Welke hoofdlijnen? ISO inventariseert instemmingsrecht hoofdlijnen begroting Juni 2016
Inhoud Aanleiding... 3 Duidelijkheid over hoofdlijnen?... Medezeggenschapsreglement... 5 Investeringen... 6 Tevreden... 8 Conclusie... 9 Bijlage: Tabel 1.... 10 Welke hoofdlijnen? 2016 1
Aanleiding Per 1 september 2015 is in de Wet Studievoorschot geregeld dat medezeggenschapsraden van hoger onderwijsinstellingen instemmingsrecht op de hoofdlijnen van de begroting hebben gekregen. Middels het leenstelsel is studeren financieel een meer private aangelegenheid gerden en daarom is besloten dat studenten meer zeggenschap over hun opleiding zouden krijgen. Door de medezeggenschap instemmingsrecht op hoofdlijnen van de begroting van hun instelling te geven, beoogt deze wet de inspraak van studenten aan hun instelling te vergroten. Na enkele zorgwekkende berichten over de uitvoering van deze nieuwe wet is het ISO een voorzichtige inventarisatie gestart. 1 In april en mei 2016 heeft het ISO een eerste inventarisatie gedaan van de ervaringen bij zijn lidorganisaties rondom dit recht. In dit stuk vindt u de uitkomsten van een steekproef onder 21 medezeggenschapsraden; twaalf aan de universiteit en negen hogeschoolraden. Vertegenordigers van deze raden is gevraagd naar hun ervaringen met het recent verrven instemmingsrecht. Hiervoor heeft het ISO gevraagd wat er op hun instelling tot hoofdlijnen werd gerekend, of zij in staat gesteld werden de begroting goed te lezen (was er voldoende scholing?) en of zij duidelijk de investeringen in het onderwijs konden zien. Daarnaast heeft het ISO gevraagd naar de voorinvesteringen (of die op niveau liggen en of de medezeggenschap hier inspraak op heeft) en ten slotte of zij tevreden waren met de procedure en nu het gevoel hebben meer zeggenschap over hun onderwijs te hebben verkregen zoals de wet aanvankelijk beoogde. 1 1 Zie onder meer: CvB ontzegt medezeggenschap instemmingsrecht op allocatiemodel, Website Studentenraad UvA, 13-3-2015, http://www.studentenraad.nl/cvb-ontzegt-medezeggenschap-instemmingsrecht-op-allocatiemodel/ Welke hoofdlijnen? 2016 3
Duidelijkheid over hoofdlijnen? Ten eerste ziet het ISO dat voor bijna de helft (8%) van de raden het onduidelijk was wat er tot de hoofdlijnen van de begroting behoort. Bij een derde (33%) van de gesproken medezeggenschapsraden bleken de hoofdlijnen wel duidelijk geformuleerd, terwijl in 19% van de gevallen er al eerder instemmingsrecht op (delen van) de begroting was, waardoor hier dit jaar geen discussie over hoofdlijnen heeft plaatsgevonden 2. Drie van de vier instellingen die al instemmingsrecht gaven zijn hogescholen, bij één universiteit had de medezeggenschap al eerder instemmingsrecht op een deel van de begroting. Wat verder opvalt aan deze cijfers is dat het op de hogeschool beter lijkt te gaan dan op de universiteiten: op 58% van de universiteiten tegen 33% van de hogescholen waren de hoofdlijnen (nog) niet duidelijk. Ook bestaat er nog erg veel verschil tussen instellingen wat er precies onder hoofdlijnen rdt verstaan. In sommige gevallen rden hoofdlijnen gedefinieerd als zijnde veranderingen in geoormerkte middelen van 3 miljoen per 3 jaar of meer of Bij de behandeling van de begroting heeft de U-raad onder meer instemmingsrecht op: wijzigingen van meer dan 1 miljoen per begrotingspost ten opzichte van de kaderbrief vorming van en verandering in bestemmingsreserves van meer dan 3 miljoen 3, terwijl op andere instellingen de gehele begroting tot hoofdlijn gerekend rdt. Aan de Universiteit van Amsterdam ontstond ophef toen het College van Bestuur en de studentenraad van mening verschilden over het verdeelmodel. Is het interne allocatiemodel een hoofdlijn? Duidelijk lijkt dat iedere instelling hoofdlijn op haar eigen wijze interpreteert. Hoofdlijnen totaal hbo 7 duidelijk 3 3 3 duidelijk onduidelijk al eerder 10 onduidelijk al eerder 1 7 duidelijk onduidelijk al eerder 2 Op de Rijksuniversiteit Groningen, de Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Windesheim en de Hogeschool Utrecht had de medezeggenschap al voor dit jaar instemmingsrecht op de (hoofdlijnen van) de begroting. 3 Xander Bronkhorst, Studenten kritisch in debat over hoofdlijnen begroting, Dub 11-11-2015, http://www.dub.uu.nl/artikel/nieuws/studentenkritisch-debat-hoofdlijnen-begroting.html. Welke hoofdlijnen? 2016
