het naschoolse neem ik hier zeker in mee. Praktisch gezien vind ik het ook fijn dat de lessen in de middag zijn, dat ik steeds in andere omgeving ben, dat ik allerlei verschillende kinderen ontmoet met andere achtergronden en andere schoolvormen. Wat verwacht ik van deze ochtend? Ik ben op zoek naar uitwisseling. Ik ben nieuwsgierig naar hoe andere invulling geven aan hun lessen. Hoeveel voorbereiding ze daaraan besteden. Wat de leukste ervaring is geweest tot nu toe. Hoe ze terecht zijn gekomen in het naschoolse. Of ze het zien als bijbaan of als een wezenlijk onderdeel van hun carrière. Of iemand tips voor mij heeft. Kortom: ik ben Linda Rusconi; wie ben jij? 8
Bijlage Contactgegevens aanwezige kunstenaars Linda Rusconi Linda Rusconi lindarusconi@gmail.com Petra Veenstra Petra Veenstra info@petraveenstra.org EEF invorm Eef van der Meer eefworx@xs4all.nl Grafisch Werkcentrum A dam Carola Rombouts carola.rombouts@chello.nl Theater in School Kelly Hoogenboom kelly@vanengelenburgtheater.nl SchrijfTaal/Stichting Wijsneus/SEP Wilma van den Akker wilma@schrijftaal.net AnimatieTafel Moniek van der Kaaden moniek@animatietafel.nl Kunstgras anne van de Geer annevandegeer@hotmail.com Stichting Wijsneus Marja Broersen majama@xs4all.nl Beroepskunstenaar in de klas Claudia Liechty liechtyclaudia@hotmail.com Ellen Verheyen Ellen Verheyen verheyen.e@hotmail.com Carolien Broersen carolien Broersen info@carolienbroersen.nl Diederikes toko Diederike Smits info@diederikestoko.nl Nienke Brokke Nienke brokke nienke@nienkebrokke.nl Aanwezig vanuit Mocca Fleur de Kort (accountmanager cultuur) fdekort@mocca-amsterdam.nl / 06 50734414 Kiran Sukul (accountmanager cultuur) ksukul@mocca-amsterdam.nl / 06 52308996 Martijn Pool (accountmanager cultuur) mpool@mocca-amsterdam.nl / 06 46056424 CCA ENETWERK CULTUUREDUCATIE Kleine Gartmanplantsoen 21 1017 RP Amsterdam T 020-620 9567 info@mocca-amsterdam.nl www.mocca-amsterdam.nl www.cultuurkaartamsterdam.nl 9