Is voorlichting dé basis voor gedragsverandering? Olaf van der Zanden, M.Sc.MT Jaarcongres Fysiotherapie 2001 1
Inhoud Definitie van voorlichting Opvallende resultaten verleden Stappenmodel voorlichting ASE-determinantenmodel Oriënterend onderzoek Bezinning en antwoord Jaarcongres Fysiotherapie 2001 2
Definitie voorlichting Alle uitleg, adviezen, instructies en begeleiding die hulpverleners geven (Sluijs, 1993). Jaarcongres Fysiotherapie 2001 3
Opvallende resultaten verleden (n=1837) Bepalen wensen en verwachtingen (12%) Verkenning ideeën en percepties (6%) Nagaan zelfzorg patiënt (4%) Verifiëren of de uitleg begrepen is (8%) (Sluijs, 1991) Jaarcongres Fysiotherapie 2001 4
Meer vragen, meer voorlichting Jaarcongres Fysiotherapie 2001 5
Stappenmodel voorlichting Openstaan Begrijpen Behoeften Belemmeringen Therapeutgebonden factoren Kennis Informatiebehoefte Doelgerichtheid info Andere info bronnen Onthouden (Hoenen et.al., 1988) Willen Kunnen Doen Blijven doen Jaarcongres Fysiotherapie 2001 6
ASE-determinantenmodel Attitude Sociale invloed Eigen effectiviteit Intentie Barrières Vaardigheden Gedrag (Schaalma, 1998) Jaarcongres Fysiotherapie 2001 7
Oriënterend onderzoek 93 patiënten (53 ; 40 ) Gemiddelde leeftijd 43 jr. (19-67 jr.) Verwezen voor FT of MT Scoringsformulier gericht op: Hulpvraag Wensen en verwachtingen Uitleg begrepen? Verkennen ideeën en percepties Jaarcongres Fysiotherapie 2001 8
Resultaten hulpvraag (n=93) (Nog) géén hulpvraag! (1%) > één vraag (98%) Wat is de oorzaak van het probleem? (91%) Zijn de symptomen normaal of niet? (75%) Wat kan ik er zelf aan doen? (12%) Hoe kan ik herhaling voorkomen? (14%) Mag ik. blijven doen? (69%) Hoe lang duurt het herstel? (75%) Wat mag ik verwachten? (einddoel) (68%) Kunt u mij helpen? (8%) Jaarcongres Fysiotherapie 2001 9
Resultaat wensen (n=92) Informatie (100%) kreeg (100%) Behandeling (99%) kreeg (97%) Verrichting (30%) kreeg (22%) Advies (81%) kreeg (95%) Instructie (46%) kreeg (100%) Steun* (33%) kreeg (93%) Therapeut (5%) kreeg (4%) Materiaal (9%) kreeg (6%) Jaarcongres Fysiotherapie 2001 10
Steun gewenst gedrag + reïnforcement (direct) kreeg iets prettigs Mist iets prettigs - reïnforcement (indirect) gewenst + + + + - - + - - + + - - + + - + + - - - - ongewenst + reïnforcement (indirect) Ontloopt iets vervelends Moet iets vervelends - reïnforcement (direct) Jaarcongres Fysiotherapie 2001 11
Resultaat verwachtingen (n=92) Géén verwachtingen (1%) terugverwijzing Meer kennis (94%) gehaald (100%) Vermindering klacht (95%) gehaald (100%) Doel niet haalbaar* (25%) gehaald (5%) Negatieve reacties* (13%) gehaald (4%) Onvoldoende tijd* (15%) gehaald (71%) Rapportage (87%) gehaald (100%) Jaarcongres Fysiotherapie 2001 12
Prestatiemotivatie Slagen Slagen stabiel Hoog Interne factoren Externe factoren Laag variabel Inspanning Toeval Falen Falen (Rijsman, 1991) Jaarcongres Fysiotherapie 2001 13
% 100 80 Resultaat uitleg begrepen (n=92) 60 40 begrepen niet begrepen 20 0 1e 2e 3e 4e evaluatie Jaarcongres Fysiotherapie 2001 14
Resultaat verkenning ideeën en percepties patiënt (n=92) Ervaringen uit verleden Culturele verschillen in opvattingen over ziekte en gezondheid De betekenis van de klacht Referentiekader patiënt* Referentiekader hulpverlener* Reconceptualisatie* (89%) Samenhang ideeën patiënt hulpverlener (36%) Jaarcongres Fysiotherapie 2001 15
Referentiekader (gezondheid patiënt) A x Hulpverlener N A Patiënt x? N A = abnormaal N = normaal Jaarcongres Fysiotherapie 2001 16
Bezinning Verkenning referentiekader patiënt Kennisniveau en ideeën + percepties patiënt Informatiebehoefte + hulpvragen patiënt Het onthouden van informatie door de patiënt Patiënten hebben soms ongegronde verwachtingen Lastige patiënten bestaan niet, onvoldoende kennis om hier mee om te gaan wel! Richten op barrières en vaardigheden patiënt Stel motivatie ter discussie en zorg voor positieve reïnforcement Jaarcongres Fysiotherapie 2001 17
Antwoord Is voorlichting dé basis voor gedragsverandering? Neen Gedragsverandering kan alléén plaatsvinden onder bepaalde voorwaarden en vervolgens door communicatie tussen patiënt en hulpverlener Voorwaarden voor patiënt én therapeut Het karakter van patiënten is niet te veranderen, hun ideeën en percepties wel Maar Jaarcongres Fysiotherapie 2001 18
sommige gedragingen blijven! Dank voor uw aandacht. Jaarcongres Fysiotherapie 2001 19