Medezeggenschapsreglement Voor bijna de helft van de raden (8%) is het instemmingsrecht nog niet opgenomen in het medezeggenschapsreglement, met name omdat er nog veel onduidelijk bleek en ze dus willen wachten met het goed over te nemen. Eén raad gaf aan dat zij de tekst uit het wetsontwerp hebben overgenomen, waardoor de reglementen dus heel erg vaag blijven. Interessant is ook om te zien dat van de raden die dit jaar instemmingsrecht hebben gekregen op de hogeschool, slechts één van de ondervraagden aangaf dat het instemmingsrecht al in het reglement opgenomen is. Reglementen totaal 1 vastgelegd 7 vastgelegd 5 6 niet vastgelegd al eerder niet vastgelegd al eerder hbo 10 3 1 vastgelegd niet vastgelegd 5 al eerder Welke hoofdlijnen? 2016 5
Investeringen De begroting zelf was voor het merendeel van de raden duidelijk leesbaar. Voor 76% van de raden was duidelijk zichtbaar waar de investeringen in het onderwijs te vinden zijn. Hetzelfde zien we ook waar het gaat om voorinvesteringen, behalve het feit dat niet alle instellingen aangeven voorinvesteringen te doen. Opvallend is dat enkele instellingen al eerder toegezegde uitgaven waarover al langer geleden besloten is, nu hebben aangeduid als voorinvestering. Andere instellingen voorinvesteren niet, maar geven aan dat hun normale investeringen ook een verbetering van het onderwijs zijn, dus dat ze daarom niet hoeven. Zo gaf een lid van de medezeggenschapsraad Hogeschool Zeeland dat aan de instelling om deze reden geen voorinvesteringen doet, aangezien ze weinig financiële middelen hebben en anders toch geon oude investeringen als voorinvestering kunnen labelen, als jullie [de medezeggenschap] dat graag willen. Wat betreft de verhouding hbo/ zien we op dit gebied geen grote verschillen (op het geeft 75% aan dat het goed zit, op het hbo is dit 78%). Belangrijk om aan te geven is dat veel raden aangeven de voorinvesteringen op de begroting te kunnen zien, maar aangeven dat dit niets zegt over de zichtbaarheid in bredere zin: studenten die wij gesproken hebben waren voorzichtig met benoemen of de voorinvesteringen daadwerkelijk al tot beter onderwijs hebben geleid. 3. Investeringen in onderwijs. Voorinvesteringen 1 16 zichtbaar 1 niet zichtbaar onbekend 16 zichtbaar niet zichtbaar onbekend Welke hoofdlijnen? 2016 6
Scholing Doordat veel medezeggenschapsraden met het instemmingsrecht op de hoofdlijnen van de begroting een grote extra taak erbij hebben gekregen, is extra scholing noodzakelijk. De helft van de ondervraagde raden geeft aan voldoende (extra) budget en training te hebben, maar bij veel raden is het nog onduidelijk of en wanneer hier ruimte voor rdt gemaakt. De helft van de raden (52%) is tevreden over hun (extra) scholing, voor vier raden is dit niet aan de orde, aangezien zij al eerder instemmingsrecht op de hoofdlijnen van de begroting hadden, waardoor zij geen extra training ten opzichte van voorgaande jaren nodig hadden. Slechts twee raden (10%) gaven aan ontevreden te zijn over hun scholing. Voor de overige 10% is het nog onduidelijk hoe het er volgend jaar uit zal zien, waardoor ze hier nog geen uitspraak over wilden doen. 5. Scholing hbo genoeg te weinig 0 5 genoeg te weinig onbekend 11 onbekend 2 niet van toepassing 2 6 genoeg te weinig onbekend Welke hoofdlijnen? 2016 7
Tevreden Over het algemeen, al deze punten meewegend is 8% van de ondervraagde raden tevreden met hun extra verrven rechten. Voor 19% (dezelfde vier raden die al eerder instemmingsrecht hadden) is er niet veel veranderd, al geven zij aan evengoed tevreden te zijn. 33% van de raden met wie wij contact hebben gehad geeft aan niet geheel tevreden of zelfs ontevreden te zijn. Zij vinden dat ze recht hadden op meer, dat er onduidelijkheid was over de hoofdlijnen of dat de stukken stelselmatig te laat binnenkomen. Medezeggenschappers aan de universiteit lijken tevredener dan hbo ers: waar aan de hogeschool maar een derde tevreden is, is dit op de universiteit ruim de helft (58%). 6. Tevreden? 1 ja 10 ja nee 7 hbo nee niets veranderd 7 niets veranderd 3 3 ja nee 3 niets veranderd Welke hoofdlijnen? 2016 8
Conclusie Uit deze eerste inventarisatie komt naar voren dat er per instelling nog grote verschillen bestaan wat betreft de nieuwe wet: hoe de hoofdlijnen gedefinieerd rden verschilt per instelling en ook rondom de reglementen en scholing bestaan nog grote verschillen. Zo constateert het ISO dat de Centrale Medezeggenschapsraad op de Hogeschool van Amsterdam instemming op de gehele begroting heeft (zij kunnen zelfs zien hoeveel potloden er ingekocht zijn), terwijl op de Universiteit Utrecht is afgesproken dat de Universiteitsraad alleen vragen mag stellen over posten die meer dan 3 miljoen euro afwijken van de Kaderbrief. Bij de Universiteit van Amsterdam ontstond er een discussie of het allocatiemodel wel of geen hoofdlijn was, in Tilburg edde dezelfde discussie, maar dan of er instemmingsrecht was op de voorinvesteringen. Om het beoogde resultaat met deze wet te behalen, lijkt meer duidelijkheid over de hoofdlijnen wenselijk. Het ISO roept de betrokken partijen op nader onderzoek te doen naar de grote verschillen tussen instellingen om vervolgens samen in gesprek te gaan en zo te kijken hoe de uitvoering van deze wet verbeterd kan rden. Het is van belang dat bij iedere instelling een minimum komt wat betreft de hoofdlijnen van de begroting. Op deze manier is er voor alle instellingen duidelijkheid over wat er onder hoofdlijnen van de begroting rdt verstaan, maar mogen instellingen altijd meer doen om de medezeggenschap intensiever te betrekken bij hun beleid, zoals op een viertal instellingen al voor dit landelijk ingevoerde instemmingsrecht al gebeurde. Welke hoofdlijnen? 2016 9
Bijlage: Tabel 1. 1. duidelijkheid over 'hoofdlijnen'? 2. vastgelegd in MDZ-reglement?3. Investeringen in onderwijs?. Voorinvesteringen? 5. Scholing? 6. Tevreden? duidelijk 7 vastgelegd 7 zichtbaar 16 zichtbaar 16 genoeg 11 ja 10 onduidelijk 10 niet vastgelegd 10 niet zichtbaar 1 niet zichtbaar 1 te weinig 2 nee 7 al eerder al eerder onbekend onbekend onbekend niets veranderd niet van toepa duidelijk vastgelegd 6 zichtbaar 9 zichtbaar 9 genoeg 6 ja 7 onduidelijk 7 niet vastgelegd 5 niet zichtbaar 1 niet zichtbaar 1 te weinig 2 nee al eerder 1 al eerder 1 onbekend 2 2 onbekend niets veranderd 1 hbo hbo hbo hbo hbo hbo duidelijk 3 vastgelegd 1 zichtbaar 7 zichtbaar 7 genoeg 5 ja 3 onduidelijk 3 niet vastgelegd 5 niet zichtbaar 0 niet zichtbar 0 te weinig 0 nee 3 al eerder 3 al eerder 3 onbekend 2 2 onbekend niets veranderd 3 Welke hoofdlijnen? 2016 10
Auteurs Bram Harkema, Simon Theeuwes Ontwerp Jasper Sonderen Over ISO Het Interstedelijk Studenten Overleg is de grootste landelijke studentenorganisatie en behartigt de belangen van studenten uit het hoger onderwijs. Bij het ISO zijn 35 (aspirant) lidorganisaties en zes convenantpartners aangesloten, die samen ruim 688.000 studenten vertegenordigen. Het ISO is vaste gesprekspartner van onder andere het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de politieke partijen en de koepels van universiteiten en hogescholen. Welke hoofdlijnen? 2016 11